\id 1PE \h 1 PEEGRO \toc1 1 PEEGRO \mt2 GU BƗƗPƗꞌ KAM UAꞌNAꞌN GU \mt1 PEEGRO \c 1 \s Na muiꞌ ba ja ñioꞌkdhaꞌ gu Peegro guch Xoiꞌkam jɨɨgiꞌñdham \p \v 1 Aañ Peegro nañ jir nobiiꞌñ guch Xoiꞌkam, yaꞌ dɨr mu tu jam uaꞌñxiꞌñ iñ aapiꞌm jiñ jaaduñ jich Xoiꞌkam bhaan na pim mummu jaꞌp oiꞌdhaꞌ muiꞌ kap na paiꞌ jaiꞌ dɨppɨr bhaan bipioꞌ, puiꞌ na jax aapiꞌm jiñ jaaduñ na pim mummu jaꞌk oiꞌdhaꞌ na paiꞌ Ponto dɨbɨɨr bhaan bipioꞌ, gio aapiꞌm na pim mummu jaꞌk jup oiꞌdhaꞌ na paiꞌ Galaasia dɨbɨɨr bhaan jup bipioꞌ, gio baꞌ moo aapiꞌm ɨp na pim mummu jaꞌk oiꞌdhaꞌ na paiꞌ Kapadoosia dɨbɨɨr bhaan bipioꞌ, gio baꞌ aapiꞌm na pim mummu jaꞌk oiꞌdhaꞌ na paiꞌ Aasia dɨbɨɨr bhaan jup bipioꞌ, gio aapiꞌm na pim mummu jaꞌk jup oidhaꞌ na paiꞌ Bitiinia dɨbɨɨr bhaan bipioꞌ. \v 2 Nat guꞌ bɨjɨk dɨr pu chuꞌm kɨꞌn jam aꞌm tɨ tɨɨ gu Dios na pim puꞌñi tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ buiñor gu Maraaꞌn jich Xoiꞌkam, gio baꞌ nat bɨɨx jɨꞌmaꞌn jam tajaañ gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdagaꞌn na pim baꞌ kaichgɨt miꞌ puiꞌ xi bhɨichgɨdaꞌ na jax jaꞌk jam jurtudidhaꞌ, gam na jam mattuꞌnkaꞌ nat guch Xoiꞌkam tu jam uañ gu jam uaꞌtulhdharaꞌ janoꞌ nat paiꞌ dhuuk jaax gu ɨꞌraꞌn bhaiꞌ bhaan gu kuruus na mɨt sissapa, na pim baꞌ miꞌ dhɨr cham tuꞌ ka uaꞌtulhdhix kaꞌ. Jaꞌpni, moo gɨt baꞌ gu Dios pɨx jam aꞌm tɨ nɨidhidhaꞌ na pim baꞌ gammɨjɨ cham tuꞌ bhaan jax jim aagɨt jix jɨjɨkgɨm jup tuiꞌkaꞌñ jaaduñ. \s Nach jax jaꞌk dui maiꞌchiaꞌ gux kɨɨꞌp jum duukam na cham jax jum bua \p \v 3 Jaꞌp moor gɇꞌkam ji gu Dios jich Gɨꞌkoraꞌ guiꞌ nat bha joot gu Jesuus jich Xoiꞌkam yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn, tu daandaꞌ ich buiñor jiñ jaaduñ na guꞌr jix bhaiꞌkam. Tɨɨꞌ nat jix bhaiꞌ duu nat xich joiꞌndak tuch uañ guch uaꞌtulhdharaꞌ nach jix uꞌuaꞌtulhdhix kat, nat tuch ñamkix guch Xoiꞌkam janoꞌ nat muukɨk duadɨk giop bam mu dɨr koiꞌñgaꞌn tɨr na mɨt paiꞌ tɨi yaas. Baꞌ xib jaꞌp ji buus na chich giop ba maaxir nach jɨꞌk ba tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor, xib baꞌ guꞌ dai ji nach jix bhaiꞌch chaatɨt pɨx am tɨ nɨɨrdaꞌ nach aꞌm tu biꞌyaꞌ guiꞌ nat tuch iimchuda gu Dios, \v 4 nap kaiꞌch na saak jich makiaꞌ gatuuk gu gɇꞌgɇr jup tum duuꞌnkam noꞌ chich bhammɨ ba ai na paiꞌp tuꞌiiꞌ, guiꞌ na cham jɨꞌxdhaꞌ jax jum duñiaꞌ ni gu cham paiꞌ dhuuk kɨlhiiꞌñchai naiꞌ ji dhɨbaaꞌ. Ka gɨt na guꞌ puiꞌ ji chu buusniaꞌ nañ jax jam tɨtda, \v 5 na pim guꞌ bɨɨx jam jujur kɨꞌn bax biiñak buiñor gu Dios, gɇꞌkam kɨꞌn jam aꞌm ba tɨ nɨidhim baꞌ gu xib. Baꞌ janoꞌ na paiꞌ dhuuk tum kuugalhdhaꞌ yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn, dai na ba jam baidhikaꞌx dhaam na pim paiꞌ gammɨjɨx jɨjɨkgɨm bap tuiꞌkaꞌ, cham tuꞌ mu jaꞌk na paiꞌr tu tulhiiñaraꞌ. \p \v 6 Baꞌ aapiꞌm dhiꞌ kɨꞌn jix bhaiꞌ pɨx bam taat kaꞌñ jaaduñ na pim ba tu iimchudhix, chaꞌpim kuuꞌ jimmɨdaꞌ sia ku jɨꞌx cham bhaiꞌ tu jam jim tuꞌ bhaan. Muiꞌ pim xix biiñak kaꞌ buiñor guch Gɨꞌkoraꞌ na guꞌ gatuuk joidham jix bhaiꞌ tu jam jimiaꞌ. \v 7 Na guꞌ dhiꞌ cham pɨk jir tuꞌ sia ku pim jum tulhiiñ tuꞌ na pɨx bhaan, na guꞌ bhaan pɨx jix maatɨꞌ kaꞌ noꞌ pim moo tuꞌ sɨlhkam bɨɨx jam jujur kɨꞌn jix biiñak buiñor guch Gɨꞌkoraꞌ. Jaꞌpni na jax baꞌ jia gux uam totbikdam nax dhaꞌram namɨɨk, nam guꞌ xi mɨmɨiꞌñdhaꞌ tai chɨr nam miꞌ pɨx mamtɨdaꞌ noꞌ moor diꞌ gux kɨɨꞌ, piam ku guꞌ guiꞌ na cham pɨk tuꞌ bhaiꞌ. Aapiꞌm baꞌ puꞌñi ɨp jiñ jaaduñ, miꞌ pɨx bhaan jix maatɨꞌ kaꞌ noꞌ pim moo sɨlhkam jix biiñak buiñor guch Gɨꞌkoraꞌ noꞌ pim puꞌñi tuꞌ bhaan jum tulhiiñ. Baꞌ noꞌ pim pur maaꞌn na pim jax jix biiñak, jaꞌp ji buusniaꞌ buiñor gu Dios na pim aapiꞌm jir diꞌ guiꞌ nax dhaꞌram namɨɨk. Jix ioꞌm tuꞌ kaꞌm jam ɨlhiiꞌñ gu Dios, cham tuꞌ puiꞌ na jax gux uam totbikdam, na guꞌ dhiꞌ puiꞌ pɨx jup jum xichuiꞌdhaꞌ saalhiom. Baꞌ janoꞌ na paiꞌ dhuuk yaꞌ ba aayaꞌ guch Xoiꞌkam, joidham pɨx jix bhaiꞌ jam tɨɨdai jam baidhikaꞌ buiñor, na guꞌx mat kaꞌ na pim aapiꞌm gammɨjɨx biiñak kat buiñor sia ku pimɨt jum tulhii. \p \v 8 Na pim guꞌ aapiꞌm buiñor tɨ jɨɨꞌñdhat tuꞌ kaꞌm nɨidhat guch Xoiꞌkam miꞌ puiꞌ ba jiim na jax jix aaꞌ, sia ku pimɨt cham tuꞌ maaxik tɨɨgɨk na yaꞌ xi oilhimɨk. Jix maat iñ na pim bɨɨx jam jujur kɨꞌn jix biiñak buiñor, sia ku pim jix maat na cham tuꞌ yaꞌ kap tuꞌiiꞌ dhi oiꞌñgaꞌn bhaan, gam na pim gɇꞌkam kɨꞌn jix bhaiꞌm taatɨt buiñor jix jɨjɨkgɨm jup tuꞌiiꞌ na pu cham bhaaiꞌ na pim jax xim buadaꞌ ni na pim jax xi chɨtdadaꞌ, \v 9 na pim puiꞌ xim aaꞌ nat gɇꞌkam kɨꞌn jix bhaiꞌ ba duu nat tu jam uañ gu jam uaꞌtulhdharaꞌ na pim baꞌ miꞌ dhɨr cham tuꞌ kam tulhiiñaꞌ, dai na ba jam baidhikaꞌx dhaam nat paiꞌ tu jam iimchuda. Puiꞌ ku pim chi baꞌ cham jax jum aagɨt muiꞌ xix biiñak buiñor bɨɨx jam jujur kɨꞌn sia ku pim jum tulhiiñ tuꞌ bhaan. \p \v 10 Na guꞌ guiꞌ nam bɨjɨk ya jaꞌp bhaankamuꞌn tu aꞌgimɨk gu Dios, puiꞌ tu aꞌgimɨk am gio na mɨt puiꞌ tu uaꞌnak na sap puꞌñi jax chuꞌm tanoolh jix joiꞌndat jam tɨɨgɨi gu Dios tu jam uañdhaꞌ gu jam uaꞌtulhdharaꞌ na pim baꞌ cham jum tulhiiñaꞌ gatuuk. \v 11 Dɨɨlh guch Xoiꞌkam puiꞌ jaꞌk ja jurtuꞌnkaꞌ guiꞌ jɨꞌ nam bhaankamuꞌn tu aꞌgadaꞌ gu ñioꞌkiꞌñ janoꞌ, na jɨꞌk jax tu duñiaꞌ noꞌt puꞌñi yaꞌ ba ai dhi oiꞌñgaꞌn bhaan, gam na jax jaꞌk jum tulhiiñaꞌ ja aꞌmkam na baꞌ miꞌ dhɨr jix ioꞌm gɇꞌkam kɨꞌn ba daasaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ. Tɨi baꞌ xim gaꞌngadaꞌ am ja jujur am bhaan nam jix maachik kaꞌ na jaroiꞌ baꞌ puiꞌr jich Xoiꞌkam kaꞌ, na paiꞌ dhɨr buusnɨi baꞌ puiꞌ ba ja palhbuidhaꞌ gu jaꞌtkam, gam na paiꞌ dhuuk baꞌ puiꞌ tum duñiaꞌ gu puiꞌ na jax ja jurtuꞌnkaꞌ gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌ. \v 12 Baꞌ dɨɨlh gu Dios ba ja mattuda guiꞌ jɨꞌ nam bhaankamuꞌn tu aꞌgadaꞌ na cham tuꞌ janoꞌ puiꞌ tu kuugalhdhaꞌ na puiꞌ tu ja uañdhaꞌ gu ja uaꞌtulhdharaꞌ gu jaꞌtkam nam paiꞌ dhuuk miꞌ kapup oipodaꞌ guiꞌ. Jaꞌpji sap jix ioꞌm gatuuk ji na baꞌ puiꞌ ba tu kuugalhdhaꞌ, xib bak baꞌ nach paiꞌ dhuuk puꞌñi yaꞌ ba oipodaꞌ aach. Jaiñ, puiꞌ dho ba tum kuugalh baꞌ xib na mɨt jɨꞌk jax tu uaꞌnak guiꞌ jɨꞌ nam bɨjɨk ya jaꞌp bhaankamuꞌn tu aꞌgimɨk guch Gɨꞌkoraꞌ. Yaꞌ dho ɇɇk guch Xoiꞌkam puiꞌ xi chu duuk nat tuꞌ kɨꞌn bha jii. Xib baꞌ dhix bhaiꞌm kaiꞌchdham ñiꞌook naiꞌp ba tum aꞌgichuꞌ na bhaan tu aꞌga guch Xoiꞌkam, nat jɨꞌk ja aꞌm tajaa gu Dios gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdagaꞌn guiꞌ na ja aꞌm tajaañixchuꞌndat guiꞌ nam bɨjɨk ya jaꞌp bhaankamuꞌn tu aꞌgimɨk, na baꞌ ja mattudidhaꞌ nam jax jaꞌk tu aꞌgadaꞌ, piam nam kɨꞌn machiaꞌ gu tuꞌ noꞌm jix maachik sia moo jax jix xijai, nam sia gu noonbiꞌñ gu Dios cham jɨꞌxdhaꞌ machiaꞌ siam tɨix maachik. \s Gu Peegro nap kaiꞌchdhaꞌ nach sap jix chu uañ kɨr bap tuiꞌkaꞌ na jax gu Dios \p \v 13 Baꞌ aañ jam guguuxiꞌñ jiñ jaaduñ na pim siamri miꞌ puiꞌ xi jiimɨt na jax jix aaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ pɨx am tɨ nɨɨrdaꞌ janoꞌ na paiꞌ dhuuk yaꞌ aayaꞌ guch Xoiꞌkam na baꞌ miꞌ dhɨr ba jam makiaꞌ gu gɇꞌgɇr jup tum duuꞌnkam nat jam iimchuda gu Dios na jam makiaꞌ. \v 14 Chaꞌpim mu jaꞌk bhaan ka tɨtɨɨꞌñchokaꞌ gu tuꞌ yaꞌ kam dhi oiꞌñgaꞌn na pim jax tu buimɨk janoꞌ na pim chakui tɨ jɨɨꞌñdhat buiñor guch Xoiꞌkam, na pim guꞌ aapiꞌm xib bar maamraꞌn gu Dios. \v 15 Guꞌ jaꞌpji dai ji na pim pɨx bhaan ji baapmigiaꞌ na pim miꞌ puiꞌ xi jiimdaꞌ na jax jaꞌk moox aaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ na pim baꞌ puꞌñi duujix chu uañ kɨr bap tuiꞌkaꞌ jaꞌp na jax guiꞌ nat jaroiꞌ xi jam joiꞌndak jam aꞌm tɨ tɨɨ na joidham jix uañ. \v 16 Na pim guꞌ bax maat na jax jum kaiꞌch gu ñioꞌkiꞌñ miꞌ paiꞌ uꞌuan taꞌm na tu uaꞌñix nap jum kaiꞌch bo: “Joidham japim jix chu uañ kɨr jup tuiꞌkaꞌ jaꞌp na jax aañ nañ joidham jix uañ.” \p \v 17 Guꞌ baꞌ gu xib jum aaꞌ na pim siamri soiꞌm ɨlhdhat miꞌ puiꞌ xi jiimdaꞌ na jax jaꞌk jix kɨɨꞌ kaꞌm nɨiꞌñ gu Dios, guiꞌ na pim puiꞌ ba iim xib nar jam Gɨꞌkoraꞌ, na pim yaꞌ kapup dudua dhi oiꞌñgaꞌn dhi jam tutkuꞌ bhaan, na baꞌ jam baidhikaꞌ jix dhaam jaꞌk. Na guꞌ guiꞌ cham jɨꞌxdhaꞌ jaroiꞌ joiꞌndaꞌ noꞌx maat nat cham miꞌ puiꞌ jii na jax jix aaꞌ janoꞌ na paiꞌ dhuuk jum aayaꞌ na ja aagiꞌñdhaꞌ bɨɨx gu jaꞌtkam nam tuꞌ jax buimɨi nam duduakat. Bɨɨx ji na miꞌ puiꞌ xi ja tɨɨdaꞌ nam sɨlhkam kuiñcha biaꞌ na mɨt cham miꞌ puiꞌ jii nat jax tu daasak, cham tuꞌ na guꞌ jɨꞌk baꞌp jix ja joiꞌgɨꞌndaꞌ sia ku mɨt cham tuꞌ kaꞌm tɨɨ. \v 18 Baꞌ aapiꞌm jiñ jaaduñ cham pu chuꞌt, tuꞌ kaꞌm japim xi ñɨidhat gu Dios, nat guꞌx bhaiꞌ ba duu nat tuch uañ guch uaꞌtulhdharaꞌ nach buam pɨx tu jimdat nam jax tu jimdat guch bopxi kat gam jich kukuulsi kat, nat bha joot guch Xoiꞌkam na yaꞌ tuch ñamkixdhaꞌ kɨꞌn guiꞌ nax ioꞌm jix dhaꞌram namɨɨk, cham tuꞌ kɨꞌn gu tuꞌ yaꞌ kam dhi oiꞌñgaꞌn na sap pɨk baꞌ puiꞌ tɨix dhaꞌram jup namɨɨk, puiꞌ na jax gux uam totbikdam gio gux chua totbikdam na naiꞌ pɨx jim xichuiꞌdhaꞌ mɨkkat. \v 19 Guꞌ jaꞌpji gu ɨꞌraꞌn guch Xoiꞌkam nat jaax bhaan gu kuruus nax ioꞌm jix dhaꞌram namɨɨk nat kɨꞌn tuch ñamkix nach jix uꞌuaꞌtulhdhix kat, na mɨt mua sissapak kuruus taꞌm na baꞌ miꞌ dhɨr puꞌñi duuji tuch uañdhix kaꞌ guch uaꞌtulhdharaꞌ. Jaꞌp jum duu na jax maaꞌn gux kɨɨꞌx dhuakam gu kasnir nam ba makgɨrtaꞌ bhaan gu sasoiꞌ mɨmɨiꞌñkar. \v 20 Gu Dios bɨjɨk dɨr na chakui yaꞌr oiꞌñgaꞌn kaꞌ pu pu chuꞌm kɨꞌn dai jia guch Xoiꞌkam na sap baꞌ puꞌñi bha jimɨi yaꞌch aꞌmkam jum tulhiiñaꞌ na tuch ñamkixdhaꞌ nach jix uꞌuaꞌtulhdhix, nach baꞌ miꞌ dhɨr cham maiꞌ ka suulhgiaꞌ. Dho jaiñ, puiꞌ tum duu dho, yaꞌ dho xi ɇɇk puiꞌ xi chu kuugalhdhak. Jaꞌp moo joidham iam, tɨɨꞌ na guꞌ janoꞌ pɨk nach paiꞌ dhuuk yaꞌ ba oipo aach, jix bhaiꞌ tuch jii dho guꞌ, nat guꞌ ba tuch uañ gu Dios guch uaꞌtulhdharaꞌ. \v 21 Jix bhaiꞌ duu dho guch Xoiꞌkam nat tuch ñamkix, nach guꞌ miꞌ dhɨr baꞌ puꞌñi duuji dai gu Dios pɨx buiñor bax biiñak kaꞌ, guiꞌ nat jaroiꞌ duaꞌñdhak giop bamiiꞌ guch Xoiꞌkam mu dɨr koiꞌñgaꞌn tɨr na mɨt paiꞌ tɨi yaas gu jaꞌtkam xi muꞌaak nat baꞌ miꞌ dhɨr jix ioꞌm gɇꞌkam kɨꞌn ba dai bhammɨx dhaam. Baꞌ xib dai guiꞌ pim pɨx buiñor jix biiñak kat tɨ nɨɨrdaꞌ na puiꞌ tu kuugalhdhaꞌ nat jax tuch dhaaxdhak. \p \v 22 Na pim guꞌ aapiꞌm jix chu uañ kɨr baꞌp tuꞌiiꞌ baꞌ xib, na pim guꞌ kɇɇkɇt gux bhaiꞌm kaiꞌchdham ñioꞌkiꞌñ gu Dios miꞌ puiꞌ ba bhɨichuꞌ na jax jix aaꞌ tɨ jɨɨꞌñdhat buiñor guch Xoiꞌkam, nat guꞌ ba tu jam uañ gu jam uaꞌtulhdharaꞌ, gio na pimɨt ba maat na pim jax jaꞌk dui jix bhaiꞌ kaiꞌchɨt xim jajoiꞌgɨꞌndat tu oiꞌñkaꞌ bɨɨx jɨꞌmaꞌn gammɨjɨ. Baꞌ dhiꞌ puꞌñi jaꞌk japim duiñchuꞌndaꞌ gammɨjɨ nabap tanoolh, chaꞌpim tuꞌ bhaan jum kokdadaꞌ, guꞌ jaꞌpji na pim joidham jix bhaiꞌ kaiꞌchɨt jix bhaiꞌ xim tɨ tɨtdat xim ja joiꞌgɨꞌndaꞌ ji bɨɨx jɨꞌmaꞌn bɨɨx jam jujur kɨꞌn gio na pim jɨꞌx jup jum taat. \v 23 Na guꞌ aapiꞌm na pim miꞌ puiꞌ ba jiim na jax jum kaiꞌch gux bhaiꞌm kaiꞌchdham ñioꞌkiꞌñ gu Dios, jaꞌp ji buus na pimɨt giop ba maaxir gu jam iꞌiiꞌmdaꞌ bhaan, cham tuꞌ gu yaꞌ maaxik na jax na pimɨt paiꞌ dhuuk maaxir dhi tuukuꞌ bhaan. Gu jaꞌpji na pim miꞌ puiꞌ ba jiim ji na jax jix aaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ na jax bam kaiꞌch gux bhaiꞌm kaiꞌchdham ñioꞌkiꞌñ, nat guꞌ ba pataasa gu jam iꞌiiꞌmdaꞌ, cham tuꞌ puiꞌ jaꞌk ka tu jim japim na pim jax chu jimdat. Baꞌ dhix bhaiꞌm kaiꞌchdham ñioꞌkiꞌñ gu Dios na pim kaichgɨt miꞌ puiꞌ ba jiim, cham paiꞌ dhuuk jum pataasaꞌ ni ku cham paiꞌ dhuuk jugiaꞌ, gammɨjɨ yaꞌ puiꞌ pu tu daaxix kaꞌ na jax ba tu uaꞌñix. \v 24 Puiꞌ na jax ba tu uaꞌñix maaꞌn kap gu ñioꞌkiꞌñ gu Dios nap jum kaiꞌch: \q Bɨɨx na jɨꞌk gu jaꞌtkam jaꞌpni pɨx ji buan am na jax gu saiꞌ na mu jaꞌp tuut. \q Baꞌ nam paiꞌ dhuuk bar gɇꞌgɇrkam kaꞌ, \q jaꞌp pɨx jup ji buandaꞌ am na jax gu yooxgaꞌn. \q Baꞌ na paiꞌ dhuuk bhaatai naiꞌ ji gakiaꞌ gu saiꞌ, \q bɨɨx gu yooxgaꞌn pɨx cham paiꞌ matgilhiaꞌ, \q na guꞌ ba gakiaꞌ gu toonaꞌn. \q \v 25 Puꞌñi ɨp gu jaꞌtkam yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn, \q alhio pɨx nam yaꞌ oipodaꞌ, \q guꞌ matgam gu ñioꞌkiꞌñ gu Dios cham paiꞌ dhuuk jugiaꞌ ji, \q gammɨjɨ yaꞌ puiꞌ pu tu daaxix kaꞌ nat jax ba tu dai na tu aagix kaꞌ, \q ni ku cham paiꞌ dhuuk jum pataasaꞌ. \m Baꞌ dhix bhaiꞌm