Laka Nyana Yupu
1. Sabat sum bana
Sabat sum deice balamik touk, sik babye biyik nyalamik ning ara, deiyok atonun. Minop talak, Allah arye Musa ati mem yupu nyapdeibuk talak ara, “Nakup sum arye fil dona teleb bukni, tek sum arye fil kum donamlulume. Asum ara, anggun dikdik sen sum ulule,” nyapdeibuk. Nyapdeibuk ati, tek sum ati Sabat sum nyalamik. Allah arye nyapdeibuk bukni, sik Farisi nang arye, sik bidamang kanye tenelamik ning ap, tabakuka yupu weik tonap nyalamik. Aning atonun, sikce nyalamik. “Sabat sum deice ara, nun asik arye, nun kayapu asik bana teleb bukni, nun mutuku arye pera to ak bana ara, fil dona atouk ati, aning ara, malye,” nyalamik. Aning ati ara, Sabat sum deice arye, pera mutuku kum balamik. Sik dam karen uk balamik. Ara, ‘Mangkau kanye fil dobibyak, Allah wenepsilyak’ tenen, Yahudi yala nang arye winilamik.
2. Pentakosta sum
Pentakosta, tonda Paskah sum nyalamik ning ara, Yahudi yala nang, sik weik kwalina kwalin sum ati nyalamik. Aweik sum deiyok ara, atonun. Ara, Israel ninye Mesir mutuku ulamik talak, Allah arye ninye babye, talya kam ulamuk ning babye nirya, minyuma ning opnamuk talak ara, Israel ninye arye domba obuka, ining bisik buplan dam likipmek. Deipmekak, Allah eibukce kaplibuka bisikbukce, sik minyuma mapu kum obuk. ‘Aning nirya fia tenenamap’ tenen, asum ara weik sum kibik. Asum si ati Kaplina Kwalina Sum nyalamik.
Ura, kwalina akunum winipnop ura, anyapce nukdabalamna ani, dinge bitinye 50 sum akunum upnop ura, ton weik kwalin sum kibik. Asum ati ara Pentakosta nyalamik. Pentakosta akunum upnop ura, ninye bulubuka weklamik. Weklamikce, roti din ning bitinye ap, sik malye winilamik ning dekna ati, kam ulamik ning obuka boyangalamik. Bongalamikce, Allah arina deiyok nang aribikba, sik anang arye dobuka Allah arilamik. Ara, sikce Allah ati, “Telebe,” nyana ap, tonda, sik malye winilamik ning, ‘Allah arye kum daneipnamsil’ tenen, arilamik. Tonda, Allah arye Mesir mutuku noutamak, Israel ninye lobuka lyebuk ning ap, sik koulamik ning Allah arye melilamukba, teleb aryuk palamuk ning ap, ati, “Telebe,” nyalamik.
3. Mesias ton ara, Kristus
Mesias nyalamik ning ara, sik Ibrani ninye yupu deice arye, Mesias nyalamik. Sik Yunani ninye yupu deice arye, Kristus nyalamik bukni ayupu deiyok ara, tonok uka. Deiyok ara, minop talak aning-aning min kum kwepdeiyamuk talak, Allah arye, ‘Ninye mutuku sirya, im sirya lyepnamne’ tenen, Ninye Lyena Deiyoknye, ara el Mi Kopropa Yesus akunum kintinipdeiyamuk. Ara, ‘Ninye lyeplirye, ninye talinamle’ tenen, ‘Yesus dopkwetepnamne,’ teneyamuka ati, kintinipdeiyamuk.
Allah arye kintinipdeiyamuka ati, Yesus min kum yanamuk talak ara, Allah arye nyapdeibuk ura, Allah yupu laka nyalamik nang ap, aminyan winipnamuka ati, laka nyalamik nang ap arye, “Ninye Lyena Deiyoknye, Mesias yanamsile,” nyalamik. Aning atouk Yesaya arye, “Allah el Mesias dopkwetepsiliba, lyepsilirye talinamsile,” nyalilamuk. Allah el yupu nyalilamik nang nirya arye, nabi Yesaya nyalamuk touk, sik babye nyalamik.
“Mesiasnye bira, Allah el melinanye upnamle. Elda namin aryuk upnamle. Tonda, Allah el yupu kekeplirye, moubuka el piluk donamle. El piluk dolamlirye, kanye imun ning weik unmale. Aminyan ara, el dipnamle deice arye, Allah el teneamuk ning sirya daknamle,” aning nyalilamik.
Yahudi yala nang arye, ‘Allah el Mesiasnye bira, weik ninye deiyoknye yasilirye, yuk ninye deiyok nang talisinyak nirya ara, elce opbisiplirye, nun Israel nang erebuka, weik deiyok nang kipdeipnamsile,’ tenelamik. Utenelamika ati, Yesus akunum yayukop ura, ‘Yesus ara talya tukwaknye ulule. Elda, nun Ninye Lyena Deiyoknye, Mesias kume,’ tenelamikce, Israel ninye weik tam ara, Yesus ati diba kum tenelamik. Allah arye ninye lyena ati, el Mesiasnye, Yesus dipkoprop dopkwetebuk bukni, Israel ninye weik tam ara, diba kum tenelamik.
4. Emas ap, perak ap
Emas ap, perak ap ara, minop talak Yahudi yala nang ara, nun yo bok deklamap ning atonun kum wamuka ati, sik kum talilamik. Sik talibuka deklamik ning ara, bumang bukni, mitikto ning dekna fia weik kat ning talyamikce deklamik. Aning urasin ara, keil uang atonun bukni, fia dekna weik ning wamuk. Aning deice arye sik fil don nang, fil dopneba aning deklamik. Tonda sik patalamuk ning nirya, aning arye deklamik. Emas ara poron ning. Perak ara fia kat ning, mile weik ning wamuk.
5. Salomo Kolonade
Daud el deiamuk mi Salomo, Israel ninye sik malye winilamik ning dekna ati, ‘Allah ati, aril banamak’ tenen, weik aik domuk. Anyaik domuk talak ara, anyaik arye kiting yangan tam ara, cang atolonga memamuk. Ara, ‘Ninye nirya anyaik atolonga bukikirye, Allah yupu kekenamak’ tenen, memamuk. Minop talak arye, Salomo akunum domuka ati, Yesus ati diba tenelamik nang arye, anyatolonga deice bukna arye, Allah yupu ap, Yesus el yupu peterelamik ning ap kekelyangalamik.
6. Diksukum ululnye
Diksukum Ululnye nyalamik ning ara, Yesus diba tenebik nang arye, Yesus el ti nyalamik. Ara, Yesus el tukwak ulamuk talak winilamik ning ap, el dibuk talak winibuk ning ap, ura Allah el upu nyalilamuk ning ap, Allah el tenelamuk ning ap atonun, Yesus elce diksukumuk winilamuka ati, asi nyalamik. Ara, Allah arye nyalilamuk yupu nirya ara, tonok yupu ababye, Yesus arye kum yaniptamuk. Malye ning ababye ton kum winilamuk. Ati, sikce el ti Diksukum Ululnye nyalamik.
