\id HEB \h Hebreos \toc1 Hebreos \mt Carta kuaꞌan nuu yɨvɨ \mt Hebreo \c 1 \s Ndaku niꞌin Yandios sɨkɨ jniñu ñaꞌnu ni jaꞌa ya jiin Seꞌe ya \p \v 1 Undi na janaꞌan xaan, tɨjnɨ jinu ni kaꞌan Yandios, ko ndɨ sɨɨn ndɨ sɨɨn jnuꞌun ja ni xnaꞌan ya jnuꞌun ya nuu chaa ni ka kuu profeta ya. Ti maa da ni ka nakachi da jnuꞌun un nuu chaa ni ka kuu tata yo janaꞌan ja kuu nación Israel vijna. Siaꞌan ni saꞌa ya undi na janaꞌan. \v 2 Ko kɨvɨ ja kuan yaꞌa vijna, chi sa suꞌva viꞌi ga ni chindee Yandios yoꞌo, chi ni taji ya Seꞌe ya ni kii xndaku ya jnuꞌun ya nuu yo. Undi saa ni jaꞌa ya jniñu nuu Seꞌe ya nava maa Seꞌe ya un na xnukoo ñuyɨvɨ jiin taka ja iyo. Ti ndɨꞌɨ vii ja iyo ni xndoo ya nuu ndaꞌa Seꞌe ya. \v 3 Ti ɨɨn ni kuu Seꞌe ya jiin maa ya chi ni ndaku ya nanu kaa maa Yandios. Ti kandichi ya jiin maa Yandios, chi ɨɨn ni ka kuñaꞌnu ya. Ti jiin maa jniñu ñaꞌnu xaan ja ndiso Seꞌe ya, so nɨnɨ kaꞌan ni ya, ti taka ja iyo jiin taka yɨvɨ ka siuku i taka ja kuni maa Yandios. Ti ɨɨn jniñu ñaꞌnu ga kuu ja ni sandoo ya yoꞌo nuu kuachi yo. Ti nu ni ndɨꞌɨ ni saꞌa ya jniñu ñaꞌnu un, ni ndaa ya kuanoꞌon ya andɨvɨ nuu ni niꞌin ya jniñu ñaꞌnu xaan ga ja nchaa ya nuu Yandios. \s Kuñaꞌnu xaan ga Seꞌe Yandios ja kuu taka ángel \p \v 4 Ti jiin taka jniñu un ni jini yo ja ni nduñaꞌnu ga Seꞌe Yandios ja kuu taka ga ángel ja ka junukuachi nuu Yandios. Siaꞌan kuu chi ni niꞌin ya taꞌu ja ni niꞌin ya ɨɨn jniñu ñaꞌnu xaan ga ja kuu taka ga ángel ka junukuachi nuu Yandios. \p \v 5 Jandaa ndixia kuu yukan chi tu ni kaꞌan Yandios jiin ɨɨn ánge siaꞌan nanu yoso nuu tutu ii: \q Maa ra kuu Seꞌe ri, ti vijna ni saꞌa ri ja na nduñaꞌnu ra, \q chi maa ri kuu Tata ra. \m Ni tu ni kachi ya jiin ɨɨn ángel: \q Maa ri kuu Tata nuu ra, ti maa ra konani ra Seꞌe ri. \m \v 6 Ko nu ni taji Yandios maa Seꞌe ya ni kiji ya ini ñuyɨvɨ jaꞌa, ti ni kachi ya: \q Ndɨꞌɨ ángel ka junukuachi nuu ri, na nachiñuꞌun i Seꞌe ri. \m \v 7 Ti sɨkɨ ángel ka junukuachi nuu ya un ni kachi ya: \q Nanu kee niꞌin tachi, suni siaꞌan ka saꞌa ángel taka jniñu taꞌu Yandios. \q Ti nanu kundee yañuꞌun un jaꞌma taka ja kayu nuu, suni siaꞌan ka kundee taka ángel un jiin taka jniñu taꞌu Yandios. \m \v 8 Ko sɨkɨ Seꞌe ya ni kaꞌan ya: \q Maa ra kuu Yandios, ti taꞌu ra jniñu ja kuu saa ni. \q Ti taka jniñu taꞌu ra, kuu mani jniñu ndaa. \q \v 9 Nɨnɨ ñukuu ini ra ja saꞌa ra niña jniñu vaꞌa ja kuni maa Yandios. \q Ti jito uꞌu ra taka jniñu kueꞌe. \q Ti ruꞌu, ja kuu ri Yandios ra, ni tatu ri roꞌo ɨɨn jniñu ñaꞌnu ga ja kuu taka ga ja ka junukuachi nuu ri. \q Ti jiin jniñu ñaꞌnu ga un ni saꞌa ri ja viꞌi ga na kusɨɨ xaan ini ra ja kuu taka ga ja ka junukuachi nuu ri. \m \v 10 Ti suni kachi Yandios jiin Seꞌe ya: \q Maa ra kuu ja ndisojniñu ñaꞌnu, ti undi nuu kuɨtɨ ni xnukoo ra ñuyɨvɨ jaꞌa. \q Ti suni maa ra ni saꞌa andɨvɨ. \m \v 11 Ti taka yukan chi ndɨꞌɨ naa. \q Ko maa ra chi kuchaku ra ja kuu saa ni. \q Ti taka ja iyo un chi ndɨꞌɨ kuu ava, ti kutuꞌu nanu ɨɨn saꞌma. \q \v 12 Ti maa ra nachijnaꞌnu ra yukan nanu ɨɨn saꞌma, ti ndɨꞌɨ nasama ra. \q Ko maa ra chi jankɨvɨ nasama ra. Ti tu ndɨꞌɨ kuɨtɨ kɨvɨ kuchaku ra. \m \v 13 Ni tu ni kachi ya jiin ɨɨn ángel: \q Kuncha ra ndaꞌa kuaꞌa ri ti kuñaꞌnu ra. Ti na chindee ri roꞌo ja na kundee ndɨꞌɨ kuɨtɨ ra jiin taka ja ka jito uꞌu roꞌo. \m Ni kachi ya. \m \v 14 Ti taka ángel un vasu tu ka iyo yɨkɨ kuñu, ko jini vaꞌa nava taꞌu Yandios jniñu, ti yachi ka jandatu nuu ya. Ti taji ya kuankoyo ja na chindee taka yɨvɨ ka yɨꞌɨ jiin maa Yandios, ja na niꞌin i taꞌu i nuu ya. \s Koto ma xnaa yo taꞌu yo nuu Yandios \c 2 \p \v 1 Ti ja kuñaꞌnu xaan ga maa Yandios, yukan kuu ja vaꞌa na chuꞌun ini yo taka jnuꞌun ya ja ni jinisoꞌo yo sɨkɨ Seꞌe ya. Chi nu tuu, ti sanaa ti naa ini yo jnuꞌun un. \v 2 Chi undi janaꞌan ni jajniñu Yandios ángel ya ja ni ka kaꞌan i jnuꞌun ya, ti ni ka jini yɨvɨ ja iyo ndaa jnuꞌun un. Ti taka yɨvɨ ni ka saniꞌin ini jiin yɨvɨ ja tu ni ka kandixia jnuꞌun ni kaꞌan ángel un, ti ni jaꞌa xaan ya nundoꞌo ni ka ndoꞌo i. \v 3 Nu siaꞌan ni kuu undi nuu, nusa ti ja kuu vijna, ¿nanu kin nama yo maa yo nuu nundoꞌo un nu na kusɨɨn yo nuu ichi Yandios, ti xndoo yo jnuꞌun kanuu xaan ga un nu? Ti xnakan maa Jitoꞌo ni stuu ya jnuꞌun jaꞌa, ti sa ni ka kaꞌan tuku taka chaa ni ka ñusoꞌo un, chi ni ka jini da ja iyo ndaa. Ja yukan kuu ja ni ka nakachi tuku da nuu yo. \v 4 Ti Yandios suni ni chindee ya taka chaa ni ka nakani jnuꞌun ya. Chi ni saꞌa ya jiin da ja na saꞌa da ndɨ sɨɨn ndɨ sɨɨn jniñu nava na nakuni yo ja kuñaꞌnu xaan ndixia ya. Ti suni ni jaꞌa ya Espíritu Santo nuu ɨɨn ɨɨn da. Ti ni saꞌa Espíritu un jiin da ja ni ka saꞌa da tɨjnɨ nuu jniñu ñaꞌnu, siaꞌan nava kuni maa Yandios. \s Ni kii Jesús nanu yɨkɨ kuñu yɨvɨ naa i \p \v 5 Ti Yandios ansu nuu taka ángel ya ni jaꞌa ya jnuꞌun ja na kundisojniñu i nuu ñuyɨvɨ ja kii ɨnga kɨvɨ, chi sa nuu Seꞌe ya ni jaꞌa ya jniñu un. Ti sɨkɨ ñuyɨvɨ kii un kuu ja kaꞌan ri jaꞌa. \v 6 Chi suꞌva yoso nuu tutu ii ja ni kaꞌan rey David najanaꞌan jiin Yandios: \q ¿Nau kuu yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa ja ñukuu ini ni nuu i nu? \q ¿Xi nau ja kuu yɨvɨ kanchuku nuu ñuyɨvɨ jaꞌa ja nakutu ini ni ja kuu i nu? \q \v 7 Tu ni saꞌa ni i ja na kundisojniñu i nuu ni nanu ka kandiso jniñu taka ángel ka junukuachi nuu ni. \q Chi jaku ni kɨvɨ vekoyo i ja na kundisojniñu i nuu ni. \q Ko ni saꞌa ñaꞌnu ndixia ni yɨvɨ ni chiñuꞌun maa ni. \q Ti ni jaꞌa jniñu nuu i ja na kuñaꞌnu i sɨkɨ taka ja ni saꞌa ni. \q \v 8 Ti tendɨꞌɨ ja iyo nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ni saꞌa ni ja na kuñaꞌnu i nuu. \m Kachi tutu. \m Ti vasu ni saꞌa Yandios ja na kuñaꞌnu i nuu tendɨꞌɨ ja ni saꞌa ya, ko tu ni kendo ni ɨɨn ndajniñu ja tu ni kuñaꞌnu i nuu. Ti vasu jandaa kuu yukan, ko changa ga kuni yo ja kuñaꞌnu i nuu tendɨꞌɨ ja iyo. \v 9 Ko vijna na ti ni chaku ndaa ini yo ja Jesús, ja ni xnukuu ga ya ja kuu jaku ni kɨvɨ nuu taka ángel Yandios ja na ko ndoꞌo konene ya ti na kuū ya. Ko chaku ini yo ja jiin jniñu ñaꞌnu ni saꞌa Jesús, nu ni jiꞌi ya ja kuu tendɨꞌɨ yɨvɨ, ti vijna vii xaan ni nduñaꞌnu ga ya. Ti tendɨꞌɨ ni ja ka iyo vijna ka jaꞌa ja yɨñuꞌun nuu ya. Yukan kundaa ja ni kundaꞌu ini Yandios nuu yɨvɨ naa i, chi ni taji ya Jesús ja ni jiꞌi ya nuu tendɨꞌɨ yɨvɨ naa i. \p \v 10 Ti taka ja iyo ja kuu maa Yandios kuu. Ni saꞌa ya chi ni kusɨɨ ini ya. Ti kuni Yandios ja kuaꞌa xaan seꞌe ya na kinkoyo i nuu taꞌu ya jniñu, nuu vii xaan na nduñaꞌnu i jiin ya. Ti ja yukan ni choxnuu ya Jesús ja na koo ndoꞌo koo nene ya nava na kundaa jniñu ni jaꞌa ya nuu Seꞌe ya. Siaꞌan ni sasɨɨn ya Jesús ja na koo ndoꞌo koo nene ya nundoꞌo un nava na kotuꞌva ya jiin jniñu kanuu ga un. Chi mani maa Jesús ni saꞌa jniñu ñaꞌnu un, jaꞌa yɨvɨ naa i ja ni nama ya i nuu Yandios. \v 11 Chi maa ɨɨn ni Jesús saꞌa ya ja na kuxio yɨvɨ naa i nuu jniñu kueꞌe ti na nduu i seꞌe Yandios. Ja yukan kuu ja maa Seꞌe Yandios, ya kuu Cristo Jesús, tu kukanuu ya kaꞌan ya ñanijnaꞌan ya ka kuu yo, \v 12 chi yoso nuu tutu ii Yandios ja ni kaꞌan Jesús jiin Tata ya: \q Na xndaku ndaa na jnuꞌun ni nuu taka ñanijnaꞌan na. \q Ti maꞌñu nuu ka ndututu i jiin na, na kata kuaka na himno jiin i ja kuu i chaa ñaꞌnu. \m \v 13 Ti suni kaꞌan ya tuku ja ɨɨn nuu ya jiin taka yɨvɨ ja ka kuu i ñani ya: \q Ruꞌu chi ñukuu ndaa ini ri maa Yandios. \m Ti kachi tuku ya: \q Jaꞌa kancha ri jiin taka seꞌe Yandios ja ni jaꞌa ya nuu ri ja na kunchuku i jiin ri. \m Ni kachi Jesús. \p \v 14 Ti sɨkɨ taka yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa ja ja ni ka nduu seꞌe Yandios, suni ka chaku i kanchuku i jiin yɨkɨ kuñu i, ti suni siaꞌan ni chaku Jesús nuu ñuyɨvɨ jaꞌa nanu yɨkɨ kuñu ɨɨn yɨvɨ nava na kuū ya jaꞌa yo. Ti jiin jniñu ñaꞌnu un, ja ni jiꞌi ya ja kuu yoꞌo. Yukan ni xnaa ya jniñu ni saꞌa jaꞌuꞌu un ja ni skɨvɨ yɨvɨ naa i nuu kuachi i ti naa i. \v 15 Ti suni jiin jniñu ñaꞌnu ja ni jiꞌi ya jaꞌa yo, ti ni chajiyo ya taka yɨvɨ nuu jnuꞌun yuꞌu ja ka yuꞌu i kuu i, chi ka yuꞌu i ja jaa kɨvɨ kuū i. \v 16 Chi jandaa ndixia kuu ja tu ni kii Jesús nuu ñuyɨvɨ yo ja nama ya taka ángel ya jiin jniñu ñaꞌnu un. Chi suꞌva ni kii nama ya yɨvɨ ka kuu jnaꞌan tata yo Abraham najanaꞌan. \v 17 Ti sɨkɨ ja ni nama ya yɨvɨ naa i, nusa ti ɨɨn ni kuu ja jiin yɨvɨ, sɨkɨ taka ja ka ndoꞌo i nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. Ti siaꞌan kundaa ja kuu ya ɨɨn sutu kuñaꞌnu nuu Yandios, ja ni kundaꞌu ini ya yoꞌo, ti ni siuku ndaa ya jiin taka jniñu ni tatu Yandios nuu ya. Ja yukan kuu ni soko ya maa ya ja kuu yɨvɨ ja na kenchaa kuachi i, nava tukaa kuɨtɨ ini Yandios nuu i. \v 18 Chi suni undi maa ya ni ndoꞌo ya ja ni jito nchaa ya nundoꞌo un. Ti ja yukan kuu ja chindee chituu ya yɨvɨ jitonchaa nundoꞌo un nuu i. \s Kuñaꞌnu ga Jesús ja kuu Moisés \c 3 \p \v 1 Ndeꞌe naa ra ñani, ja ka jini yo taka jniñu ñaꞌnu ni saꞌa Jesús ja kuu yoꞌo, ja jiin jniñu un ni ka kusɨɨn yo, ti ni ka ndɨvɨ yo nuu Yandios. Siaꞌan ni saꞌa Yandios chi ni kundaꞌu ini ya taka roꞌo ja na nitaꞌu ra ti kinkoyo ra nuu taꞌu ya jniñu. Ti vijna kuni ri ja na kuꞌun ini ra Jesús, chi sɨkɨ jnuꞌun ka kandixia yo un ti kaꞌan ndaa yo ja Jesús kuu maa apóstol kuñaꞌnu ga ja ja ni stuu ya jnuꞌun Yandios, ti maa ya kuu sutu kuñaꞌnu ga nuu Yandios. \v 2 Ka jini vaꞌa ra ja