AKPỤRU-OPFU, DỤGBAA ẸHUKA
Abụbu-Ndiphe - Ọwa-a bụ ntushi-ẹpha Jizọsu. Ọo Abụbu-Ndiphe bẹ o shi ekuje onwiya lẹ teke eteke akpọpyabedu iya l'oswebe. Iphe ẹpha iya ono epfu ama ẹka dụ ụzo iphe ẹto: kẹ mbụ bụ l'ọo ya bụ Onye Ndzọfuta; k'ẹbo bụ kẹ nemadzụ, ọ bụ; k'ẹto bụru k'abyabya, ọ byaru mgboko byadoru ndiphe l'ophu.
Iphe, Onye Ndzọfuta - bụ l'opfu Hiburu bụ Mezaya. A bya l'opfu Giriku; ọ bụru Kéreshi, bụ iya bụ Onye Ndzọfuta, Chileke kweru ukwe iya. Ẹka e vuchakpọo ụzo pfua kẹ Abụbu-Ndiphe ono bụ lẹ Dan 7:13, 14. Kẹle ọ bụ Onye Ndzọfuta, Chileke kweru ukwe iya egoshi ùbvù, a kwabẹru iya; bya egoshi ike, Chileke yeru iya l'ẹka; bya egoshikwaphọ g'iphe ọ byaru ememe habe shii.
A bya lẹ kẹ nemadzụ, ọ bụ: ono egoshi lẹ Jizọsu l'onwiya yẹle ndiphe bụ mee lanụ. Gụa ẹkwo Hib 2 waa ẹkwo Fili 2.
Iphe ọzo bụ l'abyabya, ọ byaru lẹ mgboko-a bẹ ọ byadoru ndiphe mgburumgburu; k'ọphu anwụhu, ọ nwụhuru l'oswebe a-dzọfuta iphe bụ ndu woru onwophẹ ye iya l'ẹka; g'ẹphe eshi ẹgube ono nweru ọkpobe ndzụ. Ọo ya bụ lẹ yẹle ndiphe mgburumgburu bụ abụbu.
Ajaja bụru kẹ Chileke Iphe, ọ bụ l'opfu ndu Jiu bụ “Halelu-Ya”. Iphe, ọ bụkpokwana abụbu bụru: “Unu jaa Chileke ajaja!” Iphe, tso l'iphe ndu Jiu ekuje Chileke l'opfu alị phẹ bụ “Ya”. Ọ bụru “Ya” ono nọ l'ishi Halelu-Ya ono.
Baputizimu - Nemadzụ menyawa iphẹ-ẹji bya ataa onwiya ụta; izimanụ iphẹ-ẹji iya lwa iya azụ; ọ ghaa umere lwapfuta Chileke bya eworu onwiya ye Chileke l'ẹka bẹ eegudeje mini mee ya baputizimu. Baputizimu ono bụru iphe ọhubama, egoshi l'onye-a bẹ yẹle Chileke dụwaa lẹ ree. Ndzụ, onye ono nọ mẹ e mechaa ya baputizimu ono bụwaa ndzụ ọ̀phúú. Ono bụwa ndzụ, ọ nọ l'ẹka Chileke dzụru.
Lẹ Mak 10:38 “ẹgube baputizimu, ee-me iya” bẹ bụ ẹtu bẹ Jizọsu gude baputizimu nmaa. Iphe, ẹtu ọbu bụ bẹ bụ: ?Unu a-dụ-a ike jee ẹgube iphe-ẹhuka, ya e-je; nwụhu ẹgube anwụhu, ya a-nwụhu?
Ekemu - Iphe ndu Jiu kuru ekemu ta bụkwa akpụru ekemu iri kpụrumu. Ekemu bụkwa ẹkwo ise ono bụ iya vuchaa ụzo l'ẹkwo Opfu Chileke ono. Ẹkwo ọbu ẹphe n'ise bụ: Mbụlembu; yẹe Awụfu; waa Ndu Uke; yẹe Ọ́gú; wafụa Ditoronomi. Ọ kwa ẹkwo mbụ ono ẹphe n'ise bẹ ndu Jiu kuru ekemu ekemu. Ọle ọ dụkwaru-a teke aahajẹru kua ẹkwo Akahụ ọgba-ndzụ l'ophu ẹkwo ekemu. Ọ bụkwanuru iphe o gude e kua ẹkwo mbụ ono ẹphe n'ise “Ekemu” bụ l'ọo l'ẹka ono bẹ Chileke kọshiru ndu Ízurẹlu iphe, ẹphe e-meje mẹ iphe, ẹphe te emejedu.
