Salomo bira, bona utotoa talibuka, si eren tam kiprobukba, Allah arye elti, batakuk yupu
11
Ura Raja Salomo bira weik kel bikna ap, weik bona talinanye kina ap ulamuk bukni, malye ton weik winilamuk ning ara, ton aubuk. Ara, mince Salomo birye Firaun el kilmu dobuk. Bukni, atalak ara Raja Salomo birye yuk-yuk buru tam kilapu ton, pia kanye tenelamukce, ‘Akilapu ton doptinye,’ tenelamuk. Allah arye, ‘Yuk mutuku kilapu dona meme,’ nyapdeiamuk bukni, aning nirya kekena kumce, batakukabukce, yuk mutuku kilapu pia weik dolamuk. Ara, Moab yala kilapu ap, Amon yala kilapu ap, Edom yala kilapu ap, Sidon mutuku kilapu ap, Het, yala kilapu ap, ayala-ayala kilapu ati weik kanye pia tenelamukce dololamuk.
2 Aning ara, minop talak Allah el si Yahweh arye, Israel ninye ati nyapdeiamuk. “Anggun Israel ninye ara, yuk-yuk mutuku unyak ninye ap, neika dolana meme. Ara, sal arye, kilapu ati neika dukdongobuka una ap, dolana ap ara, pia kum wininamlume. Anggun ap upmunyopura, sik yuk mutuku nang arye, Isa Mutuku Dongonye si erenyak ning ara, anggun Israel nang ap tabakuka upmunyak tenen, winina meme. Yuk mutuku ninye ap, neika dolana pia meme,” nyapdeiamuk.
Allah el si Yahweh arye, aning akunum nyapdeiamuk bukni, Salomo birye el kanye akilapu deice uk kanye tenelamuk. 3 Salomo birye tenelamukce dopromuk kilapu ara, tujuh ratus kilapu. Akilapu nirya ara, sik ni yapu ara yuk Raja nang ulamik. Tonda talye kilapu bukni, yuk kilapu yupa ara, talye kilapu tiga ratus domuk. Akilapu domokba, sikce talilamik Isa ara, Salomo babye deiyok kibuka aning talilamuk.
4 Ati ara, Salomo bira akunum wisi danin balamuk talak ara, isa si eren kilapu dolamuka anya arye, el talima ara pia lipdomikba, el kanye nirya ap, el talima nirya ap ara, Allah el si Yahweh deice pia kum deiamuk. Mitik tonunuk Allah deice deiamuk. Winibuka ati ara, el li koprop Daud, teniltona pia kumce, el kanye talima nirya Allah el si Yahweh deice deibukce, Allah ap dukdongobuka ulamuk touk ara, Salomo bira aning kum winilamuk. 5 Teleb ubuka kum ulamukce, Sidon ninye arye si erelamik Isa kil el si ara Asytoret si doprobukce si erelamuk. Tonda Amon yala ninye arye, si erelamik Isa el si ara Milkom si doprobukce, aisa si erelamuk. Isa bitinye ara, Allah el kanye ara, ‘Na pia like, sikda pia malye weik isa,’ tenelamuk.
6 Salomo winibuka deice arye, Allah urasin dam malye ubukba, Allah el si Yahweh arye, ‘Aning ara, na like,’ tenelamuk. Salomo el li koproba Raja Daud el tonok ara, el talimak arye, dipkoprob Allah el si Yahweh tonok tenebuka ulamuk. Bukni, Salomo bira aning atonun kum winilamuka ati ara, Allah arye, “Aning ara wininalame, aning ara, ton kum wininalame,” nyapdeiamuk yupu nirya kum kekebuka dobolbalamuk. Mitik tonun arye, ayupu talibuka ulamuk.
7 Winilamuka ati ara, Salomo birye isa si dobukopura, Yerusalem asik domik bukni, keting yangan tam mutuku dup isa si eren aik dobuk. Winibukopura, Moab ninye talibuka si erelamik Isa, el si Kamos babye, tonda Amon yala ninye arye, si erelamik Isa el si ara, Molok ap, tonok aik uk deibukapnarye si erelamuk. Isa bitinye ara, Allah el kanye ara, ‘Aning ara, pia na like,’ tenelamuk.
8 Salomo birye el yuk mutuku arye domuk kilapu, sik mana ati, anyaka-anyaka nirya atonun isa si eren aik ton dopnin balamuk. Adomuk buru tam kilapu nirya arye, ‘Aisa arye nun talinamsil’ tenen, sik kam ning obuka, tonda nintong teleb ning dobuka, sik taleamik Isa yuk-yuk si erena ati, uku dongolbalamik.