ni siuku vaꞌa Jesús taka jniñu ni tatu Yandios nuu ya, nu ni taji ya na saꞌa ya jniñu apóstol kuñaꞌnu, ja kuu ya ɨɨn sutu kuñaꞌnu ga. Ni siuku ndaa kuɨtɨ ya jniñu un nanu ni siuku ndaa ɨɨn chaa Israel janaꞌan ja ni nani Moisés, na ni siuku ndaa da taka jniñu ni tatu Yandios nuu da, na ni janukuachi da nuu ñuu ya, ja undi janaꞌan un ni kachi Yandios ja ka kuu i maa yɨvɨ nación ya, ti siaꞌan vaꞌa ni junukuachi Moisés nuu i. \v 3 Ti kuñaꞌnu xaan ga Cristo ja kuu Moisés, chi ni niꞌin ga ya ja yɨñuꞌun nuu yɨvɨ siaꞌan nanu ka kaꞌan vaꞌa yɨvɨ sɨkɨ ɨɨn chaa saꞌa ɨɨn veꞌe ti ansu maa veꞌe un. \v 4 Chi taka veꞌe un ka iyo yɨvɨ ni ka saꞌa. Suni siaꞌan taka ja iyo ni kuu jiin ndaꞌa maa Yandios. \p \v 5 Ti Moisés ni siuku vaꞌa da jiin jniñu da ja ni junukuachi da veꞌe Yandios undi naa janaꞌan. Ti taka jnuꞌun ni kaꞌan da, ja ni jaꞌa Yandios nuu da. Jiin jnuꞌun un ni xnaꞌan ndaa da ti ni jaꞌa da jandaa sɨkɨ ɨɨn kɨvɨ ja kii. \v 6 Ti vijna ndiso jniñu maa Cristo nuu veꞌe Yandios, chi kuu ya maa Seꞌe Yandios ja ndiso ya jniñu veꞌe maa Tata ya. Ti ja kuu veꞌe ya yukan ka kuu yoꞌo naa yo sɨkɨ ja ka yɨꞌɨ yo jiin ya. Ti yukan kuu jandaa nu nɨ ini yo na kandixia yo Cristo, ya ndiso jniñu ñaꞌnu ja ni taji Yandios. Ti jiin yukan kusɨɨ ini yo ka ñukuu ini yo ja niꞌin taꞌu yo nuu Yandios. \s Yɨvɨ ka kandixia ndetatu i nuu kancha Yandios \p \v 7 Ja yukan na chuꞌun ini ra jnuꞌun kaꞌan Espíritu Santo nuu tutu ii Yandios: \q Vijna ti nu na chunsoꞌo ra naa ra jnuꞌun kaꞌan Yandios naa ra. \q \v 8 Ti koto kuniꞌin ini ra nanu ni ka kuniꞌin ini yɨvɨ Israel na janaꞌan. \q Ti ni ka ndonda i sɨkɨ jnuꞌun Yandios, chi tu ni ka jandatu i nuu Yandios na ni ka jikonuu i nuu ñuꞌun teꞌe un. \q \v 9 Yukan ni ka skexiko velu ra ruꞌu na janaꞌan, kachi Yandios, \q vasu ni ka jini da taka jniñu ñaꞌnu ni saꞌa ri nu uu xiko kuiya. \q \v 10 Ja yukan kuu ja ni kuɨtɨ ini ri nuu yɨvɨ janaꞌan un. \q Ti ni kachi ri: Nɨnɨ ka kuu jika ini ra nuu ja kuu ɨɨn ichi vaꞌa. \q Ti tukaa ka kuni kundikun ra ichi vaꞌa un nasa xndaku ri. \q \v 11 Ti sɨkɨ yukan kuu ja ni kuɨtɨ ini ri, ti ni chisojnuꞌun ndaa kuɨtɨ ri nuu i, ja tukaa kuu nanitaꞌu i ja na kɨvɨ i ndetatu i jiin ri nuu kancha ri. \m Kachi tutu. \p \v 12 Koto maa ra naa ra ñani. Koto ma kuniꞌin ini ra ja nakaka yata ra jiin jnuꞌun ni ka kandixia ra ti tukaa kuandatu ra nuu jnuꞌun ya, chi maa ya kuu Yandios chaku. \v 13 Ja yukan kuu ja kanuu ja na xndaku niꞌin nuu jnaꞌan ra naa ra ti kuaꞌa jnundee ini jnaꞌan ra. Ti siaꞌan saꞌa ra taka kɨvɨ vijna naa ra, chi yɨɨ xaan kuan kuu kɨvɨ jaꞌa, ti tu jini yo nasa ga iyo ja na chindee jnaꞌan yo, ti na xndaku niꞌin nuu jnaꞌan yo. Ko kanuu ja na xndaku niꞌin nuu jnaꞌan ra vijna nava ni ɨɨn ra tu nduniꞌin ini sɨkɨ jnuꞌun ya, ja xndaꞌu kuachi un roꞌo. \v 14 Ko nu na siuku ndaa yo jnuꞌun ya nava ni kejaꞌa yo, na ni kejaꞌa kandixia yo jnuꞌun Yandios sɨkɨ Jesús, ti siaꞌan na siin yo undi kɨvɨ sandɨꞌɨ ni ga. Ti kɨvɨ un kuñukuu ini yo ja nduñaꞌnu yo jiin Cristo nuu taꞌu ya jniñu. \v 15 Chi kaꞌan tutu ii Yandios: \q Vijna ti nu na chunsoꞌo ra jnuꞌun kaꞌan Yandios, ti tu kuniꞌin ini ra naa ra nanu ni ka nduniꞌin ini yɨvɨ Israel najanaꞌan, na ni ka ndonda i sɨkɨ jnuꞌun Yandios. \p \v 16 ¿Ka jini ra nau yɨvɨ ka kuu ja ni ka ñusoꞌo jnuꞌun Yandios ti ni ka nduniꞌin ini un nu? Suu tendɨꞌɨ yɨvɨ ni yɨndaꞌa Moisés ja ni keniꞌin da ñuu Egipto. \v 17 ¿Nusa ti ka naꞌan ra nau nuu yɨvɨ ni kuɨtɨ ini Yandios ja ni kuu uu xiko kuiya nu? Suu nuu yɨvɨ ni ka saꞌa kuachi ja tu ni ka kandixia jnuꞌun Yandios, ti tendɨꞌɨ i ni ka jiꞌi undi nuu ñuꞌun teꞌe un. \v 18 ¿Ti nau nuu yɨvɨ ni chisojnuꞌun Yandios ja tukaa kɨvɨ kuɨtɨ i ndetatu ri jiin ya nusa? Suu taka yɨvɨ ni ka nduniꞌin ini nuu jnuꞌun ya yukan. \v 19 Ja siaꞌan ti ni jini ndaa yo ja tu ni kuu kɨvɨkoyo i nuu ñuꞌun ni chisojnuꞌun Yandios nuu i, sɨkɨ ja tu ni ka kandixia i maa ya. \c 4 \p \v 1 Ti ni kee ndixia yuꞌu Yandios ja kɨvɨkoyo yɨvɨ nuu kancha ya ja na ndetatu i, ti tu kuu kenchaa Yandios jnuꞌun un. Ko sɨkɨ maa yo ja kanchuku yo kɨvɨ vijna, na kukutu ini yo koto yo jnuꞌun un, nava ni ɨɨn yo tu kendo ja tu niꞌin yo nuu kɨvɨ yo, ja na ndetatu yo nuu kancha ya. \v 2 Chi suni ni ka jini yo jnuꞌun vaꞌa ya nanu ni ka jini yɨvɨ Israel najanaꞌan. So ja nuu maa i, chi tu ni jajniñu jnuꞌun ni ka jinisoꞌo i un, chi tu ni ka kandixia i. \v 3 Ko yoꞌo ja ka kandixia yo jnuꞌun Yandios, ti jandaa ndixia kuu ja kɨvɨ yo nuu kancha ya ja na ndetatu yo jiin ya. Ti sɨkɨ yɨvɨ ja tu ka kandixia un ni kachi ya: \q Sɨkɨ ja ni kuɨtɨ ini ri nuu i, ti ni chisojnuꞌun teyɨɨ ri, \q ja tu kɨvɨkoyo kuɨtɨ i nuu kancha ri ja na ndetatu i jiin ri. \m Siukan ni kaꞌan Yandios vasu ja ni satuꞌva ya nuu ndetatu i undi na ni xnukoo ya ñuyɨvɨ. \v 4 Chi siukan yoso jnuꞌun un nuu tutu ii Yandios sɨkɨ kɨvɨ kuu uxia: \q Nu ni jinu taka jniñu ja ni saꞌa ya, ti ni ndetatu ya kɨvɨ kuu uxia. \m \v 5 Ti suni siaꞌan yoso tuku nuu tutu ii Yandios: \q Tu kɨvɨkoyo kuɨtɨ i nuu kancha ri, ja ndetatu i jiin ri. \m Ni kachi ya. \p \v 6 Nusa ti ɨnga yɨvɨ kuu ja kɨvɨ nuu kancha Yandios ja na ndetatu i jiin ya. Chi yɨvɨ Israel najanaꞌan ja ni ka jinisoꞌo i jnuꞌun ya, tu ni ka kɨvɨ i nuu ndetatu i jiin ya, chi tu ni ka kandixia i jnuꞌun un. \v 7 Ja yukan kuu ja ni ndaku niꞌin tuku ya undi ɨnga jinu na ni chaku chaa ni kuu rey nación Israel najanaꞌan ja ni nani David, chi suni ni kachi ya nuu David nanu kaꞌan ya undi vijna, ti ni chiso David: \q Vijna ti nu ka jinisoꞌo ra jnuꞌun kaꞌan Yandios, ti koto kuniꞌin ini ra nusa. \p \v 8 Chi Josué ni kuu chaa ni skɨvɨ yɨvɨ Israel janaꞌan ñuꞌun nuu kunchuku i, vasu tu ni kuu maa ñuꞌun nuu ni chisojnuꞌun ya undi vijna. \v 9 Vijna iyo tuꞌva ɨɨn ñuꞌun kanuu ga nuu kɨvɨkoyo yɨvɨ ka yɨꞌɨ jiin Yandios, ti yukan ka ndetatu ndixia i jiin ya. \v 10 Chi yɨvɨ ja kɨvɨ nuu ndetatu Yandios ti ndetatu i, ko ja ni ka saꞌa i jniñu vaꞌa nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. Ndetatu i siaꞌan nanu ni ndetatu Yandios kɨvɨ ni sinu ya na ni saꞌa ya ñuyɨvɨ. \v 11 Nusa ti na koto yo maa yo ja na kɨvɨ yo nuu kancha Yandios ti na ndetatu yo. Ti koto nandeokava ini yo nanu ni ka saꞌa yɨvɨ Israel janaꞌan ja tu ni ka kandixia i jnuꞌun ya. \p \v 12 Chi jnuꞌun Yandios kuu ja chaku, ti siuku jnuꞌun ya nava kuni maa ya, chi kuu jnuꞌun un nanu ɨɨn yuchi ja xaan ndɨnduu yuꞌu, chi yeniꞌno undi ini yo, ti saꞌa ja na jnuu kaji inijnuni yo. Jnuꞌun ya kuu nanu ɨɨn yuchi ja sasɨɨn yɨkɨ yo jiin kuñu yo, chi jnuꞌun un stuu kaji tendɨꞌɨ ja ndoꞌo ini yo jiin tendɨꞌɨ ja kuni saꞌa yo. \v 13 Ti jandaa ndixia kuu yukan chi tu iyo ni ɨɨn yɨvɨ, ni tu ni ɨɨn ndajniñu ja chisaꞌyɨ ja tu kuni ndijin Yandios, Ti maa ya nakiꞌin ya jnuꞌun sɨkɨ taka jniñu un, chi ndɨꞌɨ vii ni jini vaꞌa ya, ti ni ɨɨn tu kendo saꞌyɨ ja kuu nuu Yandios. \s Jesús kuu sutu kuñaꞌnu ga \p \v 14 Jesús, Seꞌe Yandios kuu ya, ti jiin maa ya ka yɨꞌɨ yo, ja kuu ya sutu kuñaꞌnu ga, ti ja ni ndaa ya andɨvɨ nuu kancha Yandios. Ti yukan na kukutu ini yo jiin jnuꞌun ya ja na kachi nadaa yo ja ni ka kandixia yo ya. \v 15 Chi maa ya kuu sutu kuñaꞌnu ga ja kundaꞌu ini ya yoꞌo, ja so saꞌu ini yo jiin jnuꞌun ka siuku yo. Ti taka ja ndoꞌo yo ja skanda ini yo, suni siukan ni ndoꞌo maa ya, vasu tu kuɨtɨ naa kuachi ya. \v 16 Nusa ti na kotuꞌva yo nava tu yuꞌu yo kin tuꞌva yo nuu Yandios, chi maa ya taꞌu jniñu nuu yo, ti nuu maa ya na kakantaꞌu yo. Chi mani ya jiin yo, ti maa ya kundaꞌu ini ya yoꞌo. Ti sɨkɨ yukan iyo ndaa ini ya, ti chindee ya yoꞌo taka jinu ja nandɨꞌɨ yo jnuꞌun ndee ini. \c 5 \p \v 1 Ti taka sutu nación Israel ja ni ka kuñaꞌnu na undi janaꞌan, maa Yandios ni nakaji chaa un nuu yɨvɨ, ti ni jani ya da ja na kuncha da maꞌñu sava jiin yɨvɨ ja kuu nuu Yandios. Ti jniñu da kuu ja soko da tɨjnɨ nuu ndajniñu jiin kuɨtɨ ja kuu nuu Yandios ja kuu nuu kuachi ni ka saꞌa yɨvɨ naa i. \v 2 Ti xndaku vita da nuu yɨvɨ nu tu ka chaku vaꞌa ini i jnuꞌun Yandios ja tu ka siuku vaꞌa i jnuꞌun un. Kuu saꞌa vita ini da jiin yɨvɨ un, chi suni maa da kuu ɨɨn yɨvɨ, ti suni ndoꞌo da taka nundoꞌo ja ka ndoꞌo yɨvɨ un. \v 3 Ja sɨkɨ yukan suni kanuu ja na soko da kuɨtɨ nuu Yandios ja sɨkɨ kuachi maa da, ti ansu nɨnɨ ja kuu kuachi yɨvɨ naa i. \v 4 Ti ni ɨɨn chaa tu ni kuu sañaꞌnu da maa da ja nduu da ɨɨn sutu kuñaꞌnu ga, chi mani maa Yandios kuu ja ni nakaji chaa un, nanu ni nakaji ya Aarón undi najanaꞌan. \v 5 Suni siaꞌan ni kuu jiin Cristo, ansu maa ya ni sañaꞌnu ya maa ya ja nduu ya maa sutu kuñaꞌnu ga, chi suꞌva maa Yandios ni jaꞌa ya jniñu ñaꞌnu nuu ya ja ni kaꞌan ya siaꞌan: \q Maa ra kuu Seꞌe ri. Vijna ti saꞌa ri ja na nduñaꞌnu ra, chi maa ri kuu Tata ra. \m \v 6 Ti suni kaꞌan tuku ya nuu tutu ii: \q Kuu ra sutu ja kuu saa ni, siaꞌan nanu ni kuu Melquisedec. \m Kachi tutu. \p \v 7 Ti Cristo, nu ni kuncha ya nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, vasu ni jikantaꞌu ya, ni ndeꞌe ya, ti ni kana jiin koꞌo ya ja ni kaꞌan ndaꞌu ya jiin Yandios, ja na nama ya Seꞌe ya nava tu kuu ya. Ti jandaa kuu ja kuu chajiyo ya Jesús nuu nundoꞌo un niku, ko ni siuku ya nava ni kachi ya ja na kondoꞌo Cristo. \v 8 Chi vasu maa ya kuu Seꞌe Yandios, ko jiin taka nundoꞌo ni jito ya, yukan ni stuu ndijin ya nuu yo ja yɨñuꞌun ni jandatu ya nuu Yandios. \v 9 Ti nu ni siuku