Ekwekwe - Ndibe anyi sụru l'ekwe hm ta ahadụ g'ekpuba l'ụlo. Obenu l'e kweru ẹja e te ekweduru ọnwu bụkwa teke e meru iphe, jibya ziru. Ọo ya bụ l'iphe, bụ ekweta ta abụkwa ekwekwe, e te emedu ememe. Iphe, bụ ekweta l'opfu Chileke bụ eworu onwonye l'ophu ye Chileke l'ẹka; mbụ kwe nkiya shita l'ishi jasụ l'ọkpa; mbụ haarụ iya ụzo l'obu ngu; emekọtakpoepho iphe, bụ iphe, dụ iya l'obu. Hib 11:1 sụru: “Iphe ono bụ ekweta bụ: achịru ụpfu ye l'iphe eele ẹnya iya; bya abụru amakaharu l'iphe ono, a hụmaduru l'ẹnya ono dụpho eviya.”
Eswe atụta unme - Eswe atụta unme ndu Jiu bẹ ẹphe ekuje eswe Sabatụ. Ọ bụru eswe ono bẹ bụ mbọku ikpazụ l'idzu abalị ẹsaa phẹ. Mbọku ono bẹ Chileke sụru g'ẹphe dobejeru iya iche. Ọ sụru g'ọ tọ dụshi onye e-jeje ozi mbọku ono. Teke Chileke meru mgboko bya emee igwe mee iphemiphe nọ iya nụ bẹ bụ abalị ishii bẹ o gude mekọta iya. O be mbọku, kwe iya ẹsaa; ọ tụta unme; kẹle ozi iya bvụwaru. Ọo iphe ono meru iphe o gude sụ gẹ ndu nkiya dobejeru iya mbọku ono nsọ.
Eze-ụlo Chileke - Ono bụ iphe ndu mbekee ekuje “Temple of God.” Ọ bụ phorokotoko eze-ụlo, ndu Jiu kpụru lẹ Jierúsalẹmu; tubushia ya g'ọo-dụ l'aa-barụ Chileke ẹja l'ime iya. Obenu l'ọ gbaru ẹbo l'ẹkwo Opfu Chileke. O nweru ẹka bụ opfu ụlo mmanụ bẹ oopfu; dụnaa g'ọphu ndu Jiu kpụru lẹ Jierúsalẹmu-a. O nwekwarụpho ẹka bụ e-pfua k'eze-ụlo Chileke l'ọoburu ime obu nemadzụ bẹ oopfu opfu iya. Gụnaa 1Kọr 3:16, 17; 6:19; 2Kọr 6:16. Ẹka ono bẹ bụ ime obu onye nọ l'ẹka Kéreshi; ọzoo ogwẹhu onye ọbu; noo kẹle ọo l'ẹka ono bẹ Chileke bu ebubu. Gụfua ẹkwo Ozi-ọma Jiọn 14:23.
Ẹjo oke agiyi ono - Ẹjo anụ-ẹgbudu-a dụepho g'agiyi bya akwata vuta evuta. Ọ bụkwaru iya phọ bẹ ẹkwo Opfu Chileke kuru ẹjo agwọ ndu-iche ono. Tẹme ọ bụkwaru iya phọ bẹ nọ-chiru ẹnya Obutuswe. Iphe ọ bụkpoo abụbu bụ l'ọo ya bụ onye ndu-iche ono, kwefuru Chileke ike l'imigwe ono. Ọphu 12:3—13:4; 20:2-3.
Ẹkwo Opfu Chileke - ẹka e deru l'ẹkwo Opfu Chileke-a sụ “l'ẹkwo Opfu Chileke sụru”; iphe ọ bụ bẹ bụ l'e dekwaru iya l'ẹkwo Akahụ ọgba-ndzụ sụ l'ọo iphe Chileke pfuru baa; ọzoo l'ọo g'o pfuru iya bụ ọphuu.