7. Melina Deiyoknye
Yesus arye el bidamnye ati ton nyapdayuk (Lukas 22:37). Tonda, Peterus birye Yesus tenena ati, ayupu nyabuk (Rasul 3:26). Deiyok ara atonun. Ara Allah arye, ‘Ninye Lyepnamle’ tenen, wipdeiyamuknye, Yesus ati wipdeiyamukak obik. Allah elda, malye winina fia kumnye binya arye, elcuk tukwak kum yanmanto. Ati el melina ati ara, Yesus tuku tam dopkwetebuk. Yesus kanye imun ning delilamik ning ap, obikba dibuk ning ap, kam bukuk ning ap, anirya winibuka deice arye, tukwak mutuku kili sal weik arye lyepsuk. Tonda, ‘Allah dam unama’ tenen, ninye lyeplirye, im deice bobinamsile. Aning winilya deice arye, Allah melilula ati, sikce Yesus ati, “Allah el Melina Deiyoknye ulule,” nyalamik touk nun babye tuba nyanyabe.
8. Allah ati arilamik aik kalikna nang
Yahudi yala nang, sik Allah ati arilamik aik kalikina deiyok nang ara, sik yala weik ning ara, Yahudi yala nang bukni, bokuka yala yuk-yuk nyalamik ning ara, Lewi yala nang ton ulamik. Sik kaliklamik ning ara, ‘Yahudi yala kum ninye arye, nun Allah ati arinyap aik kum wektinge. Ati, talya mangkau arye wekicak, nun Allah arin aik malye kipsicak’ tenen, kaliklamik. Tonda, ‘Anyaik wekikce ninye arye, yu upliba malye winibiceba, anyaik malye upsilyak’ tenen, kaliklamik. 9. Saduki nang
Israel ninye nirya ara, Allah el tonok ati diba tenebuka talyamik bukni, aninye noutam arye bokuka, mitikto ning yuk-yuk tenelamika anya arye, ninye kong yuk-yuk si silamik. Yesus ulamuk talak ara, ton tam nang sik kong ara, Saduki nang nyalamik. Saduki nang arye diba tenelamik ning ara, atonun.
Allah yupu min sekamik ning pamu barye buku sekamik ning ara, buku si Torat nyalamik. Saduki nang arye ayupu talibuka ulamik. Yuk buku sekamiknye ara, kekebuka kum dobolbalamik. Ati ara, sikce utenelamik. ‘Ninye dibikcop ura, sik kanya ap dibinyake,’ tenelamika ati, ‘Ninye nirya babye diptingop ura, tonap tamubuka kam kum buktinge,’ tenelamik. Tonda, ‘Isa mer babye, Allah el im deice melina fil don nang malaikat babye, fia kum unyake,’ tenelamik. Tonda, ‘Ninye akunum dibikcop ura, Allah arye ton tam nang ara, uku din mutuku kum dopkwetepnamle. Ton tam nang, teleb unyak nang ara, Allah arye teleb ning kum aripnamle. Ninye akunum dibikcop ura akunuma,’ tenelamik.
Yesus tukwak ulamuk talak ara, talye ninye bona utotoa talina kum ninye arye, sik Saduki nang yupu kekebuka kum dobolbalamik. Bona utotoa talina weik ninye dem, Saduki nang sik yupu kekebuka dobolbalamik. Yahudi yala nang, sik ninye deiyok nang, yupu lipsisikuka bokolina deiyok nang ulamik. Sik kong si ara, Sandeheren nang akong noutam bokuka, Saduki nang ababye bokuka, Sandeheren nang ulamik.
10. Farisi nang
Israel ninye nirya ara, Allah el tonok ati diba tenebuka talyamik bukni, aninye noutam arye bokuka, mitik yuk ning dib tenelamika anya arye, ninye si kong yuk nyalamik. Yesus ulamuk talak ara, ton tam nang sik kong ara, Farisi nang nyalamik. Farisi nang diba tenelamik ning ara atonun.
Allah yupu sekamik ning buku nirya ara, talibuka ulamik. Ati, ‘Ninye dibikcop ura, sik kanya ap kum dibinyake,’ tenelamika ati, ‘Ninye nirya babye, dibikcop ura, tonap tamubuka kam buktinge,’ tenelamik. Tonda, ‘Ninye akunum dibikcop ura, Allah arye ton tam nang ati, wenebuka uku din mutuku dopkwetepnamle. Ton tam nang, teleb unyak nang ara, Allah arye teleb ning aripnamle. Ninye akunum dibikcop ura, Allah el ululak welebikcop ura, yupu bokeipnamsile,’ tenelamik.
Yesus tukwak mutuku ulamuk talak ara, talye ninye bona utota talina kum ninye arye, sik Farisi nang yupu kekebuka, weika arye dobolbalamik. Bona utotoa talina weik nang ara, Farisi nang sik yupu ton kekebuka, kum dobolbalamik. Yahudi yala nang, sik deiyok nang kong si ara, Sandeheren nang, akong noutam arye bokuka, Farisi nang ababye, Sandeheren nang ulamik. Sik Farisi nang ap, Saduki nang ap, diba tenelamik ning mitikto yuk-yuk ulamuka anya arye, sikda yu upnaba, yupu nyalana weik ulamik.
Yahudi yala nang arye, Farisi nang ati tenelamik. ‘Allah yupu sekamik ning nirya ati, “Deiyok ara, ani-ani,” nyapmanto deiyok ara sik uka. Tonda, mem yupu dobolbana atia ara, “Winipnalulume,” nyabuka, teleb yupu laka nyasinyak nang ara, sik Farisi nang uka. Sikda, weik kel nang unyake,’ tenelamik.
11. Wenena aik
Sik wenena aik dolamik ning ara, fia weik aik domnaryuk, wilibuka mitik yuk-yuk dolamik. Ton aik ara, tukwak dolamik. Ton aik ara, tuku deica ap, tuku palibuka tuku amutam ap dolamik. Sik weik ninye deiyok nang arye, talye ninye malye winipnop ura, tapu koubuka anyaik fum dongolamik. Fia weik aik wilibuka domik aik ara, buplan ap teleb ubuka dolamika ati, ton nang ara, buplan tirikne ning, selot akunum deipnop ura, aninye bura tam binman kum ati, bataklamik. Bukni, ‘Ton ninye ara, bicak’ tenen, tapu koubuka dongamne nang ap, tonda, anyaik fum yin talinanye ap, rantai tapu kirikdongobuka dongolamik (Rasul 12:3-6). Ton nang ara, weik yo potokuka deiamna arye, el yan dana-dana deibuka kitilamik. Ara, ‘Yok uk weik diplyop ura, kum binamak’ tenen, winilamik. Winilamik touk, Paulus ati babye winyamik (Rasul 16:24).
12. Sandeheren nang
Sandeheren nyalamik ning ara, Yahudi yala nang, sik malye winipnop ura, weik deiyok nang yupu lipsisikuka bokolina deiyok nang ulamik. Tonda, Sandeheren nyalamik ning ara, fil si ati nyalamik. Afil dolamik ning si ara atonun. Farisi nang ap, Saduki nang ap, Yahudi yala nang, sik du yapu ap, sik Allah ati arina deiyok nang ap, ura anang sik weik deiyoknye ap, anang nirya arye ansinibuka, yupu lipsikna fil dolamik. Afil dolamikba, sik yuk nang arye anang ap, sik dolamik fil ap ati, Sandeheren nyalamik.
