\id MAT - Maxakalí NT [mbl] (Brazil) -2011 bd \h MÃTEO \toc1 Mãteo \toc2 Mateus (Mt) \mt MÃTEO TE HÃMꞌÃPAK MAXꞌAX ꞌÃKTUX \c 1 \s Yeyox Kunnix yõg mõnãyxop \p \v 1 Yeyox Kunnix yõg mõnãyxop xohix xop te tik hittap Namix hãꞌ mõkputox, ha mõnãyxop hittap ꞌAmanãm hãꞌ mõkputox. \p \v 2 ꞌÃmanãm te ꞌIyak mũg tak, ha ꞌIyak te Yako mũg tak, ha Yonah mũg tak, xiꞌ taknõy xop mũg tak. \v 3 Ha Yonah te Pet mũg tak, xix Yet mũg tak, haꞌ mũg tut ꞌãxetꞌax Tãm. Ha Pet te ꞌExnõg mũg tak, ha ꞌAnãm mũg tak, \v 4 ha ꞌÃmĩnãnap mũg tak, ha Nãy mũg tak, ha Xanmõm mũg tak, \v 5 ha Moax mũg tak, haꞌ mũg tut ꞌãxetꞌax Hap. Ha Moax te ꞌOmet mũg tak, haꞌ mũg tut ꞌãxetꞌax Hot, ha ꞌOmet te Yexe mũg tak, \v 6 ha Namix mũg tak. Yã hõmã Namix te ꞌIyaet yõg tikmũꞌũn xohix xat. \p Ha Namix te ꞌOnit xetut mũg, ha Xanomãm put, \v 7 ha Homoꞌãm mũg tak, ha ꞌAmit mũg tak, ha ꞌAxa mũg tak, \v 8 ha Yoxapah mũg tak, ha Yonãm mũg tak, ha ꞌOyit mũg tak, \v 9 ha Yotãm mũg tak, ha ꞌAkax mũg tak, ha ꞌEyekit mũg tak, \v 10 ha Mãnãxex mũg tak, ha ꞌÃmõm mũg tak, ha Yoyit mũg tak, \v 11 ha Yekõnĩn mũg tak, xiꞌ taknõy xop mũg tak, ꞌĩhã puknõg xop te ꞌIyaet yõg tikmũꞌũn mõgãhãꞌ, nũy hãm puknõg haꞌ mõgãꞌ, tu hãpxexka Maminõn tuꞌ mõgãhãꞌ, pu tu piꞌ. \p \v 12 Tu Maminõn tuꞌ pip, ꞌĩhã Yekõnĩn te Xanatit mũg tak, ha Yonomameo mũg tak, \v 13 ha ꞌAmiot mũg tak, ha ꞌEnitkĩy mũg tak, ha ꞌAyoh mũg tak, \v 14 ha Xanok mũg tak, ha ꞌAkĩy mũg tak, ha ꞌEniot mũg tak, \v 15 ha Mãtã mũg tak, ha Yako mũg tak, \v 16 ha Yoye mũg tak, ha Mãnix mũtik yãytahaꞌ, haꞌ put Yeyox ꞌãxetꞌax Kunnix. \p \v 17 Kaxĩy ꞌAmanãm mõkputox te homik-tok put, ha tehomik-tok put, ha tehomik-tok put, tu mõktu xohix te 14, tu mõktu Namix te ꞌIyaet yõg tikmũꞌũn xat, ha tehomik-tok put xohix te 14, tu mõktu ꞌIyaet yõg tikmũꞌũn te hãpxexka Maminõn tuꞌ mõg, ha mõkputox nõy xohix te 14 kamah, ha mõktu Yeyox Kunnix mũg tut teꞌ put. \s Yeyox mũg tut teꞌ put \p \v 18 Tuꞌ put hã xĩy: Tute yãytap-tup Yoye mũtik, pa nõm mũtik nõm ꞌohnãg ꞌĩhã Topa Koxuk tek-tok putnãhãꞌ. \v 19 Ha Mãnix te yãy kutok xuk, ha Yoye teꞌ yũmmũg, yã hãmyok mĩy, tuꞌ yĩy ꞌohnãg, tu hãmpeꞌpaxex, hu: “Pũyã tikmũꞌũn Mãnix kummuk ꞌãktux hok!” Kaxĩy. Tuꞌ xaptop tuꞌ nĩm putup, \v 20 tu hãmpeꞌpaxex, ꞌĩhã pexkox yõg nũꞌkutnãꞌax nũn, Yoye mõꞌyõn ꞌĩhãꞌ nũn, tuꞌ yõtkup tu hãmꞌãktux, hu: \p —‍Yoye, ꞌãmũn yã Namix hã ꞌãmõkputox, hu ꞌãkuxanõg hok, nũy Mãnix mũy, nũy nũ mũtik yãytax. Yãꞌ max Mãnix, ha Topa Koxuk tek-tok putnãp-tup, \v 21 hak-tok pit put putup, ha xateꞌ xuxetꞌax mĩy putup Yeyox, ha yãy yõg tikmũꞌũn kuxa kummuk xit putup, nũy kuxa max tat ꞌũyãnãn tuꞌ. \p \v 22 Topa te hãpxopmã kaꞌok, yã hõmã tik te Topa pupi hãmꞌãktux tikmũꞌũn puꞌ, yĩy: \v 23 “ꞌŨn hok yũm tek-tok xuk putup, hak-tok ꞌãxetꞌax te: ꞌẼmãnẽo.” Yã tikmũꞌũn yĩyꞌax hã: “Topa te yũmũg mũtik tihiꞌ.” Kaxĩy. Tu ta tuꞌ kux. Yã Topa yõg hãmꞌãktux hittap hã Mãnix te yãy kutok xuk nõmhã. \p \v 24 Ha Yoye yãy koxak, tuꞌ yĩpkox pip, tu Mãnix mũg, \v 25 pa nõm mũtik nõm ꞌohnãg, mõktuk-tok put, ha Yoye teꞌ xuxetꞌax mĩy Yeyox. \c 2 \s Tik puknõg xop te hãmyũmmũg nũn \p \v 1 Yeyox mũg tut teꞌ put kõmẽn Menẽg tuꞌ, yã hãpxexka Yonex yõg kõmẽn, ha ꞌEnot te hãpxexka yõg tikmũꞌũn xohix xat, ꞌĩhã Mãnix tek-tok put, ha tik puknõg xop te hãmyũmmũg nũn, mãyõn xupepꞌax haꞌ nũn, tu mãyõnnãg xop yũmmũg, tu Yenoyanẽn haꞌ nũn, tuꞌ nũn tu nũktu mõxahaꞌ, \v 2 nũy kakxop pit xax, tuꞌ yĩkopit, hu: \p —‍Piꞌyãꞌ xip tik te tikmũꞌũn xatꞌax kutok? Yãꞌ tut teꞌ put nõmhã, pu Yoneo yõg tikmũꞌũn xohix xat. Hãptox tukmũg tihiꞌ, tu kakxop yõg mãyõnnãg pẽnãhã pepi pexkox tuꞌ, tu mãyõn xupepꞌax ha mãyõnnãg pẽnãhãꞌ, tuk nũn tu nũktu nũk-tettex kakxop puꞌ. Kaxĩy. \p \v 3 Ha ꞌEnot teꞌ xupak, tuꞌ xutĩgãhãꞌ, xix Yenoyanẽn yõg tikmũꞌũn xohix xutĩgãhãꞌ, \v 4 yĩy ꞌEnot te ꞌãmãnex xexka xop xãnãhãꞌ, xix hãmyũmmũg xop xãnãhãꞌ, pu yãy tu nũnnãy, tu taꞌ nũn tu nũktu mõxahaꞌ, ha ꞌEnot te: \p —‍Tep mũn ꞌãktux Topa yõg tappet teꞌ? Piꞌyãꞌ xip putup ꞌũtut ꞌĩhãk-tok put, Topa te nõm yãykutnãhãꞌ? Kaxĩy. \p \v 5 Ha: \p —‍Kõmẽn Menẽg kopaꞌ put putup, hãpxexka Yonex tuꞌ. Yã tik hittap te Topa pupi hãmꞌãktux, tu tappet tu kaxꞌãmiꞌ, tu kakxop nãꞌax ꞌãktux, hu: \q \v 6 “Menẽg mũn kõmẽn kutõgnãg, pa Topa teꞌ xexkãnãp-tup, \q ꞌũyãykutnãꞌax yõg kõmẽn hah, \q yĩy Topa te kõmẽn xexkãnãp-tup, \q ha yãykutnãꞌax te yõgnũ tikmũꞌũn xat max putup, \q tu ꞌIyaet yõg tikmũꞌũn xat putup.” Kaxĩy. \p \v 7 Ha ta ꞌEnot te tik xop xãnãhãꞌ, nõm tik te hãmyũmmũg xop te hãptox tuꞌ nũn, haꞌ xãnãhãꞌ, pu nũꞌ, haꞌ xaptop tuꞌ nũn, pu tikmũꞌũn ꞌũpẽnã hok, ha ꞌEnot teꞌ yĩkopit, hu: \p —‍Hãm ꞌũm ꞌĩhã ꞌãxop te nõ mãyõnnãg pẽnãhãꞌ? Kaxĩy. \p Haꞌ xuktux, \v 8 yĩy ꞌEnot te mõꞌpok Menẽg hah, tu: \p —‍Mõy kakxop pit xax, nũy xipiꞌ, nũy nũy ꞌãꞌ xuktux, ꞌũyĩy kama nũk xup kakxop keppah. Kaxĩy. \p \v 9 Tu hãmꞌãktux kux, ha ta tik xop mõg, tu taꞌ mõg putat hã, tu mõktu Menẽg tuꞌ mõxahaꞌ, tu mãyõnnãg pẽnãhã ꞌũxeheh. Hõmã mãyõnnãg te mãyõn xupepꞌax tuꞌ xip hãmnõgnõy tuꞌ, yã hõnhã pepiꞌ xip, tu tik keppaꞌ mõg, nũy tik xop mõgãꞌ, tu mõktu mĩptut tuꞌ xupep, ha kakxop pit xip, yĩy mãyõnnãg hup, tuꞌ xup pepiꞌ tu pexkox yokamaꞌ xup, \v 10 ha tik xop kuxa hittup xexkah, mãyõnnãg pẽnãhã tuꞌ kuxa hittup, \v 11 tu mĩptut hãꞌ mõxakux, tu kakxop pẽnãhãꞌ, ꞌũtut Mãnix mũtik tihiꞌ, yĩy nũktettex kakxop keppah, tuꞌ kuxa teꞌ yẽy. Hak-nãy tu hãpxop max popmãhãꞌ, ha takat xexkah, yã pipkup yãnãm ꞌãta popmãhãꞌ, xix hãpxop puk haxnãg tuꞌ hõm xix mĩxux hep ꞌũhaxnãg mĩha tuꞌ hõm. \p \v 12 Tu mõꞌyõn ꞌĩhã Topa teꞌ yõtkup hã hãmyũmmũgãhãꞌ, puyĩy ꞌEnot ha putpuꞌ mõg hok, yĩy taꞌ mõg, putat nõy hãꞌ mõg, tu mõktu yãy yõg hãm tuꞌ mõxahaꞌ. \s Hãpxexka ꞌEyit tu nũꞌpahaꞌ \p \v 13 Ha pexkox yõg nũꞌkutnãꞌax te Yoye haꞌ mõg, ꞌĩhã mõꞌyõn, tuꞌ yõtkup hã hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌÃpu ꞌãyok, nũy ꞌãknĩhã xihip. ꞌÃk-tok put, xiꞌ tut mõgãꞌ, nũy hãpxexka ꞌEyit tu mõy ꞌãmõxãn, nũy nõ te nox piꞌ, ha mõktu ꞌãte xa hãmꞌãktux. Yã ꞌEnot te kakxop xak, ꞌũp-tex putup tuꞌ. Kaxĩy. \p \v 14 Yĩy Yoye yok, tu kakxop put, xiꞌ tut mõgãhãꞌ, tu hãpxexka ꞌEyit ꞌũnũpa tuꞌ mõg ꞌĩhã ꞌãmnĩy, \v 15 tuꞌ ti kaꞌok, ha mõktu ꞌEnot tuꞌ xok. Hõmã tik hittap te Topa pupi hãmꞌãktux, tu tappet tu kaxꞌãmiꞌ, tu Yeyox ꞌãktux, hu: “ꞌÃtek kutok xãnãhãꞌ, ꞌĩhã hãpxexka ꞌEyit ta tuꞌ xip.” Kaxĩy. Yã Topa yõg hãmꞌãktux hittap hã Yeyox nox xip hãpxexka ꞌEyit kopa nõmhãꞌ. \s ꞌEnot te xonat xop xat pu kakxop kix \p \v 16 Ha ta ꞌEnot teꞌ hip, tu tik puknõg te hãmyũmmũg xop hip, pa ꞌap nũnꞌah, tu yã mõꞌãmãꞌ. Yĩy ꞌEnot gãy xexkah, tuꞌ xat, pu kõmẽn yõg kakxop pit xohix xexka kix, nũy kakxop yõg hãmyãxatamuk 2 xohix kix Menẽg kopah, xix kõmẽn kũnãpaꞌ pip kakxop pit kix. Yã hõmã, hãmyãxatamuk 2 ꞌĩhã tik puknõg te hãmyũmmũg xop te mãyõnnãg pẽnãhãꞌ, huꞌ nũn, nũy kakxop xax, yĩy ꞌEnot teꞌ xat, pu kakxop pit kutõgnãg xohix kix, nũy kakxop puxet putex. \v 17 Hõmã, hãmyãxatamuk xohix xexka ꞌĩhã, tik hittap Yenemĩn te Topa pupi hãmꞌãktux, nũy tappet tu kaxꞌãmiꞌ, yĩy: \q \v 18 “Kõmẽn Hãmã yõg tikmũꞌũn potahaꞌ, \q yã Haket potahaꞌ, ꞌũk-tok xak tuꞌ, \q tuꞌ kuxa teknõg, ꞌũk-tok xakix hah.” Kaxĩy. \p Yã Topa yõg hãmꞌãktux hittap hãꞌ xatꞌax gãy te kakxop kix nõmhãꞌ. \s Yãy yõg hãm tuꞌ putpuꞌ nũn \p \v 19 Hãpxip kutõgnãg ꞌĩhã ꞌEnot xok, ha pexkox yõg nũꞌkutnãꞌax te ꞌEyit haꞌ mõg, tu Yoye haꞌ mõg, tu hãmꞌãktux ꞌĩhã Yoye mõꞌyõn, ꞌũyõtkup hã hãmꞌãktux, \v 20 hu: \p —‍ꞌÃpu, ꞌãyok, kakxop put, xiꞌ tut mõgãꞌ, nũy ꞌIyaet yõg hãm ha putpu mõg. Yã tik kummuk xok, nõm te kakxop xak, nũy putex. Yĩy mõg. Kaxĩy. \p \v 21 Ha Yoye yok, tu kakxop put, xiꞌ tut mõgãhãꞌ, ha taꞌ mõg ꞌIyaet haꞌ, tuꞌ mõg tu mõktuꞌ mõxahaꞌ, \v 22 ha tikmũꞌũn te hãmyũmmũgãhãꞌ, tu ꞌEnot kutok ꞌAkenap ꞌãktux, ha Yonex yõg tikmũꞌũn xat, yãy tak yãnãn tuꞌ xat, yĩy Yoye kuxãnõg, pa Topa te hãmyũmmũgãhãꞌ, ꞌĩhã mõꞌyõn, ꞌũyõtkup hã hãmyũmmũgãhãꞌ, yĩy Yoye mõg hãpxexka Ganinet tuꞌ, xix kakxop mõg, xiꞌ tut mõg, \v 23 nũy tu ti kaꞌok kõmẽn Nãyane kopah. Yã hõmã tik hittap te Topa pupi hãmꞌãktux, tu Yeyox ꞌãktux, hu: “Tikmũꞌũn teꞌ xuxetꞌax mĩy putup, tu Nãyane yõg tik ꞌãxetꞌax putup.” ꞌŨkux. Kaxĩy. Yã Topa yõg hãmꞌãktux hittap hã Yeyox xip kaꞌok kõmẽn Nãyane tuꞌ nõmhãꞌ. \c 3 \s Yoãm te Topa pupi hãmꞌãktux \p \v 1 Hãpxip ꞌĩhã Yoãm tep-tox pix, tu hãpxexka Yonex yõg hãm panip xexka haꞌ mõg, nũy Topa pupi hãmꞌãktux, \v 2 tu: \p —‍Mãꞌ, yãyhãhup, nũy hãpkummuk mĩy kux. Yã hõnhã Topa te ꞌãxat nũnteꞌ Kaxĩy. \p \v 3 Yã hõmã tik hittap ꞌIyait te Yoãm ꞌãktux, ꞌĩhã Topa pupi hãmꞌãktux, yĩy: \q “Tik xip hãm panip xexka tuꞌ, tuꞌ yĩy kaꞌok, tu: \q ꞌÃpu, Topa yõg putat max mĩy, \q nũy Topa pu putat kohe tuꞌ yoaꞌ.” \m ꞌŨkux. Kaxĩy. \p \v 4 Yoãm te kãmẽn xeh hã topixxax mĩy, nũy tu xokxop xax hãg-nãy hĩy, tu kunit mãhãꞌ, xix puk hep xup. \v 5 Ha ta kõmẽn Yenoyanẽn yõg tikmũꞌũn xohix nũn, xix hãpxexka Yonex yõg tikmũꞌũn, xix tikmũꞌũn te kõnãg xexka Yohnãm yĩkaꞌ pip, tuꞌ nũn, \v 6 ha Yoãm te tikmũꞌũn xohip-tox pix, ꞌĩhã tikmũꞌũn te yãy yõg hãpkummuk mĩyꞌax ꞌãktux, tu yãyhãhup tu hãmꞌãktux, nũy nõm kuxyãꞌ. \p \v 7 Ha Paniye xop nũn kamah, xix Xanoxeo xop nũn, puyĩy Yoãm kamap-tox pix. Pa Yoãm te: \p —‍ꞌÃxop kummuk xop te kãyãk-tok putuk! Piyã ꞌãxat, xayĩy ꞌõg hãpkummuk mĩyꞌax tu kux, puyĩy Topa ꞌãha gãy hok, nũy ꞌãkummugã hok? \v 8 ꞌÃpu hãpxopmã max, pu tikmũꞌũn xohix xate yãyhãhup yũmmũg. \v 9 Hãmꞌãktux hok, hu: “Yã mõnãyxop ꞌAmanãm yã yũmũꞌã hã mõnãyxop xeꞌeꞌ, ꞌa Topa te ꞌũgkummugãp-tupꞌah,” Kaxĩy. ꞌŨxuktux hok! Yã Topa mũn kaꞌok, tu mĩkax xap hã ꞌAmanãm mõkputox mĩyꞌax. \v 10 Tikmũꞌũn te mĩm kup kummuk xak, kupuk hãꞌ xak, tu kuxap hã mõꞌhap, pu tu nõg, ha kaxĩy Topa te tikmũꞌũn kummuk kix putup, tuꞌ nõaꞌ. \v 11 ꞌÃte ꞌãp-tox pix, tu kõnãg hã ꞌãp-tox pix, xa yãyhãhup, nũy hãpkummuk mĩy hok ꞌũxeheh, pa tik puxet tek peꞌ nũn putup, tuꞌ kaꞌok, ha tak puꞌuk. ꞌAp maxꞌah ꞌãte nõ pataxax tat, yãk mũn kutõgnãg. Hamũn te Topa Koxuk xa mõꞌkutnãp-tup puyĩy ꞌãkuxa kaꞌogãꞌ, nũy ꞌãkuxa kummuk tupmãꞌ. \v 12 Yã pẽnẽn pahaꞌ, nũy xuxnãg xetox xap mõy mĩxux kopah, nũy xap xix mĩptut kopah, ꞌĩhã mĩxux naknãg mõꞌhap kuxap tuꞌ, ha kaxĩy Topa te yãy yõg tikmũꞌũn xex max, paꞌ yĩpkox ꞌohnãg xop xũygãp-tup, kuxap hãꞌ puk putuk nõ xũygãp-tup, haꞌ xũy xuxix tapax ꞌohnãg. ꞌŨkux. Kaxĩy. \s Yoãm te Yeyox putox pix \p \v 13 Hãpxip kutõgnãg ꞌĩhã Yeyox mõg, tu ta hãpxexka Ganinet tuꞌ xip, tu kõnãg xexka Yohnãm haꞌ mõg, pu Yoãm putox pix, \v 14 pa Yoãm te: \p —‍ꞌÃmhok! Kaxĩy hok! Pak mũn putox pix ꞌũyãnãn tuꞌ! ꞌÃxexka, hak mũn kutõgnãg. Teptu xatek xat, ꞌũg ꞌãp-tox pix? Kaxĩy. \p \v 15 Ha Yeyox te: \p —‍Topa te ꞌãp-tup, xak putox pix. Yã puxiꞌ. Kaxĩy. \p Ha: —‍Ya hamũn. Kaxĩy. Tup-tox pix. \p \v 16 Haꞌ pix kux, ꞌĩhã Yeyox te kõnãg kox tuꞌ xupep, ha pexkox xõn, ha Yeyox te Topa Koxuk pẽnãhãꞌ, ha ta tuꞌ yĩxohoh kuxxuxtut putuk, tu mõktu Yeyox putox tonnok, tu yĩmũꞌ xip, \v 17 ha ta Topa yĩy, tu hãmꞌãktux pexkox tuꞌ, hu: \p —‍Nũhũ ꞌũgkutok pit. ꞌÃte nõm mõꞌyãy xeꞌẽgnãg, hak kuxa hittupmãhãꞌ! Kaxĩy. \c 4 \s Hãmgãyãgnãg te Yeyox xapit puyĩy hãpkummuk mĩy \p \v 1 Ha Topa Koxuk te Yeyox mõgãhã hãm panip tuꞌ, ha Hãmãyãgnãg te Yeyox xapit, puyĩy hãpkummuk mĩy. \v 2 Yã ꞌãmnĩy xohix te 40 hã ꞌap xitꞌah Yeyox, ha putup tep-tex, \v 3 yĩy Hãmgãyãgnãg teꞌ yĩka xupep, tu: \p —‍Pax xa yã Topak-tok, ꞌãpuꞌ xat, pu nũhũ mĩkaxxap yãyhã pãm xeꞌeꞌ, xayĩꞌ mãꞌ. Kaxĩy. \p \v 4 Ha Yeyox te: \p —‍Topa yõg tappet te tikmũꞌũn xat, pu pãm puxet hã tu hi kaꞌok hok, pãyãꞌ xat, pu Topa yõg hãmꞌãktux hã tikmũꞌũn kuxa hi kaꞌok. Kaxĩy. \p \v 5 Ha Hãmgãyãgnãg te kõmẽn Yenoyanẽn haꞌ mõgãhãꞌ, yã Topa yõg kõmẽn, ha Topa pet xexka tuꞌ mõgãhãꞌ, puꞌ pet tox xanep yĩmũ ꞌãtiꞌ, \v 6 ha: \p —‍Pax xa Topak-tok, xa nũy nũhãy hãm tuꞌ. Yã Topa yõg tappet te: \q “Topa te pexkox yõg xop nũꞌpok putup, nũy ꞌãpẽnã max, \q tu ꞌãtat putup, ꞌũyĩm hã ꞌãtat putup, \q ka mĩkaxxap ꞌãpata xũy.” \m ꞌŨkux. Kaxĩy. \p \v 7 Ha: \p —‍Pa Topa yõg tappet te hãmꞌãktux kamah, hu: “ꞌÕgnũ Topa hã hãpkutexꞌex hã gãyã hok.” Kaxĩy. \p \v 8 Ha Hãmgãyãgnãg teꞌ mõgãhã yĩktix tox xanep yĩmũꞌ, tu hãm xexka max xohix tuꞌ mũg, tu hãpxopmãꞌax max xohix tuꞌ mũg, \v 9 tu: \p —‍Pẽnãꞌ! ꞌŨgmũn pu nũꞌãxup, kopxix xaꞌ hõm hãpxop xohix. Kaxĩy. \p \v 10 Ha Yeyox te: \p —‍ꞌÃkmũnꞌah. Mõg, nũy ꞌãpep. Yã Topa yõg tappet te: “Topap-xehnãg pu nũꞌãxup, nũy ꞌãkuxaꞌ yẽy.” Kaxĩy. \p \v 11 Yĩy Hãmgãyãgnãg teꞌ nĩm, ha pexkox yõg nũꞌpok xop nũn, nũy Yeyox pẽnã max. \s Yeyox te hãpxopmã kõnãmãhãꞌ \p \v 12 Ha taꞌ nũn xonat xop, tu Yoãm mũg, tu kanet hã mõꞌtat, ha Yeyox teꞌ yũmmũg, tu hãpxexka Ganinet tuꞌ mõg, \v 13 tu kõmẽn Nãyane nĩm, nũy kõmẽn Kapãnãn tuꞌ xip, ha kõnãg xexka Ganinet teꞌ yĩkaꞌ xup, yãꞌ xip hãpxexka Yemonõm xix Nãptanix tuꞌ. \v 14 Hõmã, hãmyãxatamuk xohix ꞌĩhã Topa te hãmꞌãktux, ha tik hittap ꞌIyait te nõm pupi hãmꞌãktux, tu tappet tu kaxꞌãmiꞌ, nũy tikmũꞌũn xohix pu hãmyũmmũgãꞌ, nũy Yeyox xipꞌax ꞌãktux. Yã Topa yõg hãmꞌãktux hittap hã Yeyox te kõmẽn Kapãnãn tuꞌ nox xip, yĩy: \q \v 15 “Yemonõn yõg hahãm, xix Nãptanix yõg hahãm, \q yã kõnãg xexka kux tuꞌ pip, tu kõnãg xexka Yohnãm xatapaꞌ pip, \q nõꞌõm puknõg yõg Ganinet. \q \v 16 Yãꞌ puknõg xop te hãpkoxtap kopaꞌ pip, tu hãmyũmmũg ꞌohnãg, \q tu kuyãnãm xexka pẽnãp-tup, puyĩy hãptupmãꞌ, \q puyĩꞌ puknõg xop hãmyũmmũg, \q ha kuyãnãm te hãpkoxtap tu mãp-tup, \q nũy nõm puknõg xop kuxa hittupmãꞌ.” ꞌŨkux. Kaxĩy. \p \v 17 Ha Yeyox te hãmꞌãpak maxꞌax ꞌãktux hãmãxap, hu: \p —‍ꞌÃpu, yãyhãhup, tu ꞌõg hãpxopmãꞌax kummuk kux! Yã hõnhã Topa te yãy yõg tikmũꞌũn xat. ꞌÃpu ꞌĩpkox piꞌ! Kaxĩy. \s Yeyox te tik te 4 xãnãhãꞌ \p \v 18 ꞌÃmnĩy ꞌũm ꞌĩhã Yeyox te hãpkumep, tu kõnãg xexka Ganinet yõg hãpkux tuꞌ hãpkumep, ꞌĩhã tik taknõy 2 pẽnãhãꞌ, ha mãm xuk, tuꞌ xuxetꞌax Xĩmãm, yãꞌ xuxetꞌax nõy te: Pet, xiꞌ taknõy ꞌãxetꞌax ꞌÃneneꞌ, tu mõ tut panip yõn, tu mãm xuk pax, \v 19 ha Yeyox te: \p —‍ꞌÃpu, ꞌũkpe mõg ꞌũg ꞌãyũmmũgãꞌ, xayĩy tikmũꞌũn tuk ha nũnnãꞌ. Kaxĩy. \p \v 20 Yĩy tut panip nĩm, nũy Yeyox mũtik hãpkumep. \p \v 21 Haꞌ mõg ꞌĩhã tik taknõy 2 nõy pẽnãhãꞌ, haꞌ xuxetꞌax Tiak, xiꞌ taknõy ꞌãxetꞌax Yoãm, yã Yemeneo kutok, tu yãy tak yõg mĩpkox kopaꞌ mãm, nũy tut panip mĩy. Ha Yeyox teꞌ xapit, puyĩy nũ mũtik hãpkumep, \v 22 ha hãpxip ꞌohnãg ꞌĩhãꞌ mõg, tu yãy tak nĩm, xix mĩpkox nĩm, nõm te kõnãg yĩmũꞌ mõg, ha Yeyox peꞌ mõg. \s Yeyox te hãmyũmmũgãhã xix hittupmãhãꞌ \p \v 23 Ha Yeyox te hãpkumep punethok, tu ta Ganinet yõg hãpxexka xohix hã hãpkumep, tu Topa pet xohix kopa hãmyũmmũgãhãꞌ, tu Topa yõg hãmꞌãpak maxꞌax ꞌãktux, xix Topa te tikmũꞌũn xatꞌax ꞌãktux, tu tikmũꞌũn pakut xop hittupmãhãꞌ, \v 24 ha hãpxexka Xit yõg tikmũꞌũn xohix teꞌ xupak, huꞌ pakut xop tat Yeyox hah, yã hãmpakut xohix te tikmũꞌũn pakutnãhãꞌ, xix yãmĩy kummuk teꞌ pakutnãhãꞌ, ha nõm tikmũꞌũn te yãy pu xuꞌux xop tat, xix hãpkumep hok xop tat, ha Yeyox teꞌ xohix hittupmãhãꞌ. \v 25 Ha tikmũꞌũn xohix punethok teꞌ peꞌ mõg, yã Ganinet yõg tikmũꞌũn, xix kõmẽn te 10 yõg tikmũꞌũn, xix Yenoyanẽn yõg tikmũꞌũn, xix Yonex yõg, xix Yohnãm xatapaꞌ pip xop. Yãꞌ xohix te Yeyox peꞌ mõg. \c 5 \s Yeyox te hãmꞌãktux yĩktix yĩmũꞌ \p \v 1 Jesus te tikmũꞌũn xohix pẽnãhãꞌ, tu yĩktix tuꞌ mõg, tu mõktu pepiꞌ xip, tuꞌ yũm. Ha yãy yõg tik xop teꞌ yĩkaꞌ mãm, \v 2 ha hãmyũmmũgãhãꞌ, nũy Topa yõg hãpxopmãꞌax yũmmũgãꞌ, hu: \p \v 3 —‍ꞌŨkuxa hittupꞌax tikmũꞌũn kuxa kopaꞌ hok xop. \p Yã Topa te nõm tikmũꞌũn xat xeꞌeꞌ, huꞌ kuxa hittupmãhãꞌ. \p \v 4 —‍ꞌŨkuxa hittupꞌax tikmũꞌũn pota punethok xop. \p Yã Topa teꞌ kuxa hittupmãp-tup. \p \v 5 —‍ꞌŨkuxa hittupꞌax tikmũꞌũn te yãy kutõgnãg peꞌpaxex. \p Yã Topa te nõm pu hãmꞌãktux xex, tuꞌ xaxok ꞌohnãg, yĩy pexkox yõg hãpxop pop putup. \p \v 6 —‍ꞌŨkuxa hittupꞌax tikmũꞌũn yĩpkox pip xop, nõm teꞌ xak, nũy Topa puꞌ yĩpkox piꞌ, tu hãmyok mĩy putup xũy. \p Yã Topa teꞌ kuxa mãmmãhãꞌ. \p \v 7 —‍ꞌŨkuxa hittupꞌax tikmũꞌũn teꞌ nõy kuxa kaꞌ. \p Yã Topa te nõm tikmũꞌũn kuxa kaꞌ. \p \v 8 —‍ꞌŨkuxa hittupꞌax tikmũꞌũn kuxa tup xop. \p Yã nõm te Topa pẽnãp-tup. \p \v 9 —‍ꞌŨkuxa hittupꞌax tikmũꞌũn te yãykix kuxyãhãꞌ. \p Yã ꞌõm te Topa hãk-tok xeꞌeꞌ. \p \v 10 —‍ꞌŨkuxa hittupꞌax tikmũꞌũn xũy, nõm tikmũꞌũn xũy nũy hãpxopmã max. \p Yã Topa teꞌ xexkãnãp-tup ꞌĩhãꞌ hep xop xohix xat. \p \v 11 —‍ꞌÃkuxa hittupꞌax ꞌĩhãꞌ gãyxop te ꞌãxũygãhãꞌ, xix ꞌãmãnõg, xix ꞌãkteꞌex kummuk, xix ꞌãkupex, ꞌũkpe ꞌãmõg hah. \v 12 ꞌÃkuxa hittupꞌax, yã Topa te xa popmãp-tup pexkox yõg hãpxop xohix. Yã hõmã tik gãy xop te Topa yõg tik hittap xop xũygãhãꞌ, tuꞌ pupi hãmꞌãktux xop xũygãhã kamah, ꞌãmũn putuk. \s Yeyox te ꞌãmot xuxpex ꞌãktux xix kuyãnãm \p \v 13 —‍ꞌÃmot xuxpex teꞌ xitꞌax xuxpexgãhãꞌ, ha xogyĩn kutnat, puyĩy tuk-tox hok. Ha kaxĩy ꞌãxop te Topa hãꞌ puknõg xop pu hãmmaxnãhãꞌ. Pax pu ꞌãmot kuꞌuk kummuk hãk-tox, puxix tikmũꞌũn xep-tup nõg, nũy hãptopa putyõn, haꞌ xohix teꞌ tonnok. \p \v 14 —‍Kuyãnãm te hãptupmãhãꞌ, ha kaxĩy ꞌãxop te tikmũꞌũn pu Topa pupi hãmꞌãktux, tuꞌ kuxa hittupmãhãꞌ. Tikmũꞌũn xohix te kõmẽn pẽnãhãꞌ, yã kõmẽn te yĩktix yĩmũꞌ pip. \v 15 Piyã kuyãnãm tatꞌax pahaꞌ, nũy nõ manax kopaꞌ yũm, tu mõꞌnĩy? ꞌAp yũmꞌah, pãyã mĩmpe yĩmũꞌ yũm, puyĩy mĩptut xohix tupmãꞌ, puyĩy tikmũꞌũn nõ hãmpẽnã max. \v 16 Ha kaxĩy ꞌãxop te tikmũꞌũn pu Topa yõg hãmꞌãktux ꞌãktux, pu tu hittup, ha kaxĩy ꞌãxop te hãpxopmã max, pu tikmũꞌũn pẽnãꞌ, nũy ꞌÃtak Topa pu hãmꞌãktux, hu: “Yã ꞌãmax xeꞌẽgnãgꞌ”! Kaxĩy. \s Tu Topa yõg xatꞌax ꞌãktux \p \v 17 —‍ꞌŨpeꞌãpaxeh hok, hu: “Yeyox nũn, nũy Mõyyex yõg xatꞌax nõaꞌ.” Kaxĩy. ꞌÃmhok. ꞌAknũnꞌah ꞌũg tik hittap xop yõg hãmꞌãktux nõaꞌ, nõm hittap xop te Topa pupi hãmꞌãktux, ꞌap nõãp-tupꞌah, pak nũn nũy hãmꞌãktux yũmmũgã max. \v 18 ꞌŨxaxok hok. Yãꞌ xatꞌax xip kaꞌok, tuꞌ nõg ꞌohnãg. Yã Topa yõg tikmũꞌũn teꞌ xuktux putup mõꞌkumaꞌ mõg. Yã kaxꞌãmiꞌax kutõgnãg xut ꞌohnãg, ꞌĩhã pexkox xip, ꞌĩhãꞌ xip hahãm. ꞌŨnõg ꞌohnãg. \v 19 Yĩy tikmũꞌũn yĩpkox pip ꞌohnãg Topa yõg xatꞌax puꞌ, xiꞌ nõy yũmmũgãꞌax, puꞌ yĩpkox hok, puxix ꞌõm kutõgnãg. Yã Topa te nõm kutõgnãg ꞌãktux putup ꞌĩhã yãy yõg tikmũꞌũn xat. ꞌA xexkãnãp-tupꞌah. Pa tikmũꞌũn yĩpkox pip, tuꞌ nõy yũmmũgãꞌax, pu yĩpkox piꞌ, puxix Topa xexka ꞌãktux putup, ꞌĩhã yãy yõg tikmũꞌũn xat. \v 20 Yĩy hãpxopmã max Topa puꞌ, tu ꞌãyĩpkox pip pax Topa puꞌ, puyĩy Topa ꞌãxop pu pexkox xõn, ꞌĩhã yãy yõg tikmũꞌũn xat, nũy: Mõnãy! Kaxĩy. Pa hãmyũmmũg xop yĩpkox ꞌohnãg xop, xix Paniye xop teꞌ mõxakux ꞌohnãg. \s Tu tep-tup nõg ꞌãktux \p \v 21 —‍Tik hittap te mõnãyxop pu hãmꞌãktux, tuꞌ xat, hu: “ꞌŨp-tex hok. Tikmũꞌũn teꞌ nõy putex, puxiꞌ mõgã tik pa te hãmyũmmũg keppah, puyĩꞌ yõg hãpkummuk mĩyꞌax kopit.” Kaxĩy. \v 22 Pa ꞌãte ꞌãxat, hu: Tikmũꞌũn teꞌ nõy hãꞌ gãy, puxix tik pa te hãmyũmmũg kopit. Ha tikmũꞌũn teꞌ nõy pu hãmꞌãktux, hu: “ꞌÃkummuk,” kaxĩy, puxix tik xexka xop hãpkummuk mĩyꞌax kopit. Ha tikmũꞌũn teꞌ nõy putup nõg, hu nõm pu hupmãhãꞌ, hu: “ꞌÃp-tox kummuk!” kaxĩy, puxix nõm mõgã Hãmgãyãgnãg Pet hah. \v 23 ꞌÃmõg Topa pet hah, nũy Topa pu hãpxop mõꞌhap, nũy tuꞌ haxyãꞌ, tu hãmpeꞌpaxex, hu: “Hamũn, ꞌũgnõy gãy, tute ꞌã tuꞌ gãy,” kaxĩy. \v 24 ꞌÃpu, ꞌõg hãpxop mõꞌhapꞌax nĩm, nũy mõg mõꞌkaꞌok ꞌãnõy hah, pu ꞌãnõy mũtik yãyhã ꞌãxape ꞌũxeheh, hak-nãy tu ꞌõg hãpxop mõꞌhap Topa puꞌ. \p \v 25 —‍Tikmũꞌũn te xa tuꞌ gãy, xix ꞌãkupex, tu ꞌãmõgãꞌax tik pa te hãmyũmmũg hah, ꞌãpu nũ mũtik yãyhã ꞌãxape, ka ꞌãmõgã tik pa te hãmyũmmũg hah, haꞌ xat pu ꞌãmũy, nũy kanet kopa mõꞌãtat. \v 26 Pax xa kanet kopa ꞌãxip, hu ta ꞌãxupa hok, tu mõktu tayũmak xexka hã pago, xayĩy ꞌãpep. \s ꞌŨnõy hãꞌ xupxet ꞌãktux \p \v 27 —‍ꞌÃxop te Topa yõg xatꞌax yũmmũg, ha: “ꞌÃnõy hã xupxet hok!” Kaxĩy. \v 28 Pa ꞌãte ꞌãxat, hu: ꞌŨn ꞌãpa hã pẽnã hok, nũy ꞌũn putup hok. Tikmũꞌũn te ꞌũn pẽnãhãꞌ puxiꞌ kuxa kopaꞌ xonnix. \v 29 Pax xa ꞌãpa xeꞌe xa hãpxopmã kummugãꞌ, ꞌãpu ꞌãpa xut, nũy putyõn. Yãꞌ max ꞌãpap-xet, ha taꞌ kummuk, xa Hãmgãyãgnãg Pet ha ꞌãmõg. \v 30 Pax xa ꞌãyĩm xeꞌe xa hãpxopmã kummugãꞌ, ꞌãpu ꞌãyĩm xax mĩkax hã, nũy putyõn. Yãꞌ max ꞌãyĩm puxet, ha taꞌ kummuk xa Hãmgãyãgnãg Pet ha ꞌãmõg. \s Tik te yãy xetut nĩm ꞌãktux \p \v 31 —‍Tikmũꞌũn te ꞌãxat kamah, hu: “Tik teꞌ xetut nĩm putup, puxix tappet mĩy, pu tuꞌ nĩm.” Kaxĩy. \v 32 Pa ꞌãte ꞌãxat xeꞌeꞌ: ꞌÃxetut nĩm hok. Pẽyãꞌ xetut te tik nõy mũtik xonnix, ꞌũtux hok pu nĩm, pãyãꞌ xetut te tik nõy mũtik xonnix hok, ꞌũtux hok pu nĩm hok, ka tik nõy mũy, nũy nũ mũtik tuꞌ xonnix. Yã tik teꞌ nõy xetut mũg, tu nõm hãꞌ xupxet, yã hãpkummuk mĩy. \s Tute hãmꞌãktux xexꞌax ꞌãktux \p \v 33 —‍Mõnãyxop hittap te Topa yõg hãmꞌãktux ꞌãpak, hu ꞌãxat, hu: “Xate Topa pu hãmꞌãktux xex, ꞌãpuꞌ xaxok hok, nũy mĩy.” Kaxĩy. \v 34 Pa ꞌãte: Topa ꞌãxetꞌax ꞌãktux hok ꞌĩhã hãmꞌãktux xex, xix pexkox ꞌãktux hok. Pexkox yã Topa xipꞌax xeꞌẽgnãg hah, \v 35 xix hãm xexka ꞌãktux hok, ꞌĩhã hãmꞌãktux xex. Yã hãm xexka xohix Topa yõg, yãꞌ yõg hãptonnokꞌax. Ha Yenoyanẽn ꞌãktux hok. Yã Topa teꞌ xat xeꞌẽgnãg, yãꞌ yõg kõmẽn xeꞌeꞌ, \v 36 xix ꞌãxe ꞌãktux hok, ꞌĩhã hãmꞌãktux xex. Piꞌyãꞌ yãy xe yãyhã yãm-nok, xip-nĩy? ꞌAp yãyhã yã yũmmũgꞌah, yĩy ꞌãxe ꞌãktux hok, ꞌĩhã hãmꞌãktux xex. \v 37 Hu hãmꞌãktux kutõgnãg, hu: “ꞌÃmhok,” kaxĩy, xix: “Hamũn,” kaxĩy. Puxiꞌ. Yã Hãmgãyãgnãg mũn te tikmũꞌũn yũmmũgãhã, pu hãmꞌãktux tox. Hãmꞌãktux tox hok! \s ꞌŨnõy pu hãpkummuk hãꞌ yãnãn ꞌãktux \p \v 38 —‍Tikmũꞌũn te: “Yãꞌ max tikmũꞌũn kummuk pu hãpkummugã ꞌũyãnãn tuꞌ, nũy tu pago.” Kaxĩy. \v 39 Pa ꞌãte: Tikmũꞌũn kummuk pu hãpkummugã hok, nũy tu pago hok, pa tik te ꞌãpayĩn kix, ꞌãpuꞌ tux hok pu ꞌãpayĩn nãg nõy kix kamah. \v 40 Tikmũꞌũn te ꞌõg topixxax xut, ꞌãpu ꞌõg kayak tuꞌ hõm kamah, ha tu paxmõg. \v 41 Xonat puknõg te ꞌãxat, xayĩy ꞌũyõg hãpxop putux tat, ꞌãpuꞌ tat. Ha ꞌãxat pu kinõm puxet hãꞌ tat, ꞌãpu kinõm 2 hãꞌ tat. \v 42 Tikmũꞌũn te hãpxop ꞌũm xak, nũy ta putpu xaꞌ hõm, ꞌãpu tuꞌ hõm. Tikmũꞌũn teꞌ hok xak hãpxop ꞌũm, ꞌãpu tuꞌ hok hõm. \s ꞌÃhãꞌ puknõg xop putup pax \p \v 43 —‍Tikmũꞌũn te: “ꞌÃxapep-tup pax, paꞌ puknõg xiꞌ gãy xop putup hok.” Kaxĩy. \v 44 Pa ꞌãteꞌ: Gãy xop putup pax, xiꞌ puknõg xop, xix Topa tuꞌ xax, pu nõm hã hãmmaxnãꞌ, \v 45 xa ꞌãxop yãyhã Topa hã ꞌãk-tok xop xeꞌeꞌ. Yã Topa te mãyõn xat, puꞌ hep xop xohix pu hãm pukgãꞌ, yã hãpxopmã kummuk xop puꞌ mĩy, xix hãpxopmã max xop puꞌ mĩy kamah. Tute tex nũꞌkutnãhãꞌ hep xop xohix pu. Yã tikmũꞌũn te hãmyok mĩy xop pu nũꞌkutnãhãꞌ, xix tikmũꞌũn te hãpkoheꞌ mĩy xop pu tex nũꞌkutnãhã kamah. \v 46 ꞌÃxop te ꞌãxapep-tup xix tikmũꞌũn gãy xop putup nõg, puxix Topa xa pexkox yõg hãpxop ꞌũm hõm hok. Yã tik kummuk xop te gohet pupi tayũmak pop, tute yãy xape xop mũn putup pax, xiꞌ puknõg xop putup nõg. \v 47 ꞌÃxop te ꞌãxape xop mũtik hãmꞌãktux puxehnãg, ha taꞌ puknõg xop te yãy xape mũtik hãmꞌãktux kamah, nõm xop te Topa hãꞌ puknõg xop. \p \v 48 —‍ꞌÃpu hãpxopmã max xeꞌẽgnãg, nũy ꞌÃtak Topa putuk, ha pexkox kopaꞌ xip, tu hãpxopmã max xeꞌẽgnãg mõꞌkumaꞌ mõg. \c 6 \s ꞌÃnõy pu hãmmaxnãhãꞌ \p \v 1 —‍ꞌÕg pa ꞌãtiꞌ! Hãpxopmã max hok, nũy mõꞌãmã hok, puyĩy tikmũꞌũn pẽnãꞌ. ꞌÃmhok. Pa Topa pu hãpxopmã max xeꞌe, puyĩy Topa pẽnãꞌ. Pãyã xateꞌ mĩy puyĩy tikmũꞌũn pẽnãꞌ, puxix Topa yũmũg Tak xa pexkox yõg hãpxop ꞌũm hõm putup hok. \p \v 2 —‍Xate tikmũꞌũn hok xop pu hãpxop hok hõm, ꞌãpu ꞌĩy hok. Yã mõꞌãmãꞌax xop pa max, pãyãꞌ kuxa kummuk, tu yãy yõg hãpxopmã maxꞌax ꞌãktux, tu Topa pet kopa hãmꞌãktux, xix kõmẽn kopa hãmꞌãktux, pu tikmũꞌũn hãpxopmãꞌax yũmmũg, tu: “Yã tik max, ꞌõhõm!” Kaxĩy. Yã Topa tep-tup nõg, tu: “Puxiꞌ.” Kaxĩy. Tu pexkox yõg hãpxop ꞌap hõm putupꞌah, mõꞌãmã pax xop puꞌ hõm putupꞌah. \v 3 Xate tikmũꞌũn hok hã nõ teheh, ꞌãpu hãmꞌãktux hok, pu tikmũꞌũn ꞌũm yũmmũg hok, pu ꞌãxape xeꞌe yũmmũg hok. \v 4 Tikmũꞌũn ꞌũm puꞌ xuktux hok, puxix Topa xa pexkox yõg hãpxop hõm. Yã Topa te hãpxopmãꞌax xohix pẽnãhãꞌ. \s Tute Topa pu hãmꞌãktux ꞌãktux \p \v 5 —‍Tikmũꞌũn te mõꞌãmã, yãꞌ pa max, pãyãꞌ kuxa kummuk, tu Topa pu hãmꞌãktux hitop, tu kõmẽn yõg putat hãꞌ xuktux, xix Topa pet kopaꞌ xuktux, pu tikmũꞌũn pẽnãꞌ, nũy tu: “ꞌŨmax nõꞌõm! Yã Topa pu hãmꞌãktux pax!” Kaxĩy. Pãyã yãꞌ koit. \v 6 Pa ꞌãpet ha mõg, nũy mõhãmyĩnnĩn, nũy ꞌãp-xehnãg hã ꞌõg ꞌÃtak Topa pu hãmꞌãktux, ꞌĩhã xate nõm pẽnã ꞌohnãg, haꞌ xupak, tu xaꞌ hõm pexkox yõg hãpxop. Yã Topa ꞌõg ꞌÃtak te hãpxopmãꞌax xohix pẽnãhãꞌ. \p \v 7 —‍Topa pu ꞌãp-xehnãg hã hãmꞌãktux, tu hãmꞌãktux ꞌãhĩynãg hok, ꞌũpuknõg xop putuk. Nõm te Topa pu hãmꞌãktux tox, tu hãmꞌãktux ꞌãhĩynãg, puyĩy Topaꞌ xupax. \v 8 Kaxĩy mĩy hok! Topa yã ꞌõg ꞌÃtak, tu hãmyũmmũg xeꞌẽgnãg, tu xatep-tup yũmmũg tap. \v 9 Yĩy Topa pu hãmꞌãktux kaxĩy, hu: \q “Yũmũg ꞌÃtak, nõm te pexkox tuꞌ xip, pũyãꞌ xohix kuxaꞌ yẽy ꞌãkeppah, tu ꞌãmax xeꞌẽgnãg ꞌãktux. \q \v 10 Pũyã tikmũꞌũn xohix ꞌõg xatꞌax puꞌ yĩpkox piꞌ nũhũ hãhãm tuꞌ. \q Yã pexkox yõg xop xohix yĩpkox pip nõmhã. \q \v 11 ꞌÃmnĩy xohix ꞌĩhãk mũꞌã hãpxop ꞌũm nũꞌkutnãꞌ, ꞌũyĩꞌ mãꞌ, \q \v 12 hak mũ yõg hãpkummuk mĩyꞌax xaxogãꞌ, pu tu kux. \q Tikmũꞌũn tek mũg kummugãhãꞌ, hak mũꞌãte nõm mĩyꞌax xaxogãhã kamah, haꞌ kux. \q \v 13 ꞌŨtux hok puk mũg kopit hok, ꞌũgmũꞌã hãpxopmã kummuk hok, pak mũg kaꞌõgãꞌ, ꞌũyĩy hãpxopmã max. \q Yã ꞌãxexka xeꞌẽgnãg, hu tikmũꞌũn xohix xat, xix hãpxop xohix xat, haꞌ xat kuxyã ꞌohnãg, ꞌãkaꞌok xeꞌẽgnãg hah, xix ꞌãmax xeꞌẽgnãg kamah. Hamũn.” \p \v 14 —‍ꞌÃnõy yõg hãpkummuk mĩyꞌax xaxogãꞌ, puxix ꞌÃtak Topa ꞌõg hãpkummuk mĩyꞌax xaxogãꞌ, \v 15 pa ꞌãnõy yõg mĩyꞌax xaxogã hok, puxix Topa ꞌõg mĩyꞌax xaxogã ꞌohnãg. \s ꞌÃxit hok nũy Topa pu hãmꞌãktux \p \v 16 —‍ꞌÃxit hok nũy Topa pu hãmꞌãktux, hu ta ꞌãpa hittup. Tikmũꞌũn te mõꞌãmãꞌ, yãꞌ pa max, pãyãꞌ kuxa kummuk, tuꞌ xit hok ꞌĩhã pa kummuk, puyĩy tikmũꞌũn pa kummuk pẽnãꞌ, tuꞌ xit hok yũmmũg, pa Topa te nõm xop pu pexkox yõg hãpxop hõm ꞌohnãg. \v 17 ꞌÃxit hok, nũy Topa pu hãmꞌãktux, ꞌãpu ꞌãpayĩn pix, xix ꞌãxe yoaꞌ, \v 18 puyĩy tikmũꞌũn ꞌãxit hok yũmmũg hok. Yã ꞌÃtak Topa puxehnãg teꞌ yũmmũg, ha tikmũꞌũn te Topa pẽnã hok, ha hãpxopmãꞌax xohix pẽnãhãꞌ, tu xa pexkox yõg hãpxop hõm putup. \s Pexkox yõg hãpxop ꞌãktux \p \v 19 —‍Hãpxop xohix pop hok, xix tayũmak xexka pop hok, nũy yãy tu nũꞌxok, tu mõktu ꞌõg tayũmak xohix nũnte hãm xexka tuꞌ. Yãꞌ kut teꞌ mãhãꞌ, hak-nox, haꞌ nõg, ha tik kummuk teꞌ nõy yõg hãpxop hãꞌ xupxet, xix ꞌõg tayũmak hãꞌ xupxetꞌax, yĩy pop hok, \v 20 pa pexkox yõg hãpxop pop, tik ꞌũm te nõm hãpxop hãꞌ xupxet hok, xik-nox ꞌohnãg. \v 21 Tikmũꞌũn kuxa te yãy yõg hãpxop xak, yĩy pexkox yõg hãpxop xax, puyĩy ꞌãkuxa hittupmãꞌ. \s Kuyãnãm ꞌãktux \p \v 22 —‍Kuyãnãm te tikmũꞌũn pa putuk, tu hãptupmãhãꞌ, ha tikmũꞌũn te hãmpẽnã max. ꞌŨpa max, puxix nõmhã hãmpẽnã max kamah. \v 23 ꞌŨpa kummuk, puxix hãmpẽnã kummuk. Pax xa ꞌãpa hok, puxix hãmpẽnã ꞌohnãg. Yã ꞌãmnĩy koxtap pax! \s Tute ꞌũptexop xexka ꞌãktux \p \v 24 —‍Tikmũꞌũn teꞌ xuxyã 2 pu hãm hok. Yãꞌ xuxyãp-xet putup nõg, tu taꞌ nõy putup pax. Kaxĩy tikmũꞌũn te Topa pu hãm hok ꞌĩhã tayũmak xak pax. \p \v 25 —‍Yĩy ꞌãte xa hãmꞌãktux, hu: Xutigã hok, nũy tu: “ꞌÃtep-tep mãꞌax?” Kaxĩy. Xix: “ꞌÃtep-tep mũn xoꞌopꞌax?” Kaxĩy. Xix: “Piꞌa ꞌãte mõꞌtatꞌax?” Kaxĩy. Yũmmũg. Tikmũꞌũn yĩn max hãmãxap, hak-nãy tu hãpxop xitꞌax xix topixxax. \v 26 Putuxnãg pẽnãꞌ, haꞌ topahaꞌ. ꞌAp hãpxop xap xokꞌah, xix hãpxop ta nũnnã ꞌohnãg, tuꞌ pet kopaꞌ xex ꞌohnãg, pa ꞌÃtak Topa te pexkox tuꞌ xip, tu pẽnãnãꞌ xip, puyĩy putuxnãg xit. Piꞌyã Topa tep-tup? Yã Topa te tikmũꞌũn putup xexkah, tu putuxnãg xop putup kutõgnãg. \v 27 Pax pu tikmũꞌũn ꞌũm yãykuxop xexkah, puxiꞌ xutigãꞌax hãꞌ hi tox ꞌohnãg. \p \v 28 —‍Teptu hãmpeꞌãpaxex, hu: “Tep tek mõꞌtatꞌax?” Kaxĩy. Pẽnã mĩnnut. ꞌŨtuk max, tuꞌ hãm ꞌohnãg, tu topixxax xap ꞌohnãg yãy puꞌ, \v 29 pa ꞌãte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: Mõnãyxop hittap Xanomãm yãꞌ xexkah, tu ꞌIyaet yõg tikmũꞌũn xohix xat, tup-texop xexkah, tu topixxax max mõꞌtat, pa Xanomãm xax ꞌãnuk max, ha mĩnnut xax ꞌãnuk mãynãg. \v 30 Yã Topa te mĩnnut xop xax mĩy, xix mĩxux xop xax, ha hõnhãꞌ xip, tu hãptup ꞌĩhãꞌ tap, ha kuxap hã mõꞌxut, haꞌ nõg, yĩy Topa te xa topixxax mõꞌtatnãhã kamah, pa ꞌãkuxa mãm puꞌuk Topa kopah. \v 31 Yĩy yãy xutigã hok, nũy ꞌãxitꞌax xax hok, nũy xoꞌopꞌax xax hok, nũy topixxax xax hok. ꞌÃmhok. Kaxĩy hok. \v 32 ꞌŨpuknõg xop te Topa yũmmũg ꞌohnãg, huꞌ yãykuxop punethok, pa Topa yã ꞌãxop hã ꞌÃtak, tu pexkox tuꞌ xip, tu ꞌãpẽnãnãꞌ xip, nũy xa hãpxop xohix mõꞌpok, \v 33 yĩy Topa xax hãmãxap, tu nõm pu ꞌãyĩpkox piꞌ, nũy nõ xatꞌax mĩy, ha xaꞌ popmãp-tup hãpxop xohix. \v 34 Yĩy xutigã hok ꞌĩhã hãptup peꞌãpaxex. Yã hãptup mõꞌnãp-tup, ha xate hãpxop xak putup punethok, nũy yãykuxop. Pa hõnhã yã yãykuxop punethok. Yãꞌ puxiꞌ. \c 7 \s ꞌŨnõy yõg hãpxopmãꞌax ꞌãktux kummuk \p \v 1 Tikmũꞌũn nõy yõg hãpxopmãꞌax kopit hok, nũy nõ kummuk ꞌãktux hok, ka Topa ꞌõg hãpxopmãꞌax kopit, nũy ꞌãkummuk ꞌãktux kamah. \v 2 ꞌÃxop te ꞌãnõy yõg hãpxopmãꞌax kopit, ha kaxĩy Topa te ꞌãkopit putup; ꞌõg panat hã ꞌãnõy pu hãpxop xap hãmenex, puxix nõm panat hã xa hãmenex hãpxop xap kamah ꞌũyãnãn tuꞌ. ꞌÃnõy puk-tõgnãg hõm, puxix xaꞌ hõm ꞌãk-tõgnãg kamah. ꞌÃnõy pu punethok hõm, puxix xaꞌ hõm punethok ꞌũyãnãn tuꞌ. \v 3 Xate ꞌãnõy yõg hãpxopmãꞌax kummuk pẽnãhãꞌ. Teptu xate pẽnã hok yãy yõg hãpxopmãꞌax kummuk? \v 4 Xate ꞌãnõy pu hãmꞌãktux, hu: “Nãy, tux hok ꞌũ xa hãmyũmmũgãꞌ,” kaxĩy, ꞌĩhã ꞌãpa te hãmyũmmũg ꞌohnãg. \v 5 ꞌÃpa te hãmyũmmũg ꞌohnãg, yã mõꞌãmãꞌ. Yãy yõg hãpxopmã kummuk kux hãmãxap, xayĩy kunãy tu ꞌãnõy yõg hãpxopmãꞌax kummuk kuxyãꞌ. \p \v 6 —‍Topa yõg hãpxop max hõm hok kokex putuk xop puꞌ, ka gãy ha ꞌãp-top. ꞌÕg kupxat xap max hõm hok xapup putuk xop puꞌ, kaꞌ gãy ha nõm tonnok. Kaxĩy Topa yõg hãmꞌãktux ꞌãktux hok hãmgãy xop puꞌ, ka ꞌãp-tex ꞌũgãy tuꞌ. \s Topa mũn max \p \v 7 —‍Topa tuꞌ xax, puxix xaꞌ hõm. ꞌŨxax, hu taꞌ xipiꞌ, hãptopa ꞌãxip, tuꞌ xãnãꞌ, puxix xaꞌ xõn. \v 8 Tikmũꞌũn te ta tuꞌ kax, puxiꞌ pop, ha tikmũꞌũn teꞌ xak, puxiꞌ xipiꞌ, ha Topa te hãpxõn putup ꞌĩhã tikmũꞌũn te hãptopa xãnãhãꞌ, hu: “Hãpxõn!” Kaxĩy. \v 9 ꞌÃk-tok te pãm xak. ꞌOk hõm putup mĩkaxxap, nũy tu yãnãn? ꞌÃmhok! \v 10 ꞌÃk-tok te mãm xak. ꞌOk hõm putup kãyã gãy, nũy tu yãnãn? ꞌÃmhok. ꞌAp yãnãn putupꞌah. \v 11 Tikmũꞌũn kuxa kummuk, tu hãpxopmã kummuk, pak-tok putup pax, tu tu hãpxop max hõm, ha ꞌÃtak Topa kuxa max xeꞌẽgnãg, tu pexkox tuꞌ xip, tuꞌ yãy kutok xop pu hãpxop max xeꞌe popmãhãꞌ, ꞌĩhãk-tok xop te ta tuꞌ kax, puꞌ popmãꞌ. \p \v 12 —‍Xatep-tup tikmũꞌũn xa hãmmaxnãꞌ, yĩy nõm pu hãpxopmã max hãmãxap. Yã Mõyyex teꞌ xat, xix tik xop hittap te yũmũꞌã hãmyũmmũgãhãꞌ. \s Tute putat 2 ꞌãktux \p \v 13-14 —‍Hãmpakꞌax yĩkox kutõgnãg hã mõy mõnãy. Ha taꞌ xip hãmpakꞌax yĩkox xexkah, ꞌũyõg putat te Topa yõg putat xakgãhãꞌ, ha tikmũꞌũn punethok te putat xexka hãꞌ mõg, yĩy mõnãy hok, pak-tõgnãg nõm hãmpakꞌax yĩkox hã mõnãy, nũy Topa yõg putat xeꞌe hã mõg, xayĩy ꞌãhi xeꞌẽgnãg mõkuma mõg. \s Tute tik xop te mõꞌãmãꞌax ꞌãktux \p \v 15 —‍ꞌÕg pa ꞌãtiꞌ! Yã tik xop te mõꞌãmãꞌ, tu Topa pupi hãmꞌãktux xop putuk, pãyã hamũnꞌah. Yãꞌ koit. ꞌŨpa te kahnẽn pa putuk, pãyãꞌ kuxa kopa kokex gãynãm putuk. \v 16 Tu hãmꞌãktux max, pa hãpxopmã kummuk. Xate tikmũꞌũn yõg hãpxopmãꞌax pẽnãhãꞌ, nũy tikmũꞌũn yũmmũg. Mĩm kup te xãpxox tahaꞌ, pãyã ꞌa xupxak taꞌah, xix gõyap taꞌah. \v 17-18 Kaxĩy mĩm kup max xohix te mĩnta max tahaꞌ, ꞌap kummuk ꞌũm taꞌah, ha mĩm kup kummuk te mĩnta kummuk tahaꞌ, ꞌap max mũn taꞌah, \v 19 ha tikmũꞌũn teꞌ kup kummuk xak, pu hãm tu nãy, pu kuxap hã mõꞌxut, haꞌ nũꞌ nĩꞌ nũy nõg. \v 20 Ha kaxĩy ꞌãxop te tik te mõꞌãmãꞌax pẽnãhãꞌ, tuꞌ yõg hãpxopmãꞌax kopit, nũy yõg hãpxopmãꞌax kummuk yũmmũg. \s Tikmũꞌũn te Yeyox puꞌ yĩpkox pip \p \v 21 —‍Tikmũꞌũn tek xãnãhãꞌ, hu ꞌãtu: “Yãyãꞌ, Yãyãꞌ,” kaxĩy, pa ꞌũyãg yĩpkox ꞌohnãg, ha yõgnũ ꞌÃtak Topah, tu pexkox tuꞌ xip, tu nõm yĩpkox hok xop xat putup ꞌohnãg. Pa tikmũꞌũn yãg yĩpkox piꞌ, puxix Topa nõm xat. \v 22 Yãꞌ yõg hãptup xeꞌe mõꞌnãꞌax, ꞌĩhã tikmũꞌũn punethok te: “Yãyãꞌ, Yãyãꞌ, ꞌũgmũꞌãte ꞌãxuxetꞌax ꞌãktux nũy hãmꞌãpak maxꞌax ꞌãktux, tu yãmĩy kummuk mõy tikmũꞌũn kuxa kopah, tu hãpxopmã kaꞌok xeꞌẽgnãg, tikmũꞌũn puxet teꞌ mĩy hok,” kaxĩy, \v 23 kopxix hãmꞌãktux putup, nũy tu nõy yãnãn, hu: “ꞌÃte ꞌãyũmmũg ꞌohnãg. Mõy, mõg, nũy ꞌãpep, ꞌãte ꞌãp-tupꞌah, ꞌãxop te hãpxopmã kummuk punethok hah.” Kaxĩy. \s Tute mĩptut mĩyꞌax ꞌãktux \p \v 24 —‍Tikmũꞌũn te yõg hãmꞌãktux ꞌãpak, tuꞌ yĩpkox piꞌ, puxix ta tu hãmyũmmũg, yã tik pet max putuk, ha mĩkaxxap xexka yĩmũꞌ yãꞌ pet, \v 25 ha tex gãy mõꞌyũm, tuꞌ xupep, tu yã kõnãg xet, ha ꞌãmuuh gãy te mõꞌkouk xexkah, pa mĩptut yũm kaꞌok mĩkaxxap xexka hã. \p \v 26 —‍Ha tikmũꞌũn te yõg hãmꞌãktux ꞌãpak, tuꞌ yĩpkox ꞌohnãg, tu hãmyũmmũg ꞌohnãg, tu tik pet kummuk putuk, ha ꞌãmot yĩmũꞌ yãꞌ pet. \v 27 Ha tex gãy kaꞌok, ha mĩptut te ꞌãmot tu mõꞌyũm, tuꞌ puꞌuk, tu yãy koxyõy, tu nũꞌnãnãm. Ta tuꞌ kux. \s Yeyox te hãmꞌãktux kaꞌok \p \v 28 Tu hãmꞌãktux kux, ha tikmũꞌũn kuxãnõg. Yã hãmꞌãktux kaꞌok hã Yeyox te tikmũꞌũn pu hãmyũmmũgãhãꞌ. \v 29 Tik te hãmyũmmũg xop te hãmꞌãktux puꞌuk, pãyã Yeyox mũn te hãmꞌãktux kaꞌok, ꞌũxat tuꞌ. \c 8 \s Yeyox te tik xax kunutnãm tapmãhãꞌ \p \v 1 Yeyox te yĩktix tuꞌ yĩxohoh, ꞌĩhã tikmũꞌũn xohix punethok teꞌ peꞌ mõg, \v 2 ha tik pakut nũn, tuꞌ xax kunut, tu Yeyox keppaꞌ kopaxux hãꞌ nãhãꞌ, tu tu nũꞌ xup, tu: \p —‍Yãyãꞌ, ꞌok xatek putup ꞌũg hittupmãꞌ? Kaxĩy. \p \v 3 Ha Yeyox mõꞌyĩm kutit, tu tik ꞌãpit, tu: \p —‍Hamũn. ꞌÃte ꞌãp-tup. ꞌÃhittup. Kaxĩy. \p Hãpxip ꞌohnãg ꞌĩhã tik xax max xupep, \v 4 ha Yeyox te: \p —‍Tikmũꞌũn pu ꞌãktux hok, pa ꞌãmãnex ha mõg hãmãxap, pu ꞌãxax pẽnãꞌ, nũy ꞌãhittup yũmmũg, hak-nãy tu Topa pu hãpxop mõꞌhap, pu tu hax. Yã hõmã mõnãyxop Mõyyex te hãpxop mõꞌhap xat, pu tikmũꞌũn pu yãy hittupꞌax yũmmũgãꞌ. Kaxĩy. \s Yeyox te kãmãnat hittupmãhãꞌ \p \v 5 Tu taꞌ mõg, Yeyox mõg kõmẽn Kapãnãn haꞌ, tuꞌ mõg tu mõktuꞌ xupep, paꞌ xip tik te Hõm yõg gohet puknõg puꞌ hãm, tu Yeyox haꞌ nũn, tu ta tuꞌ xak, puꞌ yõg kãmãnat hittupmãꞌ, \v 6 hu: \p —‍Notot, yõgnũ kãmãnat tek pet tuꞌ xip, tu pakut xexkah, tu hãpkumep hok. Yãꞌ xũy xexkah. Kaxĩy. \p \v 7 Ha Yeyox te: \p —‍ꞌŨgmõg, nũy nõꞌ hittupmãꞌ. Kaxĩy. \p \v 8 Ha gohet yõg tik te: \p —‍ꞌÃmhok! ꞌÃmõg hok! Nãy. ꞌÃxexkah, hakmũn kutõgnãg, yĩk pet ha mõg hok. ꞌÃpu, hãmpakutꞌax xat, pu kãmãnat nĩm, haꞌ hittupmãp-tup. \v 9 ꞌŨgmũn yĩpkox xip yõgnũ xexka xop puꞌ, tu xonat xop xat ꞌũyãnãn tuꞌ, hakmũn pu yĩpkox pip. ꞌÃte xonat puxet xat, hu: “Mõg,” kaxĩy, haꞌ mõg, ha xonat nõy xat, hu: “Mãꞌ,” kaxĩy, haꞌ nũn. Haꞌ nõy xat, hu: “Mõy mĩy!” kaxĩy, haꞌ mĩy. Kaxĩy. \p \v 10 Ha Yeyox teꞌ xupak, tuꞌ kuxa hittup, tu tikmũꞌũn teꞌ peꞌ mõg pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: Nũhũ tik kuxa yũm kaꞌok ꞌũgkopah, ha ꞌIyaet yõg tikmũꞌũn kuxa mãm puꞌuk, yũmũ yõg tikmũꞌũn kuxa mãm puꞌuk. \v 11 ꞌŨxaxok hok! Hãmpuknõg xop nũn putup, tu hãm xexka xohix tuꞌ nũn putup, nũy ꞌãmuk xexka mã Yoneo xop mũtik, ꞌĩhã Topa te yãy yõg tikmũꞌũn xat, ha mõnãyxop hittap ꞌAmanãm mũtik xit putup, xix mõnãyxop hittap ꞌIyak mũtik xit putup, xix mõnãyxop hittap Yako mũtik xit putup, \v 12 ha Topa te ꞌIyaet yõg tikmũꞌũn mõꞌpok putup hãptopaꞌ, tuꞌ papuk putup, hãpkoxtap kopaꞌ pip putup, ꞌũkuxa mãm ꞌohnãg hah. Tuꞌ xũy xexkap-tup, hu potaha hãptopaꞌ pip tuꞌ. Kaxĩy. \p \v 13 Tu gohet yõg tik pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌÃpet ha mõg. ꞌÃkuxa yũm kaꞌok ꞌũgmũn kopah, yĩy Topa te ꞌõg kãmãnat hittupmãhãꞌ. Kaxĩy. \p Hãpxip ꞌohnãg ꞌĩhã kãmãnat hittup. \s Yeyox te tikmũꞌũn punethok hittupmãhãꞌ \p \v 14 Ha taꞌ mõg Yeyox, tu Pet xetut mũg tut haꞌ mõg, tuꞌ mõg tu mõktu mĩptut tuꞌ xupep, tu mõꞌnãhãꞌ, paꞌ xetut mũg tut pip, ꞌũpakut tuꞌ, tuꞌ xax pukpex, \v 15 ha Yeyox te ꞌũn yĩm ꞌãpit, haꞌ xuxiꞌ, haꞌ yok, tuk-nĩhãꞌ xip, tu hãpxop xitꞌax puk, ha nõꞌ xit. \p \v 16 Ha ꞌãmãxak ꞌĩhã tikmũꞌũn teꞌ pakut xop nũnnãhã Yeyox hah, puyĩy yãmĩy kummuk mõy, puyĩy hittupmãꞌ, tuꞌ xat, tuꞌ yĩyꞌax hã yãmĩy kummuk mõy, tu tikmũꞌũn pakut hittupmãhãꞌ. \v 17 Hõmã, hãmyãxatamuk xohix ꞌĩhã, tik hittap ꞌIyait te Topa pupi hãmꞌãktux, tu Topa yõg yãykutnãꞌax ꞌãktux, yã Yeyox ꞌãktux, tu: “Tik te yũmũ yõg hãmpakut hãꞌ tot, tu yũmũg xũyꞌax hãꞌ tot.” Kaxĩy. Yã Topa yõg hãmꞌãktux hittap hã Yeyox te tikmũꞌũn hittupmãhã nõmhãꞌ. \s Tikmũꞌũn te Yeyox mũtik hãpkumep \p \v 18 Ta Yeyox te tikmũꞌũn xohix xexka pẽnãhãꞌ, huꞌ xat, pu yãy tik xop mõg, ha kõnãg xexka xak. \v 19 Ha tik te hãmyũmmũg nũn, tu: \p —‍Notot, ꞌãte ꞌãmũtik hãpkumep putup. Yã hãm ꞌũm hã ꞌãmõgꞌax, kamak mõgꞌax ꞌãpeheꞌ. Kaxĩy. \p \v 20 Ha: \p —‍Kokexmax hex te hãpkox kopaꞌ pet, ha putuxnãg te mĩm yĩkpak tuꞌ pet, pak mũn Tikmũꞌũn Kutok, ꞌak pet ꞌũm xipꞌah, nũy ꞌũkpihiꞌ. Kaxĩy. \p \v 21 Ha ta tik nõy te Yeyox mũtik hãpkumep, tu: \p —‍Yãyãꞌ, tux hok ꞌũktak nõ hãpkot hãmãxap. Kaxĩy. \p \v 22 Ha Yeyox te: \p —‍ꞌŨgmũtik hãpkumep. Pũyãꞌ xakix xop ꞌũxakix nõy xop nõ ꞌãpkot. Kaxĩy. \s Yeyox te ꞌãmuuh gãy ꞌãxiꞌ \p \v 23 Tu taꞌ mõg, tu mĩpkox hã mõꞌnãhãꞌ, nũy kõnãg xexka yĩmũꞌ mõg, ha yãy yõg tik xop te nũ mũtik mõg. \v 24 Hãpxip ꞌohnãg ꞌĩhã kõnãg gãy, ha ꞌãmuuk gãy kamah, tu mĩpkox mõꞌyõn, ha yãy mahamnãm kõnãg yĩmũꞌ, ha kõnãg te mĩpkox hã mõꞌyũm, pa Yeyox mõꞌyõn. \v 25 Ha tik xop te Yeyox yĩkãgnãg hãꞌ mõg, tu tuhuk, ha yãy koxak, ha: \p —‍Yãyãꞌ! Mõꞌõn hok, ka yũmũg xakix! Kaxĩy. \p \v 26 Ha Yeyox te: \p —‍Teptu yã ꞌãkuxãnõg? ꞌÃkuxa mãm puꞌũgnãg ꞌũgkopah! Kaxĩy. \p Tuꞌ yok, tu ꞌãmuuh gãy tuꞌ xat, xix kõnãg gãy tuꞌ xat, pu tu xuxiꞌ, haꞌ xuxiꞌ. \v 27 Ha tik xop teꞌ pẽnã kaꞌok, ꞌũkuxãnõg tuꞌ, tu: \p —‍Tik ꞌũm ꞌõhõm? Yã ꞌãmuuh gãy xat, xix kõnãg gãy xat, haꞌ yĩpkox pip, huꞌ xuxiꞌ! Kaxĩy. \s Yeyox te yãmĩy kummuk mõy \p \v 28 Ha taꞌ mõg Yeyox, tu hãpxexka Ganat tuꞌ mõg, tuꞌ mõg Ganinet yõg kõnãg xexka xatapaꞌ, tu mõktuꞌ xupep, pa tik 2 nũn, ha yãmĩy kummuk tek-teꞌex kummuk, yĩy xukpot tuꞌ tihiꞌ. Ha yãmĩy teꞌ gãyãhãꞌ, yĩy tikmũꞌũn xohix teꞌ yĩpkutuk, tu xukpot yõg putat nõãꞌyẽn, hu yĩmmap hãꞌ mõg. \v 29 Hãpxip ꞌohnãg ꞌĩhã tik yĩy kaꞌok, tu: \p —‍Xate tep mũn putup? ꞌÃmũn yã Topak-tok. ꞌOk nũn, nũy ꞌũgmũg kummugã hãmãxap? Kaxĩy. \p \v 30 Ha taꞌ pip xapup, tu mĩxux mãhãꞌ, \v 31 ha yãmĩy te: \p —‍Pẽyã xatekmũg mõy, ꞌãpuꞌ xat ꞌũ xapup kopak mũg mõxakux. Kaxĩy. \p \v 32 Ha: \p —‍Mõg, nũy mõxakux. Kaxĩy. \p Haꞌ mõg, tu xapup xop hãꞌ mõxakux, ha yĩktix yĩmũꞌ pip, tu yĩxo mõꞌkaꞌok, tu kõnãg xexka tuꞌ mõxahaꞌ, tu kõnãg hãꞌ mõxakux, tuꞌ xakix kõnãg xexka kopah. \p \v 33 Ha tik xop te xapup pẽnãhãꞌ, tu nũꞌpahaꞌ, tu kõmẽn haꞌ mõg, tu mõktu mõxahaꞌ kõmẽn tuꞌ, tu hãmꞌãktux, tu yãmĩy kummuk ꞌãktux, xix tik 2 ꞌãktux, yãmĩy te nõm gãyãhãꞌ. \v 34 Ha taꞌ nũn kõmẽn yõg tikmũꞌũn xohix, tu Yeyox haꞌ nũn, tuꞌ pẽnãhãꞌ, ꞌĩhã tuꞌ xak, pu nõm hãpxexka nĩm, nũy mõg, haꞌ mõg. \c 9 \s Yeyox te tik te hãpkumep hok hittupmãhãꞌ \p \v 1 Ha ta mõꞌnãhã Yeyox, tu mĩpkox hã mõꞌnãhãꞌ, tu kõnãg yĩmũꞌ mõg, tuꞌ mõg, tu mõktu kõmẽn Kapãnãn tuꞌ xupep. \v 2 Ha ta tikmũꞌũn te tik nũnnãhãꞌ, ha hãpkumep hok, yĩy tikmũꞌũn te tutpe hã mõꞌtat. Ha Yeyox teꞌ pẽnãhãꞌ, tu tikmũꞌũn kuxa mãm kaꞌok pẽnãhãꞌ, tu tik te hãpkumep hok pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌŨgnix ꞌãhittup. Yã Topa te ꞌõg hãpkummuk mĩyꞌax xaxogãhãꞌ pu tu kux. Kaxĩy. \p \v 3 Ha tik xop te hãmyũmmũg ꞌũm te: \p —‍Nũhũ tik te yãy ꞌãktux Topah! Yãꞌ koit. Kaxĩy. \p \v 4 Ha Yeyox te tik xop yõg hãmpeꞌpaxex yũmmũg, hu: \p —‍Teptu ꞌãxop te hãpkummuk peꞌãpaxex? \v 5 Piyãꞌ kaꞌok, pe hãpkummuk mĩyꞌax xaxogãꞌax ꞌãktux, peꞌ yok nũy hãpkumepꞌax ꞌãktux? \v 6 ꞌŨgmũn yã Tikmũꞌũn Kutok, tu xa hãmyũmmũgãhãꞌ, xayĩy hãmyũmmũg. Yã Topa te ꞌãꞌ hõm yãy ꞌãxetꞌax ꞌũyĩy hãm xexka tu hãpkummuk mĩyꞌax xaxogãꞌ. Kaxĩy. \p Tuꞌ yõkãnãm, tu tik te hãpkumep hok xat, hu: \p —‍ꞌÃyok, nũy ꞌãknĩhãxip, tu tutpe pepiꞌ xup, nũy ꞌãpet ha mõg. Kaxĩy. \p \v 7 Haꞌ yok, tuknĩhãꞌ xip, tu yãy pet haꞌ mõg. \v 8 Ha tikmũꞌũn teꞌ pẽnãhãꞌ, tu kuxãnõg, tu Topa max ꞌãktux. Yã Topa te tikmũꞌũn kaꞌogãhã pu tuꞌ nõy hittupmãꞌ! \s Yeyox xix Mãteo \p \v 9 Tu taꞌ mõg Yeyox, tu hãpkumep, ꞌĩhã tik nõy pẽnãhãꞌ, ha tik te gohet puknõg puꞌ hãm, nũy nõm pupi tayũmak pop, tuꞌ xuxetꞌax Mãteo, tu gohet yõg petnãg kopaꞌ xip, nũy tayũmak pop, ha Yeyox te: \p —‍ꞌŨkpe mõg. Kaxĩy. \p Ha Mãteo yok, tuknĩhãꞌ xip, tu taꞌ mõg Yeyox mũtik, \v 10 tuꞌyãy xipꞌax haꞌ mõg, nũy tuꞌ xit, ha Yeyox te nõm mũtik mõg, tuꞌ xit, ꞌĩhã Mãteo xape xop nũn, xix tik te nõm mũtik tayũmak pop nũn, xix tikmũꞌũn kummuk nũn, tu Yeyox mũtik xit, xix ꞌũyõg tik xop mũtik xit, \v 11 ha Paniye xop teꞌ pẽnãhãꞌ, tu Yeyox yõg tik xop yĩkopit, hu: \p —‍Teptu ꞌõgnũ Notot xit tayũmak pop xop mũtik, xix tikmũꞌũn kummuk mũtik xit? ꞌAp maxꞌah. Kaxĩy. \p \v 12 Ha Yeyox teꞌ xupak, hu: \p —‍Tikmũꞌũn hittup te notot xak ꞌohnãg, pa ꞌũpakut xop teꞌ xak. \v 13 Mõg, nũy Topa yõg tappet mõꞌkupix, nũy hãmyũmmũg, ha: “ꞌA ꞌãtep-tupꞌah xokxop mõꞌhap ꞌũg hax. ꞌÃmhok. Pa ꞌãte tikmũꞌũn te hãpxopmã maxp-tup.” Kaxĩy. Yãk nũn, nũy tikmũꞌũn kummuk xãnãꞌ, ꞌũyĩy tu hupmãꞌ, ha ꞌãteꞌ xãnã ꞌohnãg tikmũꞌũn te yãy max peꞌ paxex. Kaxĩy. \s Yeyox teꞌ xit hok ꞌãktux \p \v 14 Hãpxip kutõgnãg ꞌĩhã Yoãm yõg tik xop nũn, nõm tep-tox pix yõg tik xop nũn, tu Yeyox haꞌ nũn, tu nũktuꞌ yĩkopit, hu: \p —‍ꞌŨgmũg xit hok punethok, xix Paniye xop xit hok punethok. Teptu ꞌõg tik xop xit hokꞌah? Kaxĩy. \p \v 15 Ha Yeyox te hãmyũmmũgãhãꞌ, nũy Topa yõg hãpxopmãꞌax yũmmũgãꞌ, tu: \p —‍Tik te yãytahaꞌ, tu ꞌãmuk xexka mĩy, tuꞌ xape xop xãnãhãꞌ, puyĩy nũ mũtik tu hittup. ꞌOk potaha ꞌũxape xop ꞌĩhã tik te yãytaꞌax te nũ mũtik xip? ꞌAp potaꞌah. Yãꞌ hittup! Pa tik te yãytaꞌax mõg, tu ꞌãmuk xexka kuxyãhãꞌ, ha nõmhãꞌ xape xop hittup ꞌohnãg. ꞌAp xit putupꞌah. ꞌŨgmõg, puxik yõg tik xop xit hok kamah. \p \v 16 —‍Tikmũꞌũn te topixxax kutut tu nõ yãg xex, tuꞌ xap, ꞌap yãg tup xapꞌah topixxax kutut tuꞌ, ka yãy pot. Kaxĩy Yoãm yõg tik xop te mõnãyxop yõg hãpxopmãꞌax hittap tat, haꞌ yõg tik xop te yõgnũ hãpxopmãꞌax tup tat. \v 17 Ha tikmũꞌũn te xupyãg hep mĩy, tuꞌ xokxax kutut kopaꞌ xuk ꞌohnãg, ka nõ xax kutut tu yãy pot, haꞌ hep te hãm tu nũꞌnãhãꞌ, haꞌ nõg. ꞌÃmhok. Pa xupyãg hep tup xuk xokxax tup kopah, nũy ti kaꞌok. Kaxĩy Yoãm yõg tik xop te hãpxopmãꞌax hittap tat putup, tu nõm tup putup nõg. Kaxĩy. \s Yeyox te ꞌũn xix kakxop hex hittupmãhãꞌ \p \v 18 Yeyox te hãmꞌãktux ꞌĩhã Yoneo xop yõg tik teꞌ xatꞌax nũn, tu nũktuꞌ kopaxux hãꞌ nãhãꞌ, tu: \p —‍Hõnhãk-tok hex xok. Mãꞌ, nũy ꞌũkpet ha mõg, nũy tu tukũm yĩmũ yĩm xeh, nũy putpuꞌ hĩnnãꞌ. Kaxĩy. \p \v 19 Ha Yeyox mõg, ha ta tik peꞌ mõg, ha tik xop te nũ mũtik mõg kamah. \p \v 20 Ha ꞌũn nũn, tu hãmyãxatamuk xohix te 12 hãꞌ pakut, ha ꞌũn yõg hãmpakutꞌax hãꞌ pakut, tu Yeyox xãmpaꞌ xip, tuꞌ xax kuxyã ꞌãpit, hu: \v 21 “ꞌÃteꞌ xax ꞌãpit putup mõꞌkaꞌok, ꞌũghittupmãꞌ.” Kaxĩy. \p \v 22 Ha yõkãnãm, tu ꞌũn pẽnãhãꞌ, tu: \p —‍ꞌÃkuxãnõg hok, Nixix! ꞌÃhittup, ꞌãkuxa yũm kaꞌok tuꞌ. Kaxĩy. \p Hãpxip ꞌohnãg ꞌĩhã ꞌũn hittup. \p \v 23 Ha taꞌ mõg Yeyox, Yoneo xop yõg tik teꞌ xatꞌax peꞌ mõg, tu mõktu mõxa tik pet tuꞌ, tuꞌ mõxakux, tu nõ hãpkot yõg kax ꞌãpak, ha tikmũꞌũn xohix te mĩptut kopaꞌ pip, \v 24 ha Yeyox te: \p —‍Mõg, nũy ꞌãpep hãptopaꞌ. ꞌA kakxop ꞌũm xokꞌah, yã mõꞌyõn! Kaxĩy. \p Ha tikmũꞌũn te nõ yĩxix, \v 25 tuꞌ mõg, ꞌĩhã Yeyox te kakxop hex pet ha mõꞌnãhãꞌ, tuꞌ yĩm mũg, haꞌ yok, tuknĩhaꞌ xip, \v 26 ha tikmũꞌũn xohix teꞌ yũmmũg, tuꞌ xeꞌ xuktux hãpxexka xohix yõg tikmũꞌũn puꞌ. \s Yeyox te tik pa hok 2 pa nãhãꞌ \p \v 27 Ha taꞌ mõg Yeyox, tu putat hãꞌ mõg, pa tik pa hok 2 tihiꞌ, tuꞌ peꞌ mõg, tuꞌ yĩy kaꞌok, tu: \p —‍ꞌÃmũn yã mõnãyxop Namix mõkputox, yĩk mũg kuxa kaꞌ! Kaxĩy. \p \v 28 Ha Yeyox te mĩptut hã mõꞌnãhãꞌ, ha tik pa hok teꞌ yĩkaꞌ tihiꞌ, ha: \p —‍ꞌOk ꞌãkuxa mãm kaꞌok ꞌũgmũn kopah? ꞌOk ꞌãhittupmãꞌax ꞌãteꞌ? Kaxĩy. \p Ha: \p —‍Hamũn! Kaxĩy. \p \v 29 Yĩy Yeyox teꞌ pa ꞌãpit, tu: \p —‍Hãmpẽnãꞌ! ꞌÃkuxa mãm kaꞌok ꞌũgkopah. Yãꞌ puxiꞌ. Kaxĩy. \p \v 30 Tuꞌ pa maxnãhãꞌ, ha hãmpẽnã max. Ha Yeyox te: \p —‍Tikmũꞌũn xop puꞌ xuktux hok! Kaxĩy. \p \v 31 Pa tu taꞌ mõg, tu Yeyox ꞌãktux hãpxexka yõg tikmũꞌũn xohix puꞌ. \s Yeyox te tik yĩy hok yĩgãhãꞌ \p \v 32 Tuꞌ mõg, ꞌĩhã tikmũꞌũn te tik yĩy hok nũnnãhãꞌ, tu Yeyox haꞌ nũnnãhãꞌ, ha yãmĩy kummuk te tik kummugãhãꞌ, pu tu yĩy hok, \v 33 ha Yeyox te yãmĩy xut, tu tuꞌ mõꞌkutnãhãꞌ, tuꞌ xat pu mõg, ꞌĩhã tik yĩy, tu hãmꞌãktux. Ha tikmũꞌũn kuxãnõg, tu: \p —‍Tep te ꞌũm nũhũꞌ? Yã hõnhã ꞌIyaet yõg tikmũꞌũn te hãpxopmã kaꞌok xeꞌẽgnãg pẽnã hãmãxap. Hõmã ꞌap pẽnãꞌah. Kaxĩy. \p \v 34 Pa Paniye xop gãy, tu: \p —‍Yã Hãmgãyãgnãg mũn te Yeyox kaꞌogãhã pu yãmĩy kummuk mõy. Kaxĩy. \s Yeyox te tikmũꞌũn kuxa kaꞌ \p \v 35 Ha ta Yeyox te hãpkumep, tu kõmẽn xohix haꞌ mõg, xix xip tu xexka xohix haꞌ mõg, tu hãmyũmmũgãhã Topa pet kopah, tu hãmꞌãpak maxꞌax ꞌãktux, xix Topa te tikmũꞌũn xatꞌax ꞌãktux, tu tikmũꞌũn pakut hittupmãhãꞌ, yã