Ẹtu - Opfu, enwedu ẹtu bẹ ndiphe sụru l'ọ larụ l'ike. L'ẹka, dụgbaa iche iche l'ẹkwo Ozi-ọma, Matiyu deru; mẹ kẹ Maku; waa kẹ Luku; mẹ kẹ Jiọnu bẹ Jizọsu gude ẹtu ẹtu zia ndiphe iphe. Ẹtu ẹtu ono bẹ e pfuje iya epfupfu bẹ iphe, ọ bụkpoo bụ akọ. Noo lẹ Jizọsu shi abụjeru ọ nọdu ezi iphe l'ọ kọo akọ, yẹle iphe ono gba; ọzoo pfua opfu, yeru iphe ono, oozi ono; bụ iya bụ l'o shi egudeje iphe kẹ mgboko-a, bụ iphe ndiphe maru gude zia phẹ iphe k'imigwe bụ ọphu ẹphe ta amadu.
Fárisii - Ndu Jiu l'ophu shi bụru ọha, maru Chileke bya abarụ iya ẹja. Ọle ọha ono l'ophu bọru ẹbo. O nweru ndu ọphu sụru l'onye nwụhuru anwụhu e-mecha teta dzụru ndzụ ọzo lẹ mbọku ikpazụ. Ọ bụru ndu k'ono bẹ bụ ndu ọwanawa, eekuje ọgbo Fárisii-a. O nweru ndu ọphu sụru l'onye nwụhuru nụ nwụhuwaru. Ndu k'ono dụ iche. Ọgbo Fárisii shi anọduje ezi sụ g'a tụkokpoo iphe, e kuru ekemu Chileke dobedzuru gẹ Chileke tụru iya. O shi hatabe phẹ shi l'ẹhu k'ọphu ẹphe shi tụshichaa ụnwu riba riba riba ekemu ọzo swikaa l'ekemu Chileke ono. Ọ bụ phẹ shi abụjeru ishi l'iphemiphe, eemeru Chileke. Ndu ọzo, shi etsofụa phẹ nụ shi bụwaru ndu ezi k'ekemu.
Iduma, enwedu ọhu - Iduma ono bẹ a sụru l'o to nwẹdu ẹka bụ l'ọo ọhu iya baa. Ụnwu-ojozi, meru Chileke iphe, dụ iya ẹji bụ ẹka ono bẹ Chileke chịru phẹ ye. Ẹka ono bẹ ẹphe a-nọdu jeye teke Chileke e-kpe phẹ ikpe. Ọ bụkwarupho ẹka ono bẹ ee-ke Obutuswe ẹgbu parụ chie ujiku lanụ.
Kéreshi - L'opfu ndu Jiu bẹ ọ bụ Mezaya. L'opfu kẹ ndu Giriku bẹ ọ bụ Kéreshi. Iphe, ọ bụ bẹ bụ Onye Ndzọfuta ono, Chileke kweru ukwe lẹ ya e-zi g'ọ bya mgboko ono. Ọ bụ Jizọsu bẹ eekuje Kéreshi ono. Iphe, meru iphe eekuje iya Kéreshi bụ l'ọo ya bụ onye ono, Chileke kweru ukwe iya lẹ ya e-ye g'ọ bya eshi l'anwụhu, o mechaa nwụhu dzọo iphe, bụ ndu woru onwophẹ ye iya l'ẹka. Ọ kwaphọ Kéreshi ono bẹ eekuje Abụbu-Ndiphe.
Mana - Mana bụ nri, Chileke shi edzejeru ndu Ízurẹlu g'onye edze mini; teke ẹphe shi nọdu l'echiẹgu lẹ g'ẹphe shi lẹ Ijiputu wụfu ala Kénanu. Nri ono bụ l'ẹnyashi bẹ o shi edzeje. O shi abụjeru iji nọdu akwa l'ọodashi; teke o beru l'ụtsu; ẹphe atụtua ya. Mbọku mbụ, o beberu daa bẹ ndu Ízurẹlu tehuru l'ụtsu bya atụko jịaha sụ: “Bụ gụnu baa? ?Bụ gụnu baa?” Ọ bụru ?bụ gụnu baa? ?bụ gụnu baa?, ẹphe anọduje ajịgbaa bụ “mana” “mana” ono l'opfu alị phẹ. Noo g'o gude e kuaha ya “mana”. Mana ono ahajẹgbaa nwanshịi nwanshịi; acha nwụcha. Gụnaa Awụ 16:14-21 yẹle Ọ́gú 11:7-9. Nri mana ono anọduje atsọ gẹ manụ ẹnwu. Ẹphe shi egheje iya egheghe; l'ọo-bụru nri ẹphe eria ya.