Sandeheren nyalamik ning ara, Yahudi yala nang, sik malye upne ura, weik deiyok nang yupu lipsisikuka bokolina deiyok nang ulamik. Winilamikba, sik Yahudi yala nang, Allah ati diba tenelamik ning ap, Musa sekamuk yupu, mem yupu ap, Musa birye peterelamukba, winipnin yangalamika ani, peterepnaba winilamik ning nirya ap, yanipnop ura, “El malye-malye winipmale,” nyabuka, ‘Yupu lipsisiknamak,’ tenen, Sandeheren nang dam bobalamik.
Ura, Sandeheren nyalamik nang, sik fil dona ati, Yahudi yala nang bukni, yala yuk-yuk bokuka ayala-ayala nirya, sik du yapu Sandeheren nang ulamikce, yupu lipsisikuka bolina ati, deiyok fil talibuka dolamik. Tonda, Yahudi yala nang, sik malye winipne ning dekna ati, Allah arina weik deiyoknye, ara ninye melina ati, Allah el wilinanye babye, Sandeheren nang fil dolamuk. Allah arina ati, weik deiyok ning memena fil dolamika ani, batakik ababye, aminyan punupna arye dolamuknye ababye, ansinibuka Sandeheren nang ulamikce, fil dolamik. Tonda, Musa sekamuk mem yupu weik kel bikamik nang, peterena weik deiyok nang ulamik ababye, Sandeheren nang ulamikce, afil dolamik.
13. Isa Mutuku Dongonye, tonap Ken Dinanye, tonap Ninye Asik Imbar
Isa Mutuku Dongonye bira, isa mer nirya, sik weik deiyoknye ulule. Elda, fia yu weiknye ulule. Elce, ‘Allah el talilul ninye mutuku nirya ap, mutuku-mutuku nirya ap, fia daraptalipnamne,’ tenelule. Isa Mutuku Dongonye ap, el mapu isa mer ap, mutuku nirya fil donyake. Bukni, Yesus el dibukba, Allah arye el kam bukeibuknye Yesus ara, aning-aning nirya deice tam ulya deice arye, Isa Mutuku Dongonye, dipkoprop bisibuk. Sirya talak ara, oplirce kum daneiplamle.
Sirya talak ara, Allah arye Isa Mutuku Dongonye uku din mutuku dongopnamle. El tonok bukni, si yuk-yuk nyanyak ning ara, Lusifar ap, Belesebul ap, Isa Mutuku Dongonye ap, Ninye Asik Imbar ap, Ken Dinanye ap, si weik nyanyak bukni, el tonok ati nyanyake. El si ara, Isa Mutuku Dongonye anyuka. Allah arye Isa Mutuku Dongonye biti, “Elda tilila yupu nyananye ulule,” nyabuk.
14. Allah arina deiyok nang
Yahudi yala nang, sik malye winilamik ning dekna ati, arina deiyok nang ara, Lewi birye deibuk ura, dadeipdanin balamik yala nanguk afil dolamik. Anang ara, Allah ap, ninye ap wilibuka ulamikce, Yahudi yala nang, sik wililina ati, Yahudi yala nang sik malye winilamne ning dekna ati, arilyangalamik ning ara, Lewi yala nang arye dobuka, Allah dam arilbalamik. Yahudi yala nang sik Allah si erena ap, Allah ati kina ap, sik Allah ati arilbalamik aik fum winilamik fil nirya ati, anang arye sikcuk bokolin nang ulamik. Sik nirya ara, Lewi yala nang ulamik. Anang ati, Allah arina deiyok nang nyabuka si silamik.
Allah arina deiyok nang, sik Weik Deiyoknye
Allah arina deiyok nang, sik Weik Deiyoknye bira, Lewi yalanye ulamuk. Yahudi yala nang, sik apu kopropa, Lewi birye deibuk mi Harun ara, elce deibuk ura, dadeipdanin yangalamika yala ninye ara, Allah arina deiyok nang ulamik. Tonok kiting tamun atonun, tonoknye binyuk Allah arina deiyok nang, sik Weik Deiyoknye fil dolamuk. Winilamuk bukni, ‘Sandeheren nang fil dopnuyap’ tenen, kintinipne talak, anye biryuk, sik yupu bokolina deiyoknye tiklamuk. Tonda, min arye apiluk dolamna ani, bataklamik nang ababye, Sandeheren nang ap ansinibuka, fil neika dolamik.
15. Allah ati arilamik aik
Israel ninye mutuku-mutuku nirya yuk-yuk ulamik. Ulamik bukni, sikce Allah ati diba tenelamik ning nirya ara, Yerusalem mutuku uka. Yerusalem mutuku bukni, sik malye winilamik ning lyena deiyok aik ara, anyaik tonoka. Sik Allah yupu kekena ati ara, sik Allah yupu aik, yuk mutuku nirya dolamik bukni, sik malye winilamne ning dekna ati ara, Yerusalem mutuku noutam, anyaik tonok arilyangalamik.
Minop domik aik ara, Daud el mi Salomo Israel ninye sik weik ninye deiyoknye tikamuk talak arye domuk. Salomo el li Daud birye, anyaik dona ati, kiting tamun 4 tahun deice arye, anyaik don ning nirya bulubuka delilamuk. Deiyamukak, Salomo arye kiting tamun 7 tahun deice arye anyaik dolamuk. Dolamuka ani, akunum dobukop ura, anyaik ara kiting tamun weik deice awamuk. Bukni, yuk mutukunye ninye weik deiyoknye, el si ara Nebukadnezar, Israel ninye nirya opbisibukce, anyaik nirya uluplobukce, sekce atonun kiplobuk.
Winibuk bukni, kiting tamun yupa weik tonap akunum ubuk ura, aminyan ara, Israel ninye ulamik mutuku talyamuknye Herodes arye, anyaik tonap punubuka domuk. Yesus tukwak ulamuk talak ara, Yahudi yala nang, Allah ati arilbalamik aik ara, Herodes domuk aik ak awamuk. Tonda, sik Yahudi yala nang arye, Allah si erena ababye, sik malye winipne ning dekna ati, kam un ning obuka arina babye, anyaik tonok domik. Anyaik noutam domikce, poka buru tam dobuka, Yahudi kum ninye ababye, Yahudi yala ninye babye, Allah si erena ati, apoka bisik wekelbalamik. Yuk yala ninye ara, ‘Apoka fum wekna meme,’ nyalamik. Apoka fum aik ara, Yahudi yala nang, sik malye winipne ning dekna ati, kam un ning obuka, Allah arin nang ak binuka aripnak, anang anyapcuk Allah arin aik wekelbalamik.
Ura, Allah el si erena ap, yupu kekena ap ara, yuk-yuk aik dobuka weklamik bukni, sik malye winilamne ning dekna ati arilbana ara, yuk-yuk aik kum arilamik. Yerusalem mutuku anyaik tonok arilbalamik. Sik Yahudi yala nang, Allah ati sik diba tenelamik ning deiyok ara, anyaik tonoka tenelamik.
Nun Lik ninye arye, ‘Nun youk aik ap, kwit deiyok ap ara, tonoka,’ tenelamubu touk, Yahudi yala ninye ababye, sik Allah ati, ‘Anyalina ap, tenena ap, nun deiyok aik ara, anyaik tonoka,’ tenelamik.
Tonda, anyaik fum ning ap, nong ap, laka nyana yupu dipdemunce yuk yupu ton Keluaran pasal 25-27 biknululume.