kaiꞌchdham ñiꞌook na bhaan tu aꞌga guch Xoiꞌkam na jax jir tuꞌm kam na xib muiꞌ kap tum aꞌgichuꞌ, jir diꞌ pɨx gu ñioꞌkiꞌñ gu Dios na gammɨjɨ puiꞌ pup tu aagix kaꞌ. \c 2 \p \v 1 Baꞌ aapiꞌm jiñ jaaduñ, miꞌ pim puiꞌ xi jiimɨt na jax jix aaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ, cham tuꞌ na pim puiꞌ pɨx xim tɨɨtgat na pim jir jich Xoiꞌkam jɨɨgiꞌñdham pu cham tuꞌ kaꞌm nɨiꞌñdhaꞌ na jax jix aaꞌ, sia ku pim guꞌ puiꞌ tɨi xi chu bua nam jax jaꞌk bhaan puiꞌ jam ɨlhiiꞌñdhaꞌ gu jaꞌtkam na pim jir jich Xoiꞌkam jɨɨgiꞌñdham. Guꞌ jaꞌpji na pim sɨlhkam tuꞌ kaꞌm nɨiꞌñdhaꞌ ji. Chaꞌpim bɨɨx aixim jix buam jum duukam kap tu buadaꞌ, ni ku pim cham jum iꞌiatgiꞌñdhat, sɨlhkam japim tu aꞌgadaꞌ. Ni ku pim cham tuꞌ ka jɨɨgak kaꞌ maaꞌn noꞌ tuꞌ biaꞌ, gam na pim cham naiꞌ ka tu aꞌgadaꞌ. \v 2 Guꞌ jaꞌpji dai ji na pim joidham bax maachik kaꞌ na jax pɨk jaꞌk jix aaꞌ gu Dios na pim tuiꞌñgɨdaꞌ, na pim kɨꞌn joidham jix kokbaꞌn kaꞌ gu jam iꞌiiꞌmdaꞌ bhaan, jaꞌp na jax gu aꞌaalh guiꞌ nam kiaꞌpɨx maaxilhiaꞌ nam guꞌ joidham gammɨjɨ pɨx kax xiꞌiik kaꞌ. Puꞌñi ɨp aapiꞌm jiñ jaaduñ, muiꞌ pim xi gaaꞌñchuꞌndaꞌ na jax pɨk jaꞌk jix aaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ na pim baꞌ cham mu jaꞌk ka bhɨichgɨdaꞌ na pim paiꞌ gammɨjɨ miꞌ pup jum tulhiiñdhaꞌ gɨt, \v 3 noꞌ pim dho ji moo baabuiꞌ puiꞌ bax chu maat na joidham jir jix bhaiꞌkam gu Dios piam ku guꞌ cham. \s Guch Xoiꞌkam na jaꞌp ji buusan na jax maaꞌn gu jodai guiꞌ nax ioꞌm jix kɨɨꞌ \p \v 4 Muiꞌ pim xix biiñak kaꞌx ioꞌm buiñor guch Xoiꞌkam jiñ jaaduñ, na guꞌ guiꞌx ioꞌm jir gɇꞌp jum duukam buiñor gu Dios, puiꞌ kut baꞌ gɇꞌkam kɨꞌn bhaan tɨ tɨɨgɨk bha joot yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn. Guiꞌ jaꞌp ji buusan jia na jax maaꞌn gu jodai guiꞌ nax ioꞌm jir jix kɨɨꞌ na mɨt tuꞌ pɨx ɨlhdhak jaꞌp xi dhuuk gu jaꞌtkam cham kɨɨgalhdhak. \v 5 Baꞌ aapiꞌm noꞌ pim moo bɨɨx jam jujur kɨꞌn tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guch Xoiꞌkam, gu Dios pu chuꞌm jup jam duñiaꞌ na jax gu joodai gux kɨkɨɨꞌ joidham, miꞌ dhɨr baꞌ kɨꞌn kɨɨsaꞌ gux abhaar gu chiopgaꞌn. Piam na pu chuꞌm jup jam duñiaꞌ na jax guiꞌ nam miꞌr gɇꞌgɇrkam kaꞌ jax chuꞌm chiop, nam miꞌ oipot tu makgɨrxiꞌñdhaꞌ gu Dios gam nam tu kubhioñxiꞌñdhaꞌ na gammɨjɨ guiꞌ na joidham jix kɨɨgalhdhidhaꞌ. Aapiꞌm puꞌñip ji bubuakiaꞌñ jaaduñ noꞌ pim moo pɨx bhaan ji baapmigim na pim miꞌ puiꞌ jiimɨt jix biiñak buiñor guch Xoiꞌkam nar gɇꞌp jum duukam buiñor gu Dios, \v 6 puiꞌ na jax bam kaiꞌch miꞌ paiꞌ uꞌuan taꞌm na paiꞌ tu uaꞌñix gu ñioꞌkiꞌñ gu Dios nap jum kaiꞌch: \q Maaꞌn jañ mu jootsaꞌ guiꞌ nañ aꞌmkam ja palhbuidhaꞌ gu Sion oiꞌñkam nar gɇꞌp jum duukam aañ jiñ bui. \q Guiꞌ jaꞌp ji buusan na jax maaꞌn gu gɇꞌ jodai nax ioꞌm jum aaꞌ nam miꞌ daasaꞌ gu bhibhiiꞌñbakchadam nam paiꞌ bhaan jum oꞌtoꞌnkaꞌ gu jaiꞌ joodai. \q Baꞌ gu jaroiꞌ noꞌt soiꞌm ɨlhdhak tɨ jɨɨꞌñ buiñor, \q gɇꞌkam kɨꞌn jix bhaiꞌ ba tu jimiaꞌ gio nañ ba palhbuiꞌñchuꞌndaꞌ gammɨjɨ. \p \v 7 Aapiꞌm dho puiꞌp bax maat nar gɇꞌp jum duukam guiꞌ jɨꞌ na jaꞌp ji buusan na jax gu jodai gux kɨɨꞌ joidham, na pim guꞌ ba tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor bɨɨx jam jujur kɨꞌn. Guꞌ baꞌ guiꞌ nam jɨꞌk cham kɨɨgalhdhat cham tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor, dhiꞌ bhaan pɨx puiꞌ ba tum kuugalhdhaꞌ nat jax tum uaꞌnak bɨjɨk nap jum kaiꞌch: \q Gu jodai na mɨt maiꞌ tɨi xi buak gu bhibhiiꞌñbakchadam, \q xib miꞌ daa na paiꞌx ioꞌm jum aaꞌ nam bhaan jum oꞌtoꞌn gu jaiꞌ joodai. \m \v 8 Gio jumai kap jaꞌpnip jum kaiꞌch ɨp: \q Dhiꞌ jɨꞌ dhi jodai bhaan jutbui iaꞌlhiaꞌ am gu jaꞌtkam. \m Maaxik dho puiꞌ ba ji buusan nam ba iaꞌlhix jutbuk bhaan dhi jodai guiꞌ nam jɨꞌk cham tuꞌ kaꞌm nɨiꞌñ guch Gɨꞌkoraꞌ, na guꞌ dai na ba ja tulhiiñchudaꞌ gatuuk nam cham tɨ jɨɨꞌñdhaꞌ buiñor guch Xoiꞌkam na tɨi tum aꞌga gu ñioꞌkiꞌñ. Dhiꞌ baꞌ puꞌñi jaꞌk ja biꞌchulhiꞌñ. \p \v 9 Aapiꞌm nat guꞌ xi jam joiꞌndak jam aꞌm tɨ tɨɨ gu Dios na pim baꞌ puꞌñi tuꞌ kaꞌm nɨidhat miꞌ puiꞌ jiimdaꞌ na jax jix aaꞌ na baꞌ jam aꞌm tɨ nɨidhidhaꞌ, gio na pim baꞌ puiꞌ bar tuutuꞌm kaꞌ na jax guiꞌ nam mu jaꞌp tu juandaꞌ chiop bhaankamuꞌn gu Dios, gam na pim sap baꞌ joidham jix chu uañ kɨr bap tuiꞌkaꞌ gammɨjɨ na jax guiꞌ, na pim guꞌ miꞌ puiꞌ jiimdaꞌ na jax jix aaꞌ. Pu chuꞌm kɨꞌn jam aꞌm tɨ tɨɨ ɨp gu Dios jiñ jaduuñ na pim joidham tuꞌ kaꞌm nɨidhat naiꞌ xi jimiaꞌ bɨɨx kap na pim tu aꞌgapuꞌ gux bhaiꞌm kaiꞌchdham ñioꞌkiꞌñ na bhaan tu aꞌga guch Xoiꞌkam, na pim ja aaꞌñdhidhaꞌ gu jaꞌtkam nat guiꞌ xi jam joiꞌndak jam boosolh mu dɨr jix chu tukgam tɨr na pim paiꞌp tuꞌt, na pim baꞌ miꞌ dhɨr puꞌñi joidham jix chu maax kɨr bap tuiꞌkaꞌ. \v 10 Na guꞌ janoꞌ na pimɨt chakui tɨ jɨɨgiꞌñdhak buiñor guch Xoiꞌkam, cham tuꞌ jam aꞌm tɨ nɨidhat gu Dios, ni ku cham paiꞌ xi jam joiꞌgɨꞌndat. Guꞌ matgam xib na pim ba kaichuꞌ, gɇꞌkam kɨꞌn ji na jam aꞌm tɨ nɨidhidhat xi jam joiꞌgɨꞌn, na pim guꞌ buiñor bap tuiꞌdhiꞌ miꞌ puiꞌ jiimɨt na jax jix aaꞌ. \s Nach jax jaꞌk bhaankamuꞌn tu juandaꞌ gu Dios \p \v 11 Jaꞌpniñ baꞌ moo tɨip kaiꞌchɨt jiñ jaaduñ jich Xoiꞌkam bhaan, na pim gammɨjɨx bhaiꞌ pɨx jum taat kaꞌ, na pim guꞌ cham xiim ba jimiaꞌ maakam jaꞌk na paiꞌ joidham jix chu abhaar. Na guꞌ xib jaꞌp ji buusan na pim yaꞌ pɨx jaꞌp bhɨichuꞌ dhi oiꞌñgaꞌn bhaan, jaꞌp na jax paiꞌ noꞌñ cham jir miꞌ kam. Puiꞌ ji buusan na pim cham tuꞌr yaꞌ kam dhi oiꞌñgaꞌn, baꞌm aaꞌ na pim siamrix bhaiꞌ xi chu jimdat na jax jix kɨɨꞌ kaꞌm nɨiꞌñ guch Gɨꞌkoraꞌ na pim baꞌ jimiaꞌ jix dhaam. Chaꞌpim puiꞌ jaꞌk jup tu jimdaꞌ nam jax tu jim gu yaꞌ kam dhi oiꞌñgaꞌn nam cham tuꞌ kaꞌm nɨiꞌñ gu Dios. Xi ñakooꞌndaꞌ pim sia ku pim tɨi puiꞌp jix chu duñiik. \v 12 Jix bhaiꞌ pim xi chu jimdaꞌ na jax jix aaꞌ gu Dios miꞌ ja bui guiꞌ nam cham tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guch Xoiꞌkam. Na baꞌ janoꞌ na paiꞌ dhuuk jum aayaꞌ na ja aagiꞌñdhaꞌ gu Dios bɨɨx gu jaꞌtkam nam tuꞌ jax buimɨi nam duduakat, ba machiaꞌ am na pimɨt aapiꞌm sɨlhkam tuꞌ kaꞌm tɨɨgɨk guch Xoiꞌkam, nam guꞌ xi jam nɨiꞌñdhaꞌ na pɨx jix bhaiꞌ jam tɨɨdai jam aichdhaꞌ na paiꞌp tuꞌiiꞌ. Baꞌ dai nam ba gɇꞌkamtudaꞌ gu Dios, sia kum guꞌ xib ka xi jam bhaamkiꞌñ nam jam nɨiꞌñ na pim maakam pɨx tu jim na jax cham ja koꞌraar. \p \v 13 Jam guguuxiꞌñ iñ ɨp jiñ jaaduñ na pim tuꞌ kaꞌm xi ja nɨidhat gu gɇꞌgɇrkam yaꞌ kam dhi oiꞌñgaꞌn, puiꞌ na jax gux ioꞌm gɇꞌkam Rooma kam. Puꞌñi jaꞌk jix kɨɨꞌ kaꞌm nɨiꞌñ guꞌ gu Dios na pim tuꞌ kaꞌm ja nɨiꞌñdhaꞌ gu gɇꞌgɇrkam. \v 14 Sia guiꞌ pim tuꞌ kaꞌm ja nɨidhat nat jix kakaiꞌ kɨꞌn mu jaꞌp ja darai jam bui na gɇꞌgɇr jir kikcham na baꞌ bhaankamuꞌn ja sɨlhkaꞌndaꞌ gu jaꞌtkam, gio nam ja tulhiiñchuꞌndaꞌ gu jɨꞌk nam buam pɨx tu buadaꞌ na jax cham jir am. Dai baꞌ guiꞌ nam tuꞌ kaꞌm tɨ nɨidhat jix bhaiꞌ tu jimdaꞌx kɨkɨɨꞌ jaꞌtkam ja biaꞌkaꞌ am. \v 15 Na guꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ puiꞌ jaꞌk jix aaꞌ na pim tuꞌ kaꞌm tɨ nɨidhat jix bhaiꞌ xi chu jimdaꞌ na jax jaꞌk jir am, nam baꞌ cham tuꞌ bhaan jax jam aꞌgadaꞌ guiꞌ nam cham tuꞌ kaꞌm tɨ nɨiꞌñ. ¿Jax jam gi biaꞌ nam ba ji chɨꞌyaꞌ jam bɨɨbhiꞌ dhɨr noꞌ pim guꞌx bhaiꞌ xi chu jim? \p \v 16 Ku pim ji guꞌ cham pɨk moo jaꞌp xiꞌ pɨk jup ka xim uaꞌtulhiꞌñdhaꞌ ji jiñ jaaduñ na pim puiꞌ jim aagɨt na gammɨjɨ tu jam uañiꞌñkaꞌ guch Xoiꞌkam nat ba tu jam namkix bhaan gu kuruus, guꞌ jaꞌpji na pim jix bhaiꞌ ba tu jimdaꞌ ji yaꞌ dɨr jaꞌp jaꞌk, dai na pim jix bhaiꞌm taatɨt bhaankamuꞌn ba tu juanaꞌ gu Dios. \v 17 Soiꞌm ɨlhdhat japim tuꞌ kaꞌm xi ñɨidhat gu Dios, sia gux ioꞌm gɇꞌkam Rooma kam nañ jax ba jam tɨtda bɨɨpɨꞌ, sia guiꞌ nam jir jaꞌppɨx jaꞌtkam nam cham tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guch Xoiꞌkam, gam sia guiꞌ nam bar jich Xoiꞌkam jɨɨgiꞌñdham japim jix ja joiꞌndat ja palhbuidhat kɨꞌn gu tuꞌ na ja aꞌm jum aagaidhaꞌ. \s Gu Peegro nap kaiꞌchdhaꞌ nach jaꞌxbuiꞌ puiꞌp xich chulhiiñdhaꞌ nat jax jum tulhii guch Xoiꞌkam \p \v 18 Baꞌ aapiꞌm jiñ jaaduñ jich Xoiꞌkam bhaan na pim naiꞌ jaꞌp jir tujuandam, jam guguuxiꞌñ iñ ɨp na pim tuꞌ kaꞌm xi ja nɨidhat guiꞌ na pim ja bui tu juan. Miꞌ pim puiꞌ xi dhuñiidhat jax ña jam tɨɨdaidhaꞌ, sia ku cham pɨk jir kɨɨꞌ maaꞌnkam gu jaroiꞌ na pim buiñor tu juandaꞌ noꞌ cham jir jix bhaiꞌkam. Cham tuꞌ na guꞌ moo dai noꞌr jix bhaiꞌkam na pim baꞌx bhaiꞌ tu juañxiꞌñdhaꞌ, jaꞌpji sia ji noꞌr jax chuꞌm. \v 19 Cham jax bua sia kum jam tulhiiñchuꞌn, na guꞌr joidham aach jich bui nach ba tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guch Xoiꞌkam noꞌm puꞌñich chulhiiñchuꞌn jaꞌp pɨx sia kuch cham tuꞌ jax bua gu tuꞌ nar jix buam jum duukam, dai nach jix bhaiꞌch chaatɨt muiꞌ xix biiñak kaꞌ pɨx buiñor gu Dios. Guiꞌ dɨɨlh jich guguuxiꞌñdhaꞌ na baꞌ cham pɨk moo jax xi chu tatdaꞌ kaꞌ, na guꞌch aꞌm tɨ nɨidhat jup tuiꞌkaꞌ, gio na guꞌx mat kaꞌ nam jaꞌp pɨx jich chulhiiñchuꞌndaꞌ. \v 20 Guꞌ ji noꞌ chich guꞌ dɨɨlh tuꞌ jax dhuu nar jix buam jum duukam, ¿jax jach dhuix bhaiꞌch chaatɨt tu nakooꞌndaꞌ noꞌ mɨt puꞌñi bach chulhiiñchuda, noꞌ chich guꞌ dɨɨlh cham am ji buak ja bui? Puiꞌ pɨx chuꞌm jich aꞌm bam aaꞌndaꞌ guꞌ, nach guꞌ bach uaꞌtulhdhaꞌ. Guꞌ ji noꞌch guꞌ tɨi moo cham tuꞌ jax bua gu tuꞌ nar jix buam jum duukam, noꞌ mɨt bhaiꞌ jich chulhiiñchuda, dhiꞌ jɨꞌ ji nax abhaaruix buiñor gu Dios, jix bhaiꞌm taat kaꞌ ɨp noꞌch aach cham jax jich aagɨt xi ñakooꞌ noꞌm puꞌñi bach chulhiiñchuꞌn. \v 21 Puꞌñi jaꞌk aaꞌ nach tuiꞌñgɨdaꞌñ jaaduñ, miꞌch puiꞌp xi chu daaꞌñchuꞌndaꞌ nat jax jum duu guch Xoiꞌkam janoꞌ nat jum tulhii jich aꞌmkam, nat guꞌ xich joiꞌndak ba tuch uañ guch uaꞌtulhdharaꞌ. Dai baꞌ nach puꞌñi miꞌ pɨx puiꞌp ji bhɨɨyaꞌ nat jax tu jii guiꞌ, \v 22 nat cham paiꞌ dhuuk tuꞌ bhaan jum uaꞌtulhdhak, ni nat cham paiꞌ dhuuk iatdaꞌ tu aꞌgak, sɨlhkam tu ja aꞌgiꞌñdhaꞌ gu jaꞌtkam. \v 23 Jaiñ na guꞌ janoꞌ na mɨt mi jaꞌp daasak giilhim tɨtdaimɨk na jax aaꞌ, gam nam giilhim aiꞌchuxdhimɨk, cham paiꞌ jax kaiꞌch, ni kut iam mu dɨr bha jaꞌk giilhim bhaiꞌp ja tɨɨꞌn na jax aaꞌ, miꞌ pɨx ji na pu tuꞌiiꞌ. Gio na mɨt paiꞌ dhuuk bhaiꞌ ji chulhiiñchuda, na mɨt bhaiꞌ ji gɨbiimɨ, cham paiꞌ jax xim bua na gɨt xim palhbuidhaꞌ, ni ku paiꞌ xim oꞌtoꞌn, daipuꞌ na soiꞌ xim ɨlhiiꞌñ buiñor gu Dios bhammɨ jaꞌk jix dhaam na paiꞌp tuꞌiiꞌ, na jaroiꞌx bhaiꞌx maat noꞌ kuiñcha biaꞌ kaꞌ baꞌ cham. \v 24 Guch Xoiꞌkam dho baꞌ tɨ bhɨɨk bɨɨx guch uaꞌtulhdharaꞌ janoꞌ na mɨt paiꞌ dhuuk puꞌñi xi chulhiiñchudaimɨk gu jaꞌtkam ba sissapa kuruus taꞌm, nach sap baꞌ miꞌ dhɨr cham tuꞌ ka uꞌuaꞌtulhdhix kaꞌ, nat guꞌ bɨɨx bhammɨ jaꞌk ji bii tukgaran guch Xoiꞌkam guch uaꞌtulhdharaꞌ. Xib baꞌ dai nach pɨx bhaan ji baapmigiaꞌ nach miꞌ puiꞌ xi jiimdaꞌ na jax jix aaꞌ nach tuiꞌñgɨdaꞌ. Guch Xoiꞌkam puiꞌ kaiꞌñkam pɨx jum tulhii jia jich aꞌmkam nach baꞌ aach ba duduadhiaꞌ nach jix kakoꞌk kat kɨꞌn guch uaꞌtulhdharaꞌ, na baꞌ miꞌ dhɨr jich aꞌm ba tɨ nɨidhidhaꞌ. \v 25 Nach guꞌ aach jaꞌpni pɨx tuꞌt na jax gu kakaasnir noꞌ cham jaroiꞌ jaiꞌch na ja bipiaꞌdaꞌ, nam gammɨjɨ pɨx chaꞌtak jiimdaꞌ, jaiꞌ jaꞌp jaꞌk gio jaiꞌ jaꞌp jaꞌk. Guꞌ matgɨm xib bax maat ich ji na jaroiꞌr jix kɨɨꞌ bipiaꞌdam, guch Xoiꞌkam dho nach jaroiꞌ buiñor tɨ jɨɨꞌñdhat bax biiñak. Guiꞌ ji na baꞌch aꞌm tɨ nɨidhidhat jich nuukdaim nach baꞌ gammɨjɨx jɨjɨkgɨm bap tuiꞌkaꞌ, nach guꞌ cham tuꞌ maiꞌ ka suulhgix. \c 3 \s Nam jax jaꞌk tuꞌt tu oiꞌñkaꞌ guiꞌ nam jir jum bɨpnagɨm \p \v 1 Gio aapiꞌm uꞌuub jiñ jaaduñ jich Xoiꞌkam bhaan na pim tɨ bɨpnaꞌ, jam guguuxiꞌñ iñ ɨp na pim siamri tuꞌ kaꞌm xi ja nɨidhat gu jam bɨpnaꞌ na pim maap tu oiꞌdhaꞌ, na baꞌ guꞌ noꞌm jax dhuukat jaiꞌ dhɨt cham tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guch Xoiꞌkam, saalhiom bhaiꞌ ji chɨ jɨɨꞌñdhaꞌ am, dai nam xi jam nɨiꞌñdhaꞌ pɨx noꞌ pim aapiꞌm joidham jir jix bhabhaiꞌkam ja bui. Cham pɨk jum aaꞌndaꞌ baꞌ na pim gammɨjɨ tu ja aꞌgiꞌñdhaꞌ gu ñioꞌkiꞌñ gu Dios, \v 2 daipuꞌ nam xi jam nɨiꞌñdhaꞌ pɨx na pim aapiꞌm joidham jix bhaiꞌ tu jim na jax jaꞌk jix abhaaruix, gam noꞌ pim joidham tuꞌ kaꞌm tɨ nɨiꞌñ. Miꞌ dhɨr baꞌ puiꞌ jim aagaꞌ am na bak guꞌr joidham ji noꞌñ ba tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guch Xoiꞌkam. \v 3 Gio baꞌ na pim paiꞌ dhuuk jum iamtuꞌndaꞌ, chaꞌpim pɨk moo jaꞌp jix aꞌbhar tɨm tɨtɨiꞌñdhaꞌ gu jajannulh na jax chuꞌm jix dhaꞌram namɨɨk, am buixim japim pɨx jix bhaiꞌm buadaꞌ. Sia na pim jum gaxbudaꞌ, jaꞌxchudhix kam pɨx, cham tuꞌx ioꞌm jix bhaiꞌ, ni ku pim cham pɨk tu baapasdaꞌ guiꞌ nax ioꞌm jix dhaꞌram namɨɨk nar jix uam totbikdam. \v 4 Guꞌ jaꞌpji gu jam iꞌiiꞌmdaꞌ bhaan ji na bɨɨpɨꞌm aaꞌ na pim jix bhaiꞌm duukaꞌ. Jaꞌp ji buusniaꞌ na pim gammɨjɨx aꞌbhar tɨm tɨꞌiiꞌñkaꞌ gux dhaꞌram namkɨm na pu cham jax jum bua, na pim guꞌ gammɨjɨ soiꞌ pɨx jum ɨlhdhat miꞌ puiꞌ jiimdaꞌ na jax jix aaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ. Baꞌ miꞌ dhɨr dai na jam aꞌm ba tajaañixchuꞌndaꞌ gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdaꞌ na jam guguuxiꞌñdhaꞌ na pim baꞌ gammɨjɨ cham tuꞌ bhaan jax jim aagɨt jix jɨjɨkgɨm jup tuiꞌkaꞌ. Dhiꞌ jɨꞌ ji nax ioꞌm jix kɨɨꞌ kaꞌm nɨiꞌñ gu Dios. \v 5 Guiꞌ nam bɨjɨk yaꞌ oipimɨk gu uꞌuub nam puꞌñi buiñor tɨ jɨɨꞌñdhat guch Gɨꞌkoraꞌ, puꞌñi jaꞌk tu jimdat am ji nañ jax ba jam tɨtda, nam guꞌx ioꞌm miꞌ puiꞌ jiimdaꞌ na jax jix aaꞌ gu Dios. Cham paiꞌ tuꞌx ioꞌm jix bhaiꞌm duukaꞌ am, am buixim pɨx, gio nam joidham tuꞌ kaꞌm ja nɨiꞌñdhaꞌ gu ja bɨpnaꞌ, cham tuꞌ nam pu tu duñiidhaꞌ nam dɨɨlh jax ɨlhiiꞌñdhaꞌ. \v 6 Puiꞌ na jax guiꞌ na Saara tɨɨgich, jaiñ na joidham tuꞌ kaꞌm nɨiꞌñdhaꞌ gu bɨngaꞌn Abraam nam maap tu oiꞌñkaꞌ, gɇꞌkam tugiꞌñ xi iimɨt, na guꞌ gampaiꞌ pɨx jum ɨlhiiꞌñdhaꞌ buiñor, cham paiꞌ tuꞌ na dɨɨlh gɇꞌkam jum taat kaꞌ. Aapiꞌm baꞌ puꞌñi ɨp uꞌuub jiñ jaaduñ, tuꞌ kaꞌm japim xi ja nɨidhat jix bhaiꞌ xi chu jimdaꞌ ja bui gu jam bɨpnaꞌ. Miꞌ pim puiꞌ xi chu daaꞌñchuꞌndaꞌ nat jax chu jii bɨjɨk gu Saara na baꞌ jaꞌp ji buusniaꞌ na pim jir maamraꞌn, na pim guꞌ puiꞌ jaꞌk jup xi chu jimdaꞌ nat jax tu jii. Baꞌ noꞌ pim puꞌñi jaꞌk duiñchuꞌ nañ jax jam tɨtda, cham paiꞌ dhuuk tuꞌ bhaan jix chotdon kaꞌ pim ja bui gu jam bɨpnaꞌ, na pim guꞌ tuꞌ kaꞌm ja nɨiꞌñdhaꞌ. ¿Tuꞌm gi bhaan bhaakuꞌ jam bui? \p \v 7 Guꞌ baꞌ aapiꞌm na pim jir chichioꞌñ, jam guguuxiꞌñ iñ ɨp na pim siamrix bhaiꞌp xi ja tɨtdat guiꞌ nam jir uꞌuub nam jir jam bɨpnaꞌ. Chaꞌpim ja bhaamkiꞌñdhaꞌ, xi ja palhbuidhat japim tuꞌ nam jax buadaꞌ mi jaꞌp. Na guꞌ gu ubii cham tuꞌ jaꞌxbuiꞌ puiꞌx ooꞌ na jax guiꞌ nar chioꞌñ, puiꞌ ku baꞌm aaꞌ na pim jix ja joiꞌndat ja palhbuiꞌñdhaꞌ na baꞌ guꞌ puiꞌx bhaiꞌ tu tatdaꞌ kaꞌ. Gio na guꞌ gu Dios jaꞌxbuiꞌ puiꞌp jix ja joiꞌgɨꞌn guiꞌ nam jir uꞌuub na jax aapiꞌm, puiꞌp ja baidhikaꞌ gatuuk jix dhaam jaꞌk nat paiꞌ jam iimchuda aapiꞌm na jam aichdhaꞌ, nam guꞌ puiꞌp ba tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guch Xoiꞌkam. Na baꞌ noꞌ pim puꞌñix bhaiꞌ kaiꞌchɨt maaꞌn ñiꞌook jup duuk na pim jir jum bɨpnagɨm, jam kɇɇkɇꞌ gu Dios tuꞌ na pim muiꞌ ba taandaꞌ soiꞌm ɨlhdhat. \s Nam jax jaꞌk tu jimdaꞌ guiꞌ nam ja tulhiiñchuꞌndaꞌ siam cham tuꞌ jax bua gu tuꞌ nar jix buam jum duukam \p \v 8 Baꞌ bɨɨx na pim jɨꞌk tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guch Xoiꞌkam, jam guguuxiꞌñ iñ na pim joidham jix bhaiꞌ kaiꞌchɨt tu oiꞌñkaꞌ. Joidham japim maaꞌn ñiꞌook xip duukat bɨɨx dhɨt xim ja joiꞌgɨꞌndaꞌ bɨɨx jɨꞌmaꞌn, panaas ku pim moo jir maaꞌn na pim jax pɨx ɨlhiiꞌñdhaꞌ bɨɨx jɨꞌmaꞌn, cham tuꞌ jaiꞌ maakam. Gam na pim joidham jir jix bhabhaiꞌkam kaꞌ ja bui gu jaiꞌ, gio na pim gampaiꞌ pɨx jum ɨlhiiꞌñdhaꞌ. \v 9 Tu uañiꞌñkaꞌ pim gu jaroiꞌ noꞌt tuꞌ jax ma jam duiñ, cham tuꞌ na pim yaꞌ dɨr mu jaꞌk puiꞌp doodaꞌ. Sia noꞌt jaroiꞌ giilhim jam tɨɨꞌn na jax cham jir am, tu uañiꞌñkaꞌ pim sia, cham tuꞌ na pim moo puiꞌ giilhim muiꞌp tɨɨdaꞌ yaꞌ dɨr mu jaꞌk na jax cham jir am. Xi chu daañxiꞌñdhaꞌ pim pɨx buiñor gu Dios nax bhaiꞌ tu jimdaꞌ sia ku buam pɨx jam bua, na baꞌ jam aꞌm tɨ nɨidhidhaꞌ ɨp aapiꞌm gu Dios, na pim guꞌr jix bhabhaiꞌkam kaꞌ. \v 10 Puiꞌ na jax bam kaiꞌch miꞌ paiꞌ uꞌuan taꞌm na tu daaxix gu ñioꞌkiꞌñ gu Dios nap jum kaiꞌch: \q Gu jaroiꞌ noꞌx aaꞌ na gammɨjɨx jɨkgɨm bap tuiꞌkaꞌ gio na joidham jix bhaiꞌ ba tu tatdaꞌ kaꞌ, \q jum aaꞌ nax bhaiꞌ ba tu ñiokdaꞌ na jax jir am, \q cham tuꞌ na giilhim pɨx kaiꞌchdhaꞌ na jax cham puiꞌ tum ñiok, \q gio na cham tuꞌ iatdaꞌ ka tu aꞌgadaꞌ, \q jaꞌpji sɨlhkam na tu aꞌgadaꞌ na jax jir puiꞌ. \q \v 11 Gio baꞌ na cham tuꞌ bɨɨx aixim jix buam ka tu buadaꞌ na jax cham kɨɨꞌ kaꞌm nɨiꞌñ gu Dios, \q guꞌ jaꞌpji dai ji na pɨx bhaan ji bamgidhaꞌ nax bhaiꞌm duukam bap tu buadaꞌ na jax jix aaꞌ, \q na baꞌ puꞌñi duuji gammɨjɨ cham tuꞌ bhaan jax jim aagɨt jix jɨkgɨm bap tuiꞌkaꞌ, \q gammɨjɨ na puꞌñi jaꞌk duiñchuꞌndaꞌ, \q cham tuꞌ paiꞌ pɨx. \q \v 12 Na guꞌ gu jaroiꞌ noꞌ moo puꞌñi tuꞌ kaꞌm nɨidhat miꞌ puiꞌ xi jim na jax jix aaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ, \q gɇꞌkam kɨꞌn bhaan tɨ nɨidhidhat ba nuukdaidhaꞌ na baꞌ cham tuꞌ duñiaꞌ, \q gio na maaꞌn jimdam kaayaꞌ na paiꞌ dhuuk soiꞌm ɨlhdhat mu taandaꞌ gu tuꞌ, \q makiaꞌ ɨp. \q Noꞌ guꞌ pu cham miꞌ puiꞌ jim na jax jix aaꞌ, \q noꞌ guꞌ dai na buam pɨx tu bua na jax cham kɨɨꞌ kaꞌm nɨiꞌñ, \q pu cham tuꞌ dho bhaan tɨ nɨidhidhaꞌ, \q dai na ba biꞌchulhiꞌñkaꞌ na tulhiiñchudaꞌ gatuuk. \p \v 13 Baꞌ aapiꞌm cham pu chuꞌt jiñ jaaduñ, miꞌ pim puiꞌ xi jiimɨt na jax jix aaꞌ gu Dios. ¿Jaroo gi jax jup jam doodaꞌ yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn noꞌ pim aapiꞌm tuꞌ kaꞌm nɨidhat miꞌ puiꞌ xi bhɨichuꞌ na jax jix abhaaruix? Na guꞌ jam aꞌm tɨ nɨidhidhat jam palhbuiꞌñchuꞌndaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ. \v 14 Piam noꞌ mɨt guꞌ moo sia bhaiꞌ ji jam tulhiiñchuda gu jaꞌtkam sia ku pim jix bhaiꞌ tu jim na jax jir am, jix bhaiꞌ pim pɨx jum taat kaꞌ. Chaꞌpim jax jum aaꞌndaꞌ, ni ku pim cham paiꞌ totdon kaꞌ siam jax ba xi jam doodak nam xi jam bhaamkidhat. \v 15 Muiꞌ pim pɨx xix biiñak kaꞌ soiꞌm ɨlhdhat buiñor guch Xoiꞌkam, tuꞌ kaꞌm japim xi nɨidhat, na guꞌx ioꞌm jir gɇꞌkam gam na jam aꞌm tɨ nɨidhim. Guꞌ baꞌ noꞌ jax dhuukat jaroiꞌ maadɨt bhaiꞌ ba jam tɨkkaꞌ na pim jax kaiꞌñkam baꞌ puiꞌ tɨ jɨɨꞌñdhat buiñor guch Xoiꞌkam maakam ba tu jim, na tuꞌ baꞌ mim nɨnɨiꞌñ nañ puiꞌ jaꞌk tu jimdaꞌ, aapiꞌm sɨlhkam xi ja