Nokwa g'ọ dụ - Ono bụ “Amẹnu” l'opfu ndu Jiu. O nwekwarụpho g'ee-pfu iya l'ọo-bụru: “g'ọ dụkwa g'e pfuru iya;” ọzoo; l'ọopho eviya. Lẹ Ọphu 3:14 bẹ ọ bụ ẹpha, Jizọsu kuru onwiya bụ onoya.
Obutuswe - Ọ bụkwapho Obutuswe bẹ eekuje Nsetanu. Obutuswe bẹ dụkwa gẹ nemadzụ, nọ ndzụ. Ọ tọ bụkwa phẹrephere; ọphu ọ bụdu oshi. O nweru egomunggo. Ọ bụ iya shi bụru onye-ishi l'ụnwu-ojozi-imigwe, Chileke doberu ẹphe nọdu ejeru iya ozi l'imigwe. A nọnyaa ọ gbẹ ghakọbe bya ekwefụru Chileke ike. Chileke chịfu iya l'imigwe. E shi teke ono ọ nọdu elekebejeẹpho ẹnya eme iphe, eghu Chileke eghu. L'ẹkwo Ọphu 12:10 bẹ ẹkwo Opfu Chileke sụru lẹ Nsetanu bụ “onye mgbamu;” “l'ọonoduje l'iphu Chileke eswe l'ẹnyashi edophe kwẹrikwerikweri l'onye ọwa-a meswekwaru; onye ọphuu meswee.” Gụfua Luk 10:18; Ọphu 12:7-12.
O-je-ghata (Ọbo O-je-ghata) - Ọbo-iphe-a bẹ bụ ọbo-iphe, ndu Ízurẹlu abọje aphagapha gude anyata teke a harụ phẹ; ẹphe shi lẹ Ijiputu ẹka ẹphe shi bụru ohu lashịa alị phẹ. Teke ẹphe shi bụkwaduru ohu lẹ Ijiputu; mbụ teke ono, ndu Ijiputu jịkaru g'ẹphe ta alashị alị phẹ ono; bẹ Chileke yeru ojozi-imigwe: o je echigbushikọtakpo iphe, bụkpoo nwa, a nwụru; ọ bụru iya bụ ọkpara l'alị Ijiputu. Ọ nọdu ejeje je aghata ndu ọphu bụ ọkpara l'alị Ízurẹlu. Ọphu ọ dụdu onye ọphu o chigburu l'alị Ízurẹlu. E mechaa; a bọahaa eswe mbọku ono l'ọbo-iphe; a nọdu ekuje ọbo-iphe ọbu ọbo O-je-ghata.
Ojozi-imigwe - L'opfu Giriku bẹ ọ bụ “angelọsu”; bụ iya bụ iphe, ndu mbekee ekuje “angel”. Ojozi-imigwe dụ gẹ nemadzụ. Teke ẹphe dụ igwe; l'e kua phẹ “ụnwu-ojozi-imigwe”. Ẹphe bugbaa l'imigwe l'ẹka Chileke nọ. Ọ bụru phẹ l'anọduje ejeru Chileke ozi l'imigwe; mbụ l'ọo gẹ Chileke meru nemadzụ dobe l'eliphe-a bụ g'o meru phẹ dobe l'imigwe. Ọo ya bụ l'ẹphe lẹ Chileke anọduje ahụmagbaa onwophẹ iphu l'iphu. Obenu l'ẹphebedua ka nemadzụ edobe onwophẹ nsọ. Ẹphe te emerwushidu onwophẹ gẹ nemadzụ. Ẹphe dobekwaru onwophẹ nsọ bụ eviya; ọle teke ndiche bẹ o nwelẹkwarua ndu ọphu kwefuru Chileke ike. Gụnaa Jio 4:18; waa Mat 25:41; 2Pyị 2:4; waa Ọphu 12:9.