16. Weik Ninye Deiyoknye
Allah arye ninye mutuku sirya im sirya lyena ati, Yesus dopkwetebukak, “Yesus ara, Weik Ninye Deiyoknye ulule,” nyalamik. Malye winin ning ap, isa arye yupu moupdeipsilirye talisulul ning ap, uk dina deiyok ning ap, dibina deiyok ning ap, aning nirya malye kibuka lyesululnye ulula ati, “Weik Ninye Deiyoknye,” nyalamik. Tonda tuba nyanyabe. Allah arye Yesus erepdeipliba, ‘Yesus arye sirya talak aning-aning nirya talinamle’ tenen, Weik Ninye Deiyoknye nyalamik ati, nun babye tuba nyanyabe. Indonesia yupu arya, “Tuhan Yesus” nyanyake. Bukni, deiyok ara atonoka.
17. Lyena Deiyoknye
Lyena Deiyoknye nyalamik ning ara, Yesus ati nyalamik. Tonda tuba nyanyabe. Nun malye wininyap ning ap, kanye talima fum tam malye tenenyap ning ap ara, ‘Allah arye kum daneipnamsil’ tenen, Yesus el ining arye lyepsuke. Tonda, ninye arye Yesus ati, diba tenebibyop ura, lyesulule. Tonda, nun kanye ikin upsilye ning ap, uk dipsilye ning ap, ‘Na fil yata wiribuka dopnun do?’ tenen, teliltonyap ning ap, Yesus melisilirye lyesulule. Ati, sik min arye ulamik nang babye, nun winitalak unyap nang babye, “Yesus ara, Lyena Deiyoknye ulule,” nyanyabe.
18. Lipertini Nang
Allah si erelamik aik Lipertini Nang nyalamik ning ara, atonun. Min arye bona weik talin nang arye, ‘Bona utotoa talina kum nang, nun piluk donamsinyaka’ tenen, sik yo bok arye anang sik nong dekuka, sik dam dobuka delilamik. Delilamikba, abona totoa talina kum nang arye, bona weik talin nang sik piluk dolamik. Bukni, bokuka ton nang ara, teleb fil dopneba, sik deiyok nang arye, “Talye urdem dabilulume,” nyalamik. Ton nang ara, sik deiyok nang ati, yo bok deice arye deknop ura, talye balamik. Ati, Lipertini nang nyalamik aik ara, afil dolamne nang, sik deiyok nang arye, “Telebe, anggun talye urdem dabilulume,” nyapnop ura, fil akunum winipna arye, Allah si erena ati, anyaik wekelbalamik.
19. Den bam bol mouse ning sekne fil
Afil deiyok ara, atonun. Allah arye Abraham ati nyabuk. “An ap, ance deipminyak deipdanin balamica ani, deipnamak mapu ap, fia melipnamne. Sik melipnya deice arye, ninye mutuku nirya ati, teleb ning arinamsine. Wininamsina ati, an yala arye deipnamak mapu ati, yuk nang arye, ‘E, ara Allah ‘Na’ tenen, ninye tenepnamak’ tenen, anggunda den bam bol mouse ning sekenamlulume. Afil fia donamlulume.” Allah arye Abraham ati nyapdeibukba, aminyan talak Musa sekamuk buku Kejadian pasal 17 noutam arye sekamuk. Yahudi yala ninye nirya ara, tuba wininyake. Yesus tukwak mutuku yayuk talak ara, sik Yahudi yala nang nirya arye, ‘Den bam bol mouse ning sekna ara, weik mambule. Adeice arye Allah lyesulule,’ tenelamik bukni, Yesus arye nyalamuk. “Adeice arye kume. Na ti diba tenepmunya deice aryuk lyesunune,” nyalamuk.
20. Israel nang, sik apu yapu nang
Israel nang, “Nun Apu Yapu ara ani,” nyalamik ning si ara ani. Abraham arye Isak deibuk ura, Isak birye Yakup deibuk. Yakup arye, el mapu weik 12 nang deibuk. El mapu si ara, Dan ap, Aser ap, Naftali ap, Simeon ap, Lewi ap, Ruben ap, Yusuf ap, Yehuda ap, Gat ap, Zebulon ap, Iskar ap, Benyamin ap, deiyamuk. Israel nang, sik nirya sik yala si ara, anang si nyalamik. Yakup el mi Yusuf birye Efraim ap, Menasye ap, deibuk. Sik Yahudi yala nang arye, anang nirya ati, “Nun apu yapu ani,” nyalamik.
21. Allah el si erena ati, butum aling tenda aik
Anyaik ara, Israel ninye, Mesir tam batakuka, ninye kum ulamikak talya balamik talak ara, Allah arye nyapdeibuk ura, sik butum aling tenda aik atonun, aik wibukabikce dopra balamik. Anyaik fum delilamik ning ara, atonun. Tonok ning ara, Allah arye nyapdeibukba, Musa arye mem yupu keil pala deice sekuk. Akeil ara, anyaik fum deipnin balamik. Bitinye ning ara, Harun el kama tuku deice deipneba, kwatima danalamuknye, anyaik fum deipnin balamik. Tonda Yordan mek deice, kama lituklamukak, mek danatam, danatam kibuka cebukba, noutam ubuka abisik arye otam biyik. Harun arye winilamuk kama ara, anyaik fum deipnin balamik. Tonda, sikce Allah arina ati, yuk ning weik tonap deipnin balamik. Ura ati, butum aling tenda aik ap, aning-aning nirya ap, ‘Allah arye aripsuka ati, anyaik fum Allah arye nyalyanamsulule,’ tenelamikce, ‘Anyaik ara fia teleb aik,’ tenelamik. ‘Anyaik dam upmasila ati, nun Ni Allah ap neika unyabe,’ tenelamik.
22. Ninye Mi Atonye
Allah ap, Yesus ap, sik neiktoto ururak bukni, Allah arye Yesus tukwak dopkwetepnamuk talak ara, Allah arye ninye urasin atouk kibuka, tukwak ninye lyena ati, Yesus tukwak mutuku dopkwetebuk. Yesus tukwak ulamuk talak ara, el kanye tenena ap, el nong ap, el patalamuk ning ap, anirya ara, nun unyap touk ulamuk. Bukni, malye ning tonok babye kum winilamuk. Tonda, Yesus arye ninye weik teleb-teleb winibuka melilamuk. Yesus ara, Allah el Mi Kopropa ulamuk bukni, el ninye urasin atonun dayukce ulamuk ning ati ara, “Ninye Mi Atonunye ulule,” nyalamik. Yesus el nyapdeibuk ara, “Na ara Ninye Mi Atonunye unune,” nyalamuk (Lukas 18:31, Lukas 21:25-28).
23. Allah el mikip deice arye talisulule
Ayupu nyalamik ning ara, atonun. Yesus el obikba dibukce ining biyuk deice arye, akunum dekuka lyepsuke. Allah arye, Yesus el dibuk ning ap, kam bukeibuk ning ap, winibuka deice arye, nun malye winilamubu ning ap, wininyap ning ap nirya, akunum kum daneipsuke. Winipsuka ati, nun diba tenenyaba deice arye, Allah El Dib Kanye arisiliba, el mikip arye melisilya arye, Allah el yupu nyasilya atonun wininyabe. Ati, Allah el mikip deice, talisul yupu nyalamik ning ara, anirya dukdongobuka tenelamikce nyalamik.