ndaa kuɨtɨ ya taka jniñu un, ti yukan ni kundaa kuɨtɨ ja maa ya kin nama ya yɨvɨ naa i nu na kandixia ndaa i jnuꞌun ya, ti saꞌa ya ja na kuchaku i naa i ja kuu saa ni. \v 10 Sɨkɨ yukan ni nakani Yandios maa ya ja na kuu ya maa sutu kuñaꞌnu ga, siaꞌan nanu ni kuu Melquisedec. \s Na koto yo maa yo ja tu xndoo yo jnuꞌun ni kandixia yo \p \v 11 Ti siaꞌan iyo kuaꞌa jnuꞌun ja kuni xndaku ri nuu ra, ko yɨɨ ja xndaku ndɨꞌɨ ri jnuꞌun un, chi roꞌo naa ra ndee uun ini ra ja tu ka chuꞌun ini ra. \v 12 Chi ja ni kunaꞌan ni ka kandixia ri jnuꞌun un, ti ja kuu xndaku ra jnuꞌun Yandios nuu yɨvɨ, ko sɨkɨ ja ndee uun ini ra yukan kuu ja tu ka jitu ini ra, chi sa suꞌva ka kuni ra ja na xndaku tuku yo nuu ra nava ni ka kejaꞌa ra undi nuu. Chi ka kuu ra nanu suchi yɨkɨn ja ka jiꞌi i niña lechu ja tujaꞌi kuu kaji yɨ staa. Siaꞌan ka kuu ra chi tu ka chaku ini ra ja na kutuꞌva ra uu ga jnuꞌun Yandios. \v 13 Ti siaꞌan ka kuu ra nanu suchi yɨkɨn, chi tu ka chaku vaꞌa ini ra jnuꞌun Yandios nava ni ka kejaꞌa ka kandixia ra Cristo. Chi tu ka chaku ini ra jnuꞌun kachi Yandios ja tukaa jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo, ti vijna na kaka ndaa yo nava iyo maa ichi ya. Tu ka chaku ini ra jnuꞌun un. \v 14 Ko taka ga yɨvɨ ni ka kandixia jnuꞌun Yandios, chi ka iyo tuꞌva inijnuni i, chi ka jitu ini i ti ka skuaꞌa i jnuꞌun ya. Ti sɨkɨ un ni ka jnuu ini i ja sasɨɨn i nau kuu ja vaꞌa ti nau kuu ja kueꞌe. \c 6 \p \v 1 Ja yukan kuu ja tukaa kanuu ja xndaku tuku ri jnuꞌun Yandios ja ni ka kutuꞌva ra undi nuu na ni ka kejaꞌa ka kandixia ra Cristo. Ti vijna kanuu ja na kutuꞌva ra ɨnga jnuꞌun sɨkɨ Cristo. Tukaa nandɨꞌɨ ja na xndaku ri ja na nakani ini ra nuu kuachi ra nava tu naa ra. Tukaa ga kanuu xndaku ri ja na kandixia ra jnuꞌun Yandios sɨkɨ Cristo. \v 2 Tukaa ga nandɨꞌɨ ja na xndaku ri jnuꞌun un nuu ra naa ra, xi sɨkɨ jnuꞌun skuanducha, xi jnuꞌun ja chaa yo ndaꞌa yo xini yɨvɨ, xi jnuꞌun sɨkɨ ja nandoto ndɨyɨ, xi jnuꞌun sɨkɨ ja jnaꞌnu ndatu yɨvɨ ja kuu. Tukaa ga kanuu kuu ja na xndaku ri jnuꞌun un nuu ra. \v 3 Ko vijna ti vaꞌa ga ja na xndaku ri tɨjnɨ ga jnuꞌun kanuu ja kuu sɨkɨ Cristo. Ti saꞌa yo yukan nu na kuaꞌa ya jnuꞌun kuchaku nuu yo tɨꞌlɨ ga. \p \v 4 Chi ka iyo yɨvɨ ja ni ka jinisoꞌo i jnuꞌun Yandios sɨkɨ Cristo. Ti ni ka xndoo ndixia i ichi kueꞌe ni ka jika i un nu ni ka jinisoꞌo i jnuꞌun Yandios sɨkɨ Cristo, chi ni ka nakuni i ja Yandios, Ya kancha andɨvɨ, ni kundaꞌu ini ya maa i. Ti suni ja ni ka niꞌin i Espíritu Santo. \v 5 Ti jnuꞌun Yandios ja kaꞌan sɨkɨ Cristo, ja ni ka nakuni vaꞌa i jnuꞌun un, ti ni ka jini i jniñu ñaꞌnu ga ja ni ka jnaꞌan i naa ni ka kejaꞌa ka kandixia i. Ti taka jniñu ñaꞌnu un na koo kuaꞌa ga ja kuu ɨnga kɨvɨ kii. \v 6 Ti sɨkɨ yɨvɨ un, nu na nakaka yata i ja tukaa ga kandixia i jnuꞌun Yandios sɨkɨ Cristo, yukan ti tukaa ga kuu nandeokuñɨ i nuu jnuꞌun Yandios ja na nakani ini i nuu kuachi kaꞌnu un, chi kuu un nanu ja kankuachi tuku i jaꞌa Cristo ja tu kuu ya maa Seꞌe Yandios, nanu ja ɨɨn ni kuu i jiin yɨvɨ ja ni ka jatakaa ya nuu nda cruz. Ti sɨkɨ kuachi kaꞌnu un ni ka naa ini i ti tukaa ga ka ñukuu ini i Cristo, ti yukan kuu ja ka yɨsɨkɨnchaa i Yandios nuu taka ga yɨvɨ, chi skata i maa i yaku i nuu chitu un jiin jnuꞌun un. \v 7 Ti yɨvɨ un kuu i nanu ñuꞌun ja nu kuun sau nuu ti ndɨꞌɨ ni nducha un jiꞌi. Ko nu ni kuvaꞌa itu nuu, ti vaꞌa koo jiin taka chaa ka sajniñu nuu ñuꞌun un. Nu siaꞌan ti kusɨɨ ini Yandios jiin chaa un. \v 8 Ko nu nakuaꞌa mani iñu jiin ɨnga nuu yuku ndevaꞌa, yukan ti kachi chaa xiin ñuꞌun un ja vaꞌa ga na kayu jiin ndɨꞌɨ ja iyo nuu. Ti suni siukan jnaꞌnu ndatu yɨvɨ nu na nakaka yata i. \s Jiin jnuꞌun ndee ini ti kundee yo \p \v 9 Ti sɨkɨ taka roꞌo ñani, vasu kaꞌan ri taka jnuꞌun un jiin ra, ko ñukuu ndaa ini ri ja tu jnaꞌnu ndatu ra. Chi suꞌva ni chindee ya roꞌo jiin taka jniñu ni saꞌa ya ja kuu ra naa ra, ti jiin yukan ketaꞌu ra nuu ya. \v 10 Chi jini vaꞌa yo ja iyo ndaa kuɨtɨ ini Yandios. Ja yukan kuu ja tu naa ini ya taka jniñu vaꞌa ka saꞌa ra, nanu kundaꞌu ini ra ñani jnaꞌan ra, ja suni ka yɨꞌɨ da jiin Cristo, jiin ja ni ka junukuachi ra nuu da, ti siaꞌan siin ra jiin jniñu vaꞌa un. \v 11 Ko ndiyo ini ri ja na chuꞌun ini ra ti siin ra jiin jniñu vaꞌa un undi kɨvɨ na nakuaka Yandios roꞌo, ti sa kuñukuu ini ra ja niꞌin ra taꞌu ra nuu ya. \v 12 Ko tu kaꞌncha ini ra nanu ka saꞌa chaa kuxi un. Suꞌva kukutu ini naa ra ti siin jiin jnuꞌun ndaa Yandios siaꞌan nava ni ka kandixia ndaa sava yɨvɨ, ti ka siuku ndaa i, ti ketaꞌu i nuu Yandios nava ni chiso jnuꞌun ya. \p \v 13 Na ni chisojnuꞌun Yandios nuu tata yo Abraham janaꞌan, ti ni ndakuniꞌin ya maa ya ja ni kaꞌan ndaa ya, chi tukaa ga nau ɨnga ndakuniꞌin ya ja kuñaꞌnu ga, chi maa ɨɨn ni ya kuu ja jaꞌa jandaa ya. \v 14 Ti ni kaꞌan ya: “Jandaa ndixia ja vaꞌa xaan na saꞌa ri roꞌo, ti saꞌa ri ja na ndukuaꞌa xaan jnaꞌan ra”, ni kachi Yandios jiin Abraham. \v 15 Ti ni ndatu kuee Abraham kuaꞌa kuiya undi ni niꞌin da nava ni chisojnuꞌun Yandios nuu da. \v 16 Ti nu na chisojnuꞌun taka yɨvɨ, ti ndakuniꞌin i sɨvɨ ɨɨn chaa kuñaꞌnu ga ja kuu maa i. Nu iyo ɨɨn jnuꞌun ndajnuꞌun i, ti nu ɨɨn chaa kaꞌan chisojnuꞌun da jiin sɨvɨ Yandios, yukan ti kukuee ni, ti tukaa ga ndajnuꞌun da. \p \v 17 Ti yukan maa Yandios, viꞌi ga kuni ya ja na kenda ndijin ga taka jnuꞌun ni chiso ya, ja tu kuɨtɨ nakani yata ini ya sɨkɨ taka ja ni keyuꞌu ya ja kuaꞌa ya nuu i. Yukan ti ni chisojnuꞌun ya jiin i. \v 18 Jiin yukan chaku vaꞌa ini yo ja tu kuɨtɨ nakani yata ini ya. Ti jandaa kuu yukan chi ni chisojnuꞌun ndaa ya ja siuku ya jnuꞌun ya. Ja yukan kuu ja ni nama ya yoꞌo kɨvɨ na ni ka nakani ini yo, ti ni ka xndoo yo taka jnuꞌun ndevaꞌa nava ni kunchuku yo. Yukan kuu ja ka iyo jnuꞌun ndee ini yo. Ti ka ñukuu ndaa ini yo ja na siuku ya jnuꞌun ya nuu yo, ti na niꞌin yo taꞌu kuaꞌa ya nuu yo. \v 19 Ti ka ñukuu ini yo niꞌin yo taꞌu ja kuaꞌa ya nuu yo. Chi jandaa ndixia kuu ja ni jaꞌa ya jnuꞌun un nava tu na tuꞌu ini yo, nanu tu kanda ɨɨn barco nu na chiꞌi kunu yo ancla chii nducha, ti tu skanda barco un nu yɨꞌɨ ancla un. Ti siaꞌan kuu jnuꞌun ni chisojnuꞌun Yandios nuu yo. Chi nu na kukutu ini yo ti kuñukuu ini yo ja kɨvɨ yo nuu kancha ya, nanu ni kɨvɨ sutu kuñaꞌnu un ichi jata saꞌma yɨndaka ini veꞌe ii Yandios. Chi vijna ti yoꞌo ja ka ñukuu ndaa ini yo ya, ti kuu kɨvɨ yo nuu kancha maa ya vijna. \v 20 Ti kɨvɨ ndixia yo, chi xnakan ni kɨvɨ Jesús ja kaꞌan ya jaꞌa yo. Ti siaꞌan kaꞌan ya, chi ja kuu saa ni ni nduu ya ɨɨn sutu kuñaꞌnu ga, nau ni kuu sutu Melquisedec najanaꞌan. \s Kuu Jesús sutu nanu ni kuu Melquisedec \c 7 \p \v 1 Ti maa Melquisedec ni kuu da rey ñuu Salem, ti ni kuu da sutu nuu Yandios kuñaꞌnu xaan. Ti ni jan nujnaꞌan da Abraham na vendii da nu ni kundee da ni ka kanaa da jiin taka ga rey un, ti jnuꞌun ni jikantaꞌu da nuu Yandios kuu ja na chindee ya Abraham. \v 2 Ti taka uxi ndajniñu ja ni skenchaa Abraham nuu taka rey un, ni jaꞌa da ɨɨn ɨɨn taka yukan nuu sutu Melquisedec. Ti sɨvɨ Melquisedec kuni kaꞌan “Rey ja saꞌa niña jniñu ndaa.” Ti suni nani da rey ñuu Salem, ti jnuꞌun Salem kuni kaꞌan “Rey saꞌa ja na kukuee.” Ti jiin yukan suni nani da: “Rey ni saꞌa ja ni iyo ndee, ni iyo sɨɨ ini yɨvɨ.” \v 3 Ti tu kaꞌan tutu ii Yandios jnuꞌun sɨkɨ Melquisedec ja ni iyo tata da, ni iyo nana da, ni tu ndenda ni ɨɨn jnaꞌan da janaꞌan. Ti suni tu kaꞌan nuu tutu ii nama ni kaku da, ni nama ni jiꞌi da. Chi ni kuu da sutu nanu kuu Jesús, Seꞌe Yandios, chi ja kuu saa ni ni siin jniñu da ja kuu da sutu. \p \v 4 Ti kani ini taka ra naa ra nasa ni kuñaꞌnu Melquisedec, ja undi tata yo Abraham najanaꞌan. Suni ni kuñaꞌnu da, ko ni jaꞌa da ɨɨn ɨɨn ndajniñu nuu taka uxi ja ni kenchaa da nuu taka ga rey un. \v 5 Ti ja ka jini yo ja taka uxi ndajniñu ja ka niꞌin yɨvɨ, na kuaꞌa i ɨɨn ɨɨn nuu taka chaa ka kuu sutu, chaa ni ka kuu jnaꞌan Leví najanaꞌan. Ti siaꞌan ni kuu nava kaꞌan ley Moisés. Ti ni ka kiꞌin da nuu yɨvɨ vasu ka kuu i jnaꞌan da, vasu maa ɨɨn ni Abraham ni kuu tata da naa da. \v 6 Ti Melquisedec vasu tu ni kuu da jnaꞌan Leví janaꞌan, ti vasu siaꞌan, ko ni kiꞌin da ɨɨn ɨɨn nuu sɨkɨ taka uxi ja ni jaꞌa Abraham nuu da. Ti suni ni jikantaꞌu da nuu Yandios ja na chindee ya Abraham, vasu Abraham ni kuu maa chaa ni chisojnuꞌun ya nuu. \p \v 7 Ti jini vaꞌa yo ja chaa kuñaꞌnu ga kuu ja ni jikantaꞌu nuu Yandios ja kuu ɨɨn chaa nukuu. \v 8 Ti vijna chi taka sutu ka kiꞌin da ɨɨn ɨɨn nuu sɨkɨ taka uxi ja ka ñavaꞌa yɨvɨ naa i, vasu taka sutu un suni kuū da, ti nasiaꞌa da jniñu da nuu ɨnga chaa. Ti Melquisedec suni ni kiꞌin da, ko ja sɨkɨ maa da chi kaꞌan tutu ii Yandios ja siin jniñu da nanu ja chaku da undi vijna. \v 9 Ti suni kuu kaꞌan yo ja Leví, chaa ni kiꞌin ɨɨn ɨɨn nuu taka uxi ndajniñu ka ñavaꞌa yɨvɨ, ti suni saꞌa yo ja nuu maa da ni kiꞌin Melquisedec ɨɨn ɨɨn nuu sɨkɨ taka uxi un. Chi ja ni jaꞌa Abraham nuu Melquisedec, ti yukan kuu ja suni ja ni jaꞌa da nuu maa Leví jiin tendɨꞌɨ jnaꞌan da ja kii. \v 10 Chi nuu jnaꞌan da ja ni xnukoo tata yo Abraham janaꞌan ni kuu Leví, ti vasu changa ga kaku da kɨvɨ ni ka ndejnaꞌan Melquisedec jiin Abraham. Ti nanu ja ni jaꞌa Leví uxi nuu ɨɨn ɨɨn un kuu ja ni jaꞌa Abraham. \p \v 11 Ti nuu jnaꞌan Leví janaꞌan ni kii sutu Aarón jiin taka sutu ni kikoyo ga. Ti taka da ni ka xnaꞌan ley Yandios nuu yɨvɨ Israel janaꞌan. Sa ti ni kuu saꞌa ndixia da ja kendo ndaa yɨvɨ jiin ley un niku, ti va tukaa kanuu ja na nukuɨñɨ ɨnga nuu sutu ja kuu Aarón jiin taka ga jnaꞌan da. Ti ɨnga nuu sutu un kuu Cristo ja kuu nanu ni kuu Melquisedec. Chi sa ti ni ka siuku ndaa ndɨ kuɨtɨ da jiin taka jnuꞌun un, va ja ni ka kundaa taka yɨvɨ Israel niku. Va tu kanuu ja kii nukuɨñɨ ɨnga sutu nuu jnaꞌan Aarón, ko ja yukan suꞌva ni kii ɨnga sutu nanu ni kii sutu Melquisedec. \v 12 Ko nu na nasama ɨnga sutu, ti suni nasama da ley xndaku da. \v 13 Nusa ti ni sama ndixia ley yukan, chi kaꞌan nuu tutu ii Yandios ja Jitoꞌo Jesús ni kuu ɨnga nuu sutu, ti ni kaku ya nuu ɨnga jnaꞌan da janaꞌan, ti nuu jnaꞌan da un ni kaku ya un, ni ɨɨn kuɨtɨ ɨnga sutu tukaa ni ka kenda un. \v 14 Chi jini vaꞌa yo ja nuu jnaꞌan Judá ni kaku Jitoꞌo. Ti sɨkɨ jnaꞌan un tu ni kaꞌan kuɨtɨ Moisés ja ni ka kuu i sutu. \p \v 15 Ti sɨkɨ yukan jini vaꞌa yo ja Cristo ni nukuɨñɨ ya ja kuu ya ɨnga nuu sutu nanu ni kuu Melquisedec. \v 16 Ti tu ni kuu ya sutu ja ni ka kaku nuu jnaꞌan Leví nava ni kaꞌan ley janaꞌan, chi maa ya kuu sutu sɨkɨ ja ndiso ya ɨɨn jniñu ñaꞌnu ja na kuchaku ya ja kuu saa ni, ti tu naa kuɨtɨ ya. \v 17 Chi sɨkɨ maa Jesús kaꞌan Yandios nuu tutu ii ya: \q Kuu ra sutu ja kuu saa ni, nanu sutu Melquisedec. \m Ni kachi tutu. \p \v 18 Ti jniñu ni taꞌu ley janaꞌan ja kuu taka sutu, chi ni naa vijna, chi tu ni niꞌin jniñu ja kendo ja kuu saa ni. \v 19 Chi ley ni jaꞌa ya nuu Moisés, tu ni siuku ndaa kuɨtɨ un ja kendo ndaa yɨvɨ nuu Yandios. Ko vijna iyo ɨɨn jnuꞌun ndee ini jiin jnuꞌun kaꞌan ɨnga sutu un, chi jiin jnuꞌun un kuyajni yo nuu maa Yandios. \v 20 Ja yukan ni kaꞌan ndaa Yandios ja Jesús kuu sutu yo. \v 21 Chi taka chaa un, tu ni kachi maa Yandios ja na kuu da sutu. Chi nɨnɨ ja kuu maa Jesús ni kaꞌan kaji Yandios ja na kuu ya sutu, chi kaꞌan nuu tutu ii: \q Ni chisojnuꞌun teyɨɨ Jitoꞌo Yandios, ti tu nakaka yata kuɨtɨ ini ya. \q Kuu ra sutu ja kuu saa ni, nanu ni kuu sutu Melquisedec. \m Ni kachi tutu. \p \v 22 Ti sɨkɨ jnuꞌun ni kaꞌan Yandios un, ni kenda ɨɨn jniñu vaꞌa ga ti ansu maa ley janaꞌan, chi maa Jesús ni siuku ndaa kuɨtɨ ya jnuꞌun teyɨɨ ni kaꞌan Yandios. \v 23 Ti taka ga sutu un, chi ni ka iyo kuaꞌa da, ko taka da ni ka jiꞌi, ti tu ni kuu kuñɨɨ da ja kuu saa ni. \v 24 Ja yukan kuu ja taka sutu un ni ka jiꞌi da, ko vijna maa Jesús tu kuú kuɨtɨ ya, ti kuñɨɨ ya ja kuu saa ni. Ti taka jniñu saꞌa ya tu naa, vanuxia chaku ya siaꞌan ni. \v 25 Ja yukan kuu ja ndiso jniñu ya ja na nama ya yɨvɨ ja na kuchaku i ja kuu saa ni nu na natuꞌva i nuu Yandios sɨkɨ jniñu ni saꞌa Cristo. Chi chaku ya siaꞌan ni ti kaꞌan ndaꞌu ya jaꞌa i nuu Yandios. \p \v 26 Ja siaꞌan kuu ja ɨɨn sutu kuñaꞌnu xaan kuu Jesús ja ndiso jniñu ya nuu yo. Chi sutu ii kuu ya, ti tu iyo ni ɨɨn kuachi nuu ya, iyo ndoo kuɨtɨ ya, ti tu yɨꞌɨ ya jiin yɨvɨ ka saꞌa kuachi, chi kuñaꞌnu xaan ga ya ja kuu taka ga jniñu ñaꞌnu, undi nuu maa andɨvɨ kuñaꞌnu ya. \v 27 Ti maa ya tu nandɨꞌɨ ya ja saꞌa ya nanu ni ka saꞌa taka sutu ni ka kuñaꞌnu Israel janaꞌan, ja ni ka kɨvɨ da ni ka soko da kuɨtɨ ja kuu nuu kuachi maa da xnakan, ti ni ka soko da kuɨtɨ nuu kuachi yɨvɨ naa i. Chi ɨɨn jinu ni soko ya maa ya jaꞌa yo ja kuu saa ni. \v 28 Chi jiin ley ni jaꞌa Yandios nuu Moisés, ni ka nukuɨñɨ taka sutu ka kuñaꞌnu nuu yɨvɨ vasu ni ka saꞌa da kuachi, ti sɨkɨ un tu ni kuu ja siuku ndaa kuɨtɨ da. Yukan ti kuee ga ti ni kaꞌan Yandios. Ti jiin jnuꞌun ni kaꞌan ya yukan, ni jani ya Seꞌe ya ja na kuu ya sutu kuñaꞌnu ga, chi maa ɨɨn ni ya ni siuku ndaa kuɨtɨ ja kuu saa ni. \s Kaꞌan Jesús jaꞌa yo nuu Yandios ja iyo ɨɨn jniñu jaa \c 8 \p \v 1 Ɨɨn ti jnuꞌun kanuu ga ja ni kaꞌan ri un kuu jaꞌa: ka ñavaꞌa yo ɨɨn sutu kuñaꞌnu nanu ni kaꞌan ri, ti kuñaꞌnu ya nuu andɨvɨ, chi kancha ya xiin Yandios nuu taꞌu maa Yandios jniñu kuñaꞌnu ga undi andɨvɨ. \v 2 Ti vijna kuu ya sutu undi andɨvɨ nuu junukuachi ya jaꞌa yo nuu maa veꞌe ii nuu Yandios. Ti maa Jitoꞌo Yandios ni saꞌa veꞌe ii un, ansu ɨɨn ɨɨn yɨvɨ, chi tu kaa un nanu kaa veꞌe ii janaꞌan ja ni ka saꞌa yɨvɨ. \v 3 Ti taka sutu ka kuñaꞌnu un ni jani Yandios ja na soko da ndajniñu jiin kuɨtɨ ja kuu taꞌu nuu Yandios. Ja siaꞌan kuu ja Cristo Jesús suni iyo naꞌiin ja ni soko ya nuu Yandios, chi maa ya kuu sutu. \v 4 Ko sa ti ni kuncha ga Jesús nuu ñuyɨvɨ jaꞌa niku, ti va tujaꞌi kuu ya sutu, chi ni ka iyo ga sutu ja ka soko da kuɨtɨ nava kaꞌan ley Moisés. \v 5 Ti jniñu ja ka saꞌa sutu Israel un, tu kejnaꞌan ɨɨn nuu jiin jniñu ñaꞌnu ga ja saꞌa maa Yandios, Ya kancha andɨvɨ. Yukan so ka natejnaꞌan da ja ka ndaku ini maa da nasa kuu nava ni xndaku Yandios nuu da. Ti siaꞌan kuu chi jini ndaa yo ja Yandios ni xndaku nuu Moisés na kɨvɨ ni kejaꞌa saꞌa da veꞌe nii najanaꞌan xaan, ti ni kachi ya: “Vaꞌa koto nchaa ra nasa saꞌa ra taka jniñu nava kaa taka ja ni xnaꞌan ri nuu ra undi xini yuku un”, ni kachi Yandios jiin da. \v 6 Ko vijna chi saꞌa Cristo jniñu ñaꞌnu xaan ga ansu ja ni ka saꞌa taka sutu un, chi ndiso ya jniñu nava iyo ɨɨn jniñu jaa ja vaꞌa xaan ga, chi jniñu un kuu jnuꞌun kaꞌnu ga ja ni chisojnuꞌun Yandios ja saꞌa ya. \p \v 7 Chi ley ja kuu jniñu ni jaꞌa Yandios nuu Moisés, nu ni siuku ndaa kuɨtɨ ni kuu, ti tukaa kanuu ja koo ɨnga jniñu, ko tu ni kuu siukan, \v 8 chi yɨvɨ Israel un tu ni ka siuku ndaa kuɨtɨ i jiin jniñu yoso nuu ley un. Chi ni kaꞌan Yandios jiin i nanu kachi tutu ii ya: \q Kii kɨvɨ ja na nasaꞌa ri ɨɨn tratu jaa jiin yɨvɨ ñuu Israel jiin yɨvɨ ñuu Judá, kachi Jitoꞌyo Yandios. \q \v 9 Ti tukaa koo nanu ni iyo jniñu ja ni saꞌa ri jiin taka tata i janaꞌan Israel na janaꞌan na ni keniꞌin ri yɨvɨ un nuu nación Egipto. \q Ko tu ni ka siuku vaꞌa taka i jiin jniñu yoso nuu ley ni jaꞌa ri. \q \v 10 Nusa ti suꞌva na koo jniñu nasaꞌa ri jiin yɨvɨ Israel vijna, undi na jaa kɨvɨ un. \q Ti jaꞌa kuu jniñu, kachi Jitoꞌo Yandios. \q Saꞌa ri ja na nukuꞌun inijnuni i ley ri, ti na saꞌa ri ja na kuñukuu ini i ti na kuandatu i nuu. \q Yukan na ti kuu ri Yandios nuu taka i, ti maa i nduu yɨvɨ maa ri. \q \v 11 Ti yɨvɨ un tukaa nɨnɨ kuu ja na xndaku nuu jnaꞌan i ja nau kuu maa Jitoꞌo Yandios. \q Chi tendɨꞌɨ yɨvɨ un kuni ndaa i ja kuu ri Jitoꞌo, vasu kuu yɨvɨ kuachi xi yɨvɨ ñaꞌnu ga. \q \v 12 Ti sɨkɨ jniñu jaa un kuu ja kuan kaꞌnu ini ri nuu kuachi i, ti tukaa ga ndaku niꞌin ri kuachi un, chi maa ri kuu Jitoꞌo Yandios. \q Ti tukaa kankuachi ri ri sɨkɨ i ja sɨkɨ jniñu ndevaꞌa un. \m Ni kachi Yandios. \p \v 13 Ti ja ni kaꞌan ya ja kuaꞌa ya ɨɨn jniñu jaa, kuni kaꞌan un ja tukaa kuajniñu jnuꞌun ja ni jaꞌa ya undi najanaꞌan. Ja yukan na ti jini yo ja ɨɨn ja ni ku tuꞌu, tukaa kuaniñu. Yukan chaku ini yo ja kuan kuyajni naa. \s Nasa ni ka chiñuꞌun yɨvɨ Yandios janaꞌan \c 9 \p \v 1 Ti jnuꞌun najanaꞌan un ni taꞌu ndaa jniñu nasa chiñuꞌun yɨvɨ Yandios, jiin nasa koo seꞌe ii nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. \v 2 Ti ni ka saꞌa i ɨɨn veꞌe ii ja ni ka saꞌa i jiin ñɨɨ, ti ni iyo uu veꞌe. Ti ini ɨɨn veꞌe ja nani veꞌe ii, ni kundichi ɨɨn candelero oro, jiin mesa oro ni kunchuku staa stila ii nuu. \v 3 Ti ni iyo ɨɨn saꞌma ndita ja sasɨɨn ɨnga veꞌe ja nani veꞌe ii xaan ga. \v 4 Ti ini yukan ni iyo ɨɨn altar niña oro, nuu kayu suxia kutu vixi. Ti suni ni iyo ɨɨn jajnu nuu kañuꞌun ley ni jaꞌa Yandios nuu Moisés, ti nɨ tuꞌu sɨkɨ jajnu un ni ka nakuaka i niña oro, ti ini jajnu un kande ɨɨn tɨndoꞌo ja ñuꞌun ɨɨn nuu staa ii nani maná ja kuni kaꞌan staa ni kii undi nuu andɨvɨ. Ti suni yukan kande yujnu sutu ni kuñaꞌnu ni nani Aarón ja ni nenenduu yuku i, jiin laja yuu nuu yoso ley ni jaꞌa Yandios nuu Moisés. \v 5 Ti sɨkɨ jajnu un kanchuku uu nuu ángel ka iyo ndijin ja ka xnaꞌan ja yukan kancha maa Yandios kuñaꞌnu. Ti jiin ndijin i un ka jasɨ i nuu nɨñɨ kuɨtɨ kanchuku yuyu sɨkɨ jajnu un, ja yukan ni kuu nuu ni iyo jnuꞌun kaꞌnu ini Yandios nuu yɨvɨ. Siaꞌan ni kuu ko vijna tukaa kaꞌan yo jnuꞌun un. \p \v 6 Ti na ni jinu taka un, ti nuu nuu ni ka kɨvɨ taka sutu ini veꞌe un ja ka saꞌa jniñu da ja ka kuu da sutu. \v 7 Ko ɨnga veꞌe ii xaan ga un, tu kuu kɨvɨ savaꞌa ni ga sutu xi savaꞌa ni ga yɨvɨ. Chi maa ɨɨn ni sutu kuñaꞌnu ga un kuu ja kɨvɨ ɨɨn vanuxi ni jinu ja kuu nɨ kuiya. Ti suni tu kuu kɨvɨ da nu tu iyo nɨñɨ kuɨtɨ ja soko ja nuu Yandios ja kuu nuu kuachi maa da jiin nuu kuachi yɨvɨ ni ka saꞌa naa i, ja tu ni ka jini i ja ni kuu ɨɨn kuachi. \v 8 Ti jiin jnuꞌun un ni xnaꞌan Espíritu Santo ja na ni iyo ga veꞌe ii nuu ñuyɨvɨ janaꞌan, ti tu iyo jnuꞌun ja kɨvɨkoyo yɨvɨ nuu ii xaan ga un. \v 9 Chi taka yukan kuu ja xnaꞌan nuu yo nasa kuu kɨvɨ vijna. Chi taka i ni ka soko ndajniñu ja kuu taꞌu jiin kuɨtɨ nuu Yandios, vasu tu ni kuu sandoo ɨɨn jinu ni inijnuni i. \v 10 Chi taka ja ni ka saꞌa i ini veꞌe ii janaꞌan un, ni kuu ja sɨkɨ yɨkɨ kuñu yo, nasa kaji yo, nasa koꞌo yo, nasa ndundoo yo. Ti ni jajniñu yukan undi ni kii Cristo jiin ɨɨn jniñu ñaꞌnu ga, ja undi sa ti tukaa ga ni siin. \p \v 11 Ti vijna chi ja ni kii Cristo, ti maa ya kuu sutu kuñaꞌnu xaan ga, chi ndiso ya ɨɨn jniñu ñaꞌnu, ti ni niꞌin ya ja taka ja kuni kuaꞌa Yandios nuu yo. Ti maa ya kuu sutu nuu veꞌe ii ga undi andɨvɨ ja kuñaꞌnu ga ti vaꞌa ga, ansu veꞌe ii janaꞌan, chi ansu jiin ndaꞌa yɨvɨ ni