Onye e gude ire iya ẹka - Onye bụ onye e gude ire iya ẹka bụ onye te epfujedu iche eme iche. Onye abụdu tụko-l'ẹhu-atụko-l'obu. Ọ bụru ẹgube onye Chileke bụ bụ onoya. Chileke shiwa l'igwerigwe iphe oomeshi gude goshi l'o bụ onye e gude ire iya ẹka; bya abụkwarupho onye apfụshije ike l'iphe, o pfuru.
Onye-ishi-ozi - Onye-ishi bẹ bụ iphe ndu Giriku ekuje iya bụ “apọsutolosu”; bụ iya bụ “onye e ziru ozi.” L'ẹkwo Ọgba-ndzụ Ọ̀phúú-a bẹ bụ ndu ono, shi etsoje Jizọsu ono ẹphe n'iri l'ẹbo bẹ e kuru ndu-ishi-ozi. Ndu dụ gẹ Pọlu yẹe Banabasu mẹwaro ndu ọzo, nọ l'ishi ezi ozi-ọma gẹ Jizọsu lashịchaaru l'imigwe bẹ eekujekwaphọ ndu-ishi-ozi. Teke Jizọsu nọkwadu lẹ mgboko-a bẹ eeku phẹ “ndu eetsoje Jizọsu.”
Onye-ishi ndu-ishi uke Chileke - Ọo gẹ ndu Izii nweru ndu bụ uke l'alị phẹ-a bụ gẹ ndu Jiu nweru. Ọphu ọ bụkwanu gẹ ndu Izii ana uke bụ g'ẹphe anajẹ. Izii ana uke lẹ ndu bụ ọkpara l'ụlo ne phẹ. Obenu lẹ ndu Jiu bẹ bụepho ọkpa-ipfu lanụ abụjeru uke. Ọ bụepho ọkpa-ipfu Livayi bẹ bụ ndu abụjeru uke. A ta kpaghatadu ọkpa-ipfu ono eje iya eme ọkpa-ipfu ọzo. Obekwanu l'ọo gẹ ndu bụ uke lẹ Izii emeru Izii omelalị bụ gẹ ndu ishi uke l'alị Jiu agwarụ phẹ Chileke emeru phẹ omelalị. A -bya l'ọkpa-ipfu ono; l'a bya ahọta oshilọkpa Erọnu mee ya onye-ishi ndu-ishi uke ono. Ọ bụru onye k'ono bụ ishi; tẹme ọ bụru iya abahụje l'ẹka-kakọta-adụ nsọ l'ime eze-ụlo Chileke. Ẹka ono bụ ẹka dụwa g'ọ bụ ẹka Chileke bu ebubu l'ime eze-ụlo ono. O shi abahụje ẹka ono ugbo lanụ l'apha je egwee ẹja gude rwọo Chileke l'iphẹ-ẹji ndu Ízurẹlu meshiru. Obenu l'eshinu Jizọsu byaru bya abụru onye-ishi ndu-ishi uke Chileke; bya egude onwiya gweeru anyi ẹja akpọ lanụ; gwee ngwekọta sefu ẹka; eshinu o gweru ono bẹ mkpa ndu uke k'akahụ iya phọ shi l'ọkpa-ipfu Erọnu phọ adụheduru anyi. Gụa Hib 9:11-14, 23-28.
Onye Ivuzọ - Lẹ Ọphu 1:8; 21:6; 22:13 bẹ Nnajịuphu, bụ Chileke sụru l'ọo ya bụ “Onye ivuzọ” bya abụru “Onye ikpazụ” bụ iya bụ l'ọo ya bẹ gbuberu ishi iphemiphe; bya abụru iya bụ ẹka iphemiphe sụberu ishi. Ndu Giriku ekuje iya “Alụfa” yẹe “Omega” bụ iya bụ “A” yẹe “Z” l'opfu mbekee.
Onye mpfuchiru Chileke - Onye ono bụ onye Chileke ezije ozi g'ọ bya ezia ndiphe. L'oopfuchiru Chileke ta abụkwa lẹ Chileke edobeje ọnu doo l'oopfu iphe ọ dụ iya gẹ Chileke sụru g'o pfua. Ọ chịa Chileke anọduje epfu anụ yẹbedua; yẹbedua epfukwanu anụ ndiphe; ezi ndiphe ozi, Chileke ziru iya.