24. Tuku deice ban ning
Tuku deice ban ning winilamik. Pesawat ban roda balamle atonun, kat ning arye, bumanganun memamik. Aning noutam ara, ‘Bitinye nanguk tikuka banamdak’ tenen, tikinak ara, amsuna atonun ning arye teleb ubuka domik. Kuda basam ngang dana-dana tapu kirikdongobuka, kuda basam si dam gat ning deipneba, kuda el si arikdongopnop ura, tapu dana-dana tabuka balamik. Abitinye nang tiklamrikak ara, cang yo arye dukdongobuka domik. Acang yo mouse tam ara, kuda dana-dana tiknop ura, tapu arye dana-dana kuda kirikdongobuka, yo deice kirikilamik. Winilamika ati, abitinye nang libuka, ‘Bobinusirak’ tenen, yo dobuka kuda balye tam opnop ura, kuda arye libuka bobanop ura balamik. Gambar dina ati, Kisah Para Rasul pasal 8 ayat 37 dipdelelume.
25. Allah el yupu laka nyan nang
Allah el yupu laka nyan nang ara, ninye yala bitinyeto ulamik. Tonok yala ara, Allah arye kirikuka sik dam nyalilamukak, anang arye aminyan winipnamuk ning laka nyalamik. Yesus tukwak mutuku min kum yanamuk talak ara, Allah arye nyalilamukba, laka nyalamik nang si ara, Amos ap, Yoel ap, Yesaya ap, tonda yuk nang weik anang atonun weik ulamik. Yesus akunum tukwak yayukce, tamubuka im deice welenuk talak ara, aulamik nang atonunuk, Akabus ton ulamuk (Rasul 21:10-11). Ton yala nang ara, aminyan winipnamuk ning ati kum laka nyalamik bukni, Allah arye, kirikuka sik dam nyalilamukak, sikce Allah yupu seklamik ning ap, atalakuk nyapne ning ap, dobuka ninye nirya ati laka nyalamik. Allah arye kirikuka, sik dam yanakarye, “Nyapnulume,” nyapne ninguk laka nyalamik. Anang winilamik touk, Barnabas ap, Silas ap ulamrik (Rasul 19:6). Efesus mutuku ulamuknye, Pilipus el kil mapu dum barye deiyamuk kil mapu ababye, winilamik (Rasul 21:9).
26. Allah yupu kekena aik
Yahudi yala nang, sik Allah yupu keken aik, laka nyana yupu ara ani. Sik malye winilamik ning dekna ati, Allah arilbalamik aik, Salomo birye weik aik tonok, Yerusalem mutuku domuk. Anyaik fum tonok, ‘Allah arye nun malye wininyap ning namin kipnamsil’ tenen, sik kam ulamuk ning obuka, Allah ati, arilbalamik. Yuk aik ton kume. Anyaik dem uka.
Bukni, aning arina kum bukni, Yahudi yala ninye ulamik mutuku nirya noutamak, Allah yupu kekena ati ara, yuk-yuk mutuku Allah yupu kekena aik weik dolamik. Amitik aik ara, kam ulamuk ning obuka, kum arilamika ati, Allah nyalilamuk yupu ap, Allah morona ap ulamik. Tonda, Allah arye nyapdeibuk ura, Musa sekamuk yupu mem yupu peterelamik. Tonda, sik Yahudi yala nang ara, anyaik fum uk bulubuka wekna arye, malye winilamne ning ati yupu bokolilamik. Ton talye ning ati, ‘Yata wiripnuyap do?’ tenepne ning nirya ati, yupu talilamik. Allah el yupu kekena ati ara, anyaik wekelbalamik sum, Sabat sum wekelbalamik. Sabat sum nyalamika ara, hari Sabtu nyanyap sum ati, Sabat sum nyalamik. Bukni, sik tenena ara, ‘Sabat sum ara, hari Minggu neiktoto, Allah el yupu keken sum,’ tenelamik. Anyaik fum ara, Allah yupu peteren nang tikna ati, yo lakase memebuka deiamikak tiknak arye peterelamikba, kilapu danatam, sal danatam bukmance, kekelamik. Ati, anyaik deiyok ara, mapu peterena ap, Allah si erena ap, yupu lipsisikuka bokolina ap ati, fil dolamik.
27. Aik aruma deice welelamik ning
Sik aik aruma deice welebuka bulamik ning ara, atonun. Sik Yahudi yala nang ulamik talak ara, mok mitiktonunuk celamuka ati, sik aik ara, tuku ap, keil ap arye dolamikce, aik aruma ning ara, talya lu kibuka dolamik. Anyaik fum ara, el aik deiyoknye ulamuk. Anyaik deice tam ara, noutam arye, wilibuka, tonda ninye asik nang wekna aik dolamik. Tonda, wilibuka dan tam ara, talye lo uk ubuka dolamika ara, Allah morona ap, talya bulbana ap, wininamika ati dolamik. Winilamika atonun, Peterus babye, el aik aruma deice Allah morolbiyuk (Rasul 10:9).
28. Kristen ninye nyalamik ning
Antiokia mutuku arye deiyok koubuka, Yesus diba tenelamik ninye ati, Kristen ninye nyalamik. Ara, Yesus tukwak ulamuk talak, el winilamuk touk, Yesus diba tenebik nang babye, atonun winibuka winilamika ati, yuk nang arye, “Anang ara, Kristen nang,” nyalamik. Tonda, Yesus el si ati, Kristus nyalamik. Tonda, Yesus el yupu peterelamukba, el yupu kekelamikce, diba tenebuka teleb uk ulamik ninye ati, “Anang ara, Kristen nang unyake,” nyalamik. Ara, el yupu uk moubuka dobolbalamika ati, nyalamik.
29. Herodes, ton Ageripa
Herodes ara, minop talak ara, ninye deiyoknye kum ulamuk bukni, aminyan ara, Roma mutuku ninye, sik weik deiyoknye Gaius birye tenebuk. ‘Herodes ara, weik ninye deiyoknye kiplirye, amutuku talipnamle’ tenen, Herodes erepdeibukce, Palestina tam, deice tam uk bokuka, Herodes ati aribuk. Aminyan ara, Gaius arye Herodes el mam Antipas akunum batakukce, Antipas talyamuk mutuku, Galilea ap, Perea ap, doprobukce, Herodes ati aribuk. Gaius dibuk ura, el pununa ati, Roma mutuku fia ninye weik deiyoknye, el si Kalaudius erebuka tikukce, Yudea tam ap, Samaria tam ap, ‘Herodes talipnamle’ tenen, aribuk. Herodes el deibuk mi si ara Ageripa, elce deibuk kilmu si ara, Bernike. Herodes kiting tamun yupa weik 54 tahun akunum wisidayuk ura, malye ubukba, Allah arye derebuk. Derebukce, el wenena ati, deisuruk fum kuluma weik ubukba, akunuma arye Herodes el deisuruk dibukba, Herodes dibuk (Rasul 12:20).