kuu ja kachi yo ja nanu ñuyɨvɨ jaꞌa kuu. \v 12 Ti ja ni kɨvɨ ya nuu andɨvɨ nuu kancha Yandios nuu ii xaan ga, tu ni soko ya nɨñɨ ndixiꞌyu xi nɨñɨ chelu, chi ni jatɨ ya nɨñɨ maa ya na ni jiꞌi ya. Ti jniñu ñaꞌnu ni saꞌa ya un ni kuu ɨɨn jinu ni ja kuu saa ni, ja ni soko ya maa ya nuu Yandios ja sɨkɨ yo, ti sa ni kɨvɨ ya andɨvɨ. Ti siaꞌan ni nama ya yoꞌo ja na kuchaku yo ja kuu saa ni. \v 13 Ti ja na nundoo yɨvɨ un ni ka soko da nɨñɨ xndɨkɨ jiin nɨñɨ ndixiꞌyu, jiin chelu kuachi ja na kayu nuu altar un, kiꞌin da yaa un ti joso da sɨkɨ yɨvɨ ja na ndundoo i. Yukan na ti ndundoo tuku i ja chiñuꞌun i Yandios. Chi nava na ndundoo yɨvɨ un ti ka soko da nɨñɨ xndɨkɨ jiin nɨñɨ ndixiꞌyu, ti yaa chelu kuachi ja ni kayu nuu altar kuu ja joso da nuu taka yɨvɨ ja na ndundoo i, ti siukan ndundoo tuku i ja chiñuꞌun i Yandios. \v 14 ¿Nu siaꞌan ni iyo, ti ansu ii ga nɨñɨ Cristo nu? Jandaa kuu ja ii ga, ko maa Espíritu ni chindee ja na siuku ndaa kuɨtɨ ya jniñu un, ti siaꞌan ni saꞌa Espíritu, chi ɨɨn ni kuu Espíritu jiin Cristo ja kuu saa ni. Ti jnuꞌun janaꞌan un ni jajniñu nɨñɨ taka kuɨtɨ. Ko kuñaꞌnu xaan ga jniñu ni saꞌa maa Cristo jiin nɨñɨ ya ja ni jatɨ ya na ni jiꞌi ya, chi jiin jniñu ñaꞌnu un ni sandoo Cristo yoꞌo naa yo nava tukaa kuncha kuachi yo jiin inijnuni yo, nava yukan na ti tukaa kundiyo ini yo ja saꞌa yo jniñu kueꞌe, ja sasɨɨn yo maa yo nuu Yandios, ti naa yo. Chi suꞌva ɨɨn jniñu ñaꞌnu ni saꞌa Cristo. Yukan saꞌa ja nɨnɨ na kundiyo ini yo saꞌa yo mani jniñu ja kuu nuu maa Yandios, chi maa ni ya kuu Ya chaku. \p \v 15 Ti sɨkɨ jniñu ñaꞌnu ni saꞌa Cristo ja ni jiꞌi ya, yukan kuu ja ndisojniñu ya nava ni iyo jnuꞌun jaa ja kancha ya maꞌñu sava jiin yo ja kuu nuu Yandios. Chi na ni jiꞌi ya ni chunaa ya taka kuachi yɨvɨ nava ni iyo jnuꞌun janaꞌan ja ni jaꞌa Yandios nuu Moisés. Ti jiin jniñu ñaꞌnu ni saꞌa Cristo na ni jiꞌi ya ni jaꞌa ya jandaa ja ni siuku ndaa kuɨtɨ ya jnuꞌun Yandios yukan nuu taka yɨvɨ ja kana ya, ti jnuꞌun un kuu ja kuaꞌa ya taꞌu nuu yɨvɨ un ja kuu saa ni. \p \v 16 Chi jini yo ja ka iyo yɨvɨ ka saꞌa ɨɨn jniñu ja ka kaꞌan sɨkɨ yaji ja kuu seꞌe i, ti nijniñu un undi nu ni jiꞌi yɨvɨ xiin ñuꞌun un. Ti nu iyo ɨɨn jnuꞌun, jini yo ja nu ɨɨn chaa na saꞌa da ɨɨn tutu ja kaꞌan ja kuaꞌa da taꞌu seꞌe da, ti undi nuu ni jiꞌi da, sa niꞌin jniñu tutu un. \v 17 Ko nu ni chaku ga yɨvɨ xiin tutu un, ti changa ga kuajniñu, chi undi nu ja ni jiꞌi da, ti sa kuajniñu. \v 18 Ti ja sɨkɨ jnuꞌun janaꞌan un, suni ni ka jiꞌi kuɨtɨ, ti ni ka jatɨ tɨ nɨñɨ tɨ, ja jiin yukan ni kundaa nava kaꞌan jnuꞌun janaꞌan un. \v 19 Chi na ni kaꞌan Moisés nava ni iyo jnuꞌun yoso nuu ley un nuu ndɨꞌɨ nación Israel, ti ni kiꞌin da nɨñɨ chelu un jiin nɨñɨ ndixiꞌyu, sakanuu da jiin nducha, ti kiꞌin da ixi kuaꞌa, jiin yuku hisopo ti joso yuyu da nɨñɨ un sɨkɨ tutu ley Yandios jiin sɨkɨ tendɨꞌɨ yɨvɨ naa i. \v 20 Ti ni kachi Moisés: “Jaꞌa kuu nɨñɨ ja kuaꞌa jandaa sɨkɨ jniñu ni saꞌa Yandios jiin yo”, ni kachi da. \v 21 Ti suni ni joso Moisés nɨñɨ un ini veꞌe ii ja ni kuu jiin ñɨɨ, jiin sɨkɨ taka ndajniñu ja ka jajniñu da ja ni ka chiñuꞌun da Yandios. \v 22 Ti ja sɨkɨ jnuꞌun janaꞌan un, ja yajni ndɨꞌɨ, chi kaꞌan ndaa ley Yandios ja na ndundoo jiin nɨñɨ kuɨtɨ. Chi nu tu katɨ nɨñɨ kuɨtɨ un, ti tu kuu kuankaꞌnu ini Yandios nuu kuachi yɨvɨ un. \s Ni nasoko Cristo maa ya ja ni kenchaa ya kuachi yo \p \v 23 Ti ja nava ni iyo jnuꞌun janaꞌan un, ti taka ndajniñu ni ka jajniñu da ini veꞌe ii, ja ni ndundoo jiin nɨñɨ kuɨtɨ un, tu ni ka nduu nava kaa nuu maa andɨvɨ. Chi ja na nduu nava kaa nuu andɨvɨ, ti nandɨꞌɨ un ɨɨn jniñu kanuu ga ja kuu taka jniñu ni kuu un. \v 24 Ti Cristo chi tu ni kɨvɨ ya nuu ɨɨn veꞌe ii ja ni saꞌa yɨvɨ, ja na saꞌa ya ɨɨn jniñu nanu ka saꞌa da ini veꞌe ii un najanaꞌan un. Chi jniñu janaꞌan un ni stuu ndaa ɨnga jniñu ñaꞌnu ga ja ni saꞌa Cristo, ti jiin yukan ni ka kendo ndaa yo nuu Yandios. Ti sɨkɨ jniñu ñaꞌnu un, ja ni kɨvɨ Cristo andɨvɨ nuu kancha Yandios, ti yukan kancha ya kaꞌan ya jaꞌa yo naa yo. \v 25 Ti maa sutu Israel ka kuñaꞌnu ga un ni ka kɨvɨ da naa kuiya ini veꞌe ii ja soko da nɨñɨ kuɨtɨ. Ko Cristo tu ni saꞌa ya siukan, ja soko ya maa ya tɨjnɨ jinu, chi ɨɨn jinu ni ni soko ya maa ya ja kuu tendɨꞌɨ yo. \v 26 Chi nu ni saꞌa Cristo siaꞌan nanu ni ka saꞌa sutu ni ka kuñaꞌnu ga nuu nación Israel un, ti va taka kuiya soko ya maa ya ja na kuū ya, undi na ni jankoo ñuyɨvɨ ti undi vijna ja kenchaa ya kuachi. Ti tuu, chi kɨvɨ ja kuan ndɨꞌɨ jaꞌa ni kenda ndijin ya ɨɨn jinu ni ja kuu saa ni, ti ni soko ya maa ya ja ni kenchaa ya kuachi yo, ja tukaa ga kuñaꞌnu kuachi un sɨkɨ yo. \v 27 Ti siaꞌan nanu ka jiꞌi yɨvɨ ɨɨn jinu ni, ti suni siaꞌan kii juicio ja xndichi Yandios i, ja na saꞌa ndaa ya taka jniñu ni ka saꞌa i nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, \v 28 ti suni siukan ni jiꞌi Cristo ɨɨn jinu ni ja ni soko ya maa ya ja ni nakiꞌin ya kuachi yɨvɨ naa i na ni ndoꞌo ya nundoꞌo. Yukan ti jaa ɨɨn kɨvɨ nu nchaa ndijin tuku ya ɨnga jinu, ko ansu ja soko ya maa ya ja na kenchaa ya kuachi, chi sa suꞌva kii nakinseꞌe ya yɨvɨ ka ndatu ja nchaa ya. \c 10 \p \v 1 Ti ja sɨkɨ ley ni jaꞌa Yandios nuu Moisés, so ni natejnaꞌan ja kuu ɨnga kɨvɨ kii, nu na siuku ndaa kuɨtɨ taka ja kaꞌan nuu ley un, ko maa ley un tu ni siuku ndaa kuɨtɨ. Ja siaꞌan kuu ja tu ni kuu ja saꞌa ndaa kuɨtɨ ley un ja taka yɨvɨ ka chiñuꞌun Yandios, na kendo ndaa i nuu ya ɨɨn jinu ni. Tu ni kuu siukan, chi taka yɨvɨ Israel un ni kuu ja ni ka soko i kuɨtɨ ja kuu kuachi i ndɨ kuiya ndɨ kuiya. \v 2 Chi tu ni kuu saꞌa ley un ɨɨn jinu ni ja na kendo ndaa i nuu Yandios. Chi nu ni ka siuku ndaa kuɨtɨ i ley un, ti va tukaa kuɨtɨ siin i ja soko i kuɨtɨ ja kuu nuu kuachi i ja kuu ɨɨn jinu ni ja na kendo ndaa i nuu Yandios, ti taka yɨvɨ ja kuni chiñuꞌun Yandios tukaa kankuachi kuachi un sɨkɨ i jiin inijnuni i. Ko nu tu ni kuu siaꞌan jiin ley janaꞌan un, \v 3 chi taka i ni ka soko kuɨtɨ ja taka kuiya, ja ka nukuꞌun ini kuachi i. \v 4 Chi nɨñɨ xndɨkɨ un jiin nɨñɨ ndixiꞌyu un, tu kuu kuɨtɨ kenchaa kuachi yo. \v 5 Ja yukan kuu ja na ni kii Cristo nuu ñuyɨvɨ, ti ni kaꞌan ya jiin Yandios: \q Ja ni ka soko yɨvɨ kuɨtɨ, jiin ja ni ka soko i ndajniñu ja kuu taꞌu nuu ni. \q Ko ansu nɨnɨ taka ndajniñu ja ni ka soko i un kuni ni. \q Chi ni jaꞌa ni yɨkɨ kuñu maa na ja na soko na nuu ni. \q \v 6 Chi tu ni jajnaꞌan ini ni ja ni ka jaꞌma i kuɨtɨ ja soko i tɨ, xi ja soko i savaꞌni ga ɨnga ndajniñu ja na kenchaa i kuachi i. \q \v 7 Ja yukan kuu ja ni kachi na jiin ni: “Ko ndeꞌe ni, jaꞌa kancha na, ti iyo na ja na siuku ndaa kuɨtɨ na jniñu ja kusɨɨ ini maa ni, Tata na Yandios. \q Chi siaꞌan ja yoso jnuꞌun un sɨkɨ na nuu tutu ii.” \m Ni kachi Jesús. \p \v 8 Ti xnakan ni kaꞌan ya ja ansu nɨnɨ ni jajnaꞌan ini Yandios ja ni ka soko i kuɨtɨ, jiin na ni ka soko i ndajniñu ja kuu nuu ya, ni ja kaꞌma i kuɨtɨ ja soko i ja na kenchaa kuachi i, vasu siukan ni taꞌu ley jniñu. \v 9 Yukan ti ni kaꞌan tuku ya: “Ko ndeꞌe ni, jaꞌa kancha na, ti iyo na ja na siuku ndaa kuɨtɨ na jniñu ja jajnaꞌan ini maa ni, Tata na Yandios.” Ti ja ni kaꞌan ya siukan ni saꞌa ya ja na jankuɨñɨ ja ka soko i taka kuɨtɨ, chi ni kachi ya ja soko ya maa ya. \v 10 Ti sɨkɨ yukan ni siuku ndaa kuɨtɨ Cristo Jesús jniñu ni tatu Yandios nuu ya nava na ndɨvɨkoyo yo jiin Yandios. Ti jniñu ja ni saꞌa Cristo Jesús kuu ja ni soko ya yɨkɨ kuñu maa ya ɨɨn ni jinu ja kuu saa ni. Ti jiin jniñu ñaꞌnu un ni ka kendo ndoo yo ja nduu yo yɨvɨ Yandios. \p \v 11 Ti taka sutu yukan, chi ndɨ kɨvɨ ni ka sajniñu da nuu Yandios, ti taka ni jinu ni ka jaꞌni da kuɨtɨ ka soko da. Ti taka un tu kuu kuɨtɨ kenchaa kuachi yo. \v 12 Ko sutu jaa ja kuu maa Cristo Jesús, chi ɨɨn jinu ni ni soko ya maa ya nuu kuachi yo ja kuu saa ni. Ni sino ndɨꞌɨ ya jniñu un, ti sa ni ndaa ya nu andɨvɨ nuu kancha ya ndaꞌa kuaꞌa Yandios ja kuñaꞌnu ya. \v 13 Ti yukan kundatu ya vijna, undi kɨvɨ na kundee ya jiin taka ja ka jito uꞌu ya. \v 14 Chi ja ni soko ya maa ya ɨɨn jinu ni, ti jiin yukan ni siuku ndaa kuɨtɨ ya ja kuu saa ni ja na kendo ndaa yɨvɨ nuu Yandios. \v 15 Ti maa Espíritu Santo, suni ni kaꞌan kaji ya jnuꞌun un, chi xnakan ni kachi ya: \q \v 16 Suꞌva koo jniñu jaa ja saꞌa ri jiin yɨvɨ undi na jaa kɨvɨ un, kachi Jitoꞌo. \q Na saꞌa ri ja na nukuꞌun inijnuni i ley ri. Ti na saꞌa ri ja na kundio ini i kuandatu i nuu jnuꞌun yoso nuu ley ri. \q \v 17 Yukan ti kaꞌan tuku ya: Ruꞌu kuu ja kundaꞌu ini nuu i, \q ti kuankaꞌnu ini ri nuu taka kuachi i jiin taka jniñu kueꞌe ni ka saꞌa i. \m Ni kachi ya. \m \v 18 Nusa ti nu ja ni jankaꞌnu ini Yandios nuu kuachi yo, ti tukaa ga iyo ni ɨɨn ja soko ga yo nuu Yandios ja kuu nuu kuachi yo. \s Ni nuña ichi kɨvɨ yo nuu Yandios \p \v 19 Ja yukan ñani, ka iyo tuꞌva yo jiin jnuꞌun ndee ini, chi kuu kɨvɨ yo nuu ii xaan nuu kancha maa Yandios. Ti kuu kɨvɨ yo sɨkɨ ja ni jatɨ nɨñɨ Jesús jaꞌa yo. \v 20 Ja yukan ni jiña ya ɨɨn ichi jaa, ɨɨn ichi vaꞌa ga ja na jaa yo ti kuncha yo ja kuu saa ni, chi na ni jiꞌi ya ti ni teꞌnde saꞌma yɨndaka ja jasɨ veꞌe ii xaan ga ini veꞌe ii un, nuu ni kɨvɨ maa ɨɨn ni sutu kuñaꞌnu nación Israel. Ko vijna sɨkɨ ja ni jiꞌi Jesús, ti ni jiña ya ichi ja na kɨvɨ yo nuu ii xaan ga nuu kancha maa Yandios. Chi jandaa ndixia kuu ja kɨvɨkoyo yo