aagiꞌñdhaꞌ cham jax ji chɨꞌji na jax kaiꞌñkam. Xi ja aagiꞌñdhaꞌ pim na pim jix jimiik jix dhaam jaꞌk nat paiꞌ jam iimchuda guch Xoiꞌkam na jam aichdhaꞌ, puiꞌ ku pim baꞌ tɨ jɨɨꞌñdhat miꞌ puiꞌ ba jiim na jax jix aaꞌ. \v 16 Ku guꞌx bhaiꞌ pɨx ji na pim xi ja aagiꞌñdhaꞌ soiꞌm ɨlhdhat gio tuꞌ kaꞌm ja nɨidhat, cham tuꞌ na pim gɇꞌgɇrkam jim taatɨt, ni ku pim jix bhaakut. Pu ka gɨt nam guꞌx xiꞌɨꞌraꞌ guiꞌ nam xi jam bhaamkidhat bɨɨx aixim jam aiꞌchuxiꞌñ, nam xi jam nɨiꞌñdhaꞌ na pim aapiꞌm joidham jir jix bhabhaiꞌkam gio na pim tuꞌ kaꞌm nɨidhat jix bhaiꞌ tu jim na pim jɨꞌk ba tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guch Xoiꞌkam. \v 17 Baꞌ chaꞌpim jax jum aaꞌndaꞌñ jaaduñ sia ku mɨt guꞌ moo bhaiꞌp ji jam tulhiiñchuda sia ku pim cham tuꞌ jax bua gu tuꞌ nar jix buam jum duukam, noꞌ moo puiꞌ jaꞌk jup jix aaꞌndaꞌ gɨt gu Dios na pim jum tulhiiñaꞌ. Jix bhaiꞌ pim pɨx jum taat kaꞌ buiñor. Baꞌ noꞌ pimɨt guꞌ dɨɨlh cham am bua miꞌ paiꞌ, puiꞌ dho pɨx chuꞌm jam aꞌm ba jimmɨdaꞌ nam jam tulhiiñchudaꞌ. \p \v 18 Guꞌ matgɨm cham jax bua ji siam jam tulhiiñchuꞌn noꞌ pim guꞌ tɨi cham tuꞌ jax bua. Puiꞌ kam dho noꞌch ba tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guch Xoiꞌkam. Jaiñ sia dɨɨlh guch Xoiꞌkam puꞌñi pɨk jum tulhii janoꞌ nat paiꞌ dhuuk tuch ñamkix guch uaꞌtulhdharaꞌ pu daipuꞌ maaꞌnnim pɨx, na baꞌ miꞌ dhɨr pu gammɨjɨ ba tuch uañdhix kaꞌ. Guiꞌ tɨi cham tuꞌ paiꞌx buam tomaatɨt dho, ni nax uaꞌtulhdhix kat, cham tuꞌ kuiñcha biaꞌkat nam puiꞌ doodaꞌ gɨt. Guꞌ jaꞌpji na guꞌ aachiꞌ nach jix uꞌuaꞌtulhdhix, nat xich joiꞌndat baꞌ puiꞌm duu jich aꞌmkam, na sap baꞌ miꞌ dhɨr bax bhaaiꞌn kaꞌ nach bhammɨ aayaꞌx dhaam na paiꞌp tuꞌiiꞌ gu Dios. Baꞌ sia ku mɨt tɨi mua, gu iiꞌmdagaꞌn guꞌ puiꞌ ji na jax ba dua, \v 19 mummu jaꞌk pu oirɨ gu iiꞌmdagaꞌn na jɨꞌx ka muukix gu tukgaꞌn nam paiꞌ kuupich jum tulhiiñ gu ja iꞌiiꞌmdaꞌ gu jaꞌtkam nam ba koꞌiix. Mu jaꞌp xi chu ja aꞌgidhimɨk gux bhaiꞌm kaiꞌchdham ñioꞌkiꞌñ gu Dios. \v 20 Jir diꞌ pɨx am gu ja iꞌiiꞌmdaꞌ guiꞌ na mɨt janoꞌ cham jɨꞌxkat tɨ jɨɨꞌñ buiñor gu Dios na tɨi pup tu ja aꞌgidhimɨk gu Noee janoꞌ nap duñiidhaꞌ gu gɇꞌ kanuub. Tɨi pup xi ja nɨɨraimɨk ɨp gu Dios nam gɨt soiꞌm ɨlhdhai miꞌ puiꞌ ba jimiaꞌ na jax jix aaꞌ ampɨk na tɨɨmoꞌ gu Noee nap duñiim gu gɇꞌ kanuub, na baꞌ bax bhaaiꞌn kaꞌ nam bhaan jum oꞌñchoꞌ gɨt na paiꞌ dhuuk jix ioꞌm duudui bhaiꞌ ji chɨsdiaꞌ gu suudaiꞌ. Guꞌ ji na guꞌ cham, tuꞌ pɨx ɨlh jamɨt. Xijum baik jamɨt baꞌ pɨx bha tɨɨtɨs bhaan guiꞌ gu kanuub nat paiꞌ dhuuk bhaiꞌ ji chɨs gu suudaiꞌ na mɨt jɨꞌk tɨ jɨɨꞌñdhak miꞌ puiꞌ jii na jax jix aaꞌ gu Dios, gu jaiꞌ pu bɨɨx koi mɨt. \v 21 Baꞌ gu xib nach yaꞌ dɨr muiꞌ xich gaꞌnga, jaꞌp ji buus nat jum bakua gu Noee guiꞌ gu suudaiꞌ kɨꞌn nat tɨs janoꞌ, na guꞌ soiꞌm ɨlhiiꞌñ buiñor gu Dios, puiꞌ kut baꞌ cham muu bhaiꞌmuk. Aach baꞌ puꞌñip ba ji bubua xib, nach guꞌ cham tuꞌ maiꞌ ka suulhgix, na chich guꞌch bopkonak suudaiꞌ kɨꞌn puiꞌ ba tɨɨꞌn guch Xoiꞌkam nach gammɨjɨ ba kaichgɨdaꞌ. Nañ jiñ bakuanaꞌ suudaiꞌ kɨꞌn, cham tuꞌr puiꞌ na jax nañ batbiaꞌ noꞌñ bax ikooraꞌ, guꞌ jaꞌpji na bhaan jix maatɨꞌ kaꞌ ji nañ miꞌ dhɨr jaꞌp jaꞌk soiꞌ bañ ɨlhiiꞌñdhaꞌ buiñor gu Dios, gam nañ miꞌ puiꞌ ba jimdaꞌ na jax jaꞌk jix aaꞌ nañ tuiꞌñgɨdaꞌ, gio baꞌ nañ puiꞌ xi chɨɨdaꞌ guch Xoiꞌkam na gammɨjɨ ba tuñ uañiꞌñkaꞌ guñ uaꞌtulhdharaꞌ, nat guꞌ xiñ joiꞌndak jix bhaiꞌ ba duu nat jiñ aꞌmkam muukɨk giop bam mu dɨr koiꞌñgaꞌn tɨr, \v 22 guiꞌ na jaroiꞌ yaꞌ xi oilhimɨk giop tɨs bhɨjɨmmɨni jaꞌk jix dhaam, na xib bhammɨ sonpan ba daa gu Dios kɨɨꞌn dɨr jaꞌk. Baꞌ bɨɨx pɨx tuꞌ kaꞌm nɨiꞌñ am guiꞌ nam bhammɨr noonbiꞌñ gu Dios, sia guiꞌ nam bhammɨ gɇꞌgɇrkam kɨꞌn dalhxix. \c 4 \s Nañ bhaankamuꞌn tu juandaꞌ gu Dios jax ña jaꞌk jiñ aꞌm tɨ tɨgiaꞌ \p \v 1 Ba puiꞌ na pim jax bax maat jiñ jaaduñ, nat guch Xoiꞌkam jix ioꞌm jum tulhii bo janoꞌ na yaꞌ xi oilhimɨk tuukuꞌ bhaan, jaiñ na cham paiꞌ jax jum aaꞌ. Aapiꞌm puꞌñi ɨp jiñ jaaduñ, chaꞌpim jax jum aaꞌndaꞌ sia pimɨt bhaiꞌ jim tulhii tuꞌ na pɨx bhaan, jix bhaiꞌ pim pɨx jum taat kaꞌ. Na guꞌ noꞌ pim puꞌñim tulhiiñ, gammɨjɨ soiꞌ pɨx jum ɨlhiiꞌñdhaꞌ pim, cham paiꞌ tuꞌ bhaan ka xim uaꞌtulhdhaꞌkaꞌ pim, \v 2 dai ji na pim gammɨjɨ pɨx bhaan ji baapmigidhaꞌ na pim miꞌ puiꞌ tu kuugalhdhidhaꞌ na jax pɨx jaꞌk jix aaꞌ gu Dios na pim tuiꞌñgɨdaꞌ. Cham tuꞌx buam jum duukam kap jix chu duñiik kaꞌ pim nar yaꞌ kam dhi oiꞌñgaꞌn, ni na pim dɨɨlh jax ɨlhiiꞌñdhaꞌ, na pim guꞌ kaiꞌñkam soiꞌ pɨx bam ɨlhiiꞌñdhaꞌ buiñor noꞌ pim xim tulhiiñ. \v 3 Sia ku pimɨt guꞌ gɇꞌm uaꞌtulhdhak buiñor gu Dios na pim chakui tɨ jɨɨꞌñdhat buiñor guch Xoiꞌkam, na pim bɨɨx aixim tu buaꞌt na pim dɨɨlh jax ɨlhiiꞌñdhaꞌ nar yaꞌ kam pɨx dhi oiꞌñgaꞌn bhaan, puiꞌ na jax na pim jix maik kaꞌ gɇꞌgɇr xi chu kuaꞌdat mi jaꞌp paiꞌ maap jim jumpadat, gam na pim bɨxchuꞌ bhaan jum tutkagiꞌñkaꞌ na pim jup tu duñiaꞌ nar jix buam jum duukam, gio na pim tu daandaꞌ ja bui gu didios jum tɨɨtgɨdam nam jir jup duñiixim pɨx, na tuꞌ ni jɨꞌx ku cham kɨɨgalhiꞌñ gu Dios guiꞌ nax dhaam jup tuꞌiiꞌ. \v 4 Baꞌ gu xib na pim cham puiꞌ jaꞌk ka tu jim na pim jax tu jimdat, xi jam bhaamkidhat bɨɨx aixim jam aiꞌchuxiꞌñ am guiꞌ nam cham tuꞌ kaꞌm nɨiꞌñ gu Dios nam cham tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guch Xoiꞌkam, na pim cham ka ja bɨpnat nam jix buam tu bua na jax cham kɨɨꞌ kaꞌm nɨiꞌñ gu Dios, na pim guꞌ aapiꞌm maakam ba tu jim. \v 5 Ku baꞌ guꞌ aapiꞌm cham jax jum aaꞌndaꞌ ji jiñ jaaduñ siam xi jam bhaamkiꞌñ na pim cham ka ja bɨpnat, na guꞌ dhiꞌ kam aajim na paiꞌ dhuuk ja aagiꞌñdhaꞌ gu Dios na mɨt cham tuꞌ bhaiꞌ tu jii gu puiꞌ nam jax jaꞌk tu jim xib, janoꞌ nam paiꞌ dhuuk bɨɨx maap jum jumpadaꞌ gu jaꞌtkam, sia guiꞌ nam ba koꞌiix gio guiꞌ nam ka duduakaꞌ, na ja aagiꞌñdhaꞌ gu Dios na mɨt jax tu jii bɨɨx jɨꞌmaꞌn, noꞌ mɨt tuꞌ kaꞌm tɨɨgɨk piam ku guꞌ cham. \v 6 Na guꞌ gu ja iꞌiiꞌmdaꞌ gu jaꞌtkam guiꞌ nam pu bɨɨpɨꞌ dɨr ba koꞌiix nat chakui muukɨk guch Xoiꞌkam, mu jimɨɨk bɨɨx puiꞌ ba tu ja aꞌgi dɨɨlh nat jax kaiꞌñkam jum tulhii ja aꞌmkam, na sap baꞌ jɨꞌk nam