30. Nena Kum Roti Darina weik sum
Nena Kum Roti Darina weik sum ara atonun. Sik Yahudi yala nang weik mambul sum kwalina ati, el si ara Kaplina Kwalina Sum nyalamik. Asum ning ara, Yahudi yala ninye, sik Mesir mutuku ulamik talak, Allah arye sik minyuma mapu kum obuka ati, ‘Awinibuk ning ara, fia tenenamap’ tenen, ati weik kwalin sum nyalamik. Tonok sum arye, akwalina akunum kwalipnop ura, asum arye nukuka mapra balamna ani, tek barye sum arye roti nena ning kum dilamik. Nena kum roti dem dilamik.
Bukni, tek barye sum akunum upnop ura, tamubuka roti nen ning dilamik. Nena kum roti kum dilamik talak ati, “Nena Kum Roti Darina,” nyalamik. Tonok sum ap arye, sekdongobuka tek barye sum ara, sik malye winilamne ning dekna ati, kam ulamne ning sikce obuka, Allah arilamik.
Nena kum roti kum dilamik ning ara, atonun. Allah arye Mesir mutuku ninye, sik minyuma ning ap, minyuma mapu ap, obuk sum lukunyan ara, Israel ninye ati nyabuk. “Na arye, sik Mesir mutuku ninye sik minyuma ning ap, amapu ap opnyop ura, anggun Israel ninye minop binumunya ati ara, roti nen ning dongopmunyop ura, sik upsilyak ati, weik roti nen ning ara, kum dongopnululume. Nena kum roti dem dipnululume. Ara, anggun monop binumunya ati nyapsine,” Allah arye Israel ninye ati nyabuk.
Like 1: Kaplina Kwalina sum
Like 2-7: Nena Kum Roti Din sum
Like 8-49: Talye un sum
Like 50: Pentakosta sum
31. Wenena aik kalikna nang olalamik ning
Sik wenen aik kalikna deiyok nang arye olalamik ning deiyok ara, atonun. Weik pemerintah deiyok nang arye malye upne nang ati, tapu koubuka wenen aik dongolyanop ura, sik anyaik kalikna deiyok nang ati, “Anggun arye, ‘Anang bicak’ tenen, moubuka kalikinamlulume. Anyaik dongopmabye ninye bura bindobokcop ura, sik kalikna nang ati, dipkoprop opnamabe,” nyalamik. Ati, tapu koubuka wenen aik deiyamne ninye bura binop ura, anyaik kalikna nang arye, ‘Pemerintah deiyok nang arye nun wenena ati, opsicak’ tenen, sik bidamang aryuk olalamik. Winilamika ati, Peterus ap, wenen aik dongamik ninye ap, bura tam biyikop ura, yin nang dipdeyikce kum eibikba, Herodes birye awenena aik kalikin nang ak oplobuk (Rasul 12:19).
32. Gisok deice taruk talilamik ning
Atalak ara, winilamik. ‘Sik yuk nang fil dopnamak’ tenen, dopreipnun talak ara, adopreipnun nang ati, gisok deice taruk talina arye dolilamik ning ara, utenelamik.
1. ‘Allah el mikip aripnamle’ tenen, tonda, ‘Nun mikip bokuka aribibiba, amikip deice arye meliplyeba, kanye deibuka fil donamake,’ tenelamik.
2. “Afil fia talibuka donamlulume,” nyabuka, fil wibuka delina ati winilamik.
3. ‘Nunce teleb kibuka melibibiba, sik anang kanye bokoltona kumce, kanye deibuka afil donamake’ tenen, winilamik.
33. Weik mek liya yo laut mek kwen deice balamik ning
1. Wiek pala butum aling. Mekwen deice talya kum binmanto. Ati, aning kel nang arye, ‘Kumanya mikip arye abutum aling yanuka bariplyop anyak, akumanya mikip arye, mek liya yo bobinamsil’ tenen, butum aling deice yo arye wipdongobuka tikililamik.
2. ‘Mek liya yo bilyak’ tenen, ikin ning dobuka tapu kirikuka, mek liya yo kirikdongopnop ura, mek fum dongolamikba, mekwen fum bukni, tukwak sakne talak ara, mek liya yo fia kat, kum binmanto ulamuk.
3. Mek liya yo urasin tamuna ati, weik yo lakase moubuka, mek liya yo der tam tapu arye kitibuka domikce, mek fum anyapce ou dolkwetelamik. Winilamikba, mek liya bukna deiyoknye birye, aning talibuka, ‘Otam binun’ tenen, yo lakase dangubuka binun tam uk dangulilamik. ‘Tonda ortam binun’ tenen ura, atouk ortam yo lakase dangulilamik.
4. Kiklilen tapu. Mekwen karwu ati, kiklilen tapu, cang tapu arye, ikin ning atapu kup-kup ak kiriklamik. ‘Mek liya yo mekwen fum bin tuku duapce bibuka daraplyak’ tenen, ‘Mekwen karwu do dala do?’ tenen, atapu mekwen fum dongobuka kiklilelamik.
34. Daud el aik lokuka biyuk
“Daud el aik lokuka biyuk,” nyabuk ning ara, aik dipkorong ning kume. Winipmanto yupu deice arye, atau domona yupu deice arye, nyabuk. Aik nyabuka ara, Daud el yala nang ati nyabuk. “Anyaik lokuka biyuk,” nyabuka ara, Allah arye Daud el yala ninye ati, tia talak bataklamuk ning ati nyabuk. Ara, minop talak Allah arye, Daud yala nang arye, deipdanin balamica ani, sirya atalak ara, “Anggun Ninye Lyenanye aripnamsine,” nyalilamuk bukni, sik Daud yala nang arye manye winipnop ura, Allah arye tia ati, bataklamuk. Bataklamuk bukni, ‘Aminyan ara, na nyalilamse touk, Daud yala nang arye, anggun Ninye Lyena Deiyoknye aripnamsine,’ tenebukce, Allah arye Amos ati ayupu nyabuk (Amos 9:11-12).
35. Musa sekamuk yupu
Musa sekamuk yupu nyalamik ning ara, minopce Musa arye sekamuk buku pamu barye buku ati nyalamik. Abuku nirya ati el si ara, “Torat,” nyalamik. Abuku si ara, Kejadian ap, Keluaran ap, Imamat ap, Bilangan ap, Ulangan ap, winibuka buku ati, ansinibuka el sisina ati, “Torat,” nyalamik. Nyalamik bukni, ton talak ton, Allah yupu sekamik nang, sik bidamnye kanya arye sekamik buku nirya tenena ati, “Musa sekamuk yupu,” talya nyalamik.
Tonda Farisi nang ap, Saduki nang ap arye, ‘Nun kanye tenena ap, nun yupu deice ap arye, tabakuka seknamap’ tenen, mem yupu weik tonap, tabakuka seklamik. Ayupu seklamika ati, yuk ning ara, Musa dipkoprop arye kum sekamuk bukni, ton talak ayupu nirya dukdongobuka tenena ati, “Musa sekamuk yupu,” nyabuka talya nyalamik. Ton talak ara, Allah arye nyapdeibukba, Musa birye sekamuk mem yupu, Keluaran noutamak sepuluh (10) mem yupu sekamuk ning ara, ayupu tonok tenena ati, “Musa sekamuk mem yupu,” nyalamik.