kaꞌan yo jiin ya, ti ansu nɨnɨ maa ɨɨn ni sutu ni ka kuñaꞌnu najanaꞌan kɨvɨkoyo. \v 21 Ti Jesús kuu sutu kuñaꞌnu xaan ga ja jito vaꞌa ya yoꞌo, ja ka kuu yo seꞌe Yandios. \v 22 Ti sɨkɨ jniñu ñaꞌnu ja ni saꞌa Jesús ja ni jiꞌi ya jaꞌa yo, ti ni nduu ya sutu kuñaꞌnu nuu yo, ti na ko ndoꞌo ndaa ini yo maa ya ja nuu kancha Yandios kaꞌan yo jiin ya, chi ñukuu ndaa ini yo ja kuantaꞌu ya yoꞌo. Chi ni sandoo Jesús inijnuni yo nava tukaa kuñukuu ini yo ja jnaꞌnu ndatu yo jiin kuachi yo. Ti suni sɨkɨ jniñu ni saꞌa Jesús ni sandoo ya yoꞌo, ti ni ka jaꞌa yo jandaa yukan nu ni ka janducha yo. \p \v 23 Ja yukan kuu ja na niꞌin ndaa yo jnuꞌun kaꞌan yo, ja ka ndiyo ini yo niꞌin yo taꞌu nuu Yandios. Ti tu nakaka yata yo, chi suꞌva na siuku ndaa kuɨtɨ yo taka jnuꞌun ni chisojnuꞌun ya nuu yo. \v 24 Ti na nakani ini yo nasa kuaꞌa yo jnundee ini nuu ñani jnaꞌan yo ja ka kundaꞌu ini jnaꞌan yo, ja suni kandixia i Jesús, ti na saꞌa yo niña jniñu vaꞌa. \v 25 Ti nɨnɨ na ndututu yo naa yo ja na chiñuꞌun yo ya, ti koto kaka yata yo nanu ka saꞌa sava i. Suꞌva viꞌi ga na kuaꞌa jnundee ini nuu jnaꞌan yo, ti siukan saꞌa yo, chi ja ka jini yo ja kuan kuyajni kɨvɨ kaꞌnu ga nuu ndenda ya. \p \v 26 Chi ja ni chaku ini yo jnuꞌun vaꞌa Cristo Jesús. Ni kandixia ndaa yo jnuꞌun ya chi ni jantaꞌu yo, ko nu nɨnɨ ndoꞌo ini yo ja saꞌa yo kuachi ti xndoo yo jnuꞌun ya, ti tukaa ga ɨnga iyo ja kenchaa kuachi yo. \v 27 Ti tukaa ndo iyo ja nama sɨkɨ yo chi ni kuɨtɨ ini ya nuu yo, ti vijna so kundatu kaꞌnu yo ɨɨn nundoꞌo kaꞌnu xaan ga ja kii nuu yo kɨvɨ na chaa juicio, chi kii ñuꞌun ti kayu taka yɨvɨ ka jito uꞌu Yandios. \v 28 Chi undi janaꞌan nu ni ka saniꞌin ini yɨvɨ nuu ley Moisés, ti nu ka iyo uu xi uni yɨvɨ ka kankuachi sɨkɨ i, ti iyo ja na kuu i, ti tundo kundaꞌu kuɨtɨ ini nuu i. \p \v 29 Nu siaꞌan ni kuu un, ti ¿nasa ndoꞌo ini ra sɨkɨ yɨvɨ ja ni ka kuxio nuu ichi Yandios? Na kondoꞌo xaan yɨvɨ un, chi ka jañu niꞌno i Seꞌe Yandios, ti ka skexiko i nɨñɨ ya ja ni jatɨ ya, ti jiin jniñu ñaꞌnu un ni kundaa kuɨtɨ jnuꞌun jaa un ja ni nakinseꞌe ya i. Ti nu na kuxio i nuu ichi ya, ti saꞌa ndevaꞌa i sɨkɨ Espíritu Yandios, ya saꞌa ja ka niꞌin yo jnuꞌun ya ja ni ka kandixia yo Cristo Jesús. \v 30 Chi ja ka jini yo ja maa Yandios ni kachi: “Maa ri na kuaꞌa ja kondoꞌo yɨvɨ nava kuu yaꞌu nu ja ni saꞌa i”, ni kachi ya. Suni ni kachi ya: “Maa Jitoꞌo na xndichi ndaa ya sɨkɨ kuachi yɨvɨ ni ka kachi ja ka yɨꞌɨ i jiin ya.” \v 31 Na ndaꞌu yɨvɨ tu kandixia ndaa, chi iyo xaan ga nundoꞌo kondoꞌo i nuu ndaꞌa Yandios, yaa chaku. \p \v 32 Ko nukuꞌun ini naa ra nasa ni kuu na ni nuña ndijin inijnuni ra ja ni ka kandixia ndaa ra jnuꞌun Cristo, ti ni ka jito ra nundoꞌo, ko ni ka kundee ra ti tu ni ka jika yata ra jiin jnuꞌun un. \v 33 Vasu ni ka kaꞌan ndevaꞌa yɨvɨ sɨkɨ ra ti ni ka ndoꞌo ra nuu chitu un jiin, ko sava ra tu ni ka yuꞌu ja kujiin jiin ra naa ra kɨvɨ ni ka jnaꞌan ra nundoꞌo. \v 34 Ti suni ni ka kundaꞌu ini ra nuu yɨvɨ ni ka iin vekaa ja sɨkɨ jnuꞌun Cristo. Ti ni ka iyo sɨɨ ini ra, tu ni ka ndɨꞌɨ ini ra ja ni ka kenchaa yɨvɨ taka ja ni ka ñavaꞌa ra. Ko tu ni ka nandɨꞌɨ ini da un chi viꞌi ga ni ka kusɨɨ ini ra ja ka jini ndaa ra ja viꞌi ga ka ñavaꞌa ra nuu Yandios, ti yukan tu naa kuɨtɨ, ti ansu ja ni ka kenchaa yɨvɨ un nuu ra naa ra. \v 35 Nusa ti koto sia ra jnuꞌun Jesús nava ni kandixia ndaa ra, chi kaꞌnu xaan ɨɨn taꞌu niꞌin ra ja sɨkɨ un. \v 36 Ti koto xndiꞌi ra ini ra, ti siuku ndaa jniñu ni taꞌu Yandios nuu ra, chi niꞌin ra taꞌu ja ni chisojnuꞌun ya. \v 37 Chi siaꞌan kaꞌan tutu ii Yandios: \q Ja ni kuyajni ndaa kuɨtɨ ndenda Cristo ja ndiji ya, ti tukaa kukuee ya. \q \v 38 Taka yɨvɨ ni ka kandixia ja ni jiꞌi Cristo jaꞌa i, nuu yɨvɨ un kachi Yandios ja iyo jnuꞌun kaꞌnu ini ya nuu kuachi i. \q Ti yɨvɨ un ketaꞌu i nuu ya, ti kuchaku i ja kuu saa ni. \q Ko nu na kaka yata i, ti tukaa ga kusɨɨ ini ri jiin i. \m Ni kachi Yandios. \m \v 39 Ko yoꞌo chi tu ka kuu yo nanu yɨvɨ ja ka jika yata, ti ka jnaꞌnu ndatu i. Chi ka kandixia ndaa yo jnuꞌun Cristo Jesús, ti niꞌin taꞌu yo ja kuchaku ja kuu saa ni. \s Jnuꞌun kandixia ndaa yo \c 11 \p \v 1 Ti ja kandixia yo ɨɨn jnuꞌun kuu ja ñukuu ini yo niꞌin yo taka ja ndiyo ini yo. Suni ja kandixia yo jnuꞌun Yandios iyo ndaa jnuꞌun un ini yo ja iyo ndixia taka ja tu jaꞌi kuni yo vijna. \v 2 Ti tɨjnɨ yɨvɨ janaꞌan, ni jajnuꞌun Yandios maa i chi ni ka kandixia ndaa kuɨtɨ i. \p \v 3 Sɨkɨ ja kandixia yo jnuꞌun Yandios kuu ja ka ñukuu ini yo ja ni saꞌa ya ñuyɨvɨ jiin andɨvɨ, jiin nɨnɨ jnuꞌun ni kaꞌan ya. Ti jiin jniñu ñaꞌnu ndiso Yandios ja tu ni jini yo, ni jankoo taka ja jini yo vijna. \p \v 4 Ti ɨɨn chaa ni nani Abel najanaꞌan sɨkɨ ja ni kandixia da jnuꞌun Yandios, ni kuu ja ni soko da ɨɨn ja vaꞌa ga nuu ya ti ansu Caín. Ja yukan kuu ja ni jaꞌa Yandios jandaa ja iyo ndaa ini da, chi ni jantaꞌu ya ja ni soko da kuɨtɨ nuu ya. Ti vasu ja ni jiꞌi da, ko ka ndakuniꞌin ga ya jnuꞌun da jiin yo undi vijna, chi chaa ni kandixia ndaa ni kuu da. \p \v 5 Ti suni Enoc ni kandixia da jnuꞌun Yandios, ti ja yukan kuu ja ni nakiꞌin ya maa da kuanoꞌon da andɨvɨ, ti tu ni jiꞌi da. Tu ni ka jini yɨvɨ nachi kuaꞌan da chi so ni ndoñuꞌun ii da kuaꞌan da, chi kachi tutu ii ya ja undi na ti nakiꞌin ga Yandios maa da ni kusɨɨ ini ya jiin taka ja ni saꞌa da. \v 6 Ko nu tu kandixia yo jnuꞌun ya, ti tu kuu ja kusɨɨ ini ya jiin yo. Chi yɨvɨ ndiyo ini ja kotuꞌva i nuu Yandios, kanuu ja na kandixia ndaa kuɨtɨ i ja kusɨɨ ini ya jiin taka yɨvɨ ka nanduku ya. Ja yukan chi jandaa ndixia kuu ja kuaꞌa ya taꞌu nuu i ja kundaꞌu ini ya maa i. \p \v 7 Ti suni Noé, ni kandixia da jnuꞌun ya na ni kachi ya ja koo nundoꞌo xaan vasu ti kuni ga da jiin nduchi da. Ja yukan kuu ja ni jandatu da ti ni saꞌa da ɨɨn barco kaꞌnu ja nani arca, ja na nama da nɨɨ jnaꞌan da ini veꞌe ja tu naa i. Ni kandixia da ti ni siuku da jniñu ni taꞌu Yandios. Jiin jniñu un ni kankuachi da sɨkɨ yɨvɨ ja na jnaꞌnu ndatu i. Ko maa Noé, ni niꞌin da taꞌu da chi ni kendo ndaa da nuu Yandios, chi ni kandixia da jniñu ja ni taꞌu ya nuu da. \p \v 8 Ti suni Abraham, ni kandixia da jnuꞌun ni kaꞌan ya, ti ja yukan kuu ja ni jantaꞌu da na ni kaꞌan ya jiin da ja kiꞌin da ɨɨn ñuꞌun nuu kuaꞌa ya ja kuu taꞌu maa da jiin taka jnaꞌan da kikoyo yukan. Ti ni kee da kuaꞌan da vasu tu kujnuni ini da naa ichi kuaꞌan da. \v 9 Suni ja ni kandixia Abraham jnuꞌun ni chiso ya nuu da, ti yukan ni kuncha da nuu ɨɨn ñuꞌun ja ni chisojnuꞌun ya ja kuaꞌa ya nuu da, ko ni kuncha da un nanu chaa ñuu jika ja ni tɨꞌlɨ ñuꞌun da tu ni iyo. Ti ni kuncha da ini ɨɨn veꞌe ñɨɨ, suni seꞌe da Isaac jiin Jacob, chi ɨɨn nuu ni ka niꞌin da taꞌu ja ni chisojnuꞌun ya. \v 10 Chi ni ndiyo ini Abraham ja niꞌin da taꞌu da ja na kuncha da ñuu ja tukaa naa kuɨtɨ un, ɨɨn ñuu ja kutu ni jani maa Yandios na kɨvɨ ni saꞌa ya. \p \v 11 Ja yukan, vasu ja ni kuñaꞌnu xaan Abraham, ko ñukuu ini da ja siuku Yandios jnuꞌun ni kachi ya. Ti ni iyo jnuꞌun ndee ini jiin da ja koo ɨɨn seꞌe da jiin ñasɨꞌɨ da Sara, vasu ja ni nchɨɨ xaan ña, ti ni ɨɨn seꞌe ña tu ni iyo na ni kunchuku kuachi ña. \v 12 Ti siukan ni kuu ja ni nakaya kuaꞌa xaan jnaꞌan Abraham vasu jaku ni ga na da niku. Ti jnaꞌan da ni ka ndukuaꞌa xaan nanu chuxini iin nuu andɨvɨ, xi nanu ndɨ ɨɨn ndɨ ɨɨn ñɨtɨ ndiꞌi ja kaa yuꞌu mar ja tu kundee kuɨtɨ yo kaꞌu yo. \p \v 13 Ti taka yɨvɨ un ni ka jiꞌi yɨ, vasu tu ni ka niꞌin i ja ni chisojnuꞌun Yandios, ko ni ka kandixia ndaa i maa taꞌu kaꞌnu ga ja ni chisojnuꞌun ya, ti ni ka chaku ndaa ini i ja kii ɨɨn kɨvɨ nuu kuu ndaa kuɨtɨ ga taka jnuꞌun un. Ti ni ka kusɨɨ ini i ni ka jito nchaa i ja ni chisojnuꞌun ya un. Chi ka jini vaꞌa i ja na ni kunchuku i nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ti changa ga niꞌin i taꞌu kaꞌnu ga un. Ja yukan ni ka kaꞌan i ja ka kuu i nanu yɨvɨ ñuu jika ka jikonuu nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. \v 14 Ti taka yɨvɨ ja kaꞌan siukan, chi kachi ndaa i ja tu ñuꞌun ini i ja ñuyɨvɨ jaꞌa kuu ñuu i ja kuu saa ni. Chi suꞌva ka ndatu i ɨɨn ñuu vii ga ja kuu ñuu maa i. \v 15 Chi sa ti ni ka nakani ini i sɨkɨ ñuu nuu ni ka kee undi nuu, ti va nandeokuñɨ tuku i niku. \v 16 Ko tuu, chi ka ñukuu ini i ja niꞌin i taꞌu nuu kuncha i ɨnga ñuu vaꞌa ga undi maa ñuu kande andɨvɨ. Ja yukan ni ka jandatu i jnuꞌun Yandios, ti tu kukanuu ya ja kuu ya maa Yandios nuu i, ti maa i ka kuu seꞌe ya, chi ja ni satuꞌva ya ɨɨn ñuu vii xaan nuu kunchuku i. \p \v 17 Ni kandixia ndaa Abraham jnuꞌun Yandios. Ja yukan kuu ja ni jaꞌan da jiin Isaac ja na kin soko da yɨ, ti ni jito jnuni Yandios maa da. Ti ja iyo tuꞌva da ja soko da seꞌe da, vasu maa ɨɨn ni i kuu seꞌe yɨɨ da. \v 18 Ti ni kachi Yandios jiin da ja jiin maa ɨɨn ni Isaac, ti nakaya janaꞌan da. \v 19 Ti Abraham, ja ñukuu ini da ja maa Yandios suni kuu naxndoto ya vasu yɨvɨ ni ka jiꞌi, (ti jaꞌa kuu kachi yo ja ni natava jaa da seꞌe nuu ñujiꞌi un.) \p \v 20 Ti Isaac, suni ni kandixia ndaa da Yandios. Ja yukan kuu ja ni kachi da jini seꞌe yɨɨ da Jacob jiin Esaú ja nakaya xaan jnaꞌan da ja kuu kɨvɨ. \v 21 Ti Jacob, suni siaꞌan ñukuu ini da ja siuku Yandios jnuꞌun ni kaꞌan ya. Ja yukan kuu ja vasu yɨtuu da yujnu da ni ka chiñuꞌun da Yandios sɨkɨ ja ni siuku ya jnuꞌun ya nuu da. \p \v 22 Ti suni José, na