hãmpakutꞌax xohix mõy, nũy nõ tu hittupmãꞌ, \v 36 ꞌĩhã tikmũꞌũn pẽnãhãꞌ, tuꞌ kuxa kaꞌ, ꞌũp-xehnãg pip hah, tu kahnẽn xop putuk, tik te nõm pẽnã ꞌohnãg putuk, \v 37 yĩy yãy yõg tik xop pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍Yã hãpxop ta punethok, puyĩy pet ha yĩkũy, nũy kopa nũꞌ xok, pa tikmũꞌũn kutõgnãg pip nũy nõ yĩkũy. \v 38 ꞌÃpu, hãpxa xuxyã tuꞌ xax, pu tikmũꞌũn xãnãꞌ, puyĩy hãpxop ta nũnnãꞌ. Kaxĩy. Ha kaxĩy Yeyox te tikmũꞌũn ꞌãktux. Yã punethok te Topa xak, pãyã ꞌaꞌ xipi yũmmũgꞌah. ꞌÃpu Topa tuꞌ xax, pu tik nũꞌpok, puyĩy tikmũꞌũn yũmmũgã max, nũy Topa ha mõgãꞌ. \c 10 \s Yeyox yõg tik xop te 12 \p \v 1 Tu ta yãy yõg tik xop xãnãhãꞌ, nũy mõꞌpok, tu yãy ꞌãxetꞌax hõm pu yãmĩy kummuk tu mõy, nũy tikmũꞌũn pakut xohix hittupmãꞌ, \v 2 ha tik xohix te 12 mõꞌpok, haꞌ xuxetꞌax te: Xĩmãm, yãꞌ xuxetꞌax nõy Pet, xiꞌ taknõy ꞌÃneneꞌ, xix Tiak, xiꞌ taknõy Yoãm. Yã Yemeneo kutok 2, \v 3 xix Pinip, xix Matõmẽo, xix Tõmẽ, xix Mãteo, nõm te gohet pupi tayũmak pop, xix ꞌAppeo kutok ꞌãxetꞌax Tiak kamah, xix Tanep, \v 4 xix nõm tik te Yoneo xop xexkanãp-tup, tuꞌ xuxetꞌax Xĩmãm kamah, xix Yot ꞌIxkanot, nõm te mõꞌãmãꞌ, nũy gãyxop mõgã Yeyox hah. \s Yeyox te tik te 12 mõꞌpok \p \v 5 Ha Yeyox te mõꞌpok, tu: \p —‍Hãmpuknõg xop ha ꞌãmõg hok, xix Xãmãnit yõg kõmẽn ha ꞌãmõg hok, \v 6 ꞌãmhok. Pa ꞌIyaet yõg tikmũꞌũn xax, yã Yõneo xop, yã kahnẽn te hãmyũmmũg hok putuk nõꞌõm, tikmũꞌũn te nõm xaxok hah. ꞌŨxax, nũy ꞌũm pipiꞌ, \v 7 nũy hãmꞌãpak mãxꞌax ꞌãktux, hu: “Hõnhã Topa te yãy yõg tikmũꞌũn xat, puyĩy tu yĩpkox piꞌ.” Kaxĩy. \v 8 Tikmũꞌũn hittupmãꞌ, xiꞌ xax kunut xop puꞌ xax tapmãꞌ, xix hãmpakut xop xohix tupmãꞌ. Tikmũꞌũn xakix xop hĩnnã putpuꞌ, xix yãmĩy kummuk mõy tikmũꞌũn kopah, pu tu hittup. Topa te xaꞌ hok hittupmãhãꞌ, yĩy tayũmak pop hok ꞌũyãnãn tuꞌ, ꞌĩhã ꞌãnõy hittupmãꞌ. Yãꞌ hok hittupmãꞌ. \v 9 Tayũmak xexka ta hok, \v 10 xix tut ta hok, nũy hãpxop xuk, xix topixxax punethok ta hok, xix pataxax, xiꞌ kuptõy ta hok. ꞌÃmhok. Tikmũꞌũn hãm, puxix tu xit max, puxix tuꞌ pip max kamah, yĩy hãpxop punethok ta hok. Pũyã tikmũꞌũn xaꞌ popmã hãpxop xohix. \p \v 11 —‍Kõmẽn xix xip tu xexka ha mõxakux, ꞌãpu tikmũꞌũn max xax, xayĩy ꞌũpet kopa ꞌãpiꞌ, ꞌãpihi nũy nox piꞌ, ꞌĩhã kõmẽn kopa hãmꞌãpak maxꞌax ꞌãktux, tu mõktu putpu ꞌãmõg. \v 12 Tikmũꞌũn pet ha mõxakux, ꞌãpuꞌ xuxyã pu hãmꞌãktux, hu: “Pũyã tikmũꞌũn kuxa mãm, nõm te ꞌãpet kopaꞌ pip,” Kaxĩy. \v 13 Tikmũꞌũn te ꞌãxop pu: “Mõnãy, nũy pihiꞌ nũnteh,” kaxĩy, yĩy taꞌ piꞌ, ha nõm tikmũꞌũn kuxa mãm putup. Pa tikmũꞌũn te: “Mõnãy hok, pa mõg!” kaxĩy, hu ta nõm tikmũꞌũn kuxa mãm ꞌohnãg. \v 14 Pẽyã kõmẽn yõg tikmũꞌũn ꞌãp-tup nõg, tu ꞌãxĩnnã hok, ꞌãpu mõy, tu hãpkõnõn xit ꞌãpata tuꞌ, pu tikmũꞌũn xohix pẽnãꞌ, nũy yũmmũg. Yãp-tup nõg xop yĩpkox ꞌohnãg. \v 15 ꞌŨxaxok hok: hãptup mõꞌnãp-tup ꞌĩhã Topa teꞌ hep xop xohix yõg hãpxopmãꞌax kopit, tu kõmẽn Xonõm yõg tikmũꞌũn kuxa kap-tup, xix kõmẽn Gõmõg yõg tikmũꞌũn kuxa kap-tup, pa tikmũꞌũn yĩpkox hok xop kuxa ka ꞌohnãg. \s Tute hãpkummugãꞌax ꞌãktux \p \v 16 —‍ꞌŨg ꞌãpax: ꞌÃte mõꞌãpok tikmũꞌũn gãy kopah. Pa mõxip, nũy hãmyũmmũg, pu ꞌãkix hok, nũy hãmgãy te kahnẽn kix putuk hok. Kãyã gãy xop te hãmyũmmũg, xix kuxxuxtut gãy ꞌohnãg. Xapi ꞌãxop gãy hok kamah, pãyã hãmyũmmũg, nũy hãpkummuk mĩy hok. \v 17 ꞌÕg pa ꞌãtiꞌ! Tikmũꞌũn gãy te ꞌãmũg putup, nũy ꞌãhĩy, nũy ꞌãmõgã tik pa te hãmyũmmũg keppah, tu xikot hã ꞌãkix putup Topa pet kopah. \v 18 Yã ꞌãxop mõg ꞌũgmũtik, yĩy tikmũꞌũn te ꞌãmõgãp-tup gohenanok xop keppah, xix hãpxexka yõg tik teꞌ xatꞌax keppah, pu ꞌõg hãpxopmãꞌax kopit, yĩy ꞌãxop te hãmꞌãpak max ꞌãktux putup ꞌũxatꞌax xop puꞌ, xiꞌ puknõg xop puꞌ. \v 19 ꞌÃmõgãꞌ, ꞌãpu ꞌãxutigã hok, hu: “ꞌÃte putep ꞌãktuxꞌax?” kaxĩy, xix: “ꞌÃte hãmꞌãktux ꞌũm ꞌãktuxꞌax?” kaxĩy. ꞌÃxutigã hok. Hãpxip ꞌĩhã Topa te xa hãmꞌãktux yũmmũgãp-tup, xa hãmꞌãktux. \v 20 Yã yãy yõg hãmꞌãktux xa yũmmũgãp-tup, xayĩy hãmꞌãktux, tu ꞌõg ꞌÃtak Topa Koxuk pupi hãmꞌãktux. \p \v 21 —‍Ha tikmũꞌũn punethok te yãy xape mõgãp-tup pu gãyxop tu kix, haꞌ tak xop tek-tok xop mõgãp-tup puꞌ kix, hak-tok xop teꞌ tak mũtik yãytukmĩy putup, tuꞌ kix putup, \v 22 yã tikmũꞌũn xohix te ꞌãp-tup nõg putup, ꞌãmõg ꞌũgmũtik hah, pa ꞌãpu nõãꞌ tot, ha mõktuꞌ kux. Yã Topa teꞌ gãyxop nõãp-tup, tu ꞌãmõy putup hãpkummuk mĩy xop kopah, xa mõg. \v 23 Tikmũꞌũn te xa hãpkummugãꞌ, ꞌãpu nũmãn, nũy kõmẽn nõy ha mõg. ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: ꞌA ꞌãxop te hãmꞌãktux kux putupꞌah ꞌIyaet yõg kõmẽn xohix kopa, ꞌĩhãk nũn, ꞌa xate hãpxopmã kux putupꞌah, ꞌĩhãk nũn, ꞌĩhã ꞌũgmũn yã Tikmũꞌũn Kutok nũn. \p \v 24 —‍Tik te hãmyũmmũgãhãꞌ, tu hãmyũmmũg max, pa tik nõy te hãmꞌãpak, tu hãmyũmmũg kutõgnãg. Haꞌ xuxyã teꞌ xat, huꞌ kaꞌok, pa kãmãnat yĩpkox pip, huꞌ puꞌuk. \v 25 Yãꞌ max tik te hãmyũmmũgãꞌax yõg hãmꞌãktux ꞌãpak, tu mõktu hãmyũmmũg, nũy ꞌũyõg yũmmũgãꞌax putuk. Ha kãmãnat max hãm, nũy mãynãg mĩy, tuꞌ xuxyã putuk. Pax puꞌ xuxyã yã Meyemoꞌ, puxix tu kummuk nãm, haꞌ yõg kãmãnat kummuk xexka kamah. \p \v 26 —‍Yĩy tikmũꞌũn yĩpkutuk hok. Tikmũꞌũn te hãpxopmãꞌax xaptop, pa Topa te hãpxopmã xaptopꞌax tuꞌ mũg putup, puyĩꞌ xohiꞌ pẽnãꞌ. \v 27 ꞌÃte xa hãmꞌãktux ꞌãmnĩy ꞌĩhãꞌ, nũy xeꞌ xuktux hãptup ꞌĩhãꞌ. ꞌÃte ꞌãxop ꞌãp-xet pu hãmꞌãktux, ha ꞌãxop te hãmꞌãktux kaꞌok putup, puyĩꞌ xohiꞌ yũmmũg. \v 28 Tikmũꞌũn yĩpkutuk hok. Yã ꞌãyĩn putexꞌax, pa ꞌãkoxuk putex hok. ꞌÃpu Topa yĩpkutuk. Tute ꞌãyĩn nõãꞌax xix ꞌãkoxuk, nũy kuxap hã mõꞌhap Hãmgãyãgnãg Pet tuꞌ, ha ꞌãxũy xuxi ꞌohnãg. \v 29 Putuxnãg ta manat, yã tayũmak kutõgnãg hã hãmenax, pa Topa te nõm xop putup pax, tuꞌ pẽnã max, pu hãm tu tu nã hok, haꞌ xaxok ꞌohnãg, \v 30 tu ꞌãxop mõꞌãyãy xeꞌẽgnãg, tu mõ ꞌãxe kupix, nũy ꞌãxe xohix te xĩy yũmmũg, ꞌãp-tup pax tuꞌ. \v 31 Yã Topa te mõꞌãyãy xeꞌẽgnãg, yĩy ꞌãkuxãnõg hok! \s Yeyox yũmmũg hok ꞌãktux \p \v 32 —‍Tikmũꞌũn xohix te: “ꞌŨgmũn yã Yeyox yõg,” kaxĩy, puyĩy tikmũꞌũn xupax, kopxix ꞌÃtak Topa puꞌ yãnãn tu hãmꞌãktux, nõm te pexkox tuꞌ xip pu hãmꞌãktux, hu: “ꞌÕhõm yõgnũꞌ.” Kaxĩy. \v 33 Pa tikmũꞌũn teꞌ nõy xop keppa hãmꞌãktux, hu: “ꞌŨgmũn ꞌã Jesus yõgꞌah,” kaxĩy, kopxix ꞌÃtak Topa puꞌ yãnãn tu hãmꞌãktux, yã yõg ꞌÃtak te pexkox tuꞌ xip pu hãmꞌãktux, hu: “ꞌÕhõm ꞌap yõgꞌah.” Kaxĩy. \s Tute yãytukmĩy ꞌãktux \p \v 34 —‍ꞌAk nũnꞌah, nũy ꞌũhep xop xohix kuxa mãmmãꞌ. ꞌÃmhok. Pak nũn, hãm tuk nũn, pu tikmũꞌũn yãytukmĩy, \v 35 xik nũn puk-tok pit xop yãy tak xop mũtik yãytukmĩy, xik nũn puk-tok hex xop yãy tut xop mũtik yãytukmĩy, puk-tok xetut xop yãy yĩpxox mũk tut mũtik yãytukmĩy. \v 36 Yã tikmũꞌũn te yãy xape hãꞌ puknõg, ꞌũgãy tuꞌ. \p \v 37 —‍Tikmũꞌũn teꞌ tak putup pax hãmãxap, peꞌ tut putup pax hãmãxap, tuk-nãy tuk putup, puxix ꞌũgmũtik tu hãpkumep hok. Ha tikmũꞌũn tek-tok pit putup hãmãxap, pek-tok hex putup hãmãxap, tuk-nãy tuk putup, puxix ꞌũgmũtik tu hãpkumep hok. \v 38 Pa tikmũꞌũn tek putup hãmãxap, nũy ꞌũgmũtik xok, puxix ꞌũgmũtik tu hãpkumep mõ kumaꞌ mõg. \v 39 Tikmũꞌũn xok ꞌohnãg putup, puxix tu xok, ha tikmũꞌũn te Topa tuꞌ xok, puxix tu hi mõkumaꞌ mõg. \s Topa te hãpxopmã max hãꞌ yãnãn \p \v 40 —‍Tikmũꞌũn te ꞌãp-tup, puxix ꞌũkputup, ha Topap-tup kamah, nõm te nũgkutnãhãꞌ. \v 41 Tikmũꞌũn te Topa yõg nũꞌkutnãꞌax putup, Topa te nũꞌkutnãhãꞌ puyĩy yãy pupi hãmꞌãktux, puxix pexkox yõg hãpxop pop, nũꞌkutnãꞌax mũtik pop putup. Ha tikmũꞌũn te tik max putup, ꞌũmax hah, yã tik max xop mũtik pop putup pexkox yõg hãpxop. \p \v 42 —‍ꞌŨxaxok hok: Tikmũꞌũn te Topa yõg tik kutõgnãg pu kõnãg tat, puyĩy xoꞌop, tuꞌ tat tik tek mũtik mõg hah, puxix pexkox yõg hãpxop pop xeꞌe. Tu ta tuꞌ kux. \c 11 \s Yoãm nõm tep-tox pix te Yeyox ha mõ tik pok \p \v 1 Tu hãmꞌãktux kux, tu yãy yõg tik xop puꞌ xat kux, tu taꞌ mõg Yeyox, nũy hãmyũmmũgãꞌ, nũy kõmẽn xohix yĩkãgnãg hã hãmꞌãktux. \v 2 Ha taꞌ xip Yoãm kanet kopah, Yoãm nõm tep-tox pix, tu Kunnix ꞌãpak, hu yãy yõg tik xop mõꞌpok, \v 3 pu Yeyox yĩkopit, hu: \p —‍ꞌOk ꞌãmũn yã Topa yõg yãykutnãꞌax xeꞌeꞌ, pe tik nõy nũn? Kaxĩy. \p \v 4 Ha Yeyox te: \p —‍Putpu mõg, nũy Yoãm pu hãmꞌãktux, nũy hãpxopmãꞌax kaꞌok xeꞌẽgnãg ꞌãktux, ꞌãte nõm hãpxopmãhãꞌ. Yã ꞌãxop teꞌ pẽnãhãꞌ, tuꞌ xupak. \v 5 Hãmꞌãktux te kaxĩy: Tikmũꞌũn pa hok te hãmpẽnã max, xix hãpkumep hok xop te hãpkumep, xix yãy xax kunut xop xax tup, xix hãmꞌãpak hok xop te hãmꞌãpak max, xiꞌ xakix xop te putpuꞌ hiꞌ, xiꞌ hok xop te hãmꞌãpak maxꞌax ꞌãpak. \v 6 Yã tikmũꞌũn kuxa hittup, nõm kuxa yũm kaꞌok ꞌũgkopah, tuk yĩkopit ꞌohnãg. Kaxĩy. \p \v 7 Ha Yoãm yõg tik xop mõg, ꞌĩhã Yeyox te tikmũꞌũn pu Yoãm ꞌãktux, hu: \p —‍ꞌÃmõg hãm panip xexka hah, nũy Yoãm pẽnãꞌ. Tep-tep pẽnãhãꞌ? ꞌOk mĩtkup pẽnãhãꞌ, ꞌãmuuh te nõm mahap? \v 8 Tep-tep pẽnãhãꞌ? ꞌOk pẽnãhã tik te topixxax max tat? ꞌÃmhok! ꞌŨptexop mũn te mĩptut xexka tuꞌ pip. \v 9 ꞌÃpu, ꞌãyĩy: Xatep-tep pẽnãhãꞌ? ꞌOk pẽnãhã tik te Topa pupi hãmꞌãktux? Hamũn! ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: Yoãm te Topa pupi hãmꞌãktux xeꞌeꞌ. \v 10 Yã Topa yõg tappet te Yoãm ꞌãktux, yã Topa te Yoãm ꞌãktux, hu: “ꞌÃte mõ tik kutnãhãꞌ, ꞌãte nõm mõꞌkutnãp-tup ꞌãkeppah, nũy ꞌõg putat maxnãꞌ.” Kaxĩy. \v 11 ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: Tik xop hittap yãꞌ xexka miax, ha ta Yoãm xexka xeꞌeꞌ. Pãyã tikmũꞌũn yĩpkox pip xop xexka xeꞌẽgnãg. \v 12 Hõmã Yoãm te Topa yõg hãmꞌãktux ꞌãktux, xix hõnhãꞌ, ha tikmũꞌũn te hãpxopmã xeꞌẽgnãg, Topa teꞌ kaꞌogã hah, haꞌ yĩpkox pip. \v 13 Yã tik xop te Topa pupi hãmꞌãktux xop xohix te hãmꞌãktux, tu Topa te tikmũꞌũn xat ꞌãktux, ha Mõyyex yõg xatꞌax teꞌ xuktux kamah. \v 14 Ha Topa yõg tappet te mõnãyxop hittap ꞌEnit ꞌãktux, yã Topa pupi hãmꞌãktux nõꞌõm, yã Yoãm xix ꞌEnit te yãy putuk, Topa te nõm nũꞌpok hah. \v 15 ꞌÃyĩpkox piꞌ, nũy hãmꞌãpax. \p \v 16 —‍Hõnhã tikmũꞌũn tep-tep putuk? Tute kakxop putuk. Kakxop te hãmnuhnõg tuꞌ mãm, ha yãꞌ yĩy kaꞌok ꞌũnõy xop puꞌ, hu: \v 17 “ꞌŨgmũꞌãte kãyãhãꞌ, yãytaꞌax kãyã putuk, pa ꞌãxop te hãmyã ꞌohnãg. Ha ta kãyãhã nõ ꞌãpkot kãyãꞌax putuk, pa ꞌãxop pota ꞌohnãg.” Kaxĩy. \v 18 Kaxĩy Yoãm tep-tox pix, tuꞌ xit hok, xix xupyãg xoꞌop hok, haꞌ xohix te: “Yãmĩy kummuk te nõm kopaꞌ xip.” Kaxĩy. Pãyãꞌ koit. \v 19 Hak mũn Tikmũꞌũn Kutok, tuk nũn, tuk xit xiꞌ xoꞌop, haꞌ xohix te: “Pẽnãꞌ! ꞌÕhõm xit xexka nãm, xiꞌ xoꞌop xexka nãm, tu tik kummuk hãꞌ xape, xix nõm xop te gohet pupi tayũmak pop hãꞌ xape,” kaxĩy. ꞌOk max, peꞌ kummuk nõꞌõm? Xateꞌ yõg hãpxopmãꞌax kopit, huꞌ yũmmũg. ꞌŨkux. Kaxĩy. \s Kõmẽn yõg tikmũꞌũn kuxa mãm ꞌohnãg \p \v 20 Tu ta xe kõmẽn yõg tikmũꞌũn ꞌãktux kummuk, ha kõmẽn yõg tikmũꞌũn te hãpxopmã kaꞌok xeꞌẽgnãg pẽnãhãꞌ, tikmũꞌũn puxet te nõm mĩy hok, pãyã hãpkummuk mĩy kux ꞌohnãg, tu yãyhãhup ꞌohnãg. Yĩy Yeyox te: \p \v 21 —‍Kõmẽn Konãy yõg tikmũꞌũn xũy putup, xix kõmẽn Metxax yõg tikmũꞌũn xũy putup. Tute hãpxopmã kaꞌok xeꞌẽgnãg pẽnãhãꞌ, tikmũꞌũn puxet te nõm mĩy hok, ha yãyhãhup ꞌohnãg, nũy hãpkummuk mĩy kux. Pax pu kõmẽn hittap Tinok yõg tikmũꞌũn pẽnãꞌ, pax pu kõmẽn hittap Xinõm yõg tikmũꞌũn pẽnãꞌ, puxix yãyhãhup, nũy xagok hã mõꞌtat, tu putok nũꞌxok yãy putox yĩmũꞌ, puyĩꞌ xohix yãyhãhup yũmmũg. \v 22 ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux, ꞌũxaxok hok: ꞌÃmnĩy ꞌũm mõꞌnãp-tup ꞌĩhã Topa teꞌ hep xop xohix yõg hãpxopmãꞌax kopit, tu kõmẽn hittap Tinok yõg tikmũꞌũn kuxa kap-tup, xix kõmẽn hittap Xinõm yõg tikmũꞌũn kuxa kap-tup, pãyã kõmẽn Konãy yõg tikmũꞌũn kuxa ka ꞌohnãg, xix kõmẽn Metxax yõg tikmũꞌũn kuxa ka ꞌohnãg. \v 23 Ha Kapãnãn yõg tikmũꞌũn te hãmpeꞌpaxex, hu: “ꞌŨgmũg mõg pexkox hah.” Kaxĩy. Pãyãꞌ mõg ꞌohnãg. Yã Hãmgãyãgnãg Pet haꞌ mõg. Tu hãpxopmãꞌax kaꞌok xeꞌẽgnãg pẽnãhãꞌ, tikmũꞌũn puxet te nõm mĩy hok, pãyãꞌ kuxa mãm ꞌohnãg. Pax pu Xonõm yõg tikmũꞌũn hittap pẽnãꞌ, puxiꞌ kuxa mãm kaꞌok, nũy kõmẽn tu tuꞌ pip nõmhã. \v 24 ꞌũxaxok hok: ꞌÃmnĩy ꞌũm mõꞌnãp-tup ꞌĩhã Topa teꞌ hep xop xohix yõg hãpxopmãꞌax kopit, tu Xonõm yõg tikmũꞌũn kuxa kap-tup, pa Kapãnãn yõg tikmũꞌũn kuxa ka ꞌohnãg. ꞌŨkux. \s Tute tikmũꞌũn xapit pu tuꞌ kuxa mãm \p \v 25 Ta xe Topa pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌÃtak, ꞌãmũn yã pexkox hã ꞌãxuxyãꞌ, xix hãm xexka hã ꞌãxuxyãꞌ! ꞌÃmax, tu tikmũꞌũn te hãmyũmmũg hok xop yũmmũgãhãꞌ, puyĩy hãmyũmmũg, ꞌĩhã tikmũꞌũn te hãmyũmmũg puꞌ xaptop, puyĩꞌ yũmmũg hok. \v 26 Hamũn. Yã kaxĩy xatep-tup. Kaxĩy. \p \v 27 Tu yãy yõg tik xop pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍Yõgnũ ꞌÃtak te ꞌãꞌ popmãhãꞌ hãpxop xohix. Yãk tak puxehnãg tek-tok yũmmũg, hak puxet te ꞌÃtak Topa yũmmũg, nũy tikmũꞌũn pu hãmyũmmũgãꞌ. \p \v 28 —‍Mãꞌ, ꞌũg ha nũꞌ, ꞌĩhã ꞌãteknõg, ꞌĩhã ꞌõg hãpxop xak hãꞌ tot hok, ha ꞌãte ꞌãkuxa yũmmãp-tup. \v 29 ꞌŨg pe mõg, ꞌũ xa hãmyũmmũgãꞌ, ꞌũgmũn yãg max, tu yãy kutõgnãg pekpaxex, yĩy ꞌãkuxa yũm putup, \v 30 ha ꞌãte ꞌãxatꞌax, xayĩy mĩy, haꞌ kaꞌok ꞌohnãg yõg xatꞌax, yĩy ꞌãyĩpkox xip, nũy yõgnũ hãpxop xakꞌax tat, hap-tux ꞌohnãg. ꞌŨkux. Kaxĩy. \c 12 \s Yeyox te nit xap ꞌãktux \p \v 1 ꞌÃmnĩy xohik-tõgnãg nõg, ꞌĩhã nit xap, ha Yeyox te hãpkumep, tu ta hãpxa xexka xak, ha xuxnãg xetox xap taꞌ, ha tik xop teꞌ peꞌ mõg, tuꞌ xap mõy, nũy mãꞌ, ꞌũp-tup teꞌ kix hah, \v 2 ha Paniye xop teꞌ pẽnãhãꞌ, tu Yeyox pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍Pẽnãꞌ! ꞌÕg tik xop te xuxnãg ta xetox xap mõy, ha yũmũ yõg xatꞌax teꞌ xat hok, puꞌ xut hok nit xap ꞌĩhãꞌ. Kaxĩy. \p \v 3 Ha: \p —‍ꞌOk mõꞌkupix Topa yõg tappet? Hõmã putup te mõnãyxop hittap Namix putex, ha putup teꞌ kix tik te nũ mũtik mõg, \v 4 yĩy Topa pet xexka hãꞌ mõxakux, tu pãm pop, nõm pãm te Topa keppaꞌ pip pop, tuꞌ mãhãꞌ, ha Topa teꞌ xat hok, pu tikmũꞌũn mã hok. Yã ꞌãmãnex xop puxet teꞌ mãꞌax. \v 5 ꞌOk mõꞌkupix hok xateꞌ? Mõyyex teꞌ xat, pu ꞌãmãnex xop hãm nit xap ꞌĩhãꞌ, Topa pet xexka kopa hãpxopmãhãꞌ, tu hãpxopmã max. \v 6 ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: Topa pet xexkah, pak mũn xexkah xeꞌẽgnãg. \v 7 ꞌA ꞌãxop te hãmyũmmũgꞌah, tu Topa yõg tappet mõꞌkupix, ꞌĩhã hãmyũmmũg ꞌohnãg, ha: “ꞌÃtep-tup xa hãpxopmã max, pa hãpxop mõꞌhapꞌax ꞌũyĩy hax ꞌãtep-tup nõg.” Kaxĩy. Pax xa ꞌãxop nõm hãmꞌãktuxꞌax yũmmũg, puxix yõg tik xop ꞌũhitop kopit ꞌohnãg. \v 8 Yãkmũn Tikmũꞌũn Kutok, tu nit xap hãk xuxyã kamah. ꞌŨkux. Kaxĩy. \s Tik yĩm nĩã hittupmãhãꞌ \p \v 9 Tu taꞌ mõg, tu Topa pet haꞌ mõg, \v 10 pa tik xip, tuꞌ yĩm nĩãꞌ, ha tikmũꞌũn te Yeyox yõg hãpxopmãꞌax kopit putup, nũy kupeh, nũy nit xap ꞌĩhã hãm hãꞌ kupeh, huꞌ yĩkopit, hu: \p —‍ꞌOk yũmũ yõg xatꞌax teꞌ xat, ꞌok peꞌ xat hok, ꞌũhittupmã nit xap hã? Kaxĩy. \p \v 11 Ha: \p —‍Tikmũꞌũn yõg kahnẽn puxet, tu nit xap ꞌĩhã hãpkox kopaꞌ nãhãꞌ, puxix tik xut, mõꞌkaꞌok, \v 12 ha kahnẽn kutõgnãg yã manat, ta tikmũꞌũn xexkah, Topa te mõꞌyãy xeꞌẽgnãg, tu te takat putuk. Yĩy yũmũ yõg xatꞌax teꞌ xat ꞌũ yũmũg nõy hã tehet nit xap ꞌĩhãꞌ. Kaxĩy. \p \v 13 Tu tik yĩm nĩãa pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌ hu: \p —‍ꞌÃyĩm koaꞌ! Kaxĩy \p Haꞌ koaꞌ, tuꞌ hittup, haꞌ yĩm teꞌ yĩm nõy putuk. \p \v 14 Yĩy taꞌ mõg Paniye xop, tu yãy mũtik hãmꞌãktux, Yeyox putex putup tuꞌ. \s Topa te yãy tik yãykutnãhãꞌ \p \v 15 Ha Yeyox te hãmyũmmũg, hu taꞌ mõg, ha tikmũꞌũn teꞌ peꞌ mõg, haꞌ pakut xop xohix hittupmãhãꞌ, \v 16 tuꞌ xat, pu tikmũꞌũn nõy puꞌ xuktux hok, nũy Yeyox ꞌãktux hok. \v 17 Hõmã ꞌIyait te Topa pupi hãmꞌãktux, tu tappet tu kaxꞌãmiꞌ, pu tikmũꞌũn mõꞌkupix, ha Yeyox ꞌãktux, yĩy: \q \v 18 —‍Topa te hãmꞌãktux, hu: “ꞌÃte nũhũ tik yãykutnãhãꞌ, nũy mõꞌkutnãꞌ, \q tu mõꞌyãy xeꞌẽgnãg, hak kuxa hittupmãhãꞌ. \q ꞌŨgkoxuk te nõm kopaꞌ xip putup, nũy ꞌũgmũn ꞌãktux, \q pu yõgnũ putat ꞌãktux ꞌũhep xop xohix puꞌ, tu hãpxeꞌe ꞌãktux putup. \q \v 19 Tu hãmꞌãktux hãꞌ nõy yãnãn putup ꞌohnãg, tuꞌ yĩy kaꞌok putup ꞌohnãg, \q tu kõmẽn yõg putat hã hãmꞌãktux ꞌãhĩynãg putupꞌah. \q \v 20 Tu tikmũꞌũn hok xop kuxa kap-tup, \q tuꞌ puꞌũgnãg xop mõꞌnĩynãm putup, puyĩy tu kaꞌok, \q tu hãpxopmã kaꞌok putup, nũy tikmũꞌũn pu hãmmaxnã mõꞌkumaꞌ mõg. \q \v 21 Haꞌ hep xohix xop kuxa mãm kaꞌok ꞌũkopah, tu hãmmax hip.” \p ꞌŨkux. Kaxĩy. \s Yeyox xix Meyemo \p \v 22 Ha taꞌ xip tik pa hok, haꞌ mõgãhã Yeyox hah, haꞌ yĩy hok kamah, yã yãmĩy kummuk te tik kopaꞌ xip. Yeyox teꞌ hittupmãhãꞌ, ha hãmpẽnãhãꞌ, tu hãmꞌãktux. \v 23 Ha tikmũꞌũn xohix kuxãnõg, tuꞌ yĩkopit, hu: \p —‍ꞌOk nũ tik mõnãyxop Namix hãꞌ mõkputox? Kaxĩy. \p \v 24 Ha Paniye xop teꞌ xupak, tu: \p —‍Meyemo te yãmĩy xop xohix xat, tu Yeyox kaꞌogãhãꞌ pu yãmĩy kummuk xop mõy. Kaxĩy. \p \v 25 Pa Yeyox te nõm xop te hãmpeꞌpaxex yũmmũg, hu: \p —‍Hãpxexka yõg tikmũꞌũn te yãytukmĩy, puxix tu nõg, xiꞌ xape xop nõgꞌax, ꞌũyãytukmĩy tuꞌ. \v 26 Pax pu Hãmgãyãgnãg xop yãytukmĩy, tu yãy mõy, puxix tu nõg kamah. \v 27 ꞌÃxop te: Meyemo te Yeyox kaꞌogãhãꞌ pu yãmĩy kummuk mõy. Kaxĩy. Xateꞌ koit. ꞌŨ ꞌũm te ꞌõg tik xop kaꞌogãhã puꞌ mõy? ꞌAꞌ Meyemoꞌah. Ha kaxĩy ꞌũxohix te xate yãꞌ koit yũmmũg. \v 28 Pa Topa Koxuk tek kaꞌogãhã ꞌũ yãmĩy mõy, xa ꞌãxop yũmmũg. Yã hõnhã Topa te tikmũꞌũn xat nũnteꞌ. \p \v 29 —‍Tik ꞌũm kaꞌok xip, yĩy tik te hãpxop hãꞌ xupxet teꞌ pet hã ꞌã mõꞌnãꞌah, nũy tuꞌ xupxet. Pa tik kaꞌok kĩy, puxix hãpxop xohix hã tu xupxet, yĩy ꞌãte Hãmgãyãgnãg kĩy hãmãxap, nũy kũnãy tu yãmĩy kummuk mõy tikmũꞌũn kopah. \p \v 30 —‍Tik tek mũtik mõg hok, puxik tukmĩy. Ha ta tik te ꞌãhã te hok, puxik kummũgãꞌ, \v 31 yĩy ꞌãte xa hãmꞌãktux xeꞌeꞌ: Tikmũꞌũn te Topa ꞌãktux kummuk, puxix Topaꞌ xaxogã pu tu kux, pa timũꞌũn te Topa Koxuk ꞌãktux kummuk, puxiꞌ xaxogã ꞌohnãg, pu tu xip. \v 32 Tikmũꞌũn te Tikmũꞌũn Kutok ꞌãktux kummuk, puxix Topaꞌ xaxogã pu tu kux, pa tikmũꞌũn te Topa Koxuk ꞌãktux kummuk, puxiꞌ xaxogã ꞌohnãg mõ kumaꞌ mõg. \s Mĩpkup max xix mĩnta max \p \v 33 —‍Mĩpkup max te mĩnta ta max tahaꞌ, ha ta mĩpkup kummuk te mĩnta ta kummuk tahaꞌ, yĩy tikmũꞌũn te mĩnta pẽnãhãꞌ, tuꞌ kup yũmmũg kamah, ꞌok peꞌ max, ꞌok peꞌ kummuk. \v 34 ꞌÃxop yã kãyã gãy kutok xop! ꞌÃkummuk, hu hãmꞌãktux kummuk. ꞌAp hãmꞌãktux max yũmmũgꞌah. Tik kuxa kummuk, puxix tik hãmꞌãktux kummuk, pa tik kuxa max, puxix tik hãmꞌãktux max. \v 35 Tikmũꞌũn max teꞌ kuxa max tu hãmmax ꞌãktux, ha ta tikmũꞌũn kummuk teꞌ kuxa kummuk tu hãpkummuk ꞌãktux. \p \v 36 —‍ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: Topa yõg hãptup mõꞌnãp-tup, ꞌĩhã Topa te tikmũꞌũn yõg hãpxopmãꞌax xohix kopit, tuꞌ yõg hãmꞌãktux hitop kopit putup, ꞌok pe yãꞌ max, ꞌok pe yãꞌ kummuk. \v 37 Yã ꞌõg hãmꞌãktux hã Topa te ꞌãxop yõg hãpxopmãꞌax kopit putup, nũy yũmmũg, ꞌok pe ꞌãmax, ꞌok pe ꞌãkummuk. Kaxĩy. \s Yoneo xexka xop te hãpxopmãꞌax kaꞌok xeꞌẽgnãg xak \p \v 38 Ha taꞌ pip tik te hãmyũmmũg xop, tu Yeyox pu hãmꞌãktux, ha Paniye xop ꞌũm te: \p —‍ꞌŨgmũꞌãte ꞌãp-tup xa hãpxopmã kaꞌok xeꞌẽgnãg, tikmũꞌũn te nõm mĩy hok, ꞌũgmũg pẽnãꞌ. Kaxĩy. \p \v 39 Ha: \p —‍Hõnhã tikmũꞌũn kuxa kummuk, tuꞌ mãm ꞌohnãg Topa yõg hãmꞌãktux kopah. ꞌÃxop te hãpxopmãꞌax kaꞌok xeꞌẽgnãg xak, ꞌaꞌ mĩy ꞌãtep-tupꞌah. ꞌÃxop te Topa yõg tappet mõꞌkupix, ha tik hittap Yõn ꞌãktux, nõm te Topa pupi hãmꞌãktux, yĩy ꞌãxop te mõnãyxop Yõn yõg hãpxopmãꞌax puxet pẽnãp-tup. \v 40 Yõn te mãm xexka tex kopaꞌ xip, tu ꞌãmnĩy tikoxyuk hãꞌ kopaꞌ xip, ha kaxĩy ꞌũgmũn te hãpkox kopak xip putup, yãk mũn Tikmũꞌũn Kutok, tu ꞌãmnĩy tikoxyuk hã hãpkox kopak xip putup. \v 41 Topa yõg hãptup mõꞌnãp-tup, ꞌĩhã Topa teꞌ hep xop xohix yõg hãpxopmãꞌax kopit, ha Nĩn yõg tikmũꞌũn te ꞌãxop ꞌãktuxꞌax kummuk. Yã nõm te Yõn yõg hãmꞌãktuxꞌax ꞌãpak, tuꞌ yĩpkox pip, tu yãyhãhup, nũy kuxyã hãpxopmãꞌax kummuk, ha Yõn ꞌũk-tõgnãg, ha tak mũn xexkah, pa xate yãyhãhup ꞌohnãg. \v 42 Topa yõg hãptup mõꞌnãp-tup, ꞌĩhã hãpxexka Xamah yõg ꞌũn tu yok, nõm te hãpxexka yõg tikmũꞌũn hittap xat, tuꞌ yok putup, nũy ꞌãxop kummuk ꞌãktux. Yã hãptox tuꞌ nũn, nũy tik teꞌ xatꞌax hittap Xanomãm pẽnãꞌ, ha ta Xanomãm ꞌũk-tõgnãg, ha tak mũn xexkaꞌ. \s Yãmĩy kummuk te put puꞌ mõg \p \v 43 —‍Yãmĩy kummuk te tikmũꞌũn ꞌũm kopaꞌ xip, tuꞌ nĩm, tu hãm panip haꞌ mõg, tuꞌ xak, nũy ta pihiꞌ. ꞌŨxip hok, \v 44 puxix tute: “ꞌŨkpet ha putpuk mõg.” Kaxĩy. Tuꞌ mõg, tu mõktu tikmũꞌũn tuꞌ xupep, tuꞌ mõꞌnãhãꞌ, haꞌ hok yũm, ha hãpkunut xit, ha mõktu yãꞌ max, \v 45 ha xeꞌ mõg, tu yãmĩy kummuk xop nõy xãnãhã pu nũ mũtik mõg, tuꞌ tihiꞌ, yĩy tikmũꞌũn xũy xexkah. Ha kaxĩy nõm tikmũꞌũn kummuk xũyꞌax nõmhã. Kaxĩy. \s Yeyox xape nũn \p \v 46 Tu hãmꞌãktux ha taꞌ tut nũn, xiꞌ taknõy xop nũn, tu hãptopaꞌ pip, tuꞌ xak, nũy Yeyox mũtik hãmꞌãktux, \v 47 yĩy tik te Yeyox pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍Pẽnãꞌ! ꞌÃtut xix ꞌãtaknõy xop te hãptopaꞌ pip, nũy ꞌãmũtik hãmꞌãktux. Kaxĩy. \p \v 48 Ha: \p —‍Piꞌyãk tut? Piꞌyãk taknõy xik hex? Kaxĩy. \p \v 49 Tu tikmũꞌũn te yãy mũtik hãpkumep xop pẽnãhãꞌ, tuꞌ yĩm xix, tu: \p —‍Pẽnãꞌ! Nũ xop yãk tut, xik taknõy xop xeꞌeꞌ! \v 50 Yã tikmũꞌũn xohix te ꞌÃtak Topa puꞌ yĩpkox pip, nõm te pexkox tuꞌ xip, puxix yãk xape, tuk taknõy, xik hex, xik tut. Kaxĩy. \c 13 \s Tik te hãpxop xap xok \p \v 1 Hãpxip kutõgnãg ꞌĩhã Yeyox mõg hãptopaꞌ, tu kõnãg xexka haꞌ mõg, tu taꞌ mõg tu mõktu hãpkux tuꞌ xupep, tuꞌ yũm, tu tikmũꞌũn yũmmũgãhãꞌ, ha tikmũꞌũn teꞌ xakot, nũy xupax. \v 2 Yãꞌ xohix xexkah, yĩy Yeyox te mĩpkox hã mõꞌnãhãꞌ, tu mĩpkox te kõnãg yĩmũꞌ mõg, ha mõktu mõꞌnãhãꞌ, tuꞌ yũm, ha tikmũꞌũn te yãykoteꞌ pip, tuꞌ xakot hãpkux tuꞌ, \v 3 ha Yeyox te hãmꞌãktuxꞌax hã hãmyũmmũgãhãꞌ, nũy Topa yõg hãpxopmãꞌax yũmmũgãꞌ, hu: \p —‍Tik mõg, nũy hãpxop xap xok, \v 4 tu hãpxa xexka tuꞌ xok, haꞌ yãg te putat yĩka te tuꞌ nãhãꞌ, ha putuxnãg teꞌ mãnãm, haꞌ nõg. \v 5 Ha taꞌ yãg nõy te mĩkax xap tuꞌ nãhãꞌ, ha hãm xet kutõgnãg, tu mĩkaxxap yĩmũꞌ pip, haꞌ xap xokax mõꞌkaꞌok, \v 6 ha mãyõn xupep, tuꞌ nakgãhãꞌ, ꞌũyĩpxatit kutõgnãg pip tuꞌ nakgãhãꞌ, \v 7 ha taꞌ yãg nõy te mĩmyãm xop kopaꞌ nãhãꞌ, tuꞌ tuk mĩmyãm xop mũtik, paꞌ xupep ꞌohnãg, mĩmyãm kopaꞌ pip tuꞌ, haꞌ nõg. \v 8 Ha taꞌ yãg te hãm max tuꞌ nãhãꞌ, huꞌ tuk max, tu mõktu xexkah, tuꞌ xap xohix xexka popmãhãꞌ, yãꞌ xap puxet te 30 popmãhãꞌ, ha taꞌ xap nõy te 60 popmãhãꞌ, ha taꞌ xap nõy te 100 popmãhãꞌ, ꞌŨkux. Kaxĩy. \p \v 9 Tu xe hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌŨg ꞌãpax, xa ꞌãyĩpkox piꞌ. Kaxĩy. \s Teptu hãmꞌãktuxꞌax hã hãmyũmmũgãhãꞌ? \p \v 10 Ha tikmũꞌũn te Yeyox mũtik hãpkumep, tuꞌ nũn, tu nũktu Yeyox yĩkaꞌ pip, tuꞌ yĩkopit, tu: \p —‍Teptu xate hãmꞌãktuxꞌax hã tikmũꞌũn nõy pu hãmyũmmũgãhãꞌ? Kaxĩy. \p \v 11 Ha: \p —‍Topa te ꞌãxop pu hãmyũmmũgãhãꞌ, xayĩy hãmyũmmũg. ꞌAp nõy xop puꞌ xuktuxꞌah, tu yãy yõg tikmũꞌũn xat, pa tikmũꞌũn nõy te pexkox yõg hãpxopmãꞌax yũmmũgꞌah, yĩy hãmꞌãktuxꞌax hã ꞌãte hãmyũmmũgãhãꞌ, nũy Topa yõg hãpxopmãꞌax yũmmũgãꞌ. \v 12 Yã ꞌãxop te hãmyũmmũg tap, yĩy xa ꞌã ꞌũm yũmmũgãp-tup, ha mõktu hãmyũmmũg xexkah, ha tikmũꞌũn te hãmyũmmũg hok, tu hãpxaxok putup, tu mõktu hãmyũmmũg ꞌohnãg. \v 13 Yĩy ꞌãte hãmꞌãktuxꞌax hã hãmyũmmũgãhãꞌ nũy Topa yõg hãpxopmãꞌax yũmmũgãꞌ. Yã pa mãm, pãyãꞌ pẽnã ꞌohnãg, tu hãmꞌãktuxꞌax ꞌãpak, pãyãꞌ yũmmũg ꞌohnãg. \v 14 Yĩy tik hittap ꞌIyait te Topa pupi hãmꞌãktux, tu: \q “ꞌÃxop te hãmꞌãpak, pãyã ꞌa hãm ꞌũm ꞌãpak ꞌohnãg, \q tuꞌ pẽnãhãꞌ, pãyã hãm ꞌũm pẽnã ꞌohnãg. \q \v 15 Yã tikmũꞌũn putox kaꞌok, tu mõꞌyãy yĩpkox yĩnnĩn, nũy hãmꞌãpak hok, \q xiꞌ pa kĩy kaꞌok, nũy hãmpẽnã hok, \q ka hãmyũmmũg, xix yãyhãhup, ka Topa yõg putat hãꞌ mõg ꞌũxeheh. \q Yã ꞌãte nõm hittupmãꞌax, pãyãp-tup nõg. \q Yã Topa teꞌ xuktux tap.” Kaxĩy. \p \v 16 Tu xe hãmꞌãktux, hu: \p —‍Pa ꞌãxop kuxa hittup xop, hãmpẽnã max tuꞌ, xix hãmꞌãpak max tuꞌ! \v 17 ꞌŨxaxok hok: Tik xop te Topa pupi hãmꞌãktux, pu tikmũꞌũn yũmmũgãꞌ, tuꞌ xak, nũy pexkox yõg hãpxop pẽnãꞌ, ꞌãxop te nõm pẽnãhã nõmhã, xix Topa yõg tikmũꞌũn punethok teꞌ xak, nũy pẽnãꞌ, nũy xupax, pãyãꞌ pẽnã ꞌohnãg, xiꞌ xupak ꞌohnãg. \s Yeyox te hãmꞌãktuxꞌax hã hãmyũmmũgãhãꞌ \p \v 18 Yĩy ꞌũg ꞌũm ꞌãpax, nũy yõg hãmꞌãktux ꞌũm yũmmũg max, nũy yõg hãpxopmãꞌax yũmmũg. \v 19 Hãpxop xap te putat kuxyãꞌ nãhãꞌ, ha kaxĩy tikmũꞌũn te yõg hãmꞌãktuxꞌax ꞌãpak, ha ꞌãte Topa te tikmũꞌũn xakꞌax ꞌãktux, haꞌ xupak, pa hãmyũmmũg ꞌohnãg. Hãmgãyãgnãg nũn, tu yõg hãmꞌãktux xaxogãhãꞌ, pu tikmũꞌũn yĩpkox pip hok. \v 20 Ha ta hãpxop xap yãg te mĩkax xap tuꞌ nãhãꞌ, ha kaxĩy tikmũꞌũn te hãmꞌãktuxꞌax ꞌãpak, tuꞌ kuxa hittup. \v 21 Pa hãpxip kutõgnãg ꞌĩhãꞌ xũy, haꞌ gãy xop teꞌ kummugãhãꞌ, yĩy Topa yõg hãmꞌãktuxꞌax xaxok mõꞌkaꞌok, ꞌũkuxa yũm puꞌuk tuꞌ. \v 22 Ha taꞌ yãg nõy te mĩmyãm xox xop kopaꞌ nãhãꞌ, ha kaxĩy tikmũꞌũn te hãmꞌãktux ꞌãpak, pa hãpxip kutõgnãg ꞌĩhãꞌ yãykuxop punethok, ha tayũmak nõg, ha hãmꞌãktux xaxok, haꞌ nõg. \v 23 Haꞌ yãg nõy te hãm max tuꞌ nãhãꞌ, ha kaxĩy tikmũꞌũn te hãmꞌãktuxꞌax ꞌãpak, tu hãmyũmmũg, tuꞌ yĩpkox pip, tu Topa yõg putat hãꞌ mõg kumaꞌ mõg. Tu ta tuꞌ kux. \p \v 24 Tu xe hãmꞌãktuxꞌax hã hãmyũmmũgãhãꞌ, nũy Topa yõg hãmpxopmãꞌax yũmmũgãꞌ, hu: \p —‍Tik te hãpxop xap xuxnãg xetox xok, ha kaxĩy Topa te yãy yõg tikmũꞌũn xat. \v 25 ꞌÃmnĩy ꞌũm ꞌĩhãꞌ nũn tik gãy, tuꞌ xap kummuk xok hãpxop xap max kotĩnnãhãꞌ, tuꞌ xok kux, tuꞌ mõg, \v 26 haꞌ xap xokax, tuꞌ tuk, ha mĩxux kummuk punethok te nõm max kotĩnnãhãꞌ, \v 27 yĩy kãmãnat xop te hãpxa xexka xuxyã xãnãhãꞌ, tu: “Yãyãꞌ, xate hãpxop xap max xok nũhũ hãm tuꞌ. Teptuꞌ mãm mĩxux kummuk kamah?” Kaxĩy. \p \v 28 —‍Ha: “Yã tik gãy teꞌ xap kummuk xok,” kaxĩy. \p —‍Ha: “Xatek mũ putup ꞌũ mõy?” kaxĩy. \p \v 29 —‍Ha: “ꞌŨmõy hok, pũyãꞌ piꞌ, ka hãpxop mõy kamah mĩxux kummuk mũtik. \v 30 ꞌŨtux hok pu tuꞌ tuk, nũy mõy yã tu taꞌ, ꞌĩhã ꞌãteꞌ xat, pu mõꞌ yãy pot, tu mĩxux kummuk putyõn hãmãxap, nũy nõ kuxap hã mõꞌxut, nũy xuxnãg ta xetox nũnnãꞌ, tuk pet kopaꞌ xex.” Tu ta tuꞌ kux. Kaxĩy. \s Tute mõytat xap ꞌãktux \p \v 31 Tu xe hãmꞌãktuxꞌax hã hãmyũmmũgãhãꞌ, nũy Topa yõg hãpxopmãꞌax yũmmũgãꞌ, yã Topa te tikmũꞌũn xat, \p —‍Hãpxop xap mõytat yãk-tĩgnãg, ha tik teꞌ xap xok hãm kopah, \v 32 haꞌ xokax, tuꞌ tuk tu mõktu yãꞌ kup xexkah, ha putuxnãg xop teꞌ mĩmmãg tuꞌ pet. Kaxĩy Topa te tikmũꞌũn kutõgnãg xat hãmãxap, ha tikmũꞌũn nõy nãꞌ mõg, tu mõktu tikmũꞌũn xohix te Topa puꞌ yĩpkox pip. Tu ta tuꞌ kux. Kaxĩy. \s Pãm yõg tokatogãꞌax ꞌãktux \p \v 33 Tu xe hãmꞌãktuxꞌax hã hãmyũmmũgãhãꞌ, nũy Topa yõg hãpxopmãꞌax yũmmũgãꞌ, hu: \p —‍ꞌŨn te pãm yõg tokatogãꞌax pahaꞌ, xix xuxnãg ta xetox xap kõnnõn, tuꞌ yõg xox tix pahaꞌ, nũy ꞌũyõg kãnẽy 3 tu nõm kanop, tu mõktu ꞌũpohot, haꞌ tokatogãꞌax teꞌ mõmmãhãꞌ, ha kaxĩy Topa te tikmũꞌũn kutõgnãg xat hãmãxap, haꞌ mõg, nũy nõy puꞌ xuktux, hak-nãy tu tikmũꞌũn xohix xexka xat. ꞌŨkux. Kaxĩy. \s Teptu Yeyox te hãmꞌãktuxꞌax hã hãmyũmmũgãhãꞌ? \p \v 34 Yã Yeyox te hãmꞌãktuxꞌax hã hãmyũmmũgãhã tikmũꞌũn puꞌ, nũy Topa yõg hãpxopmãꞌax ꞌãktux, tu hãmꞌãktux nõy hãꞌ xuktux ꞌohnãg. \v 35 Topa yõg hãmꞌãktux hittap hã Yeyox te hãmyũmmũgãhãꞌ, yã Topa yõg tappet hittap teꞌ xuktux. Hõmã tik hittap ꞌIyait te Topa pupi hãmꞌãktux, tu tappet tu kaxꞌãmiꞌ, tu Yeyox ꞌãktux, hu: \q “ꞌÃte yãy pupi hãmꞌãktuxꞌax hã hãmyũmmũgãhãꞌ, nũy tikmũꞌũn yũmmũgãꞌ, \q nũy hãpxopmãꞌax hittap xop ꞌãktux, \q yã hõmã Topa te hãm xexka xohix mĩy xix hõnhã, \q ha tikmũꞌũn te nõm hãpxopmãꞌax kaꞌok yũmmũg ꞌohnãg.” Kaxĩy \s Yeyox te hãmꞌãktux hãꞌ yãnãn \p \v 36 Ha ta Yeyox mõg, tu tikmũꞌũn nĩm, nũy yãy xipꞌax haꞌ mõg, ha tikmũꞌũn te Yeyox mũtik hãpkumep, tuꞌ yĩgãhãꞌ mõg, tuꞌ yĩkopit, hu: \p —‍ꞌŨgmũꞌã hãmꞌãktux. Putep yũmmũgãhã xateꞌ, ꞌĩhã mĩxux kummuk ꞌãktux? Kaxĩy. \p \v 37 Ha Yeyox te: \p —‍ꞌŨgmũn yã Tikmũꞌũn Kutok Pit, tu tik putuk, nõm te hãpxop xap max xok, \v 38 tu hãpxa xexka tuꞌ xok, ha hãm xexka putuk, ha hãpxop xap max te tikmũꞌũn max putuk, Topa te nõm xat, ha mĩxux kummuk te Hãmgãyãgnãg yõg tikmũꞌũn kummuk putuk, \v 39 ha tik gãy te Hãmgãyãgnãg mũn putuk. Yã tikmũꞌũn te hãpxop ta nũnnãhãꞌ, ha kaxĩy hãm xexka nõg putup, ꞌĩhã pexkox yõg nũꞌpok xop nũn, nũy mõꞌpot. \v 40 Kãmãnat xop te mĩxux kummuk mõy, nũy kuxap kopa mõꞌpok, pu mõꞌxut, ha kaxĩy pexkox yõg nũꞌpok xop te hãpxopmã kummuk xop mõy putup, nũy kuxap xeꞌẽgnãg kopa mõꞌpok. \v 41 ꞌŨgmũn yã Tikmũꞌũn Kutok, tu pexkox yõg xop nũꞌpok putup, nũy tikmũꞌũn kummuk xeh yaꞌomaꞌ, ꞌũp-tup nõg tuꞌ, yã mõꞌpok putup, pu tu pip hok, ꞌĩhã ꞌãte yãy yõg tikmũꞌũn xat. Yã nõm kummuk xop teꞌ nõy pu hãpkummuk yũmmũgãhãꞌ. Yãꞌ kummuk xop xohix te hãpxopmã kummuk yaꞌomaꞌmõg, \v 42 nũy kuxap xeꞌẽgnãg kopa mõꞌpok. Tu potap-tup, ꞌũxũy xexka tuꞌ. \v 43 Ha Topa yõg tikmũꞌũn xexkanãp-tup xeꞌẽgnãg, mãyõn putuk, tuꞌ yõg ꞌÃtak Topa mũtik pip putup pexkox tuꞌ. ꞌÃxop te hãmꞌãpax, ꞌãpu ꞌãyĩpkox piꞌ. Kaxĩy. \s Tu hãpxop takat xexka ꞌãktux \p \v 44 Tu xe hãmꞌãktux, nũy Topa yõg hãpxopmãꞌax yũmmũgãꞌ, hu: \p —‍Tik te hãpxaha ꞌĩhã hãpxop te takat xipihi hãpkox kopah, tu xeꞌ xaptop, tuꞌ kuxa hittup xexkah, huꞌ mõg mõꞌkaꞌok, tuyãy hãpxop xohix hãmenex hãmãxap, nũy tayũmak punethok pop, tuk-nãy tu hãpxa pa yãy puꞌ. Ha kaxĩy tikmũꞌũn te Topa yõg hãmꞌãktux ꞌãpak, tuyãy yõg hãpxop xohix xaxok, ꞌũhittup tuꞌ, nũy Topa pu tuꞌ yĩpkox piꞌ. Ha kaxĩy Topa te yãy yõg tikmũꞌũn xat. ꞌŨkux. \s Tute kupxat xap max ꞌãktux \p \v 45 Tu xe hãmꞌãktux, nũy Topa yõg hãpxopmãꞌax yũmmũgãꞌ, nũy tu tikmũꞌũn xat ꞌãktux, hu: \p —‍Tik teꞌ xap max pop, yã kupxat xap max pop, nũy xe nõmenax, tayũmak xexka hãꞌ nõy yãnãn, \v 46 tu nõm xap max xipihiꞌ, huꞌ mõg, tu yãy yõg hãpxop xohix hãmenex, nũy tayũmak xexka pop, nũy ta tuꞌ xap max paꞌ. Ha kaxĩy tikmũꞌũn te hãpxop xohix xaxok, nũy Topap-xehnãg puꞌ yĩpkox piꞌ. ꞌŨkux. \s Tute mãpxamut ꞌãktux \p \v 47 —‍Topa te hãpxopmãhãꞌ, tuyãy yõg tikmũꞌũn xat hã kaxĩy: Tikmũꞌũn te mãpxamut kõnãg xexka kopah, tu mãm xohix pop, \v 48 ha nũꞌxip ꞌĩhã hãpkux haꞌ nũnnãhãꞌ, tu hãm tuꞌ mãm, nũy mãm mõꞌpot. Tuꞌ yĩy max yaꞌomaꞌmõg manax kopah, tuꞌ yĩy kummuk yaꞌomaꞌmõg kõnãg kopah. Ha kaxĩy Topa teꞌ hep xop xohix mõꞌpot putup, \v 49 ha kaxĩy mõꞌãgmũg xohix kux putup, ꞌĩhã pexkox nũꞌpok xop teꞌ hep xop xohix mõꞌpot, \v 50 tuꞌ yĩy kummuk xop yaꞌomaꞌ mõꞌpok, tu kuxap xeꞌẽgnãg kopa mõꞌpok putup, ha