36. Yo bok deice arye deklamik ninye
Aninye ara, bona weik talin ninye arye, sik yo bok arye, talya bona utotoa talina kum ninye sik nong deklamik. Deklamikba, anang ara dekna ning dolona kumcuk, talya fil weik dolamik. Tonda, yuk nang arye anang ati, ‘Sikda ninye diba kume. Basam atonun ninye unyake,’ tenelamik. Fil deiyok nang arye anang dolona ara atonun.
1. Yok bok deice deklamik nang, talya fil dolamik ninye arye sik mapu deipnop ura, sik babye apiluk dolamik.
2. Atalak ulamik ninye, Yesus diba tenena, kum ninye ara, mapu weik deipnop ura, ‘Melibuka bobana nun like,’ tenebuka, sik mapu deibuka bai donoklamik. Yuk nang arye amapu einop ura, ‘Nun fil talye donamsiyak’ tenen, yo bok deice arye dololamik.
3. Tonda, mapu weik deipnop ura, bokuka ton mi ara, ‘Na yo bok dopropnamne’ tenen, yuk nang aripna arye deklamik. Ton ning ara, sik bidamnye kilolamik.
4. Ton nang ara, bona weik deknop ura, yo bok sukna ati, sukman yo bok punubuka dolona ati, talya piluk dolamik.
5. Ton nang ara, sik yuk nang mapu bukni, ‘Ubula dopropna arye, na arye yuk nang ati yo bok dekdopnamne’ tenen, sik mapu ubula dololamikce, bona weik taning dam dekelbalamik.
6. Tonda, weik ninye deiyok nang arye, ninye malye winipnop ura, ‘Talya fil dopnamak’ tenen, tapu koubuka fil aruklamik.
37. Talye ning bukni, si erelamik ning
Ton ninye ara, Allah el laka teleb yupu kekepna arye, diba tenepnop ura, el yupu dobuka dobolbalamik. Bukni, ton nang ara, Allah ati diba tenena kum ninye anya arye, keil ap, kat tuku ap yo ap, yuk ning dekna weik ning emas ap, perak ap, dobukapna arye, memebuka kam ulamle ning urasin atonun ubuka memepnop ura, delilamikce, ‘Aning ara, nun ni birye melinamsil’ tenen, isa si erelamik. Aning nirya ara, kam kum ulamuk bukni, aninye arye sik kanye tenen ning ap, sik kanye ap, anirya aning deice isa deice deibuka si erelamik. Winilamik ning ara, fia malye winilamik.
38. Nasaret nang
Minop talak ara, Nasaret nang arye Allah ati, “Wininamabe,” nyabuka nyalilamikba, Allah el piluk dolamik. Afil dolamik noutam arye, mangkau arye malye winipnop ura, ‘Nun kanye talima malye winipsile,’ tenelamik. Ati ara, sik kanye talima lipsisikilina ati ara, Allah arye nyapdeibuk ura, Musa arye Yahudi yala nang ati, sekamuka atonun fil dolamne ani, like naku barye sum akunum upnop ura, Allah arilbalamik aik buplan dam, sik potong nirya kobuka uku dongolamik. Winilamikce, afil Allah arina ati ara, arilamik ning ara ani. Kil domba bitinye ap, yim domba tonok ap, roti din ning ap, mek ap, arilamik. Anyarilamik ning ara, dekna weik ning ati, talya bona utotoa talina kum ninye ara, talya kum aripmanto ati, bona weik talin ninye dem melilamik. Aning atonun adum barye nang arye Allah ati, “Wininamabe,” nyalilamik ati, aminyan ara Paulus arye anang ati melibuk. Yahudi yala nang sik apu yapu ap, sik ap winilamik touk, Paulus el babye winilamuk. Allah fil don talak, wipdeipnirye, “Atalak nirya wininamne, wininamne,” nyabuka Allah ati nyalilamikce, afil dolamik talak nirya winilye ning fia kum winilamik. Tonok ning ara, kanye wangalamak mek anggur mek fia kum dilamik. Bitinye ning ara, dipman nang dam kum balamik. Winilye ning ara, sik potong kum kolamik. Bukni, sik wililamik talak akunum upnop ura, Allah arina ati, teleb ning arinop ura, sik potong kolamik. Aning atonun, Paulus arye Allah ati, nyapdeiamuka anya arye winibuk (Rasul 18:18).
39. Yesus bisik
Yesus bisik nyalamik ning ara, atonun. Yesus el peterelamuk ning ap, el winilamuk ning ap, “Aning uk doprobibyakarye talibuka teleb uk unamabe,” nyabuka peterelamik yupu ati, “Yesus bisik,” nyalamik. Tonda, atonun. Yesus diba tenebikce, tukwak ulamik ninye ara, im deice bisik bana kintinilina ati, “Yesus bisik,” nyalamik. Yesus diba tenelamik nang arye, Yesus el peterelamuk ning ap, el winilamuk ning eibikce, atonunuk ulamik nang ati, Yuk nang arye eibikce, “Yesus el bisik uk dobolbanmake,” nyalamik. Sik nyalamik touk, Yesus peterelamuk ning ap, Allah yupu nyasilye ning ap, neika atonun unyak nang ati, “Sikda Yesus bisik uk banmake,” nyalamabe.
40. Kuda
Kuda ara, sapi basam nong mitikto atonun ulul ning bukni, el yan ara jang weik. Tonda, sapi basam kisok deice tiklamle atonun fia kume. Sapi banye deice ara, ninye kum bukuka banyake. Bukni kuda ara, el balye deice bukikirye banyake. Gambar dina ati, Yakobus pasal 3 ayat 3 dipdelelume.
41. Kaisar
Kaisar nyalamik ning ara, Roma mutuku ninye sik talyamik mutuku nirya, fia weik ninye deiyok ninye ati, Kaisar nyalamik. Ura aning atonun, Raja ap, Gubernur nang ap, nyalamik nang anirya ara, ninye deiyok nang ulamik bukni, Kaisar el amutam nang dem ulamik. Kaisar nang ara, fia weik nang anya arye, sikda eitamto ulamik. Roma mutuku ninye talyamik ning ap, mutuku-mutuku nirya ap, talibuka weik deiyok nang ulamik. Lukas arye, el sekamuk buku talak ara, Kaisar Agustus ulamukce, Yahudi yala ninye ulamik mutuku talyamuk (Lukas 2:1). Ton Kaisar ara, el si Tiberius ulamuk. Rasul noutam sekuk Kaisar ara, el si Kalaudius ulamuk. (Rasul 10:28; 17:7; 18:2). Ton Kaisar ara, Yesus ati diba tenelamik nang anyak fia weik olamuknye, el si ara Nero ulamuk.
42. Bernike
Bernike ara, min arye Herodes nyalamiknye, weik ninye deiyoknye, el kil minyuma deibuk kilmu ara, akil ulamuk. Bernike el weik kil ara Derusila ulamuk. Bernike el mam kopropa ara, Herodes Kalikis minyuma dobukcuk, el dibuk ura, Bernike el du kopropa kum dobuk bukni, talya neika aulamrikce yolalamrik. Ati, akil Bernike bira, fia malye weik ulamuk kil. El du kopropa ara, Herodes Ageripa ulamuk. Raja Herodes Ageripa ap, el makal kil Bernike ap, Kaisarea mutuku yarikce, Paulus peterebuk yupu kekeprik (Rasul 25:13).