janaꞌan ni kandixia da jnuꞌun ni kachi Yandios. Ja yukan kuu ja nu kuan kuyajni kuū da, ti ni kachi da ja taka jnaꞌan Israel, jaa ɨɨn kɨvɨ ti kekoyo i nuu nación Egipto. Ti ni tatu da ja na kundaꞌa i yɨkɨ da undi ñuu nuu kɨvɨkoyo i kunchuku i. \p \v 23 Ti na ni kaku Moisés, ti tata yɨ jiin nana yɨ ni ka kandixia da ja ndito Yandios maa i. Ti ja yukan ni kuu ja ni ka jito saꞌyɨ tata i maa i nuu uni yoo, chi ni ka jini da ja ni kuu yɨ ɨɨn suchi vaꞌa xaan. Ti tu ni ka yuꞌu da jniñu ni taꞌu rey Egipto un ja na kuū taka suchi yɨɨ kuachi nación Israel. \v 24 Ti maa Moisés ni kandixia da jnuꞌun ni kachi Yandios nuu yɨvɨ ya. Ti ja yukan kuu ja nu ni jaꞌnu da, ti tu ni jaꞌa da jnuꞌun ja kuu da seꞌe ñaꞌan kuu seꞌe sɨꞌɨ rey Egipto. \v 25 Chi ni kuu ini da ja kɨꞌɨ da jiin yɨvɨ ñuu Yandios ja na kondoꞌo da jiin taka jnaꞌan da un, ja ka kuu yɨvɨ Israel ja ni nakaji ya ja na kendo kuu maa yɨvɨ ya. Ti yɨvɨ ñuu Egipto ni ka jito uꞌu nuu yɨvɨ Israel, ko ni kuu ini Moisés ja na kondoꞌo da jiin i, ti ansu ja na saꞌa da kuachi. Ti kuxio da nuu i ja kusɨɨ ini da ja kuu nu na kɨvɨ da jiin yɨvɨ rey Egipto. \v 26 Chi ni saꞌa da nanu ja kanuu ga ja na kondoꞌo da, ja na kaꞌan ndevaꞌa yɨvɨ sɨkɨ da, nanu kaꞌan ndevaꞌa yɨvɨ sɨkɨ Cristo ja taji Yandios ɨnga kɨvɨ ja na saꞌa ya jniñu ñaꞌnu. Chi ni ndoꞌo ini da ja kanuu ga ja na kondoꞌo da, ti ansu ja niꞌin da taka nuu ja iyo nuu nación Egipto ti kuu riku da. Chi ñuꞌun ini da ja maa Yandios kuaꞌa taꞌu da ja iyo andɨvɨ. \v 27 Ti siaꞌan ni kandixia da jnuꞌun ni kachi ya nuu yɨvɨ ya, ti ja yukan ni kuu ja ni kee da nación Egipto ti kuaꞌan da. Ko tu ni yuꞌu da ja kuɨtɨ ini rey Egipto un nuu da. Chi suꞌva ni kundee da jiin taka jniñu da, chi ni chaku inijnuni da nau kuu maa Yandios vasu tu ni jini da ya. \p \v 28 Ti siukan ni kandixia da jnuꞌun ni kaꞌan Yandios. Ja yukan na ti ni kachi da ja na kaꞌni yɨvɨ Israel ɨɨn lelu, ja ni nani lelu pascua. Ti jiin yukan ni xnukoo da viko pascua ja kuu nación Israel. Ti ni taꞌu da jniñu ja na koso yuyu i nɨñɨ tɨ jika sɨꞌñɨ yuxeꞌe jiin yujnu xini sɨꞌñɨ un, nava nu ni yaꞌa ángel Yandios ja kaꞌni ya taka seꞌe yɨvɨ ñuu Egipto, ti tu kaꞌni ya seꞌe ñaꞌnu nuu yɨvɨ Israel. Ti yukan ni kejaꞌa viko pascua un nuu nación Israel. \v 29 Ti sɨkɨ ja ni ka kandixia yɨvɨ Israel jnuꞌun Yandios ni kuu ja ni ka yaꞌa da nuu nducha mar, chi ni jiña ya ɨɨn ichi maꞌñu nducha Mar Kuaꞌa un, ti yukan ni ka yaꞌa da, ti ni ka kejiyo da nuu ñuꞌun ichi. Ti suni siukan ni ka ndoꞌo ini chaa Egipto un ja yaꞌa da niku. Ko ni nasia ya nducha mar un sɨkɨ da, ti tendɨꞌɨ da ni ka jiꞌi. \p \v 30 Ti ni kandixia yɨvɨ Israel jniñu ni saꞌa ya. Ja yukan kuu ja ni nduva nama ndiꞌyu yuꞌu ñuu Jericó, na ni ka jikonduu da uxia kɨvɨ jata nama un. \p \v 31 Ti Rahab, vasu ni kuu ña ɨɨn ñaꞌan sɨɨ ini, ko ni kandixia ña jnuꞌun ni kaꞌan ya nuu yɨvɨ Israel. Ti ja yukan kuu ja ni chindee ña taka chaa Israel ja ni ka jito yuꞌu nasa iyo ñuu ña. Ti siaꞌan tu ni jiꞌi ña jiin yɨvɨ ñuu ña un, ja ni ka kuu niꞌin ini i nuu jnuꞌun ya. \p \v 32 ¿Ti ndo kaꞌan ga ri nusa? Chi tu kundee kuja ri ja kani ri jnuꞌun sɨkɨ chaa ñaꞌnu janaꞌan nanu Gedeón, Barac, Sansón, Jefté, David, Samuel jiin taka ga chaa ni ka kaꞌan jnuꞌun Yandios undi najanaꞌan. \v 33 Ti taka da ni ka kandixia ja saꞌa ya jaꞌa da. Ja yukan kuu ja ni ka kundee da ni ka kanaa da jiin taka ñuu ka kuñaꞌnu, ti vaꞌa ni ka taꞌu da jniñu nuu ñuu un. Ti ni ka kuu ndee ini nu ni chiso ya ja chindee ya maa da naa da. Ti nuu sava ga da, ni jasɨ ya yuꞌu ndɨkaꞌa un ja tu ni ka yaji tɨ da. \v 34 Ti sava ga da, ni ka jito uꞌu yɨvɨ da, ti ni ka jaꞌa i ɨɨn nundoꞌo kuu da ja na kayu da, ko tu ni ka kayu kuɨtɨ da nuu ñuꞌun un vasu kanda kuaꞌan, ti sava da ni ka kaku ja tu ni ka jiꞌi da jiin yuchi. Ti sava ga da ni ka naniꞌin ndee ini da ja tukaa ga naa da ja niꞌin teyɨɨ ni iyo nuu guerra un, ti ni ka kundee da jiin soldado taka ñuu jika un ja ni ka jito uꞌu maa da. \v 35 Ti sava ñasɨꞌɨ un, ni ka nandoto seꞌe ña na ni ka jiꞌi i. Ti sava ga yɨvɨ ni ka kandixia jnuꞌun ya, ni ka ndoꞌo xaan i sa ni ka jiꞌi i, chi tu ni ka jaꞌa i jnuꞌun ja kuxio i nuu ichi Yandios ti kaku i, chi ni ka ñukuu ini i ja kanuu ga ja na naxndoto ya i ti na niꞌin i taꞌu vaꞌa xaan ga ja na kuchaku i ja kuu saa ni. \p \v 36 Ti sava ga i ni ka saꞌa kata yɨvɨ nuu i ja ni ka kuu ichi ini nuu i, ni ka jaꞌa tau i. Ti undi jiin cadena ni ka juꞌni ndaꞌa i, ti ni ka chondee i vekaa. \v 37 Ni ka jaꞌa yɨvɨ yuu xini i, ti ni ka jaꞌnchaa sava maa i jiin sierra, ni ka jito xaan i nundoꞌo un. Ti ni ka jaꞌni maa i jiin yuchi. Ni ka jikonuu i yayukan, ti ni ka ñuꞌun i mani ñɨɨ rɨɨ jiin ñɨɨ ndixiꞌyu. Ni ka yaku ndaꞌu i sɨkɨ nundoꞌo un ja ni ka ndoꞌo ka nene i. Ni ka ndɨꞌɨ xaan ini i jiin taka jniñu kueꞌe. \v 38 Ti vaꞌa xaan ga yɨvɨ ni ka kuu i ansu taka ga yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa. Ti vasu siukan ko ni ka ndikun yɨvɨ jata i ja ni ka jikonuu ndaꞌu i undi nuu ñuꞌun teꞌe. Ti ni ka nchaa i chii yuku. Ni ka nchaa i yau kava jiin yau chii ñuꞌun. \p \v 39 Ti taka yɨvɨ jaꞌa, vasu ni jantaꞌu Yandios maa i ja ni kandixia nɨ ini i jnuꞌun ni kachi ya ja saꞌa ya jaꞌa i. Ko tu ni ka niꞌin i ɨɨn taꞌu kaꞌnu un. \v 40 Chi ni satuꞌva ya ɨɨn jniñu ñaꞌnu xaan ga, ti yukan ni saꞌa Cristo jiin yo, nava ɨɨn jinu ni niꞌin i ɨɨn taꞌu kaꞌnu ga jiin yo naa yo. \s Na kuñukuu ini yo maa Jesús \c 12 \p \v 1 Yukan kuu ja ka iyo kuaꞌa yɨvɨ ni ka ñukuu ndaa kuɨtɨ ini nuu jnuꞌun ni kachi Yandios, ti yukan na ndeꞌe na koto nchaa yo nasa ni ka kandixia ndaa chaa janaꞌan un naa da. Ti na sandee ini yo kundandikun yo maa ichi ja ni jaꞌa Yandios ja na kunchuku yo nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. Ti na xndoo yo taka kuachi ja sakanuu ini yo, chi yukan kuu ja xnañaꞌan nuu yo ti jasɨ ichi kiꞌin yo. \v 2 Ko nu ñukuu ini yo ja siuku ndaa yo ichi un, ti kuni ja na kandixia ndaa kuɨtɨ yo maa Jesús ti na kuandatu yo jnuꞌun ya. Chi maa ɨɨn ni Jesús ni saꞌa jniñu ñaꞌnu un ja na ketaꞌu yo nuu ya nu na kandixia yo maa ya, ti maa ya na saꞌa ja na siuku ndaa kuɨtɨ yo jnuꞌun kandixia yo. Ti na kundandikun yo Jesús. Na ni kee ya vaji ya andɨvɨ, ni kusɨɨ xaan ini ya, chi ni ndiyo ini ya ja kondoꞌo konene ya ti kuu ya nuu ndaꞌa cruz nava na sinu ya jniñu vaji ya ti nduñaꞌnu ya jiin Yandios. Ja yukan tu ni kukanuu kuɨtɨ ya ja siaꞌan kuu ya, vasu un nu siaꞌan na kuu ɨɨn yɨvɨ ti kutaꞌu i jnuꞌun kanuu. Ti yukan ni nukoo ya ndaꞌa kuaꞌa Yandios ti ni nduñaꞌnu ga ya yukan. \p \v 3 Ti kani ini naa ra nasa ni tava xaan ini Jesús ja ni ndoꞌo ni nene ya nuu ndaꞌa yɨvɨ ndevaꞌa ja ndevaꞌa kuɨtɨ ni ka saꞌa i jiin ya. Ja yukan na ti koto kuita ini ra ja nandɨꞌɨ ini ra. Ti tu kaka yata ra nuu ichi ya sɨkɨ nundoꞌo. \v 4 Chi changa ga kondoꞌo ra ja kuu ra ja sɨkɨ kuachi. \v 5 Ti xi ja ni ka naa ini ra naa ra ja kaꞌan tutu ii Yandios ja jaꞌa ya jnuꞌun ndee ini, ja ka kuu ra seꞌe ya, ti kachi ya: \q Seꞌe, koto skexiko ra nundoꞌo jaꞌa Jitoꞌo roꞌo, ja na najista ya roꞌo. \q Ti koto kukuiꞌya ini ra nu na kaꞌan ya nuu ra, chi siaꞌan ti kuu ndee ini ra kundikun ra ichi ya. \q \v 6 Chi kundaꞌu ini Jitoꞌo taka yɨvɨ mani ya jiin, ja yukan kuu ja najista ya i. \q Ti jaꞌa ya nundoꞌo nuu taka yɨvɨ nakiꞌin ya ja kuu seꞌe ya. \m \v 7 Nusa ti sandee ini ra naa ra nu na kuaꞌa Yandios nundoꞌo roꞌo, chi saꞌa ya jiin ra nanu saꞌa ɨɨn tata jiin seꞌe da. Chi tu ni ɨɨn seꞌe iyo ja tu kuaꞌa tata i yujnu xii maa i. \v 8 Chi nu tu kuaꞌa ya jaa kondoꞌo ra, nusa ti kuu ra nanu ɨɨn seꞌe ndaꞌu, ti va ansu seꞌe maa ya kuu ndixia ra nu siaꞌan. Chi taka ja kuu seꞌe ya yukan jaꞌa ya ja na kondoꞌo i. \v 9 Ti suni tata yo ñuyɨvɨ jaꞌa, suni ni ka jaꞌa da nundoꞌo yoꞌo, ti sa ni ka jandatu yo nuu da. Ti ansu kanuu ga maa Tata yo Yandios ja na kuantaꞌu yo nuu ya ja jaꞌa ya nundoꞌo yoꞌo, ja maa ya kuu ja ni jaꞌa inijnuni yo. Ti suni maa ya saꞌa ja na kuchaku yo ja kuu saa ni. \v 10 Ti tata yo ñuyɨvɨ jaꞌa, ni jaꞌa da nundoꞌo yoꞌo ja kuu jaku ni kɨvɨ, nasa ni kuu ini maa da. Ko maa Yandios chi jaꞌa ya ɨɨn nundoꞌo nuu yo nanu kuu un ja vaꞌa ga ja na kendo vaꞌa ga yo nuu ya, chi jiin yukan kuñukuu ini yo ja ndundoo yo nanu iyo ndoo kuɨtɨ maa ya. \v 11 Ti jandaa ndixia kuu ja tu kusɨɨ ini yo nundoꞌo xaan yo un, chi suꞌva kukuiꞌya ini yo nuu jnaꞌan yo nundoꞌo un. Ko jiin jnuꞌun kuiꞌya ini un ti kutuꞌva yo ja na kaka ndaa yo ichi maa Yandios, ti kukuee kaka sɨɨ yo ichi ya. \s Koto ma skexiko yo jnuꞌun Yandios \p \v 12 Ti roꞌo naa ra, koto saꞌa ra nanu ka saꞌa chaa ja ka kuita ii ndaꞌa da ti yijin xini jitɨ da, ja tu ka kundee da jiin nundoꞌo un. \v 13 Ti kukutu ini ra kaka ndaa ra nuu ichi Yandios nava na kuñɨɨ ra ichi un, ti tukaa kɨvɨ nduu ra jiin kuachi. \p \v 14 Ti kukutu ini ja na kunchuku mani ra jiin taka yɨvɨ, ja na koo ndoo koo ini ra nuu Yandios. Chi tu kuu kuɨtɨ kɨvɨ ɨɨn yɨvɨ nuu maa Jitoꞌo nu tu xndoo i jniñu kueꞌe saꞌa i. \v 15 Koto jnaꞌan naa ra nava tu yuji ra ti xndoo ra jnuꞌun vaꞌa ja jaꞌa Yandios. Suꞌva vii vii xndaku nuu jnaꞌan ra nava na kendajiyo ndaa na jiin jnuꞌun Yandios. Ti koto ni ɨɨn ra naa ra nandeokava ini ti stɨvɨ ra nuu jniñu vaꞌa un nanu saꞌa yuku jatu un ja tu jaꞌa jnuꞌun kuaꞌnu itu yo. \v 16 Ti koto kusɨkɨnchaa jnaꞌan ra ja kiꞌin ra sɨkɨ jnuꞌun sɨɨ ini. Koto