potap-tup, ꞌũxũy xexka tuꞌ. ꞌŨkux. Kaxĩy. \s Tute hãmꞌãktux xeꞌe ꞌãktux \p \v 51 Ha Yeyox te yãy yõg tikmũꞌũn yĩkopit, hu: \p —‍ꞌOk yũmmũg hãpxopmãꞌax ꞌãte xaꞌ xuktux? Kaxĩy. \p Ha: \p —‍Yã ꞌãteꞌ yũmmũg. Kaxĩy. \p \v 52 Ha: \p —‍Yã tik te hãmyũmmũg xop tek mũtik hãpkumep, nũy ꞌũgmũn puxehnãg pu tu yĩpkox piꞌ, puxix mĩptut xuxyã putuk, tu hãpxop kutut xex, yãy pet kopaꞌ xex, xix hãpxop tup xex, nũy kũnãy tuꞌ mõy. Kaxĩy. \s Yeyox te kõmẽn Nãyane tuꞌ xip \p \v 53 Tu hãmꞌãktux kux, tu taꞌ mõg, \v 54 tuyãy yõg kõmẽn haꞌ mõg, tuꞌ mõg tu mõktuꞌ xupep, tu Topa pet kopa tikmũꞌũn yũmmũgãhãꞌ, ha tikmũꞌũn te hãmꞌãpak, tuꞌ yẽy, tu: \p —‍ꞌOk hãmyũmmũg ꞌũm ꞌõhõm? Tute xĩy ꞌõhõm te hãpxopmã kaꞌok xeꞌẽgnãg? \v 55 Yã Yoye kutok, nõm te mĩmpe mĩyꞌax, haꞌ tut Mãnix, haꞌ taknõy xop yũmmũꞌãteꞌ yũmmũg. ꞌŨxohix te: Tiak, xix Yoye, xix Xĩmãm, xix Yot. \v 56 Yãꞌ hex xop nũnte ꞌãti kamah. ꞌŨ ꞌũm te Yeyox kaꞌogãhãꞌ, pu hãpxopmã kaꞌok xeꞌẽgnãg? Yã tikmũꞌũn puxet teꞌ mĩy hok. ꞌĨntuꞌ. Kaxĩy. \p \v 57 Tup-tup nõg, yĩy Yeyox te: \p —‍Tik te Topa pupi hãmꞌãktux, yã hãpxexka yõg tikmũꞌũn xohix teꞌ xexka ꞌãktux, pãyã yãy xape xop tek-tõgnãg ꞌãktux, xix kõmẽn yõg tikmũꞌũn tek-tõgnãg ꞌãktux kamah. Kaxĩy. \p \v 58 ꞌAp hãpxopmã kaꞌok xeꞌẽgnãgꞌah, tikmũꞌũn ꞌũm kuxa mãm ꞌohnãg hah. \c 14 \s ꞌEnot te Yoãm putex, nõm tep-tox pix \p \v 1 Hãpxip ꞌĩhã ꞌEnot te hãpxexka Ganinet yõg tikmũꞌũn hã gohenanok, tu nõm tikmũꞌũn xat, ha tikmũꞌũn te Yeyox ꞌãktux, ha ꞌEnot teꞌ xupak, \v 2 yĩy kãmãnat xop pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍Hamũn! ꞌÕhõm yã Yoãm, nõm tep-tox pix! Yãꞌ xok, paꞌ putpuꞌ hiꞌ, hu hãpxopmã kaꞌok xeꞌẽgnãg nõmhã, tikmũꞌũn te nõm mĩy hok. Kaxĩy. \p \v 3-4 Hõmã ꞌEnot te yãy taknõy Pinip xetut mũg, haꞌ xuxetꞌax ꞌEnonit, ha Yoãm teꞌ mãnõg pax, tu: “Yãyta hok! Topa yõg xatꞌax teꞌ xat hok, pu yãy taknõy xetut mũy hok!” Kaxĩy. Ha ꞌEnot gãy, ꞌũyãytap-tup tuꞌ, huꞌ xat, pu xonat xop Yoãm mũy, haꞌ mũg, tuꞌ yĩm kĩy, tu kanet ha mõꞌtat, haꞌ kopaꞌ xip. \p \v 5 Yã ꞌEnot tep-tex putup, pa Yoneo yõg tikmũꞌũn yĩpkutuk, tikmũꞌũn te Yoãm ꞌãktux max hah, tu: “ꞌÕhõm te Topa pupi hãmꞌãktux!” Kaxĩy. Tuꞌ xexka peꞌpaxex. \v 6 ꞌÃmnĩy puxet ꞌĩhã ꞌEnot te ꞌãmuk xexka mĩy, nũy yãy yõg hãmyãxatamuk xohix hãꞌ hittup, ha ꞌEnonit kutok hex te hãmyãg, ꞌũxexka xop keppaꞌ hãmyãg, \v 7 ha ꞌEnot tep-tup pax, hu hãmꞌãktux xex, tu Topa ꞌãxetꞌax ꞌãktux nũy hãmꞌãktux xeh ꞌũtuk tup hex puꞌ, hu: \p —‍Topa tek yũmmũg, ꞌãte xaꞌ hõm hãpxop xohix xatep-tup. Kaxĩy. \p \v 8 Ha tukũm teꞌ tut tuꞌ xak, pu tu hãmyũmmũgãꞌ, haꞌ tut te hãmyũmmũgãhãꞌ, yĩy putpuꞌ nũn ꞌEnot keppah, tu: \p —‍ꞌÃte Yoãm putox putup, tu nõm tat putup kãnẽy pet xax yĩmũ nõmhãꞌ. Kaxĩy. \p \v 9 Ha ꞌEnot kuxa hittup ꞌohnãg, pãyã yãyhãhup, hãmꞌãktux xex tuꞌ, \v 10 huꞌ xat, pu Yoãm putox xax, \v 11 haꞌ xak, tu kãnẽy pet xax yĩmũꞌ yũm, tuꞌ tuk tup hex puꞌ hõm, ha homiꞌ tut puꞌ hõm. \v 12 Ha Yoãm yõg tik xop teꞌ xokxax pahaꞌ, tuꞌ mõgãhãꞌ, tu mõktu nõ hãpkot, tu hãpkot kux, ꞌĩhãꞌ mõg, nũy Yeyox puꞌ xuktux. \s Yeyox te tikmũꞌũn xĩnnãhãꞌ \p \v 13 Haꞌ xupak, tu taꞌ mõg, tu mĩpkox hã mõꞌnãhãꞌ, nũy kõnãg yĩmũꞌ mõg, tu yãp-xehnãg mõg, hãm panip haꞌ mõg, tu mõktuꞌ xupep, pa tikmũꞌũn teꞌ yũmmũg, tuyãy pipꞌax nĩm, tu hãmnak hãꞌ peꞌ mõg, \v 14 ha Yeyox te mĩpkox mõktuꞌ xupep, tu ta tikmũꞌũn pẽnãhãꞌ, yã tikmũꞌũn xohix xexkah, haꞌ kuxa kaꞌ, tuꞌ pakut xop hittupmãhãꞌ. \v 15 Ha ꞌãmãxak ꞌĩhãꞌ yõg tik xop nũn, tu Yeyox pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍Mãyõn mog, ha hãm panip tu yũmũg pip. ꞌÃpu tikmũꞌũn mõꞌpok, puꞌ xip tu xexka ha mõg, nũy tuꞌ xitꞌax pop kõmẽn tuꞌ. Kaxĩy. \p \v 16 Pa Yeyox te: \p —‍ꞌAꞌ mõg putupꞌah. ꞌÃpu, nõmhã xĩnnãꞌ. Kaxĩy. \p \v 17 Ha: \p —‍ꞌŨxitꞌax yãk-tõgnãg: yã pãm te 5 pip, xix mãm 2 mãm. Kaxĩy. \p \v 18 Ha: \p —‍Paxnũꞌ! Kaxĩy. \p \v 19 Tuꞌ xat pu tikmũꞌũn te mĩxux yĩmũꞌ mãm, tu pãm pop, xix mãhãm, tu pexkox tuꞌ pẽnãhãꞌ, tu Topa pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌÃmax Topah. Xate tikmuꞌũn xohix puꞌ xitꞌax popmãhãꞌ. Yãꞌ puxiꞌ! Kaxĩy. \p Tu pãm koxip, tuyãy yõg tik xop puꞌ popmãhãꞌ, ha tikmũꞌũn xohix xexka puꞌ popmãhãꞌ, \v 20 haꞌ mãhãꞌ, tu nõ hi kaꞌok, pãyãꞌ pip xitꞌax punethok, yĩy tik xop te manax hãꞌ tat, tu mõktu manax te 12 nũꞌ tihigãhãꞌ, \v 21 ha tikmũꞌũn xohix xexka teꞌ mãhãꞌ, tik xohix te 5.000 teꞌ mãhãꞌ, ha ꞌũn xit kamah, xix kakxop, pãyã ꞌap tikmũꞌũn te nõm mõꞌkupixꞌah. \s Yeyox te kõnãg xexka yĩmũ hãpkumep \p \v 22 Hãpxip kutõgnãg ꞌĩhã Yeyox teꞌ xat, pu yãy yõg tik xop mĩpkox hã mõxakux, nũy tu mõg hãmãxap, nũy kõnãg xexka xak, ꞌĩhã Yeyox te tikmũꞌũn xat pu yãy pet ha mõg, \v 23 haꞌ mõg, ha Yeyox te yĩktix tuꞌ mõg, tu mõktu yĩmũꞌ xip, tu Topa pu hãmꞌãktux ꞌũp-xehnãg hã, ha mõktu yã ꞌãmnĩy, hap-xet xip, \v 24 ꞌĩhã mĩpkox te kõnãg yĩmũꞌ mõg, tu kõnãg xexka koteꞌ xup, ha ꞌãmuuh kaꞌok, tu kõnãg mahapnãm, haꞌ mõg putux, \v 25 ha hãptup ꞌĩhã mãyõn xupep putup, ꞌĩhã Yeyox te kõnãg xexka yĩmũ hãpkumep, \v 26 ha tik xop teꞌ pẽnãhãꞌ, tuꞌ kuxãnõg xexkah, tu: \p —‍Yãꞌ koxuk ꞌõhõm! Kaxĩy. \p Tuꞌ yĩy kaꞌok, ꞌũkuxãnõg tuꞌ, \v 27 ꞌĩhã Yeyox te: \p —‍ꞌÃkuxãnõg hok! Yãkmũn xeꞌeꞌ! ꞌŨkyĩpkutuk hok! Kaxĩy. \p \v 28 Yĩy Pet te: \p —‍ꞌÃmũn xeꞌeꞌ, ꞌãpuk xat, ꞌũ kõnãg xexka yĩmũ hãpkumep kamah, nũy ꞌãhakmõg! Kaxĩy. \p \v 29 Ha: \p —‍Mãꞌ! Kaxĩy. \p Haꞌ mõg, pa ꞌãmuuh gãy te mõꞌkoꞌuk, \v 30 yĩy Pet teꞌ yĩpkutuk, tu kõnãg hã mõꞌnãꞌax, huꞌ yĩy kaꞌok tu: \p —‍Yãyãꞌ, ꞌũkxut! Kaxĩy. \p \v 31 Hãpxip ꞌohnãg ꞌĩhã Yeyox yĩm yok, tu Pet yĩm tuꞌ mũg, tuꞌ xut, tu: \p —‍ꞌÃkuxa yũm puꞌuk ꞌũgkopah. Teptu ꞌãkuxa tek yĩkopit, ꞌãkuxãnõg tuꞌ? Kaxĩy. \p \v 32 Tu mĩpkox hãꞌ mõxakux, ha ꞌãmuuh kux, \v 33 ha tik xop kuxa teꞌ yẽy, tu: \p —‍ꞌÃmũn yã Topak-tok xeꞌeꞌ! Kaxĩy. \s Yeyox te hãpxexka Gẽnẽyane tu hãpxopmãꞌax \p \v 34 Tu kõnãg xexka xak, tu hãpkux tuꞌ mõxahaꞌ, tu hãpxexka Gẽnẽyane tuꞌ mõxahaꞌ, \v 35 haꞌ yõg tikmũꞌũn te Yeyox pẽnãhãꞌ, tuꞌ yũmmũg, tuꞌ pakut xop xohix puꞌ xuktux, nõm te hãmhũmnãg tuꞌ pip, haꞌ pakut xop nũnnãhã Yeyox hah, \v 36 tuꞌ xak, pu tux hok, pu topixxax ꞌãpit. Ha tikmũꞌũn teꞌ xupit, huꞌ hittup. \c 15 \s Yeyox te mõnãyxop yõg hãpxopmãꞌax ꞌãktux \p \v 1 Ha Paniye xop xix tik xop te hãmyũmmũg nũn, tu ta Yenoyanẽn tuꞌ nũn, nũy Yeyox mũtik hãmꞌãktux, tuꞌ yĩkopit, hu: \p \v 2 —‍Teptu ꞌõg tik xexka xop te mõnãyxop yõg hãpxopmãꞌax tat hok? ꞌAp yãy yĩm pixꞌah, nũy kũnãy tu tuꞌ xit, tu kaxĩy mõnãyxop yõg hãpxopmãꞌax tat ꞌohnãg. Kaxĩy. \p \v 3 Ha: \p —‍Teptu ꞌãxop te Topa yõg hãmꞌãktux tu ꞌãyĩpkox hok, pa mõnãyxop yõg hãmꞌãktux tu ꞌãyĩpkox pip? \v 4 Yã Topa te: “ꞌÕg ꞌãtak pu ꞌãyĩpkox piꞌ, xix ꞌãtut puꞌ.” Kaxĩy. Tu xe: “Pũyã tu xok tik teꞌ tak ꞌãktux kummuk, xiꞌ tut ꞌãktux kummuk.” Kaxĩy. \v 5 Pa ꞌãxop te tikmũꞌũn yũmmũgãhãꞌ, hu: “Tikmũꞌũn ꞌũm yõg tayũmak pip, tuꞌ tak ꞌũm hã tu te hok, xiꞌ tut hã tu te hok, nũy Topa puꞌ hõm, puxix hãpxopmã max, \v 6 ꞌĩhãꞌ tak, peꞌ tut hã te ꞌohnãg. Kaxĩy. Yã kaxĩy ꞌãxop te Topa yõg hãmꞌãktux putup nõg, nũy yãy yõg hãpxopmãꞌax tat. \v 7 ꞌÃpa mũn max, pãyã ꞌãkuxa mũn kummuk! Yã tik hittap ꞌIyait te Topa pupi hãmꞌãktux, tu ꞌãxop ꞌãktux, hu: \q \v 8 “Topa te hãmꞌãktux, tu tikmũꞌũn ꞌãktux, hu: \q ‘Nũhũ tikmũꞌũn tek mũn ꞌãktux max, pãyãꞌ kuxa tek nĩm pax. \q \v 9 Tu yã hitop hã hãmꞌãktux, nũy nũk-tetex ꞌũgkeppah. \q Yã Topa yõg hãmꞌãktux xaxogãhãꞌ, \q nũy yãy yõg hãmꞌãktux ꞌũyãnãn tu hãmyũmmũgãꞌ.’ Kaxĩy. Tu ta tuꞌ kux.” Kaxĩy. \s Yeyox teꞌ kuxa kummuk ꞌãktux \p \v 10 Tu xe tikmũꞌũn xãnãhãꞌ, hu: \p —‍ꞌŨg ꞌãpax, nũy hãmyũmmũg: \v 11 ꞌŨxitꞌax te tikmũꞌũn kuxa kummugã ꞌohnãg. ꞌÃmhok. Pa yãy yĩyꞌax teꞌ kuxa kummugãhãꞌ. Kaxĩy. \p \v 12 Ha tik xop te nũ mũtik hãpkumep, tuꞌ nũn, tuꞌ yĩkãgnãg hãꞌ pip, tu: \p —‍Yãyãꞌ, ꞌok xate hãmyũmmũg? Yã Paniye xop te ꞌõg hãmꞌãktux putup nõg, tuꞌ gãy. Kaxĩy. \p \v 13 Ha: \p —‍Yõgnũ ꞌÃtak te pexkox tuꞌ xip, tu mĩxux puknõg xohix mõy putup, nõm xok ꞌohnãg tuꞌ. \v 14 Pũyãꞌ piꞌ! ꞌÕm teꞌ pa hok xop putuk, tuꞌ nõy mõgãp-tup, pãyã hãmpẽnã ꞌohnãg, hãmyũmmũg ꞌohnãg tuꞌ, huꞌ pẽnã hok nõy mõgãꞌ, puxiꞌ pẽnã hok 2 te hãpkox kopa nãꞌ. Kaxĩy. \p \v 15 Ha Pet te: \p —‍ꞌÃpu hãmꞌãktux ꞌũgmũꞌa yũmmũgãꞌ. Kaxĩy. \p \v 16 Ha: \p —‍ꞌÃxop te hãmyũmmũg ꞌohnãg, tikmũꞌũn nõy putuk. \v 17 Hãpxop teꞌ yĩkox hã mõꞌnãhãꞌ, tuꞌ tex haꞌ mõg, ha mõktu mõꞌyõn, haꞌ kux, \v 18 paꞌ yĩyꞌax teꞌ kuxa kopa pip hãpxopmãꞌax ꞌãktux, tuꞌ kummugãhãꞌ, \v 19 yãꞌ kuxa kopaꞌ pip hãpxopmãꞌax teꞌ nõy hãꞌ xupxet, xiꞌ nõy putex, xix hãpxopmã kummugãhãꞌ, yã hãmpeꞌpaxex kummuk teꞌ xupxetnãhãꞌ, xiꞌ koitnãhãꞌ, xiꞌ kupexyãhãꞌ. \v 20 Hã kaxĩy ꞌũkuxa kopaꞌ pip hãpxopmãꞌax te tikmũꞌũn kummugãhãꞌ, pa tu yĩm pix hok, nũy tu xit, yã hãpkummugã ꞌohnãg. Tu ta tuꞌ kux. Kaxĩy. \s Tu yã ꞌũn puknõg ꞌãktux \p \v 21 Tu taꞌ mõg, tu kõmẽn Tinok haꞌ mõg, xix kõmẽn Xinõm haꞌ mõg, \v 22 ha hãpxexka Kãnãꞌãg yõg ꞌũn xip, tu taꞌ nũn tu nũktu Yeyox yĩkaꞌ xip, tuꞌ yĩy kaꞌok, tu: \p —‍Notot! Mõnãyxop Namix hã ꞌãmõkputox xeꞌẽgnãg, tuk kuxa kaꞌ! Yãmĩy kummuk tek kutok hex kopaꞌ xip, haꞌ xok putũmnãg. Kaxĩy. \p \v 23 Ha Yeyox yĩy ꞌohnãg, yĩy tik xop teꞌ yĩkaꞌ nũn, tu: \p —‍ꞌÃpuꞌ xat, pu mõg. Yak mũk peꞌ nũn, tuꞌ yĩy kaꞌok! Kaxĩy. \p \v 24 Ha: \p —‍Topa te nũgkutnãhã ꞌIyaet yõg tikmũꞌũn puxehnãg hah, nũy nõm tikmũꞌũn xaxok xop xax. Kaxĩy. \p \v 25 Ha ꞌũn teꞌ kopaxux hãꞌ nãhãꞌ Yeyox keppah, tu: \p —‍Notot, ꞌãhã ꞌãtehet! Kaxĩy. \p \v 26 Ha: \p —‍ꞌAꞌ maxꞌah ꞌũk-tok yõg xitꞌax xut, nũy kokex pu mõꞌyõn. Kaxĩy. \p \v 27 Ha ꞌũn te: \p —‍Hamũn. ꞌAp koitꞌah, pãyã pãmnãg te hãm tuꞌ nãhãꞌ, ꞌĩhã kakxop xit, puxix kokex mãꞌ. Kaxĩy. \p \v 28 Ha: \p —‍Xok ꞌũm, ꞌãkuxa yũm kaꞌok xexka ꞌũgkopah. Pũyã Topaꞌ mĩy xate nõm putup. Kaxĩy. \p Hãpxip ꞌohnãg ꞌĩhã kakxop hex hittup. \s Yeyox te tikmũꞌũn punethok hittupmãhãꞌ \p \v 29 Ha taꞌ mõg Yeyox, tu kõnãg xexka Ganinet haꞌ mõg, tu mõktu yĩktix tu mõꞌkanĩn, tuꞌ yũm, \v 30 ha tikmũꞌũn punethok te hãpkumep hok xop nũnnãhãꞌ, xiꞌ pa hok xop, xiꞌ yĩy hok xop, xiꞌ pakut xop xohix nũnnãhãꞌ, tu Yeyox keppa nũꞌxok, haꞌ xohix hittupmãhãꞌ. \v 31 Ha tikmũꞌũn teꞌ yẽy, ꞌĩhã hãpkumep hok xop te hãpkumep, xiꞌ pa hok xop te hãmpẽnãhãꞌ, xiꞌ yĩy hok xop te hãmꞌãktux, ha tikmũꞌũn te Topa pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍Topah, yã ꞌãmax, ꞌãmũn yã ꞌIyaet yõg Topah, tu tikmũꞌũn hittupmãhãꞌ. Kaxĩy. \p \v 32 Yeyox te yãy yõg tik xop xãnãhãꞌ, tu: \p —‍ꞌÃte tikmũꞌũn kuxa kaꞌ. Yãꞌ pip ꞌãmnĩy tikoxyuk hã, ꞌap hãpxop ꞌũm pipꞌah, puyĩꞌ mãꞌ. ꞌÃteꞌ xat putupꞌah, pu mõg, ka puãthaãt kopaꞌ xakux, ꞌũpuꞌuk tuꞌ. Kaxĩy. \p \v 33 Ha: \p —‍Piꞌyãꞌ xip ꞌũxitꞌax xohix, puyĩy tikmũꞌũn xohix xĩnnãꞌ? Yã kõmẽn tu hãptox tuꞌ pip. Kaxĩy. \p \v 34 Ha: \p —‍ꞌÕg pãm xohix te xĩy? Kaxĩy. Ha: —‍Pãm xohix te 7, xix mãhãm. Kaxĩy. \p \v 35 Ha Yeyox te tikmũꞌũn xat, pu hãm tuꞌ mãhãm, haꞌ mãm, \v 36 ha pãm pop, xix mãhãm, tu Topa pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍Topah, yã ꞌãmax. Xatek mũꞌã ꞌũkxitꞌax punethok hõm. Yãꞌ puxiꞌ. Kaxĩy. \p Tu pãm koxip xix mãhãm, tu tik xop puꞌ popmãhãꞌ, pu tu tikmũꞌũn xohix puꞌ nĩm. \v 37 Haꞌ xohix teꞌ mãhãꞌ, tuꞌ hi kaꞌok. Yãꞌ pip pãm punethok, yĩy tik xop teꞌ xuk manax xohix te 7 kopah, ha nũꞌ tihiꞌ. \v 38 Yã tik xop teꞌ mãhãꞌ, ꞌũxohix te 4.000, ha ꞌũn teꞌ mãhã kãmah, xix kakxop, ꞌap nõm xop mõꞌkupixꞌah. \p \v 39 Ha Yeyox te tikmũꞌũn xat pu mõg, haꞌ mõg, ha Yeyox te mĩpkox hã mõꞌnãhãꞌ, tu kõnãg yĩmũꞌ mõg, tu mõktu hãpxexka Mãganãg tuꞌ xupep. \c 16 \s ꞌŨxexka xop te hãpxopmãꞌax kaꞌok xeꞌẽgnãg xak \p \v 1 Paniye tik xop xix Xanoxeo tik xop te Yeyox haꞌ mõg, nũy nũ mũtik hãmꞌãktux, nũy yĩkopit, tu ta tuꞌ xak pu pexkox yõg hãpxopmã kaꞌok xeꞌẽgnãg, tikmũꞌũn puxet te nõm mĩy hok, puꞌ xexka xop hãmyũmmũg, nũy Topa Yeyox kaꞌogãꞌ yũmmũg, \v 2 pa Yeyox te: \p —‍ꞌÃmnĩy hã ꞌãxop te: “Hãptup ꞌĩhãꞌ max. Yã hõnhã pexkox xax ꞌãtaꞌ.” Kaxĩy. \v 3 Tu hãptup ꞌĩhã pexkox pẽnãhã, tu: “Tex tip-tup. Yã pexkox xax ꞌãta xim-nĩy.” Kaxĩy. ꞌÃxop te pexkox pẽnãhãꞌ, xayĩy yũmmũg, pa hõnhã Topa te hãpxopmã max xeꞌẽgnãg, ha ꞌãxop teꞌ pẽnãhãꞌ, tu hãmyũmmũg ꞌohnãg. \v 4 Hõnhãꞌ kummuk tikmũꞌũn, tuꞌ kuxa mãm ꞌohnãg. ꞌÃxop te hãpxopmã kaꞌok xeꞌẽgnãg xak, pa Yõn yõg hãpxopmãꞌax puxehnãg pẽnãp-tup. Kaxĩy. \p Tuꞌ mõg, tu tikmũꞌũn nĩm. \s Yeyox te Paniye xop xix Xanoxeo xop ꞌãktux \p \v 5 Ha tik te nũ mũtik hãpkumep te mĩpkox hã kõnãg yĩmũꞌ mõg, tu pãm xaxok, tuꞌ paxmõg ꞌohnãg. \p \v 6 Ha Yeyox te: \p —‍ꞌÕg pa ꞌãtiꞌ, nũy Paniye xop yõg pãm yõg tokatogãꞌax pa hok, xix Xanoxeo xop yõg. Kaxĩy. \p \v 7 Ha tik xop te yãy mũtik hãmꞌãktux hãꞌ nõy yãnãn, tu: \p —‍Tu teꞌ xuktux, yũmũꞌãte pãm xaxok hah. Kaxĩy. \p \v 8 Ha Yeyox teꞌ xupak, tuꞌ yĩkopit, hu: Tep tu yãy tukmĩy hãmꞌãktux hã, pãm xaxok tuꞌ? ꞌÃkuxa mãm puꞌuk! \v 9 ꞌOk hãmyũmmũg hok? ꞌOk xaxok? Yã ꞌãte pãm te 5 koxip, nũy tik xohix te 5.000 xĩnnãꞌ, \v 10 xix ꞌãteꞌ koxip pãm te 7, nũy tik xohix te 4.000 xĩnnãꞌ. ꞌOk xateꞌ xaxok? Manax xohix te xĩy nũꞌtihi pãm hã? \v 11 ꞌOk hãmyũmmũg hok xateꞌ? ꞌA pãm ꞌãktux ꞌohnãg. ꞌÕg pa ꞌãtiꞌ, nũy Paniye xop xix Xanoxeo xop yõg tokatogãꞌax pa hok! Kaxĩy. \p \v 12 Ha tik xop te hãmyũmmũg. Yã Yeyox te Paniye xop yõg hãmyũmmũgãꞌax ꞌãktux, xix Xanoxeo yõg, tu pãm xeꞌe ꞌãktux ꞌohnãg. \s Pet te Yeyox yã Kunnix ꞌãktux \p \v 13 Tu taꞌ mõg Yeyox, Pinip yõg kõmẽn Xeyanet haꞌ mõg, tuꞌ mõg tu mõktu kõmẽn kũnãpaꞌ xip, haꞌ pip tik xop te nũ mũtik hãpkumep xop, ha Yeyox teꞌ yĩkopit, hu: \p —‍Tikmũꞌũn tep-tep ꞌãktux ꞌãꞌ? ꞌŨ ꞌũm Tikmũꞌũn Kutok? Kaxĩy. \p \v 14 Ha: \p —‍Tikmũꞌũn ꞌũm te: “ꞌÕhõm Yoãm, nõm tep-tox pix,” kaxĩy, ha taꞌ nõy te: “ꞌÕhõm ꞌEnit,” kaxĩy, ha taꞌ nõy te: “ꞌÕhõm yã Yenemĩn, ꞌok pe tik nõy te Topa pupi hãmꞌãktux,” Kaxĩy. \p \v 15 Ha: \p —‍Xix ꞌãxop? ꞌÃxop tep-tep ꞌãktux? ꞌŨ ꞌũm ꞌũgmũn? Kaxĩy. \p \v 16 Ha Xĩmãm Pet te: \p —‍ꞌÃmũn yã Kunnix, Topa yõg hãmyãykutnãꞌax, yã Topak-tok xeꞌẽgnãg! Kaxĩy. \p \v 17 Ha: \p —‍ꞌÃkuxa hittup Xĩmãn, Yoãm kutok. Yã tikmũꞌũn te xa nõm tup yũmmũgã ꞌohnãg. ꞌÃmhok, pa ꞌÃtak Topa te pexkox tuꞌ xip, tu xa hãmyũmmũgãhãꞌ, \v 18 yĩy ꞌãte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: ꞌÃmũn Pet, yã tikmũꞌũn yĩyꞌax hã: Mĩkaxxap. Kaxĩy. Tikmũꞌũn te mĩkaxxap yĩmũꞌ pet, nũy mĩptut kaꞌogãꞌ, ha kaxĩy ꞌãte ꞌõg hãmꞌãktuxꞌax hã tikmũꞌũn kuxa mãmmãhãꞌ, puyĩy tikmũꞌũn kuxa mãm kaꞌok xop nõy nãꞌ mõg, tu mõktu yãꞌ xohix xexkah, ha yãmĩy kummuk xop xohix teꞌ kuxyã ꞌohnãg, yãꞌ pip kaꞌok, tu nõãp-tup ꞌohnãg. \v 19 ꞌÃte xa pipkup mõhãmyĩnnĩnꞌax hõm putup, xayĩy pexkox mõꞌyĩnnĩn xiꞌ xõn, xayĩy Topa mũtik xat. Xateꞌ tux hok pu mõnãy hãm xexka hã, hu ta kama mõꞌnã pexkox hã. Xateꞌ tux hok puyĩy mõtutnã hok hãm xexka hã, hu ta mõꞌnã hok kama pexkox hã. Kaxĩy. \p \v 20 Tu tik xop xat, puyĩy tikmũꞌũn pu hãmꞌãktux hok, puyĩy Topa Yeyox yãykutnã yũmmũg hok. \s Yeyox te yãy xokꞌax ꞌãktux, xiꞌ putpuꞌ hiꞌax ꞌãktux \p \v 21 Nõm ꞌãmnĩy ꞌĩhã Yeyox te hãmꞌãktux xeꞌeꞌ, ꞌũyõg tik xop pu hãmꞌãktux xeꞌeꞌ, hu: \p —‍ꞌŨgmõg Yenoyanẽn