43. Yo dula kukdongobibyeba, uke dinamkile
Rasul 26:14 deice, Allah arye Saulus ati, domon yupu deice arye nyabuk. Ayupu nyabuk ning ara ani. Ayupu ara, sik minop talak arye, winilamik ning ara, oprongopnin bana ati, yo dula memebuka bolamikce, sapi menekeipnop ura, yakdongonin banabuk, sapi uk dilamukba, bik-bik albalamuk. Bukni, yu weik sapi ara, winipne talak ara, ‘Dora yata arye onmanil do?’ tenen, deiyok tam arye balye tam kuklamnak, ayo dula arye kuknaba, asapi uk weikdipneba, tamubuka bik-bik alol balamuk. Winilamukak elilamika ati, Yesus arye winipmanto ati, Saulus ati ayupu nyabuk. Aning atonun, Allah ara fia mikip weiknye binya arye, ‘Tukwak nang kanye tenebuka unyak nang arye, kum bisiptinge’ tenen, nyabuk.
44. Artemis
Efesus mutuku ninye ara, sik isa deiyok kil si ara, Artemis si erena ati winilamik. Wala ap, warikna ning ap, ‘Isa deiyok kil, el si Artemis, el si uk erepnamabe,’ tenelamikce, el si uk erelamik. ‘Winilule,’ tenelamika ati, ‘Artemis el ap, el kam ap neika banyake,’ tenelamik. Tonda, im deice arye talya keil atonun sakuka ak, Efesus mutuku ninye arye, asakuk ning dobuka, mem aik delilbinamikce, ‘Aning Artemis el urasin atouk ning,’ tenebuka, asi uk si erelamik. Artemis el urasin atonun ning, mitiknye weik arye memebuka delilamikce, si erelamik nang arye, Paulus Efesus mutuku peterelamuk talak weik derebik (Rasul 19:24).
45. Roma nang
Roma nang kopropa, sik mapu deipnop ura, amapu ati, “Sik Roma ninye unyake,” nyalamik. Bukni, Roma mutuku ninye deiyok nang arye, sik yupu nyalamika deice arye, yuk yala ninye bukni, sik Roma mutuku ninye atonun kiyamik. Deiyok ara atonun. Yala yuk-yuk ninye arye, sik fil teleb-teleb ubuka dolamikce, ulamika deice arye, Roma mutuku ninye deiyok nang eibuka kanye deibikce, aninye ara Roma mutuku ninye atonun kililamik.
Winilamikce, aninye ati melilamik. Aning winilamik touk, Paulus el apu tonok, dipkoproba Yahudi yalanye ulamuk bukni, Roma weik ninye deiyok nang, sik yupu nyabika deice arye, Roma mutuku nang atonun kipdeibik. Ati, anye birye deibukak deipdanin balamika ani, Paulus deiyamika ati, “Paulus ara, Roma mutuku ninye atonun ulule,” nyalamik (Rasul 22:28).
46. Mek dongona
(Rasul 22:16) Rasul noutamak ara, kum bukni, yuk Allah yupu noutam ara, Allah yupu akunum laka nyapsuke. Ara, nun mek dongosinyaka deice arye, Allah kum lyesulule. Nun Allah yupu kekebibirye, Yesus ati diba tenebibya deice arye, Allah lyesulule. Yuk deiyok ton kume. Mek dongona fil dona do, yuk fil nirya dolamibya deice arye, Allah kum lyesulule. Allah arye bico teneamsuka ati, Yesus dopkwetebukak obikba, el ining biyuka deice arye, nun malye unyap ning nirya kum daneipsilirye lyesulule. Akunum lyepsuka ati, diba tenebibya deice arye, nun malye wininyap ning kum danalisulule. Mek dongosinyak ara, ‘Yuk daunyak ninye arye, aning eipsikirye kel biknamak’ tenen, bikilina ati, aning wininyabe. Mek fum dongosinyaka ara, nun dibina atonunuk, mek fum arye tamubuka yapyop ura, ara aminyan nun dibibya ababye, Yesus arye kam bukeipnamsile. ‘Winitalak nirya ara, Allah arye winiryuk kanye aripsilyak, diksukum kanye bobuka unamak,’ tenen, mek dongosinyake.
47. Yesaya 49:6
Allah el yupu laka nyalamuknye, nabi Habakuk nyapdeiamuk yupu ara, deiyok winilye aupmale. Weik mambul ning ara, ‘Yesus arye ninye nirya lyeplirye, talinamle’ tenen, nyabuk. Deiyok bitinye ning ara, Allah arye Yahudi yala ninye ati, tenebuk. Minop talak ara, ninye weik ulamik bukni, ‘Sik Israel yala ninye arye, na yupu dobuka, ninye mutuku sirya, im sirya peterelbinamake,’ tenebukce, wipdeiyamuk. Deiyok winilye ning ara, Paulus arye nabi Habakuk sekamuk yupu, akunum bikamuka anya arye, ‘Nunce Yesus el yupu fia teleb ning fia kum kekenyak nang ati, peterelbanyap nang unyabe, tenepnamnyaka’ tenen, nabi Habakuk nyamuk yupu dobuka, Paulus arye nyabuk.
48. Allah arye, ‘Na fia like,’ tenelul ning
Allah arye, “Na fia like,” nyabuk ning ara, minop sekamik yupu, buku Daniel 9:27, tonda 11:31 deice sekik. Deiyok bitinye aupmale. Tonok ning ara, minop talak Yesus tukwak mutuku min kum yanamuk talak, tonok malye winilamuknye ninye deiyoknye birye, Yerusalem mutuku noutamak wamuk aik, Yahudi yala nang, sik Allah arina ati weik mambul aik fum arye, isa si eren ning deibuk ura, Allah arye, ‘Na like,’ tenebuk. Deiyok bitinye ning ara, aminyan talak sirik taruk ara, ‘Allah malye kibuka lyepnamne,’ tenelulnye birye, Fia Weik Malye Deiyoknye birye, isa si eren ning, Yerusalem mutuku deipnamle. Aning min kum winibuke. Ayupu ara, Allah yupu noutamak (2 Tesalonika 2:4, Wahyu 13:14-15) dipdelulume.
49. Yahweh
Allah el si koproba ara, ‘Yahweh’ ulule. Allah arye Musa ati, ayupu lakak arye nyabuk (Keluaran 3:14). Ibrani yupu deice arye ahuruf ‘YHWH’ aning uk sekenyake. Ibrani yupu nyanyak ninye arye, ‘Allah el si koproba lakak kum nyaptibye’ tenen, ilil ulule. Ilil ulula ati ara, sikce huruf ‘YHWH’ aning uk sekenyake. Bukni, Allah arye Musa ati, “Kume na si ara, ‘Yahweh’ unune. Asi Yahweh bikmunce asi uk erebuka na ti kinamnululume,” nyabuk.
Ibrani kili sal arye huruf YHWH sekenyak bukni, ‘Ahuruf uk sekipyop ura, ayupu nyana ara, walwal upsilyak’ tenen, nunce ‘Yahweh’ sekenyabe. Indonesia Alkitab noutam ara, Allah el si Yahweh kum sekenyake. Sikda, ‘TUHAN’ sekenyake. Bukni, Indonesia Alkitab noutamak nirya, ‘TUHAN’ eipmunyop ura, ‘Ara Allah el si Yahweh sekamik sukum,’ tenenamlulume. Allah el si Yahweh nyana ara, fia teleb uke.