9 Aning nirya winilamik talak ara, Israel ninye kalikuka ulamuk Allah ara, el si Yahweh arye like bitinye sum arye Salomo biti, lak kibuka nyalyayuk. Allah el si Yahweh arye, Salomo biti yu ubuk. Deiyok ara, Salomo el kanye talima nirya, Allah el si Yahweh deice kum deibukce, Allah el yupu nirya ara, moubuka kekena kumce, kum dobolbalamuk. 10 Tonda, min talak ara, Allah arye Salomo biti, “Isa si eren ning nirya ara, pia kum wininalame. Yuk mutuku nang arye isa si erenyak ning ara, anda kum wininalyame,” nyalilamuk bukni, Salomo birye Allah el yupu kekebuka pia moubuka kum talibukce batakuk.
11 Winibuka ati ara, Allah el si Yahweh arye Salomo biti nyabuk. “Narye anti ‘Aning ara wininalame, aning ara ton kum wininalyame,’ nyapdeiamkise yupu ap, tonda narye, ‘Winipminba, narye teleb kibuka melinamkine,’ nyapdeiamkise yupu ap ara, an moubuka kum taliplumce, malye uminya deice arye, an taliplum mutuku ap, an taliplum ninye ap ara, dopropkinirye, yuk nang ati arepnamnarya. Ara, an amu tam, talye pil melin nang ati arepneba, sikcuk talinamake,” nyabuk. 12 “Winipnamne bukni, an ni koproba Raja Daud bira, pia telebnye ulamukba, narye elti, nyalin yupu nyapsa anya arye, an kam tuba unalam talak aryuk anyapmakin touk kum winipnamne. Bukni, an mi arye an punupnamle talak ara, anyapman ning wenepnamne.
13 An mi talipnamle mutuku ap, ninye ap nirya ara, adiparyuk kum dopropnamne. Israel ninye weik tam ara, aning-aning weik dopropnamne bukni, tonok yala nang ara dokola deipniba, an mi arye talipnamle. Yuk ayala-yala nirya ara, dopropnamne. Tonok yala uk batakniba tuba talinamaka ara, deiyok aupmale. Ara, na amu tam pil dolamnuknye, Raja Daud ap, tonda Yerusalem mutuku wipdeiamse mutuku ap ati, tonok yala nang dokola deipnirye, an mi arepneba, an mi arye tuba talipnamle.” Allah el si Yahweh arye, Salomo biti nyabuk.
Salomo el oldan nang ati, nyabuk yupu
14 Ura Raja Salomo birye malye weik winilamukce talye isa si erelamuk. Ati ara, Allah el si Yahweh arye tenebukce arebukba, Salomo el oldalamiknye tonok, Edom mutukunye el si ara Hadad, ulamukce Salomo biti olyangalamuk. Anye bira, Edom mutuku ninye deiyok nang, ayala nang arye deibikba, anye akunum nebuk talak ara, Salomo dam olyangalamuk. 15 Ura minop talak ninye deiyoknye Raja Daud el ulamuk talak arye, Moab nang ap, olalamik. Daud el yin talin nang, sik deiyoknye, el si Yoab birye Moab nang ak, akunum oplobik nang weilbiyuk talak ara, Edom mutuku nang weik ton obuka, sirya dakmanto kibuk.
16 Atalak ara, wala nakub barye deice arye, Yoab ap, el mapu Israel nang ap, Edom mutuku apia ulamikce, Edom mutuku nang nirya ara, olbalamikce sirya dakmanto kibik. 17 Bukni, atalak ara tonoknye el si Hadad, elda pia mitik talak ati ara, buru sakuka biyukce, Mesir mutuku duknulbiyuk. El biyuk talak ara, sik Edom mutuku weik nang, el li koproba meilyamik nang ap, adiparyuk Mesir mutuku neika bindobik.
18 Anang nirya adiparyuk Midian mutuku bobiyikce, adiparyuk Paran mutuku biyik. Biyikopura, amutuku arye, ninye yata barye nang atonun, ton melibikba, sik ap Paran mutuku nang ap nirya, ansinibukabikce Mesir mutuku biyik. Biyikce ninye deiyoknye Firaun ap, epdayik. Winibikopura, Mesir mutuku ninye deiyoknye Firaun birye Hadad biti el aik ap, el unamuk mutuku ap, el din ning ap, aning nirya areamuk.
19 Hadad amutuku noutam ulamukba, weiknye Firaun birye Hadad biti kanye deibukce, bico ubukba el ap neika unamik ati, el kil, weik deiyok kil, el si Tapenes bira, el weit kil arebukba Hadad dobuk. Akil dobukce sik ap neika amutuku ulamik. 20 Daulamika ani, weik deiyok kil Tapenes, el weit kil, Hadad birye dobuk kil arye mi bomuka ani, sal mi tonok deibuk. Ami el si ara, Genubat nyabuka deibik. Ami Genubat deiprikba, amutuku weik deiyok kil Tapenes birye, ami dobuka el weik deiyok nang aik deibuk. Deiamukba, nepnin balamuk talak ara, Firaun el mapu ap, sik noutamak neika weiknye aik noutam ulamik.
21 Mesir mutuku daulamik talak ara, yuk nang arye, “Raja Daud akunum dipmale,” nyabik. “Tonda el ulamuk talak arye, yin nang talina ati deiyoknye Yoab babye, akunum dipmale. Anang ara akunum dipkiripnin banamake,” nyabikura, Hadad kekebuk. Kekebukce, Mesir mutuku ninye deiyoknye Firaun biti nyabuk. “Wini talak ara, na mutuku uk tamubuka binune,” nyabuk.
22 Nyabukopura, Firaun birye tamubuka asipdeyuk. “Anda yata ning ati, amutuku kum ubuk buk, aning patanmakilba tamubuka an mutuku sisauk binulam do? Na dam ara, aning-aning nirya aupmale,” nyabuk. Nyabuk bukni, Hadad birye tamubuka, “Kume, winibuka anyapmanilam bukni, aning nirya aupmale bukni, narye, ‘Na mutuku uk tamubuka bitinye,’ tenepmana ati, ance nati, ‘Telebe,’ nyapniminba binune,” nyabuk. (Nyabukopura, Firaun birye, ‘Telebe,’ nyabukura, el mutuku tamubuka biyukce, Salomo biti ikin ning, el nong deice deiamuk.)
23 Tonda, Allah arye, ‘Yuknye ton, Salomo biti ikin ning arenamle,’ tenebukce arebukba, anye ton Salomo biti ikin ning areamuk. Anye Elyada el mi Rezon ulamuk. Anye Rezon bira, el deiyoknye el si Hadadezer bira, mutuku si Zoba mutuku taleamuk. Rezon bira, adeiyoknye el pil donanye ulamuk bukni, el li koproba dam batakuka bikbik abuka bindobuk. Rezon birye Raja Hadadezer biti yu ubukba, apil dolamikak ara batakuka biyukce, Salomo biti ikin ning arelamuk.
24 Minop talak ara, Raja Daud ulamuk talak, el ap el yin talin nang ap arye, Zoba mutuku nang obuka sirya dakik. Atalak ara, anye Rezon birye amutuku malye nang weik yukubukba, el dam yayikopura, el ap neika ulamikce, ‘Amutuku ninye deiyoknye obuka sirya daktibirye, nun diamuk amutuku taleptibye,’ tenelamik. Rezon bira, el kayapu nang weik bulubuka deiamukce, mutuku si Damasyik mutuku binuka amutuku ulamik nang obuka sirya dakikce, amutuku talibuka anoutam ulamik. Atalak ara atam nang arye, ‘Rezon bira nun ninye deiyoknye upnamle’ tenen, elti, erepdeibikba, amutuku talilamuk.
25 Hadad birye Salomo nong deice ikin ning weik delilamuk touk, Salomo birye Israel ninye taleamuk talak nirya ara, Rezon birye yu ubukba Israel ninye tuba olbalamuk. Rezon bira, Aram mutuku tam taleamukce, Israel ninye ati yu ulamukce tuba-tuba Israel ninye ati olbalamuk.
Allah arye Yerobeam biti, “Aminyan talak Israel ninye talibuka, ninye deiyoknye unamlame,” nyabuk yupu
26 Ura yuknye ton, Salomo el yupu bisibuka yanibukce, ‘Naryuk amutuku taliptinye,’ tenelamuk. Anye bira Salomo el melinanye ulamuk. El si ara Yerobeam. El li koproba Nebat. Yerobeam bira Efraim yala nang arye deiamikba, mutuku si Zereda mutuku noutam ulamuk. Tonda Yerobeam el lin bira yuwak kil el si ara, Zerua ulamuk. 27 Yerobeam birye Raja Salomo el yupu yanibuka winipnin yangalamuk ning ati nukna ara, ani. Minop talak ara Daud ulamukak bukni, anyasik tuku dana-dana palibuka domik keil poka domik ara lo weik ton aubuk. Salomo birye poka noutam kin-kin aubuk ning lipsisikilina ap, tonda akeil poka lilun dam baribuka delilamik ning ton dona ap ati, nyapdeibukba pil dolamik. Atalak ara, Yerobeam birye ton tabakuka pil dolamuk.
28 Yerobeam biti ara, amutuku ulamik nang arye, ‘Elda weik mambulnye,’ tenelamikce, el yupu kekelamik. Yerobeam babye, anyaka uk ulamukce poka pil teleb ubuka dolamukba, Salomo birye eibukce bikuk. Bikukce, Yerobeam biti nyabuk. “Na kwito, Yusup birye deibukba, dadeipkirikdanin, balamikce, Yusup el yala ninye nirya ati, ancuk talipmince sik anang ati sik pil deiyoknye unalame. Pil dipminba donamake,” nyabukba ati winilamuk.
29 Tonok talak ton Yerobeam Yerusalem mutuku batakukce biyuk. Bisik banmok talak ara, ninye ton el si ara nabi Ahia babye, banmok ani sik epdarik. Ahia ara, Silo mutuku ulamukce, Allah el yupu lak nyalamuk. Asum ara, Ahia el baju winiryuk ninguk, ton deice tam ning ongobuka yanganmokba, bisik noutamak epdarik. Winiprikopura, sik bitinye asukumuk neika unmarik. Yuk nang ton asukum unmeka babye kum eibik. 30 Aunmarik talak ara, nabi Ahia el ongopmok baju alip ning, talibuka, kwiliklobukce abaju uk obarye kipdeibuk.
31 Winibukopura, Yorebeam biti nyabuk, “Na baju kwiliklopmana ara, anda abaju takdoba arye 10 kibuka dopropnulyame. Aning deiyok ara, ani. Israel nang sik ni koprop Allah, el si Yahweh arye, Israel ninye ati pia kalikuka melilul Allah arye, anti nyamkuke. ‘Salomo birye Israel ninye aning-aning nirya taleamukba, ayala-ayala nang noutamak bukni, tagu barye yala nang ton dalubuka dopropnirye, wilibuka an Yerobeam biti arepkiniba, talipnalame.
32 Bukni, tonok mutuku ara, Salomo birye tuba talipnamle. Aning ara el mutuku Yerusalem unamle. Aning wininamaka deiyok ara, ani. Minop talak ulamukce, na pil dolamnuknye Raja Daud ap, narye wiamse mutuku Yerusalem mutuku ap ati, na kanye sik deice pia delilamse ati, el Salomo bira tonok yala wipse ning arepneba, tuba talipnamle. Israel ninye sik yala ara, weik bukni, atonok ninguk dokola deipnirye, el Salomo biti arepneba, elce tuba talipnamle. Yuk yala nirya ara, naryuk dopropnamne.
33 Aning winipnamne deiyok ara, ani. Ara, el Salomo birye na batakuka binukce, isa si eren ning binuka talibuka erelule. Aning ara, sik Sidon mutuku nang talinyak Isa kil el si Asterot ap, Moab tam ninye talibuka erenyak isa si Kamos ap, Amon yala ninye talinyak isa si Milkom ap, aninguk talibuka si erelule. Narye, ‘Wininalyame, dipkoprob bisik ani,’ nyabuka nyalin yupu langapdongobuka arye kekebuka kum ulule. El li koproba Raja Daud bira, narye, ‘Diksukum winina ara, ani. Anggunce wininamlume, aning ara ton kum wininamlume,’ nyabuka nyalamse yupu kekebuka dakeiyam asa arye ulamuk. Bukni, el mi Salomo bira aning nirya batakuka kum ulule,’ Allah arye nyapdeiamkuke.” Ayupu ara, nabi Ahia birye Yerobeam biti nyabuk.
34 Nyabukce ayupu dukdongobuka nyabuk.
Tonda Allah arye nyapkile, El li koproba Daud ulamuk atonun kum ulul bukni, el li koproba Daud bira, narye, ‘Aning ara wininalame, aning ara kum wininalyame,’ nyabuka nyapdeiamse yupu uk taleamukce, diksukumuk ulamuk. Tonda el li koproba Daud bira, narye wiamse ati, Daud bira, el mi Salomo biti, tonok yala nang arepneba tuba talipnamle. Tagubarye yala nang ton taleamuk bukni, anang-anang dalubuka dopropnirye, an Yerobeam biti arepnamkine. Narye Salomo biti, ‘Wininamlyame,’ nyapdeiamse touk, el kam ulul talak ara, Raja tuba unamle. Aning ara, tilila ati kume. El li koproba Raja Daud bira, na amu tam ulamukba, elti, na bico tenyamsa ati, winipnamle.