tuꞌ, ha ꞌõnte Yoneo xexka xop tek xũygãp-tup, xix ꞌãmãnex xexka xop tek xũygãp-tup, xix tik te hãmyũmmũg xop tek xũygãp-tup. ꞌŨkxok putup, ha ꞌãmnĩy tikoxyũk nõg, ꞌĩhã Topa tek hĩnnãp-tup putpuꞌ. Kaxĩy. \p \v 22 Ha Pet te Yeyox xapit, tuꞌ mõgãk-tõgnãg, nũy yã tup-xet hã hãmꞌãktux, tu: \p —‍Pũyã Topa ꞌãtux hok xa ꞌãxok hok! Kaxĩy hok! Kaxĩy. \p \v 23 Ha Yeyox te yõkãnãm, tu Pet mãnõg, hu: \p —‍Mõy, ꞌũkxãmpa mõg, nũy ꞌãpep! Xate Hãmgãyãgnãg! Xatek putup ꞌũxax Topa yõg putat. Xate hãmpeꞌãpaxex tikmũꞌũn putuk, pa Topa te hãmpeꞌpaxex nõy. Kaxĩy. \p \v 24 Tu yãy yõg tik xop pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍Tikmũꞌũn ꞌũgmũn mũtik hãpkumep putup, puxix yãy pe tu paxex kutõgnãg, tu mõktu yã yãy putupꞌax xaxok, kaxĩy tute yãy yõg mĩpkupnix tat, nũy xũy, ꞌũgmũn putuk, tuk mũn mũtik hãpkumep. \v 25 Tikmũꞌũn te yãy xaxok hok, puxiꞌ kuxa tu hi ꞌohnãg, pãyã yãy xaxok pax, puxiꞌ kuxa tu hip-tup mõ kumaꞌ mõg. \v 26 ꞌOk max tikmũꞌũn putexop, tu hãm xexka yõg tayũmak xohix xexka pop, pãyãꞌ xok? ꞌAꞌ maxꞌah. Yãꞌ xok, tu tayũmak xohix xaxok, tu yãꞌ hok xeꞌẽgnãg, ha tayũmak xohix te tikmũꞌũn putpu hĩnnã hok. \v 27 Yãk mũn Tikmũꞌũn Kutok, tuk nũn putup putpuꞌ, ꞌŨkxexkap-tup ꞌÃtak Topa putuk, tu pexkox yõg nũꞌpok xop mũtik nũn putup, tu tikmũꞌũn xohix yõg hãpxopmãꞌax kopit putup, nũy yũmmũg, ꞌok pe hãpxopmã max ꞌok pe hãpxopmã kummuk. \v 28 ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: Tikmũꞌũn tihiꞌ, tuꞌ xakix putupꞌah ꞌĩhãk nũn, ꞌũgmũn yã Tikmũꞌũn Kutok, tuk nũn putpuꞌ, nũy ꞌũhep xop xohix xat. ꞌŨkux. Kaxĩy. \c 17 \s Yeyox xix Mõyyex xix ꞌEnit \p \v 1 Ãmnĩy te 6 nõg, ꞌĩhã Yeyox te Pet mõgãhãꞌ, xix Tiak, xix Yoãm, paꞌ nõy xop mõgã hok, tu yĩktix tox mõꞌkanĩn, tu mõktu mõxahaꞌ, \v 2 ha Yeyox tuꞌ pẽnãhãꞌ, haꞌ pa te yãyhã yãnãm putuk, mãyõn yãnãm putuk, haꞌ yõg topixxax te yãyhãm-nok, kũyãnãm putuk. \v 3 Ha tik tikoxyuk te mõnãyxop hittap Moyyex pẽnãhãꞌ, xix mõnãyxop hittap ꞌEnit pẽnãhãꞌ, ha Yeyox mũtik hãmꞌãktux hãꞌ nõy yãnãn. \v 4 Ha Pet te: \p —‍Yãyãꞌ, yãꞌ max yũmũg pip nũnteꞌ! ꞌOk xate putup, ꞌũnũnteh ꞌãte ꞌãpet 3 mĩy? ꞌÃpet puxet, xiꞌ nõy mõnãyxop Mõyyex pet puxet, xiꞌ nõy mõnãyxop ꞌEnit pet puxet. Kaxĩy. \p \v 5 Pet te hãmꞌãktux, ꞌĩhã hãmgõy xexka te kũyãnãm mõꞌnĩy, ha ta Topa yĩy, tu: \p —‍ꞌÕhõm ꞌũgkutok, ꞌãte ꞌõm mõꞌyãy xeꞌẽgnãg, hak kuxa hittupmãhãꞌ. ꞌŨxupax! Kaxĩy. \p \v 6 Ha tik xop te Topa yĩyꞌax ꞌãpak, ꞌĩhãꞌ kuxãnõg xexkah, tu hãm tuꞌ xakux, haꞌ kuxa teꞌ yẽy, \v 7 ha Yeyox nũn, tu nõm hãꞌ xupit, tu: \p —‍ꞌÃpu, ꞌãyok, ꞌãkuxãnõg hok. Kaxĩy. \p \v 8 Haꞌ yok, tuꞌ yõkãnãm, tu hãmpẽnãhãꞌ, tu Yeyox puxet pẽnãhãꞌ. \p \v 9 Haꞌ xat, pu yĩktix tu yĩxox, ha taꞌ mõg, ꞌĩhã Yeyox teꞌ xat pu tikmũꞌũn puꞌ xuktux hok. Yã Yeyox teꞌ putpuꞌ hi, ꞌĩhã yãy tik xop te hãpxopmãꞌax xohix ꞌãktux. \v 10 Yĩy tik xop teꞌ yĩkopit, hu: \p —‍Teptu tik xop te hãmyũmmũg te ꞌẼnit ꞌãktux, tu nõm nũn putup hãmãxap ꞌãktux? Kaxĩy. \p \v 11 Ha: \p —‍Hamũn. Mõnãyxop ꞌEnit nũn hãmãxap, nũy Topa yõg hãmyãykutnãꞌax keppa mõg, \v 12 pa ꞌãte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: Mõnãyxop ꞌẼnit nũn tap, ꞌap tikmũꞌũn teꞌ yũmmũgꞌah, tuk-texꞌex kummuk, tu Tikmũꞌũn Kutok kuteꞌex kummuk putup kamah, hak xũy xexkap-tup. Kaxĩy. \p \v 13 Yĩy tik xop te hãmyũmmũg. Yã Yeyox te Yoãm ꞌãktux, nõm tep-tox pix. \s Yeyox te tik kutok hittupmãhãꞌ \p \v 14 Ta putpuꞌ mõg tikmũꞌũn hah, tuꞌ mõxahaꞌ, ꞌĩhã tik te Yeyox haꞌ nũn, tuꞌ kakak hãꞌ nãhãꞌ, \v 15 tu: \p —‍Yãyãꞌ, ꞌãpu xõnnũ kuxa kaꞌ! ꞌŨpakut, tu hãm tuꞌ nãhãꞌ, xix kuxap kopaꞌ nãhãꞌ, xix kõnãg kopaꞌ nãhãꞌ, tu yãy pu xuꞌux, ha yĩkonnop teꞌ yĩkox hãꞌ xupep, ꞌũyĩy xax tuꞌ xupep, \v 16 haꞌ nũnnãhã ꞌõg tik xop hah, pãyãꞌ hittupmã yũmmũg ꞌohnãg. Kaxĩy. \p \v 17 Ha Yeyox te: \p —‍ꞌÃxop kummuk xop! ꞌÃkuxa mãm ꞌohnãg! Yã ꞌãmnĩy xohix hã ꞌãte ꞌãxop hãꞌ tot. Hãm ꞌũm hãꞌ kuxꞌax? ꞌÃk-tok nũnnãꞌ. Kaxĩy. Haꞌ nũnnãhãꞌ. \p \v 18 Ha Yeyox teꞌ xat, ha yãmĩy kummuk mõg, ꞌĩhã tik tup hittup. \p \v 19 Ha tik xop te Yeyox yĩkaꞌ nũn, tup-xet hãꞌ pip, ꞌĩhãꞌ yĩkopit, hu: \p —‍Teptuk mũꞌãte yãmĩy kummuk xut hok? Kaxĩy. \p \v 20 Ha: \p —‍ꞌÃkuxa mãm puꞌuk, huꞌ xut hok. ꞌŨxaxok hok: Tikmũꞌũn kuxa mãm kutõgnãg, mĩpkup mõytat xap kutĩgnãg putuk, puxiꞌ xat, pu yĩktix mõg, nũy kõnãg xexka kopa yũm, huꞌ yũmꞌax. Yã kaxĩy ꞌãxop kaꞌok, nũy hãpxopmã kaꞌok xohix. \v 21 Topa mũtik hãmꞌãktux pax, ꞌĩhã xit hok, hu ta nũ yãmĩy kummuk papux. Kaxĩy. \s Yeyox te xe hãmꞌãktux, tu yãy xokꞌax ꞌãktux \p \v 22 Ha ta ꞌãmnĩy ꞌũm ꞌĩhã nõm tik xop te yãy tu nũꞌnãhã hãpxexka Ganinet tuꞌ, ha Yeyox te: \p —‍Timũꞌũn teꞌ gãyxop mõgãp-tup ꞌũghah, \v 23 hak putex putup, yãk mũn Tikmũꞌũn Kutok. ꞌÃmnĩy tikoxyuk nõg putup, ꞌĩhãk hip-tup putpuꞌ. Kaxĩy. \p Ha tik xop kuxa hittup ꞌohnãg. \s Yeyox te Topa pet tu pago \p \v 24 Tu taꞌ mõg kõmẽn Kapãnãn tuꞌ, Yeyox mũtik mõg, ha tik tihiꞌ, tu Topa pet pupi tayũmak pop, tu Xĩmãm Pet yĩkopit, hu: \p —‍ꞌOk ꞌãxop xuxyã te Topa pet tu tayũmak hã pago? Kaxĩy. \p \v 25 Ha: \p —‍Yãꞌ pago. Kaxĩy. \p Tu mĩptut hã mõꞌnãhãꞌ, ꞌĩhã Yeyox te hãmꞌãktux hãmãxap, hu: \p —‍Xĩmãm, xatep-tep mũn peꞌãpaxex? ꞌŨ ꞌũm te gohet pu tayũmak hã pago? ꞌOk pe tikmũꞌũn, ꞌok pe puknõg xop? \p \v 26 Ha: \p —‍Puknõg xop. Kaxĩy. \p Ha Yeyox te: \p —‍Hamũn. Yĩy tikmũꞌũn te pago hok, \v 27 pa yũmũꞌãte tikmũꞌũn gãyãp-tupꞌah, yĩy mõg, nũy mãpxamut. Yã mãm te mãxap mõꞌxuk, puxiꞌ yĩkox tuꞌ xutꞌax tayũmak, nũy Topa pet tu tayũmak hã pago. Mõg, nũy yũmũg pupi pago. Kaxĩy. \c 18 \s Piꞌyã tik xexka nãm? \p \v 1 Tu hãmꞌãktux kux, ꞌĩhã tik xop nũn, tu Yeyox yĩkopit, hu: \p —‍ꞌŨ ꞌũm yã Topa yõg tikmũꞌũn xatꞌax, ꞌĩhã Topa te yãy yõg tikmũꞌũn xat? Kaxĩy. \p \v 2 Ha kakxop xãnãhãꞌ, tu tik xop keppaꞌ nũnnãhãꞌ, \v 3 tu: \p —‍ꞌŨxaxok hok: ꞌÃxop kuxa te kakxop kuxa putuk hok, hu ta pexkox hã mõxakux ꞌohnãg, ꞌĩhã Topa te yãy yõg tikmũꞌũn xat. \v 4 Topa yõg tikmũꞌũn xeꞌe kuxa te kakxop kuxa putuk, tu yãy kutõgnãg peꞌpaxex, tu Topa puꞌ yĩpkox pip, yã nũ kakxop putuk. \v 5 Ha tikmũꞌũn te kakxop putup, ꞌũgmũn putup tuꞌ, kopxik xip nõm tikmũꞌũn mũtik kamah. \s Hãpkummuk mĩyꞌax hãꞌ yãy pu hãpkummũgãhãꞌ \p \v 6 —‍Kakxop kuxa mãm kaꞌok ꞌũgkopah, ha tikmũꞌũn teꞌ mõgãhãꞌ, nũy Topa yõg putat xax, puxix Topa te nõm tikmũꞌũn kummugãp-tup ꞌũyãnãn tuꞌ. Yãꞌ max mãykox hĩy, xix mĩkaxxap putux, nũy nõ kõnãg kox kopa nũꞌxok, puyĩy tu xok. \v 7 Yãꞌ kummuk tikmũꞌũn te kakxop mõgã kummuk! Topa te nõm tikmũꞌũn kummugãp-tup xeꞌeꞌ! \p \v 8 —‍Pax xa ꞌãyĩm ꞌãkummugã, xa hãpkummuk mĩy, pax xa ꞌãpata ꞌãkummũgãꞌ, xa hãpkummuk mĩy, ꞌãpu kuyut, nũy xak, nũy putyõn. Yãꞌ max pexkox hã mõnãy ꞌãyĩm hok xix ꞌãpata hok hã. Pãyãꞌ kummuk ꞌũnõy te ꞌãxix kuxap kopah, ha ꞌãyĩm 2, xix ꞌãpata 2. Yã nõm kuxap xok ꞌohnãg. \v 9 Pax xa ꞌãpa ꞌãkummugãꞌ, xa hãpkummuk mĩy, ꞌãpuꞌ xut, nũy putyõn. Yãꞌ max ꞌãpap-xet hã pexkox hã mõnãy, tu taꞌ kummuk ꞌãpa 2 hã Hãmgãyãgnãg Pet ha ꞌãmõg, ha ꞌãputyõn kuxap kopah. Yã nõm kuxap xok ꞌohnãg. \s Yeyox te kahnẽn te yãyxaxogãhã ꞌãktux \p \v 10 —‍ꞌÕg pa ꞌãtiꞌ! Kakxop peꞌãpaxeh kutõgnãg hok. ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: ꞌŨyõg nũꞌkutnãꞌax te ꞌãmnĩy xohix hã ꞌÃtak Topa keppaꞌ xip pexkox tuꞌ. \v 11 Yãk mũn Tikmũꞌũn Kutok, tuk nũn, nũy tikmũꞌũn kummuk xop xax, nũy pipiꞌ, puyĩy tu kuxa hi xeꞌẽgnãg. \p \v 12 —‍ꞌÃxop tep-tep peꞌãpaxex? Tikmũꞌũn yõg kahnẽn xohix te 100, ha ta kahnẽn puxet te yãy xaxok. Putep mũn mĩyꞌax ꞌũxuxyãꞌ? Tu kahnẽn te 99 nĩm, nũy kahnẽn puxet xax. \v 13 ꞌÃte xa xe hãpxeꞌe ꞌãktux: ꞌŨxipihiꞌ, ꞌĩhãꞌ xuxyã kuxa hittup xexka kahnẽn puxet hã, tuꞌ hittup kutõgnãg kahnẽn te 99 hã. \v 14 Hã kaxĩy ꞌÃtak Topa te pexkox tuꞌ xip, tup-tup nõg, pu tikmũꞌũn kutõgnãg yãy xaxok, kahnẽn putuk, nũy hãpkummuk mĩy. \p \v 15 —‍ꞌÃnõy te xa hãpkummugãhãꞌ, ꞌãpu, mõg, nũy hãpkummugãꞌax yũmmũgãꞌ. ꞌÃp-xet hã mõg, nũy nũ mũtik hãmꞌãktux. ꞌÃnõy yĩpkox pip, puxix ꞌãmũn hã ꞌãxape ꞌũxeheh. \v 16 ꞌÃnõy yĩpkox hok, ꞌãpu mõg, ꞌãnõy puxet mũtik ꞌãmõg, nũy hãpkummugãꞌax yũmmũgãꞌ, xa hãmꞌãktux hã nõy yãnãn. Yã Topa tappet te: “ꞌOk pe tikmũꞌũn 2 tihiꞌ, ꞌok pe tikmũꞌũn 3 tihiꞌ, tu hãmꞌãktux puxet, puxix tik pa te hãmyũmmũg kopit max, tu nõm tikmũꞌũn hãmꞌãktux puxet haꞌ kopit max.” Kaxĩy. \v 17 Pa tikmũꞌũn yĩpkox hok, ꞌãpu tikmũꞌũn kuxa mãm kaꞌok xop puꞌ xuktux. ꞌŨkuxa mãm kaꞌok xop puꞌ yĩpkox hok, puxix ꞌõm ꞌãxop hã tu puknõg, ꞌãyuhuk putuk, xix tik te gohet puknõg pupi tayũmak pop putuk, yãꞌ puknõg. \s Tuꞌ xat pu mĩy, xiꞌ xat hok puyĩy mĩy hok \p \v 18 —‍Yĩy ꞌãte xa hãmꞌãktux, hu: ꞌÃxop teꞌ xat hok pu mĩy hok hãm xexka tuꞌ, puxix Topaꞌ xat hok pu mĩy hok pexkox tuꞌ kamah. ꞌÃxop teꞌ xat pu mĩy, puxix Topaꞌ xat pu mĩy kamah pexkox tuꞌ. \p \v 19 —‍ꞌÃte kama xa hãmꞌãktux, hu: Xatix te Topa ta tuꞌ xak pu hãpxopmãꞌ, tup-tox puxet hãꞌ xax, xix kuxap-xet hãꞌ xax, puxix ꞌÃtak Topa xip pexkox tuꞌ, tu hãpxopmãp-tup xaꞌ. \v 20 Yã tikmũꞌũn 2 pe 3 te yãy tuꞌ xakux, kopxik xip nõm tikmũꞌũn mũtik. Kaxĩy. \s Kãmãnat kummuk ꞌãktux \p \v 21 Ha ta Pet te Yeyox yĩkaꞌ nũn, tu: \p —‍Yãyãꞌ, hãpkummuk mĩyꞌax xohix te xĩy ꞌãteꞌ xaxogãꞌax, pu tu kux? Yãk taknõy tek kummugãhãꞌ, tu xek kummugãhãꞌ, tu mõktu yãꞌ xohix. Hãm ꞌũm hã ꞌãteꞌ xaxogã kuxꞌax? ꞌOk xaxogãꞌax xohix te 7? Kaxĩy. \p \v 22 Ha: \p —‍ꞌÃmhok. ꞌŨxaxogã ꞌũxohix te 7, tu xe xaxogã ꞌũxohix te 7, tuꞌ xe xaxogãꞌ, tu mõktu xe xaxogã te homiꞌ 70, yãꞌ xohix te 490 xate xaxogãp-tup. \v 23 Yã Topa teꞌ xat kaxĩy, yĩy ꞌãte xa hãmyũmmũgãꞌax, nũy Topa yõg hãpxopmãꞌax yũmmũgãꞌ, hu: Hãpxexka yõg tik teꞌ xatꞌax, tu kãmãnat xop xãnãhãꞌ pu nũꞌ, pu tayũmak te ta nemẽn hã pago, \v 24 yĩy kãmãnat puxet nũnnãhãꞌ, ha ta nemẽn tayũmak xohix xexka punethok, \v 25 pãyãꞌ hok, ꞌap xipꞌah tayũmak, yĩy tik teꞌ xatꞌax teꞌ xat pu nõm kãmãnat hãmenax, xiꞌ xetut, xik-tok xop, xiꞌ yõg hãpxop xohix, pu tuꞌ hok hãꞌ hãm, nũy tayũmak xexka hãꞌ yãnãn, nũy tu pago. \v 26 Pa kãmãnat kopaxux hãꞌ nãhãꞌ, tuꞌ xatꞌax tuꞌ xak, pu mĩy hok, tu: “ꞌŨgmũn hã tot, nũy ꞌũghip, ꞌũ xa pago. Yã ꞌãte tayũmak xohix xexka hã xa pagop-tup. Kaxĩy. \p \v 27 —‍Haꞌ xatꞌax te kãmãnat kuxa kaꞌ, tu te ta nemẽnꞌax yõg tayũmak xaxogãhãꞌ, haꞌ mõg, \v 28 pa kãmãnat nõy pẽnãhãꞌ, ꞌĩhãꞌ mõg, ha ta nemẽn tayũmak kutõgnãg te 10 ꞌũnõy puꞌ, yĩꞌ nõy mãykox mũg, tuꞌ nuhuk, tu: “Hõnhã ꞌãꞌ pago. ꞌÃte hõnhã yãy yõg tayũmak putup!” Kaxĩy. \p \v 29 —‍Haꞌ nõy teꞌ kopaxux hãꞌ nãhãꞌ, tu tuꞌ xak, hu: “ꞌŨgmũn hãꞌ tot, nũy ꞌũghip, xa pago, yã ꞌãte xa tayũmak xohix hã pagop-tup.” Kaxĩy \p \v 30 —‍Pap-tup nõg, tuꞌ mõg, tu kanet hã mõꞌtat, tuꞌ kopaꞌ xix, puyĩy tayũmak xohix hã pago. \v 31 Ha ta kãmãnat xop teꞌ pẽnãhãꞌ, tup-tup nõg, tuꞌ gãy, hu tik teꞌ xatꞌax haꞌ mõg, tu tuꞌ xuktux, \v 32 haꞌ xatꞌax te kãmãnat kummuk xãnãhãꞌ, tu: \p —‍“ꞌÃxupkumĩy, ꞌãkummuk! ꞌÃte ꞌõg ta nemẽn xaxogãhãꞌ, haꞌ kux, xate ꞌãꞌ xak hah, \v 33 pa ꞌãkummuk, tu ꞌãnõy kuxa ka ꞌokpa ꞌãte ꞌãkuxa kaꞌ.” Kaxĩy. \p \v 34 —‍Tuꞌ gãy xexkah, tuꞌ xat, pu kãy mõgã kanet hah, nũy nõ kummugã kanet kopah, ha mõktu tayũmak xohix ta nemẽn hãꞌ pago. ꞌŨkux. Kaxĩy. \p \v 35 Tu hãmꞌãktux kux, tu: \p —‍Ha kaxĩy ꞌÃtak Topa te pexkox tuꞌ xip, tuꞌ pẽnãnãꞌ xip. ꞌÃxop te ꞌãnõy yõg hãpkummuk mĩyꞌax xaxogã hok, puxix Topa ꞌõg kummuk mĩyꞌax xaxogã hok kamah. Tu ta tuꞌ kux. Kaxĩy. \c 19 \s Yeyox teꞌ yĩpxox xop ꞌãktux, nõm te yãy xetut nĩm \p \v 1 Tu hãmꞌãktux kux, tuꞌ mõg, tu hãpxexka Ganinet nĩm, tu taꞌ mõg, tu mõktu hãpxexka Yonex tuꞌ xupep, tu kõnãg xexka Yohnãm xatapaꞌ xip, \v 2 ha tikmũꞌũn xohix teꞌ peꞌ mõg, haꞌ pakut xop hittupmãhãꞌ, \v 3 ha Paniye yõg tik xop mõxaha kamah, tuꞌ yĩkopit, nũy hãmꞌãktux ꞌax hãꞌ kupeh, huꞌ yĩkopit, hu: \p —‍ꞌOk yũmũ yõg xatꞌax teꞌ tux hok, pu tik yãy xetut nĩm? Kaxĩy. \p \v 4 Ha: \p —‍ꞌOk ꞌãxop te mõꞌkupix hok Topa yõg tappet? Ha kaxꞌãmiꞌ, hu: “Topa te tik mĩy hãmãxap, xik-nãy tu ꞌũn mĩy.” Kaxĩy. \v 5 Ha Topa te: “Pũyã tik yãy tak nĩm, xix yãy tut nĩm, nũy tuꞌ xetut mũy, nũy nũ mũtik yãytax, ha yãyhãꞌ yĩn puxet.” Kaxĩy. \v 6 Ha kaxĩy Topa te yãyta tix hãꞌ mĩy yãp-xet, yãꞌ yĩpxox xiꞌ xetut yãyhãp-xet. Yĩy Topa teꞌ xat hok puyĩy tu yãyxatat hok. Kaxĩy. \p \v 7 Ha Paniye xop te: \p —‍Teptu Mõyyex teꞌ tux hok pu mõnãyxop tu xetut nĩm? Teptuꞌ tux hok puꞌ xetut pu tappet hõm hãmãxap, nũy kũnãy tuꞌ nĩm? Kaxĩy. \p \v 8 Ha: \p —‍Mõyyex teꞌ tux hok ꞌãxop kuxa kummuk hah. Pa Topa te tik mĩy xiꞌ ꞌũn, puyĩy yãy mũtik nox tu ti kaꞌok. \v 9 ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: ꞌŨxetut xonnix hok, haꞌ yĩpxox teꞌ nĩm, puxix tik te hãpkummuk mĩy, ꞌũhũn nõy mũg tuꞌ. Kaxĩy. \p \v 10 Ha Yeyox yõg tik xop te: \p —‍Tik te yãy xetut nĩm hok, puxiꞌ max tu yãyta hok. Kaxĩy. \p \v 11 Ha Yeyox teꞌ yãnãn, hu: \p —‍Topa te tikmũꞌũn xohix pu hãmyũmmũgãꞌah, paꞌ yãg kutõgnãg pu hãmyũmmũgãhãꞌ. \v 12 Tik xop yãg te yãyta ꞌohnãg. ꞌŨtut teꞌ put kaxĩy hah, ꞌap yãytaꞌah. Ha tikmũꞌũn yãg yãyhã ꞌEnnõk, huꞌ yãyta ꞌohnãg. Haꞌ yãg kutõgnãg yãyta ꞌohnãg, nũy Topa puꞌ yĩpkox piꞌ, Topa teꞌ xat hah. Tikmũꞌũn hãmꞌãpax, puxiꞌ yõg hãmꞌãktux yũmmũg. Kaxĩy. \s Yeyox xix kakxop \p \v 13 Hãpxip kutõgnãg ha ta tikmũꞌũn te kakxop nũnnãhãꞌ, tu Yeyox haꞌ nũnnãhãꞌ, pu tup-tox yĩmũꞌ yĩm nõm, nũy Topa pu hãmꞌãktux kakxop pupiꞌ, pa tik xop teꞌ mãnõg, tuꞌ xat hok, pu Yeyox ha nũnnã hok, \v 14 yĩy Yeyox te: \p —‍ꞌŨtux hok pu kakxop nũnnãꞌ, ꞌũmãnõg hok. Yã Topa te kakxop kuxa tuꞌ xat putup, puyĩꞌ yĩpkox piꞌ. Haꞌ yĩpkox pip xop xohix xat putup, nõm te kakxop putuk tu hãmꞌãpak. Kaxĩy. \p \v 15 Tup-tox yĩmũꞌ yĩm nõm, tu taꞌ mõg. \s Tu tep-texop xexka ꞌãktux \p \v 16 ꞌÃmmĩy nõy ꞌĩhã tik nũn, yã Yeyox haꞌ nũn, tuꞌ yĩkopit, hu: \p —‍Notot, ꞌãtep-tep mĩyꞌax, nũy tuk kuxa hi xeꞌẽgnãg mõꞌ kumak mõg? ꞌÃte hãpxopmãhã hã xĩy? Kaxĩy. \p \v 17 Ha Yeyox te hãmꞌãktux hãꞌ yãnãn, hu: \p —‍Teptuk yĩkopit, nũy hãmmax ꞌũm yũmmũg? Topap-xehnãg max. ꞌÃhi xeꞌẽgnãg putup, ꞌãpu, Topa yõg xatꞌax pu ꞌãyĩpkox xip. Kaxĩy. \p \v 18 Ha: \p —‍ꞌŨxatꞌax ꞌũm? Kaxĩy. \p Ha: \p —‍“ꞌŨp-tex hok,” xix “ꞌãnõy hãꞌ xupxet hok,” xix “ꞌãnõy yõg hãpxop hãꞌ xupxet hok,” xix “koit hok,” \v 19 xix “ꞌõg ꞌãtak pu ꞌĩpkox piꞌ, xix ꞌãtut pu ꞌĩpkox piꞌ,” xix “ꞌãnõy putup pax, xate yãy putupꞌax putuk.” Kaxĩy. \p \v 20 Ha tik te: \p —‍Yã ꞌãteꞌ xatꞌax xohix puk yĩpkox xip tap. ꞌÃtep-tep mĩyꞌax homiꞌ, nũy hãpxopmã max? Kaxĩy. \p \v 21 Ha Yeyox te: \p —‍Mõy, ꞌõg hãpxop xohixnãg hãmenax hãmãxap, xayĩy Topa hã ꞌãmax xeꞌẽgnãg, tu ꞌõg tayũmak pop, nũy ꞌũhok xop puꞌ nĩm, xayĩy pexkox yõg hãpxop pop ꞌũyãnãn tuꞌ, nũy kũnãy tuk pe mõg. Kaxĩy. \p \v 22 Ha tik te hãmꞌãpak, tuꞌ mõg, tu Yeyox nĩm, ꞌũkuxa hittup ꞌohnãg tuꞌ. Yã ꞌũptexop xexkah, \v 23 yĩy Yeyox te yãy yõg tik xop pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌŨptexop kutõgnãg te Topa yõg putat hãꞌ mõg, ꞌũyõg xatꞌax puꞌ yĩpkox pip hok tuꞌ. \v 24 Yã xok xexka kãmẽn te ꞌãmuxnãg ta kup kox ha mõꞌtat hok, ha tap-texop ꞌũm te Topa puꞌ yĩpkox pip hok kamah. Kaxĩy. \p \v 25 Ha tikmũꞌũn te Yeyox