Onye Samériya - Samériya bẹ bụ mkpụkpu, nọ lẹ mgbaka Jiudiya yẹle Galili. Ndu Samériya bẹ ẹphe lẹ ndu Jiu nọ l'ụkukanyi. O to nwedu iphe ẹphe shi emegbajẹ ililekpọo. Ẹphe te eshidu akpagbajẹ.
Ọbo-M̀kpù - Ono bụ ọbo-iphe, ndu Jiu abọje anyata teke ẹphe shi awụ lẹ echi-ẹgu teke ẹphe shi lẹ Ijiputu awụ ala alị phẹ. Teke ono shi abụjeru: ọbo-iphe ono -rwua; ẹphe atụshia m̀kpù m̀kpù; laa ya je anọdugbaa; o to nwedu ozi, ẹphe eje. Iphe ẹphe abọje iphe ono bụ abalị ẹsato. Abalị ẹsato ono bụepho Chileke bẹ ẹphe anọduje agwa abarụ iya ẹja.
Ọbo Pentikọsutu - Ọwa-a bụ ọbo-iphe, ndu Jiu abọje gude vụa akpa witu. Witu ono bẹ eebuje g'eebuje ereshi-a. Iphe Pentikọsutu bụkpoo abụbu bẹ bụ “kẹ ụkporo ẹbo l'iri”. Iphe meru g'o gude a nọdu ekuje iya nno bụ l'ọobujeru: a-bọwaa O-je-ghata; l'a bya anọo ụkporo abalị labọ l'abalị iri; l'a bahụ l'ọbo Pentikọsutu.
Ọgba-ndzụ - L'ẹhu anyịbe ndu Izii bẹ onye lanụ ta agbajẹdu ndzụ nwẹkinyi iya. Aadụje ẹbo; ọzoo ẹno; tẹmanu a gbaa ndzụ. Obenu l'ọgba-ndzụ ọphu eepfu opfu iya l'ẹkwo Opfu Chileke-a bụ Chileke bẹ gbaru iya nụ nwẹkinyi iya. Ọ bụru yẹbedua bẹ k'ọgba-ndzụ ọbu shi l'ẹka. Gẹ Chileke gude mee k'ọgba-ndzụ ono bụ l'o kweshiru ukwe-iphe dụ igwerigwe. O mechaa bya asụ lẹ tẹmanu ya emee iphe ono, ya kweru ukwe iya ono bẹ ndiphe a-nọdu anụru iya opfu. Gụa Awụ 19:5. Ono bụ ọgba-ndzụ ichee. E mechaa Chileke shi Kéreshi l'ẹka bya agbaa ndzụ ọ̀phúú ọzo. Ọ bụru mee ono, Kéreshi gbashịru l'oswebe ono bẹ e gude mee g'ọgba-ndzụ ono ree ire l'ẹhu ndiphe l'ophu. Gụa Mak 14:24; Luk 22:20; Hib 7:22; 8:6-13; 9:11-12.
Ọku-nshi-egbe - Iphe, ọbu eshihuje ike bya eke ododo ododo. Ọphu ọophudu ọku l'ẹnya. Ọku -bawa iya bẹ ọ tọ nyịhujekwa anyịhu; ọphu ishishi iya ekwejedu gẹ nemadzụ tụa unme. Gụa Ọphu 9:18
Ọkpoku - Iphe, bụ ọkpoku lẹ Izii bụ ẹka onye nwe unuphu mecharu emecha gbaa ya ogodo afụtaje bya atụta unme l'ibe iya. Obenu lẹ ndu Jiu bụ mkpotsu-ụlo bụ ọkpoku nkephẹ. Ọo lẹ mkpotsu-ụlo ono bẹ ẹphe anọduje atụta unme; kẹle mkpotsu-ụlo phẹ bẹ ẹphe emeje l'ọ dụ kẹ baswaa. Ọ bụru ẹka ono bẹ ẹphe afụtaje bya atụta unme. Gụa Mak 13:15.
Ọkpoku Chileke - Ọkpoku Chileke bụ iphe ndu mbekee ekuje “Paradayịsu” bụ iya bụ ẹka Jizọsu nọ. Ọ bụru ẹka ono bẹ ndu woru onwophẹ ye Jizọsu l'ẹka alajẹ m'ẹphe nwụhu.