kusɨkɨnchaa ra siaꞌan ti skexiko ra jnuꞌun Yandios jiin jniñu kueꞌe un, nanu ni skexiko chaa Israel janaꞌan ja nani Esaú. Chi ja sɨkɨ ɨɨn koꞌo ndeyu ni jikan da nuu ñani da, ti ni sama da yaji da ja ni kuu da chaa nuu nuu tata da, chi Esaú ni kuu chaa nuu. Chi sɨkɨ ja kuu da chaa nuu, ni niꞌin ga da ichi niku. Ko sɨkɨ ɨɨn koꞌo ndeyu ti ni xiko da ndɨꞌɨ un. \v 17 Ti taka ra ka jini ja kuee ga, sa ni jini da ja kuaꞌa tata da yaji kutaꞌu da ja kuu da chaa nuu. Ti tukaa ni kuu yukan, chi ni kendo kuiꞌya da ti tukaa ni jaꞌa tata da yaji nuu da. Chi tu ni nijniñu ja ni nakani ini da, vasu ni ndeꞌe da. \p \v 18 Ko maa ra naa ra ja ka kandixia ra Cristo, koto jnaꞌan ra nanu ni jnaꞌan yɨvɨ Israel janaꞌan na ni kunchuku i nuu yuku Sinaí. Ti ni ka jini ndijin i ja ni kayu ñuꞌun nuu yuku Sinaí un, ti nuu i ni kuñaa kuɨtɨ, ti ni kee tachi sau xaan. \v 19 Niꞌin xaan ni tɨvɨ ɨɨn ndɨkɨ, ti ni kaꞌan Yandios jiin ndusu ya. Ti yɨvɨ Israel janaꞌan un ja ni ka jini soꞌo i ja kaꞌan ya, ni ka kandaꞌu i ja tukaa kaꞌan ga ya jiin i. \v 20 Ti ni ka yuꞌu xaan i jiin jnuꞌun ni taꞌu ya jniñu nuu i, chi ni kaꞌan ya: “Vasu ɨɨn kuɨtɨ nu na kɨvɨ tɨ yuku jaꞌa, ti kaꞌni ra tɨ jiin yuu”, ni kachi ya. \v 21 Ti sɨkɨ ja iyo xaan kuu taka ja ni ka jini i, ti undi Moisés suni ni kaꞌan da: “Nɨꞌɨn ri ja yuꞌu ri”, ni kachi da. \p \v 22 Yukan ni ka jnaꞌan yɨvɨ Israel janaꞌan na ni jaꞌa Yandios ley ya nuu i nuu yuku Sinaí. Ko maa ra naa ra, sɨkɨ ja ka kandixia ra Cristo, kuu kɨvɨkoyo ra nuu maa Yandios ja nani yuku Sión jiin ja nani ñuu nuu kancha maa Yandios chaku jiin ja nani ñuu Jerusalén kande andɨvɨ, nuu kanchuku kuaꞌa xaan mil ángel ti ka kusɨɨ xaan ini i ka kanajaa i Yandios. \v 23 Kuu kɨvɨkoyo ra jiin taka yɨvɨ ka kandixia ja ni ka kɨvɨ i nuu ka kututu yɨvɨ ka kandixia ja ka kuu i seꞌe Yandios, chi iyo lista i nuu andɨvɨ. Ti kɨvɨ ra nuu Yandios, ya nasaꞌa ndaa kuachi tendɨꞌɨ yɨvɨ, nuu kanchuku yɨvɨ ni ka jika ndaa ichi Yandios nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, chi vijna ja ni ka ndundoo kuɨtɨ i nuu ya. \v 24 Ti ja ni ka kɨvɨ ra nuu Jesús, ja maa ya kuu ja ndiso jniñu ɨɨn jnuꞌun jaa un, chi kancha ya maꞌñu sava jiin yo ja kuu nuu Yandios. Ti kaꞌnu ga ɨɨn jniñu ni saꞌa nɨñɨ Jesús ja ni jatɨ ya jaꞌa yo, ansu nɨñɨ chaa janaꞌan ni nani Abel ja ni kaꞌan kuachi nuu Yandios. \p \v 25 Nusa ti koto ma skexiko ra jnuꞌun kaꞌan ya jiin ra naa ra, chi yɨvɨ tu ni ka jandatu na ni kaꞌan ya jiin i nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, tu ni ka kaku i, chi ni jaꞌa ya nundoꞌo nuu i. Ti xaan ga ko ndoꞌo yo nu tu kuandatu yo nuu ya ja ni taji ya jnuꞌun ya nuu yo undi andɨvɨ. \v 26 Chi na ni kaꞌan Yandios undi nuu yuku Sinai un, ni nɨꞌɨn ñuyɨvɨ. Ko vijna chi kachi ya: “Ɨɨn ni ga jinu na kɨsɨ ri ñuyɨvɨ ko ansu maa ni ñuyɨvɨ, chi suni taka ja iyo andɨvɨ”, kachi ya. \v 27 Ti ja ni kachi ya ja “ɨɨn ni ga jinu un”, ni chaku ini yo ja chajiyo ya taka ja tu iyo kutu, ti kendo taka ja iyo kutu ja kuu saa ni, chi ja kachi maa ya kuu. \p \v 28 Ti taꞌu kuaꞌa ya nuu yo ja na taꞌu yo jniñu jiin ya ja kuu saa ni, ja iyo kutu un. Ja yukan ti na nakuantaꞌu yo nuu ya, na chiñuꞌun yo maa ya, na kuaꞌa yo ja yɨñuꞌun ya, nava na kusɨɨ ini ya jiin yo. \v 29 Siukan na chiñuꞌun yo Yandios naa yo, chi xaan ini ya jiin taka jniñu ndevaꞌa, ti kuu ya nanu ɨɨn ñuꞌun ja xnaa ndɨkuɨtɨ ja tu vaꞌa un. \s Nasa kendo vaꞌa yo nuu Yandios \c 13 \p \v 1 Xndaku ri nuu taka roꞌo ja ka kandixia Cristo ja na siin ra kundaꞌu ini jnaꞌan ra. \v 2 Koto naa ini ra ja kanuu ja na kuanuu ra veꞌe nuu yɨvɨ jikonuu, chi iyo jinu ja siaꞌan ni ka jaꞌa nuu yɨvɨ veꞌe i, ti tu ka jini i ja maa tajnu Yandios ka kuu ja ni ka jaꞌa nuu i veꞌe nuu un. \p \v 3 Koto naa ini ra ja chindee ra yɨvɨ kaꞌiin vekaa, chi saꞌa ra ja suni yɨndiꞌyu ra jiin i ini vekaa un. Suni koto naa ini ra taka jnaꞌan ra ja ka ndoꞌo i ndaꞌa yɨvɨ, ja suni siukan ndoꞌo maa ra nundoꞌo un. \p \v 4 Ti tendɨꞌɨ yɨvɨ ni ka nandaꞌa, na kuaꞌa ja yɨñuꞌun nuu jnaꞌan i sɨkɨ ja ɨɨn ni ka kuu i, ti koto ma kusɨkɨnchaa jnaꞌan ra. Chi maa Yandios saꞌa ndaa ya kuachi taka yɨvɨ ka saꞌa savaꞌni ga jniñu kueꞌe un jiin yɨkɨ kuñu i, yɨvɨ ja ka yɨsɨkɨnchaa jnaꞌan jiin ɨnga ñasɨꞌɨ xi jiin ɨnga chaa. \p \v 5 Koto kundiyo ini ra xuꞌun, chi na kuu sɨɨ ini ra jiin nɨnɨ ja ñavaꞌa ni ra. Chi maa Yandios ni chisojnuꞌun ya ja chindee ya na ni kaꞌan ya: “Tu sia kuɨtɨ ri roꞌo, ni tu xndoo kuɨtɨ ri roꞌo”, ni kachi ya. \v 6 Ja siaꞌan kuu ja iyo jnuꞌun ndee ini jiin yo. Ja yukan kuu kachi yo: \q Maa Jitoꞌo kuu ya chindee ruꞌu, ti tu koyuꞌu ri savaꞌni ga jniñu ndevaꞌa na saꞌa yɨvɨ sɨkɨ ri. \m Kachi yo. \p \v 7 Ti chuꞌun vaꞌa ini naa ra sɨkɨ chaa ni ka xndaku jnuꞌun Yandios nuu ra, chi vii xaan ka jika da nuu ichi Yandios nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. Ti siaꞌan saꞌa ra naa ra nanu ni ka saꞌa chaa un ja ni ka kandixia ndaa kuɨtɨ da jnuꞌun Yandios. \v 8 Ti na kukutu jniñu ñaꞌnu ni saꞌa Jesús jaꞌa yo, ti ni kendo ndaa kuɨtɨ ja kuu kɨvɨ vijna, ti ja kuu saa ni, chi undi na janaꞌan ja iyo ya, ti ɨɨn ni kuu maa ya vijna. Ti siaꞌan koo ya ja kuu nɨ kɨvɨ vaji, ti tu naa ya. \v 9 Ti koto kandixia ra ɨɨn jnuꞌun ja tu kejnaꞌan jiin maa jnuꞌun Yandios sɨkɨ Cristo. Chi suꞌva na kukutu ini ra jiin mani jnuꞌun ndaa kuɨtɨ ja ka kandixia ra, chi jnuꞌun un kuu ja ni kundaꞌu ini Yandios yoꞌo, sɨkɨ jniñu ni saꞌa Cristo Jesús. Ti jiin jnundee ini Yandios kunchuku ra ñuyɨvɨ jaꞌa, ko ansu jnundee ini Yandios kuu nu na siuku ra jnuꞌun kaꞌan ja iyo ɨɨn nuu ni ndeyu kaji ra naa ra. Ti koto chunsoꞌo ra jnuꞌun un, chi tu chindee un yɨvɨ ja na kunchuku vaꞌa i nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. \v 10 Ko maa yo, chi ka yɨꞌɨ yo jiin Cristo ja ni soko ya maa ya jaꞌa yo. Ti taka sutu ka soko nanu jnuꞌun ley janaꞌan un, ka soko da ndajniñu ini veꞌe ñɨɨ Israel. Ti tundo kuɨtɨ ja niꞌin da nuu Yandios, chi Cristo kuu ja ni soko ya maa ya ja kuu yoꞌo. \p \v 11 Ti maa sutu kuñaꞌnu ga nuu nación Israel, ni ka soko da nɨñɨ kuɨtɨ ini veꞌe ii ga un ja na kenchaa kuachi da, ti yɨkɨ kuñu tɨ ni ka jaꞌma da ichi jata ñuu. \v 12 Ti suni siukan ni ndoꞌo nene maa Jesús ichi jata ñuu un nava jiin nɨñɨ maa ya ni sandoo ya yɨvɨ ja ka kuni ndɨvɨ nuu Yandios. \v 13 Nusa ti tukaa ga kejnaꞌan yo jiin yɨvɨ ka siuku jnuꞌun janaꞌan un, ja tu ni ka kandixia i Cristo. Chi ja noꞌon yo jiin ya ichi jata ñuu un, ti na kondoꞌo yo sɨkɨ ja ni kandixia yo ya siaꞌan nanu ni ka skexiko i ya. \v 14 Chi ñuyɨvɨ jaꞌa tu kuu ñuu nuu kunchuku yo ja kuu saa ni. Chi suꞌva na kundio ini yo ja kii ɨɨn kɨvɨ, ti ndenda ɨɨn ñuu kaꞌnu ga nuu kuncha yo ja kuu saa ni. \p \v 15 Ti ja kuu sɨkɨ jniñu ñaꞌnu ni saꞌa Cristo Jesús ja kuu yo, nɨnɨ na ndakuniꞌin yo ja kuñaꞌnu ga maa Yandios, chi yukan kuu nanu ja soko yo maa yo nuu ya. Yukan kuaꞌa yo jandaa ja ka yɨꞌɨ yo jiin ya. \v 16 Ti koto naa ini ra ja chindee nuu jnaꞌan ra. Na kuaꞌa nuu i savaꞌni ga ja ka nandɨꞌɨ yɨvɨ. Chi nanu ja ka soko ra nuu Yandios kuu taka jniñu jaꞌa. Ti yukan kuu ja kusɨɨ ini Yandios jiin. \p \v 17 Na xndaku ri nuu ra naa ra ja na kuaꞌa ra ja yɨñuꞌun nuu chaa ka taꞌu jniñu nuu ra. Ti kuandatu ra nuu da, ti koto saniꞌin ini ra nuu jnuꞌun ka xndaku da un. Siaꞌan saꞌa ra naa ra, chi ka ndiso jniñu da ja koto vaꞌa da nasa kunchuku ra. Chi nu vii ka jandatu ra, ti tu ka kukuiꞌya ini da. Chi suꞌva ka kusɨɨ ini da ja nakuaꞌa da jnuꞌun un nuu Yandios sɨkɨ jniñu ka ndiso da. Chi nu na saniꞌin ini ra nuu da, ti va tundo kutuꞌva kuɨtɨ ra jiin jnuꞌun ka xndaku da un. \p \v 18 Ti kakantaꞌu naa ra ja kuu ruꞌu naa ri, chi jini inijnuni ri ja tu ka yuji ri jiin jniñu ka ndiso ri. Chi ka kuni kuaꞌa ri ja yɨñuꞌun nuu taka jniñu ka ndiso ri. \v 19 Ti suni kaꞌan ndaꞌu ri jiin ra ja na kakantaꞌu xaan ra ja kuu ri, nava na kuaꞌa ya jnuꞌun ja yachi na jaa ri nuu kanchuku ra naa ra. \s Jnuꞌun sandee ini ja kanxiaꞌu da sandɨꞌɨ ni ga \p \v 20 Ti maa Yandios ja jaꞌa ya jnuꞌun ndee ini jiin jnuꞌun sɨɨ ini yoꞌo, ja ni naxndoto ya Jitoꞌo Cristo Jesús nuu ñujiꞌi. Ti ni nduu Jesús nanu ɨɨn pastor kuñaꞌnu ga ja ndito ya yɨvɨ ja ka kuu i nanu rɨɨ ya. Chi jiin nɨñɨ ya ja ni jatɨ ya na ni jiꞌi ya, jiin yukan ni saꞌa kutu ya tratu jaa ja kuu saa ni. \v 21 Ti ñuꞌun ini ri ja Yandios na saꞌa ya ja ɨɨn ni na koo ini ra naa ra ja ka saꞌa ra taka jniñu vaꞌa nava jajnaꞌan ini maa ya. Ti suni ñukuu ini ri ja na saꞌa Yandios ja na kɨvɨkoyo yo jiin mani maa jniñu kusɨɨ ini ya jiin. Ti kuu siuku yo jiin jniñu un, chi maa Cristo Jesús ni kaꞌan ya jaꞌa yo nava na kɨvɨ yo nuu Yandios. Ti na kachi yo ja vii xaan kuñaꞌnu Cristo Jesús ja kuu nɨ kɨvɨ vaji. Ti siaꞌan na koo. \p \v 22 Ti kaꞌan ndaꞌu ri jiin ra ñani, ja na sakaꞌnu ini ra naa ra sɨkɨ jnuꞌun ni xndaku ri vasu jaku ni jnuꞌun ni chaa ri nuu tutu lulu jaꞌa. \v 23 Ti kaxnuꞌun ri ja ñani yo Timoteo, ja ni kee da vekaa. Ti nu na chaa yachi da, ti kuajakoyo ndɨnduu ri nuu kanchuku ra ja na nakuni jnaꞌan yo. \p \v 24 Ti kanxiaꞌu ja kuu maa ri nuu taka chaa ka taꞌu jniñu nuu ra, jiin taka ñani ri ja ka kandixia un, ja na sandee ini da naa da. Suni kachi ri ja yɨvɨ ka kandixia ñuu Italia, kachi i ja na sandee ini ra naa ra. \v 25 Ti maa Yandios na chindee chituu ya roꞌo, ti na kuaꞌa ya ja vaꞌa ja kuu ra. \p Siukan na koo.