35 Ati ara, Israel yala ninye nirya ara, tagu barye yala dopropnirye, an Yerobeam biti an taruk deice deipnamkine. Daud el mi Salomo talinamle ning ara, tonok yala uka. 36 Winipnamne bukni, Daud bira na amu tam ulamukce, na nyapdeiamse yupu kekelamuka ati, Yerusalem mutuku noutam ara, ‘Daud birye deiplyopura, dadeipdanin binamak ninye nirya kum kipdeipnyak’ tenen, tonok yala nang ton Salomo biti arepnamne. Winipniba narye, ‘Amutuku noutam na si deipniba, pia si erenamake,’ nyalamsirye, ‘Wipdeiamse mutuku Yerusalem upnamak’ tenen, winipnamne.
37 Winipnamne bukni, Yerobeam anda Israel ninye sik aning-aning weik ap, sik unamak mutuku ap ara, sik ninye deiyoknye umince, an patakilye touk amutuku nirya an uk talibuka Raja unalame. 38 Na nyalamkise yupu moubuka kekepmince, uminyopura, narye anti pia kalikuka melinamkine. Ara, na pil donanye Daud birye, el talima darabuka ulamuk touk, narye, ‘Aning ara wininalame, aning ara ton kum wininalyame,’ nyabuka nyalamse yupu ap, tonda, ‘Dipkoprop bisik ani,’ nyabuka nyalamse yupu ap, batakana kumce, kekebuka pia winilamuk. An bidamnye arye winipminyopura, an kam unalam talak nirya ara, narye an kum bataknamkine.
Narye an dam tuba aunirye, aning-aning nirya ara dinibuka arenamkine. Narye ‘Israel ninye sik weik deiyoknye, Raja upnamle’ tenen, erepdeipmakine. Ati an ap, an mapu ap arye, Israel nang sik ninye deiyok nang una ati, punupdanin binamak nang unamake. Ara, narye Raja Daud biti, aning-aning nirya areamse atonun, Daud el pununa ati, anti arepkiniba, an babye, an mapu babye Raja nanguk upnin bakirye, Israel ninye talinamlume.
39 Aning nirya ara, Raja Salomo birye malye ubukba, Daud elce deibukba, dadeipdanin yangalamik ninye, Salomo el mapu silip nirya ara, wenepnamne. Bukni, aning babye, pia ati kum wininamne. Ara, tia talak uk Daud birye deibukba dadeipdanin, yangalamik ninye ati wenenamne. Allah arye nabi Ahia biti, nyabuka lak nyabukura, Allah el yupu lak nyananye Ahia birye Yerobeam biti nyabuk.
40 Nyabukopura, aminyan talak ara, Yerobeam birye, ‘Amutuku nirya na uk talipnamne,’ tenelamuk bukni, Salomo aning kel bikukce, yu ubukba, ‘Yerobeam piribuka opnun,’ tenebukce, Yerobeam oplobuk bukni, Yerobeam adiparyuk bikbik abuka, Mesir mutuku biyukba, Salomo birye anye kum obuk. Yerobeam bira, Mesir mutuku biyukce, ninye deiyoknye el si ara Sisak ulamukak biyukba, sik neika ulamdik ani, aminyan talak ara Salomo dibuk.
Raja Salomo dibuk yupu
41 Salomo el kam tuba ulamuk talak ulamukce pil dolamuk ning ap, weik arye kel bikamuk ning ap nirya ara, Raja Salomo el winilamuk buku deice arye, sekamik ning ara aupmala ati ara, abuku deice nukuka kum sekupe. 42 Salomo elda keting tamun empat puluh tahun deice arye, Yerusalem mutuku ninye deiyoknye ulamukce, Israel ninye nirya ati talibuka, sik Raja ulamuk.
43 Salomo ulamuka ani akunum dibukopura, el nong dobukabikce, el apu yapu diplamikba weilbalamik touk, el babye dibukba weilbiyik. Bukni, el nong ara el li koproba Daud wiamikak uk, Yerusalem mutuku noutamakuk weibik. Salomo akunum dibukopura, el dolamuk pil pununa ati, el mi koprop Rehabeam bira, ninye deiyoknye una ati, tikeibikba, Israel ninye taleamukce, sik Raja ulamuk.