Rabayi; Rabonayi - Ono bẹ bụ “Oziphe” l'opfu ndu Jiu; bụ iya bụ onye anọduje ezi ndu ọzo iphe. Ọ bụru iphe ono bẹ ẹphe shi ahajẹru kua Jizọsu. Jiọn 1:38; 20:16.
Sadusii Ndu Jiu nweru ọgbo ọzo, ẹphe shi ekuje ọgbo Sadusii. Ndu yị l'ọgbo Sadusii kakwanụ nwanshịi eme lẹ ndu yị l'ọgbo Fárisii. Ẹkwo, e deshigbaru l'ẹkwo Opfu Chileke ndu ọphu ndu Sadusii kweru l'ọ bụ iphe bụ: Mbụlembu waa Awụfu; yẹe Uke waa Ọ́gú; wafụa Ditoronomi. O nwekwarụpho igwerigwe iphe ọzo, ndu Sadusii emeje, yẹle kẹ ndu Fárisii ta adagbajẹdu; kelekele k'ọphu ndu Sadusii epfuje sụ: lẹ ndu nwụhuru anwụhu te eshiẹdu l'ọnwu eteta anọdu ndzụ ọzo. Gụa Ndu 23:6-8.
Unme-dụ-Nsọ - Unme-dụ-Nsọ bụ Chileke. Ọo yẹbedua bụ onye k'ẹto l'ime Chileke lanụ ono, anyi nweru ono. Onye kẹ mbụ l'ime Chileke lanụ ono bụ Chileke, bụ Nna. Onye k'ẹbo bụ Chileke, bụ Nwa, bụ iya bụ Jizọsu Kéreshi. Ẹphe n'ẹto ono bụ Chileke lanụ. Iphe, meru g'o gude ẹbe e kuduru iya “Mmọ Nsọ”; ọzoo “Maa, dụ Nsọ” l'ẹkwo-a bụ l'ọo-gbẹ dụ gẹ Unme-dụ-Nsọ shi nwụhuhawa anwụhu; ọ bụru maa ya bẹ nọ nụ. Ọ tọ bụdu g'ọ dụ bụ ono. Unme-dụ-Nsọ bụ onye nọ ndzụ; epfu opfu; nweru egomunggo. Iphe e gude kua ya Unme bụ l'a ta ahụmajedu iya l'ẹnya. Gụa Jiọn 14:26; Ndu 2:4; 13:2; 20:22-23; 1Kọr 12:4-11. Gụfukwaapho Mbụ 2:7; waa Jiọn 20:22.
Unu nmatajẹ nwibe unu akpa ọma - L'omelalị ndu Jiu bẹ ọobujeru teke nemadzụ eme g'o kele onye o yeru obu ekele; l'o tsutsua ya ọnu l'asha ẹgube ono, nwanyi etsutsuje nwata, oohe l'ẹka mẹ ọ -nọdu emekoshi iya ono. A byakwanụ l'omelalị kẹ Izii ta abụdu etsutsu ọnu bẹ eegudeje ekwe ekele. E te etsutsujedu ọgerenya ọnu l'asha sụ l'eekele iya ekele. Noo iphe meru g'o gude e dechia iphe Izii emeje l'ẹkwo-a sụ: “Unu nmatajẹ nwibe unu akpa ọma.” Obenu l'iphe, ọ bụkpoo abụbu bụ: “Unu tsutsuje nwibe unu ọnu l'asha gude kele nwibe unu ekele, dụ nsọ, egoshi l'unu yeru onwunu obu.” Gụa Rom 16:16; 2Kọr 13:12.
Vayịnu Ọwa-a bụ iphe ndu Jiu shi kachakpọo akọbe l'opfu phẹ teke ono. Ọ bụru iphe ono meru g'o gude ẹphe shi akwatajẹ gbaa mgbabu iya. Ọoduje g'eri bya amịje wọgala. Teke akpụru iya chaẹrupho l'ooke uswe-uswe; ọzoo l'ọocha ụcha; ọzoo l'ooji uji. Akpụru iya ono bẹ aawọkoje gude iphe zọshia ya nakọo mini iya; mini iya ono abụru mẹe. Ẹphe agbaru iya ye l'iphe l'aangụ iya angụngu.