tɨ jɨɨꞌñdhai soiꞌm ɨlhdhaꞌ buiñor dai janoꞌ, jimiaꞌ am jix dhaam buiñor gu Dios nam paiꞌ gammɨjɨx jɨjɨkgɨm baꞌp tuiꞌkaꞌ, sia ku mɨt guꞌ cham tuꞌ kaꞌm tɨɨgɨk gu Dios nam ka duduakat gu ja tutkuꞌ bhaan. \p \v 7 Baꞌ aapiꞌm jiñ jaaduñ, miꞌ pim puiꞌ xi jiimɨt na jax jix aaꞌ gu Dios, gammɨjɨ pim soiꞌm ɨlhdhat tu daandaꞌ buiñor, na guꞌ dhiꞌ yaꞌ bar miaꞌn na paiꞌ dhuuk tum kuugalhdhaꞌ. \v 8 Gampaiꞌ pim pɨx jum ɨlhiiꞌñdhaꞌ bɨɨx jɨꞌmaꞌn, joidham japim xim jajoiꞌgɨꞌndat bɨɨx jɨꞌmaꞌn jix bhaiꞌ kaiꞌchɨt. Xi chum uañdhat japim noꞌ pimɨt tuꞌ bhaan mam uaꞌtulh dai aapiꞌm jam bui, na guꞌ puꞌñi jaꞌk jum bua noꞌñ tuꞌ sɨlhkam jix chu joiꞌgɨꞌn, nañ tu uañiꞌñkaꞌ gu jaroiꞌ siat jax jiñ dhooda. \v 9 Gio na pim joidham pɨx jix bhaiꞌ tɨɨdai aichdhaꞌ gu jaroiꞌ cham jax ji chɨꞌji noꞌ jam paxiaraim mu jaꞌp na pim jax oiꞌdhaꞌ. Xi ja tɨbiaptudidhat japim jix ja joiꞌndat, gio na pim xi chu ja onbaiꞌñdhat noꞌ pim pup biaꞌ gu koiꞌ. \v 10 Na guꞌ aapiꞌm xi jam joiꞌndat jam aꞌm ba tɨ nɨidhim gu Dios, puiꞌ ku pim baꞌ aapiꞌm puiꞌp jix ja joiꞌndat xi chu ja maakidhat gu jaiꞌ gu tuꞌ na jam maakidhaꞌ xi jam joiꞌndat guch Gɨꞌkoraꞌ. Puiꞌ pim xi chu duñiidhaꞌ jax ña pim jaꞌk jix joojoiꞌñdhaꞌ na pim bhaankamuꞌn tu juanaꞌ gu Dios, nat guꞌ bɨɨx jɨꞌmaꞌn ba jam maa na pim jax tu duñiaꞌ bhaankamuꞌn. \v 11 Puiꞌ na jax noꞌ gu jaroiꞌ maadɨt jix joojoiꞌñ na bhaankamuꞌn tu aꞌgaꞌ gux bhaiꞌm kaiꞌchdham ñioꞌkiꞌñ gu Dios, dho dhiꞌr diꞌ kaꞌ, dai ji na ba oidhidhaꞌ na ba tu aꞌgichgɨdaꞌ. Na guꞌ gu Dios dɨɨlh aaꞌñdhidhaꞌ na jax jaꞌk tɨꞌiidhaꞌ, na guꞌ bhaan tɨ nɨidhidhaꞌ. Piam ku guꞌ jaroiꞌ maadɨt jix joojoiꞌñ pɨx na bhaankamuꞌn ja palhbuiꞌñdhaꞌ gu jaꞌtkam gu tuꞌ na ja aꞌm jum aagaidhaꞌ, puiꞌp jir am dho, na guꞌ dɨɨlh gu Dios guguuxdhatgɨdaꞌ na baꞌ cham oodat pɨx bhaan ji bamgidhaꞌ nax bhaiꞌ ja buadaꞌ. Dhiꞌ pim baꞌ puꞌñi jaꞌk tu buaꞌt bhaan gɇꞌkamtuꞌndaꞌ gu Dios na pim jix bhaiꞌm taat kaꞌ nat jix bhaiꞌ duu guch Xoiꞌkam nat tu jam uañ gu jam uaꞌtulhdharaꞌ. Gammɨjɨ pim baꞌ moo tu daañchuꞌndaꞌ buiñor, na guꞌ guiꞌ gammɨjɨr gɇꞌkam. Jaꞌpni baꞌ pɨx tuiꞌkaꞌ. \s Gu Peegro nap kaiꞌchdhaꞌ nach cham jax jich aaꞌndaꞌ sia kuch jich chulhiiñ aach nach ba tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guch Xoiꞌkam \p \v 12 Gio baꞌ puiꞌ nañ jax ba jam tɨtdañ jaaduñ jich Xoiꞌkam bhaan, na pim alh moo xi chu nakooꞌndaꞌ sia ku pimɨt jax jix ioꞌm bhaiꞌ jim tulhii na pim ba tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guch Xoiꞌkam. Chaꞌpim jix buam ɨlhiiꞌñdhaꞌ, \v 13 nat guꞌ dɨɨlh guch Xoiꞌkam puꞌñi pɨk jup jum tulhiiñak. Puiꞌ ku pim baꞌ aapiꞌm gɇꞌkam kɨꞌn jix bhaiꞌ pɨx jum taat kaꞌ na pim puiꞌp jum tulhiiñ nat jax jum tulhii guiꞌ jich aꞌmkam janoꞌ na yaꞌ xi oilhimɨk gu tuukuꞌ bhaan, na baꞌ janoꞌ na paiꞌ dhuuk gio bhaiꞌp jimdaꞌ jix ioꞌm gɇꞌkam kɨꞌn, joidham jix bhaiꞌm ɨlhdhaꞌ pim buiñor, na guꞌ pɨx jix bhaiꞌ jam tɨɨdaꞌ na pimɨt puiꞌp tu jii na jax guiꞌ. \v 14 Sia noꞌ jaroiꞌ giilhim jam aiꞌchuxiꞌñ piam ku giilhim jam tɨtda na jax aaꞌ na pim maakam ba tu jim na pim ba tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guch Xoiꞌkam, gɇꞌkam kɨꞌn japim jix bhaiꞌ pɨx jum taat kaꞌ sia, na guꞌ aapiꞌm gɇꞌkam kɨꞌn jam aꞌm tɨ nɨidhim gu Dios puiꞌ ji chuꞌt, na guꞌ jam aꞌm ba tajaañix gux Dhuuduꞌ kam jix Uañ Iiꞌmdagaꞌn. \v 15 Cham tuꞌr jix xiꞌɨraam jia noꞌm jam tulhiiñchuꞌn na pim ba tɨ jɨɨgiꞌñ pɨx buiñor guch Xoiꞌkam. Jɨɨꞌ ji noꞌ pimɨt tuꞌ jax dhuu nar jix buam jum duukam, puiꞌ na jax noꞌ pimɨt maaꞌn mua gu maaꞌnkam, piam ku pimɨt tuꞌ tɨ ɨɨx, piam ku pimɨt tuꞌ jax ja duiñ gu jaiꞌ. Dhiꞌ ji na baꞌr jix xiꞌɨraam noꞌm puꞌñi chuꞌm kɨꞌn mu paiꞌ bañ chulhiiñchuꞌn. \v 16 Guꞌ cham ji noꞌ guꞌ na pim tɨ jɨɨgiꞌñ pɨx buiñor guch Xoiꞌkam nam ba jam tulhiiñchuꞌn, cham dho jax bua. Xi gɇꞌkamtuꞌndaꞌ pim pɨx gu Dios jix bhaiꞌm taatɨt nam puiꞌ jam bua, chaꞌpim xiꞌɨrdaꞌ. \p \v 17 Na guꞌ xib yaꞌ aach jich bui nach jɨꞌk ba tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guch Xoiꞌkam, bar bhaan na paiꞌ dhuuk matgilhiaꞌ nach jɨꞌk moo jimiaꞌ jix dhaam jaꞌk buiñor gu Dios. Puiꞌ ku baꞌm aaꞌ nach jich chulhiiñaꞌ xib nach yaꞌ ka dudua dhi tutkuꞌ bhaan, na baꞌ bhaan jix maatɨꞌ kaꞌ noꞌch sɨlhkam buiñor tɨ jɨɨgiꞌñ, piam kuch guꞌ pɨx jap kaiꞌch. Dho jaiñ nach guꞌ aach puiꞌp xich chulhiiñaꞌ palhɨɨp sia kuch ba tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guch Xoiꞌkam nach baꞌ pɨk ba jimiaꞌ nach paiꞌ jaꞌk cham kach chulhiiñaꞌ. ¿Guiꞌ gi baꞌ nam pu cham kɨɨgalhdhat pu cham tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor sia kum tɨi tu ja aꞌgiꞌñ gu ñioꞌkiꞌñ, jax japim ɨlhiiꞌñ na ji chu buusniaꞌ ja bui? Dho dai na xi ja aagiꞌñdhaꞌ dho na mɨt pu cham miꞌ puiꞌ jii na jax jix aaꞌ, miꞌ dhɨr dai na ba ja tulhiiñchudaꞌ. \v 18 Jaiñ noꞌ guꞌ aach nach tɨi tɨ jɨɨꞌñdhat miꞌ puiꞌ jiim na jax jix aaꞌ guch Xoiꞌkam, jich chulhiiñaimɨk ich na chich baꞌ pɨk ba jiix dhaam na paiꞌp tuꞌiiꞌ gu Dios. ¿Guiꞌ gi baꞌ nam pu ni jɨꞌx kum Dios tɨꞌñchokat bɨɨx aixim tu bua na jax cham kɨɨꞌ kaꞌm nɨiꞌñ, nam gammɨjɨ pɨx jum uaꞌtulhiꞌñ, jax japim ɨlhiiꞌñ na ja doodaꞌ gu Dios janoꞌ na paiꞌ dhuuk ba tum kuugalhdhaꞌ yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn? Dho dai dho na ba ja tulhiiñchudaꞌ pɨx, cham tuꞌ na puiꞌ pɨx ja nɨiꞌñdhaꞌ. \v 19 Puiꞌ kuñ baꞌp jam tɨtdañ jaaduñ na pim aapiꞌm cham tuꞌ jax jum aaꞌndaꞌ sia ku pimɨt bhaiꞌ jim tulhii bɨɨx aixim bhaan, noꞌ guꞌ moo puiꞌ jaꞌk jup jix aaꞌndaꞌ gɨt dho ji gu Dios, na guꞌ alhio pɨx na pim jum tulhiiñaꞌ. Aapiꞌm guꞌ miꞌ puiꞌ xi jiimɨt na jax jix aaꞌ jix bhaiꞌm duukam xip tu buadaꞌ ji jiñ jaaduñ, Dios japim pɨx tɨꞌñchokaꞌ gammɨjɨ nat jaroiꞌp jam duu bɨɨx jɨꞌmaꞌn. Guiꞌ dɨɨlh jam palhbuiꞌñchuꞌndaꞌ, na guꞌ gammɨjɨ jam aꞌm tɨ nɨidhidhaꞌ, cham jɨꞌxdhaꞌ paiꞌ dɨɨlh jam iabuꞌ. \c 5 \s Nam jax jaꞌk tuiꞌñgɨdaꞌ guiꞌ nam bɨɨpɨꞌ dɨr guꞌkat tu ja aagiꞌñdhaꞌ guch Xoiꞌkam jɨɨgiꞌñdham \p \v 1 Baꞌ aapiꞌm jiñ jaaduñ na pim jix ioꞌm bɨjɨk dɨr ba tɨ jɨɨgiꞌñ na pim bax maat gu ñioꞌkiꞌñ gu Dios, palhɨɨp jañ jup xi chu jam aꞌgidham na pim jax jaꞌk tuiꞌñgɨdaꞌ nañ kapbhaiꞌ bax maat paꞌ na jax jaꞌk jix bhaiꞌ. Nañ guꞌ aañ puiꞌ pɨx am jup bax maat gu ñioꞌkiꞌñ gu Dios na jax aapiꞌm, nañ guꞌ puiꞌ bɨjɨk dɨr jup ba tɨ jɨɨgiꞌñ, gio na ñich guꞌx bhaiꞌ tɨɨgɨk jiñ buupui kɨꞌn guch Xoiꞌkam nat jax jum duu janoꞌ nat jum tulhiiñak jich aꞌmkam bhaan gu kuruus. Baꞌ puiꞌx bhaiꞌp jiñ ɨlhdhaꞌ iñ janoꞌ na paiꞌ dhuuk gio bhaiꞌp jimdaꞌx ioꞌm gɇꞌkam kɨꞌn na pim jax jix bhaiꞌm ɨlhdhaꞌ aapiꞌm, na guꞌ maap bach baidhikaꞌ. \v 2 Jaꞌp jañ baꞌp xi jam tɨɨdam jiñ jaaduñ na pim bhaan bax kaapak gu ñioꞌkiꞌñ gu Dios, na pim joidham jix bhaiꞌm taatɨt muiꞌ xim guguuxdhatgɨdaꞌ na pim ja aagiꞌñdhaꞌ guch Xoiꞌkam jɨɨgiꞌñdham gux bhaiꞌm kaiꞌchdham ñioꞌkiꞌñ gu Dios. Jaꞌp ji buusniaꞌ na pim ja bipiaꞌdaꞌ, nam guꞌ jaꞌp ji buan nam jir jam kakaasniraꞌ. Ku guꞌ cham tuꞌ ji na pim bhaan pɨx jix maiꞌchik kaꞌ gu tuumiñ ku pim baꞌm dakooꞌñdhatgɨdaꞌ na pim ja aagiꞌñdhaꞌ, sia ku pim jix ooꞌn noꞌ pim guꞌ cham joojoiꞌñ gu puiꞌ jaꞌk. Guꞌ jaꞌpji na pim joidham jix bhaiꞌm taatɨt ji, dɨɨlh pɨx na pim joidham jix aaꞌndaꞌ na pim puꞌñi jaꞌk bhaankamuꞌn tu juandaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ. \v 3 Ni na pim gɇꞌgɇrkam jum taatɨt jix bhaakut mu ja chiandaꞌ nam miꞌ puiꞌ jimiaꞌ na jax jix aaꞌ gu Dios na pim puiꞌ jim aagɨt na pim jix ioꞌm bax maat gu ñioꞌkiꞌñ. Jaꞌpjix bhaiꞌ pɨx ji na pim ja aaꞌñdhat xi ja guguuxiꞌñdhaꞌ, gio aapiꞌm dɨɨlh na pim jix bhaiꞌ miꞌ puiꞌ xi jiimdaꞌ na jax jix aaꞌ gu Dios nam baꞌ jam nɨidhat miꞌ puiꞌp bhɨichgɨdaꞌ. \v 4 Na baꞌ janoꞌ na paiꞌ dhuuk jich baidhikaꞌ guch Xoiꞌkam guiꞌ na jaroiꞌr jam gɇꞌkam tuk na pim tu bipiꞌñxiꞌñ gu kakaasnir gaꞌn, joidham jix bhaiꞌm ɨlhdhaꞌ pim buiñor, na guꞌ pɨx jix bhaiꞌ jam tɨɨdai ba jam tuttuidhaꞌ bɨɨx jɨꞌmaꞌn gu kuruun nax ioꞌm jix dhaꞌram namɨɨk, na pu cham jax jum bua, dhiꞌ baꞌ kɨꞌn jix ioꞌm gɇꞌkam kɨꞌn jix bhaiꞌ bam ɨlhdhaꞌ pim. \p \v 5 Guꞌ baꞌ aapiꞌm jiñ jaaduñ na pim kar biipibop, jam guguuxiꞌñ iñ ɨp na pim siamri tuꞌ kaꞌm xi ja nɨidhat guiꞌ nam jam aagiꞌñ gu ñioꞌkiꞌñ gu Dios, nam guꞌ guiꞌx ioꞌm bax maat, nam guꞌ bɨjɨk dɨr ba tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guch Xoiꞌkam. Jam guguuxiꞌñ iñ ɨp na pim jix bhaiꞌ xi kaiꞌchɨt bɨɨx jɨꞌmaꞌn, chaꞌpim jaiꞌ dhɨt gɇꞌgɇrkam jum taatɨt tuꞌ pɨx ja ɨlhiiꞌñdhaꞌ gu jaiꞌ. Jaꞌpji gampaiꞌ pɨx na pim jum ɨlhiiꞌñdhaꞌ bɨɨx jɨꞌmaꞌn, na guꞌ jaꞌpnim kaiꞌch gu ñioꞌkiꞌñ gu Dios miꞌ na paiꞌ tu uaꞌñix: \q Cham tuꞌ ja kɨɨgalhiꞌñ gu Dios guiꞌ nam gɇꞌgɇrkam jum taatɨt giilhim xim ɨlhiiꞌñdhaꞌ, \q ni ku ja aꞌm tɨ nɨiꞌñdhaꞌ, \q dai guiꞌ nam jɨꞌk gampaiꞌ pɨx jum ɨlhiiꞌñdhaꞌ na baꞌ joidham jix ja joiꞌndat ja aꞌm tɨ nɨidhidhat ja palhbuiꞌñchuꞌndaꞌ tuꞌ na pɨx bhaan. \m \v 6 Baꞌ aapiꞌm puꞌñi ɨp jiñ jaaduñ, chaꞌpim gɇꞌgɇrkam jum taat kaꞌ, soiꞌ pim pɨx jum ɨlhiiꞌñdhaꞌ buiñor guch Gɨꞌkoraꞌ na baꞌ jam aꞌm tɨ nɨidhidhat jam palhbuiꞌñchuꞌndaꞌ tuꞌ na pɨx bhaan, na baꞌ cham xiꞌ gampaiꞌ xi chu tatdaꞌ kaꞌ. \v 7 Sia xib noꞌ pim tuꞌ bhaan jix buam jum aaꞌ na cham bhaiꞌ ji buusnim, soiꞌm ɨlhdhai pim puiꞌ xi chɨɨdaꞌ gu Dios na jam palhbuidhaꞌ. Na guꞌ guiꞌ joidham xi jam joiꞌgɨꞌn bɨɨx jɨꞌmaꞌn, pu moo janoꞌ jam palhbuidhaꞌ noꞌ tuꞌ ba jam duiñchuꞌ, dai ji na pim muiꞌ xix biiñak kaꞌ pɨx buiñor. \p \v 8 Moo pim alh jix bhaiꞌñ jaaduñ, chaꞌpim am ɨrdat darkaꞌ. Tu daandaꞌ pim buiñor gu Dios, chaꞌpim kooksɨt darkaꞌ, na baꞌ cham jax jam doodaꞌ gu jaꞌook. Na guꞌ giilhim xi jam bhaamkiꞌñ na pim ba kaichuꞌ guch Xoiꞌkam, giilhim naiꞌ mɨmra na tu gaꞌnga noꞌ jaroiꞌ paiꞌ am ɨrdat daa, na baꞌ miꞌ pu xi maiꞌchɨi maakam jaꞌk bhɨichdhaꞌ na paiꞌ jaꞌk maiꞌx chɨ gɨɨxiꞌ. Na guꞌ guiꞌ jaꞌp ji buusan na jax gu mabiiꞌñ noꞌ giilhim bax bhioꞌ na gɇꞌ kɨꞌn jɨɨrkɨt naiꞌ tɨ nɨiꞌñdhaꞌ. \v 9 Aapiꞌm xi ñakgat maaꞌn na pim jax miꞌ puiꞌ xi jiimdaꞌ na jax jix aaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ noꞌt tɨi bhaiꞌ ji jam tulhiiñchuda gu jaꞌook tuꞌ na pɨx bhaan. Muiꞌ pim pɨx xix biiñak kaꞌ buiñor gu Dios, nam guꞌ sia puꞌñim tulhiiñ guch jaaduñ jich Xoiꞌkam bhaan nam naiꞌ jaꞌp oiꞌdhaꞌ na jɨꞌx oiꞌñgaꞌn na bɨxchuꞌ bhaan ja tulhiiñchuꞌn gu jaꞌook. \v 10 Ku baꞌ guꞌ aapiꞌm cham jax jum aaꞌndaꞌ ji jiñ jaaduñ, na guꞌ nañ jax ba jam tɨtda na sia ku pim palhɨɨp jum tulhiiñ yaꞌ dhi oiꞌñgaꞌn, gatuuk joidham jix bhaiꞌ tu jam jimiaꞌ. Na guꞌ gu Dios guiꞌ na joidham jir jix bhaiꞌkam jam baidhikaꞌ jix dhaam jaꞌk na pim paiꞌ gammɨjɨ joidham jix jɨkgɨm bap tuiꞌkaꞌ. Gio na guꞌ noꞌ pim moo muiꞌ xix biiñak pɨx buiñor gu Dios, gammɨjɨ jam aꞌm tɨ nɨidhidhat jam palhbuiꞌñchuꞌndaꞌ, gam na jam guguuxiꞌñdhaꞌ na pim jɨꞌx yaꞌ kapup oipo na baꞌ cham pɨk moo xiꞌx buam xi chu tatdaꞌ kaꞌ noꞌ pim jum tulhiiñ, na pim guꞌ aapiꞌm ba tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guch Xoiꞌkam. \v 11 Dai guiꞌch baꞌ pɨx moo gɇꞌkamtuꞌndaꞌ gammɨjɨ sia nar paiꞌ dhuuk, na guꞌr gɇꞌkam. Jaꞌpni baꞌ pɨx tuiꞌkaꞌ. \s Gu Peegro na ba ja tabuimgidhaꞌ guch Xoiꞌkam jɨɨgiꞌñdham \p \v 12 Mɨjɨ ñich baꞌ xi joot guñ jaduuñ Silbaano nañ jaroiꞌx maat na joidham bɨɨx juraaꞌn kɨꞌn tɨ jɨɨꞌñdhat miꞌ puiꞌ jim na jax jix aaꞌ guch Gɨꞌkoraꞌ, na mu jam doꞌñchiꞌñmɨraꞌ dhi uꞌuan na ñich bhaan miꞌ tu dai na pim jax jaꞌk miꞌ puiꞌ jiimdaꞌ na jax jix aaꞌ gu Dios, gio nañ bhaan jam guguuxiꞌñ na pim jix jɨjɨkgɨm jup tuiꞌkaꞌ, gam na pim baꞌ bhaan jix mat kaꞌ na gu Dios joidham xi jam joiꞌgɨꞌn bɨɨx jɨꞌmaꞌn. Bɨɨx jañich miꞌp xi chu dai na pim jax jaꞌk gammɨjɨx bhaiꞌ kaiꞌchɨt tu oiꞌñkaꞌ, gio na pim xim ja joiꞌgɨꞌndaꞌ. \p \v 13 Baꞌ guñ jaaduñ jich Xoiꞌkam bhaan nam yaꞌ oiꞌdhaꞌ Babiloonia, nat puiꞌx ja joiꞌndak ja aꞌm jup tɨ tɨɨ gu Dios na jax aapiꞌm, mu jam ñioꞌkiꞌñ am noꞌ pim jix bhaiꞌm ɨlhiiꞌñ. Bɨɨx gu Maarkos muiꞌp xi jam ñioꞌkiꞌñ na pim jax jum ɨlhiiꞌñ, dhiꞌ nañ jaroiꞌñ mar ɨlhiiꞌñ guch Xoiꞌkam bhaan. \v 14 Jaꞌpniñ baꞌ pɨx jam tɨtdañ jaaduñ. Moo gɨt baꞌ gammɨjɨ pɨx jix jɨjɨkgɨm jup tuiꞌkaꞌ pim bɨɨx jɨꞌmaꞌn na pim ba kaichuꞌ guch Xoiꞌkam. Xim ñiñioꞌkdhat japim baꞌ xim kookmikɨk na pim paiꞌ dhuuk bam tɨtgiaꞌ, jix bhaiꞌ pim jum taatɨt na pim ba tɨ jɨɨgiꞌñ buiñor guch Xoiꞌkam.