mũtik hãpkumep xop teꞌ xupak, tuꞌ yẽy, tu: \p —‍Yã kaxĩy tikmũꞌũn ꞌũm mõꞌnã hok pexkox kopah! Kaxĩy. \p \v 26 Ha Yeyox teꞌ pẽnãhãꞌ, tu: \p —‍Hamũn. Tikmũꞌũn ꞌũm mõ tu nã hok, pa Topa teꞌ kaꞌogãꞌax pu mõnãy. Kaxĩy. \p \v 27 Ha Pet te: \p —‍ꞌŨgmũꞌãteꞌ xohix nĩm, nũy ꞌãpek mõg. ꞌOk mũꞌãte hãpxop ꞌũm popmãp-tup ꞌũyãnãn tuꞌ? Kaxĩy. \p \v 28 Ha: \p —‍ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: ꞌŨgmũn yã Tikmũꞌũn Kutok, ha ꞌãmnĩy xeꞌe mõꞌnãp-tup, ꞌĩhãk yũm putup, tik teꞌ xatꞌax yõg mĩmpe max yĩmũk yũm putup, nũy ꞌIyaet xop te 12 yõg hãpxopmãꞌax xohix kopit, ha ꞌãxop mãm putup kamah, mĩmpe max te 12 yĩmũ ꞌãmãm putup, nũy kamaꞌ kopit. \v 29 Tikmũꞌũn xohix tek mũn hã mĩptut ꞌũm nĩm, xiꞌ taknõy nĩm, xiꞌ hex nĩm, xiꞌ tutnõy nĩm, xiꞌ pit nĩm, xiꞌ tak nĩm, xiꞌ tut nĩm, xik-tok nĩm xix hãm nĩm, puxiꞌ xohix pop, tu mõktu tehomip te 10 pop, tuꞌ kuxa hip-tup xeꞌẽgnãg, \v 30 pa tikmũꞌũn te mãxap yãyhã kaꞌax putup, ha taꞌ kaꞌax xop yãyhã mãxap putup. Kaxĩy. \c 20 \s Yeyox te kãmãnat xop ꞌãktux \p \v 1 Yeyox te hãmꞌãktuxꞌax hã hãmyũmmũgãhãꞌ, nũy Topa yõg hãpxopmãꞌax yũmmũgãꞌ, tu hãpxa xuxyã ꞌãktux, nũy Topa yãy yõg kãmãnat pu pago ꞌãktux, tu hãmyũmmũgãhã, tu Topa te yãy yõg tikmũꞌũn xat yũmmũgãhãꞌ, hu: \p —‍Tik yõg mĩnta ꞌop kup punethok, haꞌ ta mĩntaꞌ, yĩꞌ mõg hãptapkoa ꞌĩhãꞌ, nũy kãmãnat xop xax, nũy nõ nũnnãꞌ, pu mĩnta ta put, nũy nũnnãꞌ. \v 2 Yã ꞌãmnĩy xohix ꞌĩhãꞌ mõg, tu tayũmak ꞌãnuk puxet hãꞌ pago kãmãnat puꞌ, ꞌãmnĩy puxet yõg tayũmak te takat hãꞌ pago kãmãnat puꞌ, hu hõnhãꞌ mõg kamah, nũy kãmãnat xop xãnãꞌ. \v 3 Ha mãyõn te pexkox pukaꞌ yũm ꞌĩhãꞌ mõg, tuꞌ putpuꞌ mõg, nũy kãmãnat xop nõy xãnãꞌ, pu nũy tu hãm, ha kõmẽn yõg hãmnuhnõg tuꞌ tihiꞌ, yãmhok tuꞌ pip, \v 4 yĩy hãpxa xuxyã te: “Mõg, nũy ꞌãhãm yõg hãm tuꞌ, ha ꞌãte xa pago maxp-tup.” Kaxĩy. \p \v 5 —‍Haꞌ mõg. Mãyõn yãykoteꞌ yũm ꞌĩhãꞌ xuxyã mõg ꞌũxeheh, xix mãyõn he ꞌĩhãꞌ putpuꞌ mõg, nũy kãmãnat xop nõy xãnãꞌ, pu nũy tu hãm, tuꞌ nũn, \v 6 ha xeꞌ mõg ꞌãmãxak ꞌĩhãꞌ, tu kõmẽn yõg hãmnuhnõg tuꞌ mõg, tu tik xop nõy pẽnãhãꞌ, ha yãmhok pip, yĩy: “Tep tu ꞌãpip ꞌĩhã mãyõn mõg? ꞌE ꞌãhãm ꞌohnãg.” Kaxĩy. \p \v 7 —‍Ha: “Yã tik tek mũk xãnã ꞌohnãg,” kaxĩy. Haꞌ xuxyã te: “Mõy, nũy ꞌãhãm kamah yõg hãm tuꞌ, nũy mĩnta nũnnãꞌ.” Kaxĩy. \p \v 8 —‍ꞌÃmnĩy ꞌĩhãꞌ xuxyã te kãmãnat te mãxap xat, nõm te kãmãnat xohix xat ꞌũxuxyã pupiꞌ, yĩy: Kãmãnat xohix xop xãnãꞌ, nũy tu pago. Kãmãnat nõm hãm kaꞌax puꞌ pago hãmãxap, tuk-nãy tu kãmãnat nõy xohix hãmꞌax puꞌ pago, tu mõktu kãmanat hãm hãmãxap puꞌ pago ꞌũkaꞌax hã.” Kaxĩy. \p \v 9 —‍Ha kãmãnat xop te ꞌãmãxak ꞌĩhãꞌ nũn, nũy tu hãm. ꞌŨxohix te tayũmak ꞌãnuk puxet pahaꞌ, \v 10 yĩy kãmãnat xop te mãxap hittup, tuꞌ hipnãm, nũy tayũmak xexka tu pop, paꞌ xohix te tayũmak ꞌãnuk puxet paha kamah. \v 11 Tuꞌ pahaꞌ, tuꞌ gãy, tuꞌ xuxyã pu hãmꞌãktux, \v 12 hu: “Nũ xop te kaꞌax hãꞌ nũn, nũy tu hãm, tu ꞌot puxet hãꞌ hãm, pak mũg hãm xexkah, mãyõn tox hãk mũg hãm, ha mãyõn pukpex tek mũg mõꞌhap koxũgnãg, ꞌĩhãk mũg hãm, pãyã yũmũꞌãte tayũmak kutõgnãg pop, nõm xop teꞌ kaꞌax hãꞌ nũn putuk.” Kaxĩy. \p \v 13 —‍Haꞌ xuxyã te: “Nãy. ꞌŨgꞌãpax. ꞌÃte hãmyok mĩy, ꞌũyã tu ꞌãxop pu pago max. ꞌÃte ꞌãxãnãhãꞌ, tu xa hãmꞌãktux, tu tayũmak ꞌãnuk puxet hã pagop-tup, ha ꞌãnũn, tu ꞌãhãm, nũy pa tayũmak, \v 14 hu pa ꞌõgnũ tayũmak, nũy ta ꞌãpet ha mõg. Yã ꞌãte kãmãnat xohix pu tayũmak puxet hã pagop-tup, ꞌãxop pu pago putuk. \v 15 Yã tayũmak yõgnũꞌ, ꞌãte ꞌãxop xohix pu pagop-tup, ꞌãxop hã yãyputuk, ꞌũyĩy pago. ꞌOk xate ꞌãnõy yĩpkumĩy, ꞌãte nõm xop ha hãmmaxnãhãꞌ, haꞌ yĩpkumĩy?” Kaxĩy. ꞌŨkux. \p \v 16 Yeyox te hãmꞌãktux kux, tu: \p —‍Yã kaxĩy tikmũꞌũn te mãxap xop yãyhãp-tup ꞌũkaꞌax xop, ha ta tikmũꞌũn kaꞌax xop yãyhãp-tup hãmãxap xop, Kaxĩy. \s Yeyox te yãy xokꞌax ꞌãktux ꞌũxeheh \p \v 17 Tu putat hã pepiꞌ mõg, nũy kõmẽn Yenoyanẽn haꞌ mõg, yãy yõg tikmũꞌũn mũtik mõg, ha nõm mõg putat tuꞌ, nũy tup-xet hã hãmꞌãktux, ꞌĩhã hãpkumep, tu: \p \v 18 —‍Pẽnãꞌ! Kõmẽn Yenoyanẽn ha yũmũ mõg. ꞌŨgmũn yã Tikmũꞌũn Kutok, hak mõgãp-tup ꞌãmãnex xexka xop hah, xix tik te hãmyũmmũg xop hah, ha tak putex putup, \v 19 tuk mõgãp-tup ꞌũpuknõg xop hah, hak kuteꞌex kummuk putup, tuk kix putup, tuk xup putup mĩpkupnix tuꞌ, nũy ꞌũkputex, pa ꞌãmnĩy tikoxyuk hãꞌ nõg putup, ꞌĩhã putpuk hip-tup. Kaxĩy. \s Tiak xix Yoãm mũg tut te Yeyox pu hãmꞌãktux \p \v 20 Hãpxip kutõnãg ha ta Yemeneo xetut nũn, tuk-tok pit 2 nũnnãhãꞌ, tu Yeyox keppa nũꞌ xup, nũy ta tuꞌ xax, yĩy Yeyox te: \p \v 21 —‍Xatep-tep putup? Kaxĩy. \p Ha: \p —‍ꞌÃpu, hãmꞌãktux xeh ꞌũgmũtik, puk kutok pit puxet ꞌãyĩm xeꞌe hãꞌ yũm, xiꞌ nõy ꞌãyĩm xax hãꞌ yũm, ꞌĩhã xate yãyhã ꞌãxexka xeꞌẽgnãg, nũy tikmũꞌũn xohix xat. Kaxĩy. \p \v 22 Ha Yeyox te ꞌũn kutok 2 pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍Xate hãmyũmmũg ꞌohnãg, tu ꞌãꞌ xak pu ꞌãxexkãnãꞌ. Tikmũꞌũn teꞌ hep kohãgnãg xoꞌop, ha kaxĩy ꞌũkxũy xexka putup. ꞌOk xatix ꞌãxũy xexka hãꞌ tot? Kaxĩy. \p Ha: \p —‍ꞌŨgmũꞌãte nõãꞌtot. Kaxĩy. \p \v 23 Yĩy Yeyox te: \p —‍Yãꞌ xoꞌop putup hep xũy, hu ꞌãxũy putup, ꞌũkxũy putuk, pa ꞌãte yãykutnã hok, xak yĩm xeꞌe hã yũm, xik yĩm xax hã yũm. Yõgnũ ꞌÃtak teꞌ yĩmõgãtux, puꞌ mãm. Kaxĩy. \p \v 24 Ha tik xop te 10 te hãmꞌãpak, huꞌ gãy ꞌũtaknõy 2 tuꞌ, \v 25 yĩy Yeyox teꞌ xohix xãnãhãꞌ, puꞌ yĩkahnãg nũꞌ, ha: \p —‍Gohenanok xop te tikmũꞌũn xat, haꞌ xexka xop te tikmũꞌũn xat, \v 26 pa ꞌãxop kopa kaxĩy mĩy hok. ꞌÃmhok. Tikmũꞌũn ꞌũm te yãy xexkãnãp-tup, puxiꞌ nõy hã tuꞌ tehet, ꞌũyõg kãmãnat putuk, \v 27 ha tikmũꞌũn te yãyhãp-tup hãmãxap, puxiꞌ nõy xop tu hok hãꞌ hãm. \v 28 ꞌŨgmũn yã Tikmũꞌũn Kutok, pak nũn hok, puyĩy tikmũꞌũn ꞌãꞌ hãpxopmãꞌ. ꞌÃmhok. Yãk nũn ꞌũhep xohix xop pu hãpxopmãꞌ, nũy ꞌũkxok, nũy tikmũꞌũn kuxa kummuk xit, nũy kuxa max mõꞌtat ꞌũyãnãn tuꞌ. Kaxĩy. \s Yeyox te tik pẽnã hok puꞌ pa max nãhãꞌ \p \v 29 Tu hãpxip ꞌĩhãꞌ mõg, tu kõmẽn Yenikot nĩm, ha tikmũꞌũn xohix xexka teꞌ peꞌ mõg, \v 30 ha tik 2 pa hok mãm, putat yĩka te tuꞌ mãm, tu tikmũꞌũn yĩy ꞌãpak, tu Yeyox nũn yũmmũg, huꞌ yĩy kaꞌok, tu: \p —‍Notot, yã mõnãyxop Namix hã ꞌãmõkputox, ꞌũg ꞌũm kuxa kaꞌ! Kaxĩy. \p \v 31 Ha tikmũꞌũn teꞌ mãnõg, tu: \p —‍ꞌÃhup, ꞌãyĩy hok! Kaxĩy. Pãyãꞌ yĩy kaꞌok ꞌũxeheh, tu: \p —‍Notot, yã mõnãyxop Namix hã ꞌãmõkputox, ꞌũg ꞌũm kuxa kaꞌ! Kaxĩy. \p \v 32 Yĩy Yeyox hup, tu tik pa hok xãnãhãꞌ, tuꞌ yĩkopit, hu: \p —‍Xatep tek mũn putup, ꞌũmĩy xaꞌ? Kaxĩy. \p \v 33 Ha: \p —‍Notot, ꞌũgmũg ꞌũm pa nãꞌ, ꞌũgmũg hãmpẽnãꞌ! Kaxĩy. \p \v 34 Ha Yeyox teꞌ kuxa kaꞌ, tuꞌ pa ꞌãpit, ha hãpxip ꞌõhnãg ꞌĩhãꞌ paꞌ, tu hãmpẽnãhãꞌ, tu Yeyox peꞌ mõg. \c 21 \s Yeyox te kõmẽn Yenoyanẽn tuꞌ xupep \p \v 1 Ha taꞌ mõg, tu mõktu kõmẽn Yenoyanẽn yĩkaꞌ pip, ꞌĩhãꞌ pipꞌax Metpaye tuꞌ mõxahaꞌ, ha yĩktix ꞌOnimet yĩkaꞌ yũm, tuꞌ yõg tik 2 mõꞌkutnãhãꞌ, puꞌ keppa mõg, \v 2 tuꞌ xat, hu: \p —‍Mõg, nõm xip tu xexka ha mõg, tu mõktu mõxahaꞌ, ha yohmẽn hex pẽnãp-tup, hak-tok te nũ mũtik tihiꞌ, haꞌ mĩm tuꞌ hĩy, ha mõy hĩyꞌax koaꞌ, nũy nũnnãꞌ. \v 3 Tikmũꞌũn te xaꞌ yĩkopit, ꞌãpu yĩy, tu: “ꞌŨgmũg xuxyã te yohmẽn putup, tuꞌ putpuꞌ nũnnãp-tup,” kaxĩy, ha ꞌãtux hok putup xa yohmẽn 2 nũnnãꞌ. Kaxĩy. \p \v 4 Ha hãpxopmãhãꞌ, tu Topa yõg hãmꞌãktux hittap hã yohmẽn nũnnãhãꞌ. Hõmã tik hittap te Topa pupi hãmꞌãktux, tu tappet tu kaxꞌãmiꞌ, \v 5 hu: \q “Pu, Xiãm yõg kõmẽn kopaꞌ pip xop pu hãmꞌãktux, hu: \q Hõnhã tik te tikmũꞌũn xatꞌax xupep, \q tu yãk-tõgnãg, tu yohmẽn yĩmũꞌ yũm, \q tu yohmẽn kutok yĩmũꞌ yũm.” Kaxĩy. \p \v 6 Ha ta tik xop mõg, tu Yeyox keppaꞌ mõg, tuꞌ xatꞌax mĩy, \v 7 tu yohmẽn nũnnãhãꞌ, xik-tok nũnnãhãꞌ, tu yãy kap xix yohmẽn yĩmũꞌ, pu Yeyox yĩmũꞌ yũm, haꞌ yũm, \v 8 ha tikmũꞌũn xohix yãy yõg kap mõꞌyõn hãm tuꞌ, pu yohmẽn mõy yĩmũꞌ mõg, \v 9 ha mõktu tikmũꞌũn teꞌ keppaꞌ mõg, xix tikmũꞌũn teꞌ peꞌ mõg, yĩy kaꞌok, tu: \p —‍Mõnãyxop hittap Namix mõkputox xexka xeꞌẽgnãg! Pũyã Topa xa hãmmaxnãꞌ! Yã xaꞌ hõm yãy ꞌãxetꞌax, xa nũꞌ! Yã Topa mũn xexka xeꞌẽgnãg! Kaxĩy. \p \v 10 Tu kõmẽn Yenoyanẽn tuꞌ mõxahaꞌ, ꞌĩhã tikmũꞌũn xohix teꞌ xupak, tu: \p —‍Putep mũn mĩy? ꞌŨ ꞌũm ꞌõhõm? Kaxĩy. \p \v 11 Ha tikmũꞌũn te Yeyox mũtik mõxaha, tu: \p —‍Yã nõꞌõm Yeyox, tu Topa pupi hãmꞌãktux, yã hãpxexka yõg kõmẽn Nãyane yõg tihik. Kaxĩy. \s Yeyox te Topa pet xexka hã mõꞌnãhãꞌ \p \v 12 Yeyox te Topa pet xexka hã mõꞌnãhãꞌ, tu tikmũꞌũn papuk, nõm teꞌ kopa hãpxop hãmenax, tu tayũmak yãnãnꞌax xop yõg mĩmpe putxok, xix yãy yũmꞌax putxok kamah, tu tik xop te putuxnãg hãmenax yõg yũmꞌax putxok. \v 13 Ha Yeyox te: \p —‍Topa yõg tappet te Topa yõg hãmꞌãktuxꞌax ꞌãktux, ha: “ꞌŨkpet xexka ꞌãxetꞌax Topa pu hãmꞌãktuxꞌax pet,” kaxĩy, pa ꞌãxop te Topa pet xexka kummugãhãꞌ, ha yãyhã hãpxupxet pet! Kaxĩy. \p \v 14 Ha tikmũꞌũn pa hok xop nũn, xix tikmũꞌũn te hãpkumep hok xop nũn, Topa pet xexka haꞌ nũn, puyĩy Yeyox hittupmãꞌ, haꞌ hittupmãhãꞌ, \v 15 yĩy ꞌãmãnex xexka xop gãy, xix tik te hãmyũmmũg xop gãy, ꞌĩhã Yeyox te hãpxopmã max xeꞌẽgnãg, haꞌ pẽnãhãꞌ, ha kakxop yĩy kaꞌok Topa pet xexka kopah, tu: \p —‍Mõnãyxop hittap Namix mõkputox xexka xeꞌẽgnãg! Kaxĩy. Haꞌ xexka xop teꞌ xupak. \p \v 16 Tu Yeyox pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌOk xate kakxop yĩy ꞌũm ꞌãpak? Kaxĩy. \p Ha: \p —‍Yã ꞌãteꞌ xupak. ꞌOk ꞌãxop te Topa yõg tappet ꞌũm mõꞌkupix hok? Yã: “Topa te kakxop pu hãmyũmmũgãhãꞌ, pu tu Topa ꞌãktux mãynãg.” Kaxĩy. \p \v 17 Tu taꞌ nĩm, tu kõmẽn nĩm kamah, tuꞌ pipꞌax Metãn haꞌ mõg, tu mõktuꞌ pipꞌax tuꞌ xip ꞌãmnĩy tox hã. \s Yeyox te piget kup mãnõg \p \v 18 Hãptup ꞌĩhãꞌ mõg, Yenoyanẽn tu putpuꞌ mõg, ha putup te Yeyox putex, \v 19 ha ta mĩnta kup piget pẽnãhãꞌ, ha putat pukaꞌ yũm, yĩꞌ mõg, pa mĩnta ꞌũm ta ꞌohnãg, ꞌũxux puxet mõꞌtat, yĩy Yeyox teꞌ kup xat, hu: \p —‍Mĩnta ꞌũm ta hok! Kaxĩy. \p Hãpxip ꞌohnãg ꞌĩhã mĩnta kup yã tãmnãg, \v 20 ha tik xop teꞌ pẽnãhãꞌ, tuꞌ kuxa teꞌ yẽy, tu: \p —‍Yãꞌ kup tãmnãg mõꞌkaꞌok! Kaxĩy. \p \v 21 Ha Yeyox te: \p —‍ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: ꞌÃkuxa mãm kaꞌok xix yãy kuxa yĩkopit hok, hu ta mĩnta kup nakgã kamah, tuꞌ xatꞌax hãꞌ nakgãhãꞌ, pãyãp-xetꞌah. ꞌÃxop te yĩktix xatꞌax, pu ꞌãpep, nũy kõnãg xexka kopa mõꞌyãykutnãꞌ, puxix mõꞌkutnãꞌ. \v 22 ꞌÃkuxa mãm kaꞌok, puxix Topa xaꞌ hõm hãpxop ꞌũm ꞌãxop te ta tu ꞌãkax. Kaxĩy. \s Yeyox teꞌ xatꞌax \p \v 23 Tu Topa pet xexka haꞌ mõg putpuꞌ, tu hãmyũmmũgãhãꞌ, ꞌĩhã ꞌãmãnex xexka xop nũn, xix Yoneo xexka xop nũn, tu Yeyox yĩkaꞌ pip, tuꞌ yĩkopit, hu: \p —‍Tep te xaꞌ hõm yãy ꞌãxetꞌax, xayĩy hãpxopmã kaꞌok xix hãmyũmmũgãꞌ? Kaxĩy. \p \v 24 Ha: \p —‍ꞌÃte ꞌãyĩkopitꞌax kamah, xa ꞌãxop hãmꞌãktux ꞌũyãnãn tuꞌ, kopxix xa hãmꞌãktux, tup-tep te ꞌãꞌ hõm yãy ꞌãxetꞌax, ha xaꞌ xuktux. \v 25 ꞌÃyĩy! Tep te Yoãm pu ꞌãxetꞌax hõm, pu tup-tox pix? ꞌOk pe Topa te tuꞌ hõm? ꞌOk pe tikmũꞌũn te tuꞌ hõm? Kaxĩy. \p Haꞌ xexka xop te yãy pu hãmꞌãktux hãꞌ nõy yãnãn, hu: \p —‍Pax ꞌũ yũmũꞌãte: Topa te tu ꞌãxetꞌax hõm,” kaxĩy, puxiꞌ yãnãn tuꞌ yĩkopit, hu: “Teptu ꞌãkuxa mãm ꞌohnãg Yoãm kopah?” kaxĩy. \v 26 Pax ꞌũ yũmũꞌãte: “Tikmũꞌũn teꞌ xuxetꞌax tuꞌ hõm,” kaxĩy, puxix tikmũꞌũn gãy, ha yũmũꞌãteꞌ yĩpkutuk. Yãꞌ xohix te Yoãm peꞌpaxex ꞌũxexkah, tu peꞌpaxex Yoãm te Topa pupi hãmꞌãktux. Kaxĩy. \p \v 27 Huꞌ yãnãn tu hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌAp yũmmũgꞌah ꞌãteꞌ. Kaxĩy. \p Ha Yeyox te: \p —‍ꞌA ꞌãte xa hãmꞌãktux putupꞌah kamah, tu yãy ꞌũm ꞌãxetꞌax ꞌãꞌ hõm ꞌãktux putupꞌah. Kaxĩy. \s Tik kutok 2 \p \v 28 Tu xe hãmyũmmũgãhã hãmꞌãktuxꞌax hã, nũy Topa yõg hãpxopmãꞌax yũmmũgãꞌ, tu: \p —‍Xatep tep peꞌãpaxex? Tik kutok pit 2, tuk-tok hãmãxap xat, nũy: “Xõnnũꞌ, mõy nõmhã nũy yõgnũ mĩnta ꞌop yõg hãpxaꞌax tu ꞌãhãm.” Kaxĩy. \p \v 29 —‍Hak-tok te mãxap te: “ꞌAp ꞌũgmõg putupꞌah.” Kaxĩy. \p —‍Pa hãpxip kutõgnãg ꞌĩhã yãyhãhup, tuꞌ mõg. \p \v 30 —‍Haꞌ tak tek-tok kuhnõy xat kamah, pu mõy tu hãm, hak-tok te kuhmõy te: “Yãk mõg.” Kaxĩy. \p —‍Paꞌ mõg ꞌõhnãg. Kaxĩy. \p \v 31 Tu hãmꞌãktux kux, tuꞌ xexka xop yĩkopit, hu: \p —‍ꞌŨk-tok te xĩy teꞌ tak puꞌ yĩpkox xip? Kaxĩy. \p Ha: \p —‍Yãk-tok te mãxap. Kaxĩy. Yĩy Yeyox te: \p —‍Gohet pupi tayũmak pop xop xiꞌ xotit xop te Topa puꞌ yĩpkox pip, pãyã ꞌãyĩpkox ꞌohnãg. \v 32 Yã Yoãm tep-tox pix, tu ꞌãkeppaꞌ mõg nũy xa Topa yõg putat mũg, ha ꞌãkuxa mãm ꞌõhnãg Yoãm kopah, pãyã tayũmak pop xop xiꞌ xotit xop kuxa mãm kaꞌok. Ha ꞌãxop teꞌ yũmmũg, tu yãyhãhũp ꞌohnãg, nũy hãpkummuk mĩy kux, nũy ꞌãkuxa mãm kaꞌok Yoãm kopah. Kaxĩy. \s Tute kãmãnat kummuk ꞌãktux \p \v 33 Tu xe: \p —‍ꞌŨg ꞌãpax! Hãmꞌãktuxꞌax nõy hã ꞌãte xa hãmyũmmũgãꞌax, nũy Topa yõg hãpxopmãꞌax xa hãmyũmmũgãꞌ, hu: Tikmũꞌũn te hãpxahaꞌ, tu mĩnta ꞌop xok, tu hãmpakꞌax hãꞌ yĩmmap, tu mĩkaxxap xox tix hãꞌ tatꞌax mĩy, pu tox hep ꞌop tonnok, nũyꞌ hep xut, nũy ta hep xupyãg mĩy, xix mĩptut tox mĩy, nũy hãpxa xexka pẽnãꞌ, ha tikmũꞌũn nõy puꞌ nĩm, tayũmak hãꞌ nõy yãnãn tuꞌ, tu ta hãpkumep hãptox tuꞌ. \v 34 Ha ta hãmyãxatamuk ꞌĩhãꞌ xuxyã te kãmãnat tikoxyuk nũꞌpok, pu tuꞌ xuxyã yõg tayũmak nõm pupi paꞌ. \v 35 Pa hãpxa xexka yõg kãmãnat teꞌ mũg, tup-xet kix, xiꞌ nõy putex, xiꞌ nõy mĩkaxxap hãꞌ tux. \v 36 Hãpxip ꞌĩhãꞌ xuxyã te xe kãmãnat xop nũꞌpok, tu ta kãmãnat punethok nũꞌpok, pu tuꞌ xuxyã pupi tayũmak pop, ha hãpxa xexka yõg kãmãnat xop te xe hãpxopmã kummuk. \v 37 Yĩy hãpxip ꞌĩhãꞌ xuxyã te nũ yãy kutok kutnãhãꞌ, tu hãmpeꞌpaxex, hu: “Yãk kutok xexka peꞌpaxexꞌax, ꞌap kummugãp-tupꞌah.” Kaxĩy. \v 38 Ha taꞌ nũn, pa hãpxa xexka yõg kãmãnat teꞌ pẽnãhãꞌ, tu: “Yãꞌ xuxyãk-tok xeꞌeꞌ! ꞌÃpu yũmũp-tex, nũy hãpxa xexka paꞌ!” Kaxĩy. \p \v 39 —‍Tuk-tok mũg, tu hãpxa xexka kũnãpa haꞌ mõgãhãꞌ, tuꞌ mõg, tup-tex, haꞌ xok. ꞌŨkux. Kaxĩy. \p \v 40 Yeyox teꞌ yĩkopit, hu: \p —‍Tep mũn mĩyꞌax ꞌũxuxyãꞌ, ꞌĩhãꞌ putpuꞌ nũn, nũy hãpxa xexka yõg kãmãnat xop ꞌũyãnãn tuꞌ kummugãꞌ? Kaxĩy. \p \v 41 Ha tikmũꞌũn te: \p —‍Yaꞌ kixꞌax, nũy hãpxa xexka hõm tikmũꞌũn nõy puꞌ, pu tuꞌ xuxyã pu hãpxa yõg tayũmak hã pago hãmyãxatamuk xohix ꞌĩhãꞌ. Kaxĩy. \p \v 42 Yĩy Yeyox te xeꞌ yĩkopit, hu: \p —‍ꞌOk ꞌãxop te Topa yõg tappet ꞌũm mõꞌkupix hok? Ha: “Tikmũꞌũn pet, tu mĩm xexka putup nõg, pa hõnhã yãyhã mĩptut mãykup xix mĩptut koxuk, yã mĩm xexka xeꞌẽgnãg. Topa mũn teꞌ xexkãnãhãꞌ, ha yũmũg kuxa teꞌ yẽy.” Kaxĩy. \p \v 43 Tu hãmꞌãktux kux, tu: \p —‍ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: ꞌA Topa te ꞌãxop ꞌũm xat putupꞌah, pãyãꞌ nõy xat putup, nõm te Topa puꞌ yĩpkox pip, tu hãpxopmã max. \v 44 Tikmũꞌũn te mĩkaxxap hãꞌ nãꞌ, puxix tu yãy koxyõy. Mĩkaxxap te tikmũꞌũn yĩmũꞌ nãꞌ, puxix yãꞌ xohix koxyõynãm. Kaxĩy. \p \v 45 Ha ꞌãmãnex xexka xop xix Paniye xop te Yeyox yõg hãmꞌãktuxꞌax ꞌãpak, tu hãmyũmmũg. Yãꞌ xexka xop ꞌãktux ꞌĩhã hãmꞌãktux hã hãmyũmmũgãhãꞌ, \v 46 yĩꞌ gãy, tuꞌ mũg putup, pa tikmũꞌũn yĩpkutuk, ha Yeyox yãꞌ xexka peꞌpaxex, tu: “Yeyox te Topa pupi hãmꞌãktux xeꞌeꞌ.” Kaxĩy. \c 22 \s Tik teꞌ xatꞌax te ꞌãmuk xexka mĩy \p \v 1 Yeyox te xe hãmꞌãktuxꞌax hã hãmyũmmũgãhãꞌ, nũy Topa yõg hãpxopmãꞌax yũmmũgãꞌ, nũy Topa yãꞌ hep xop xohix xãnã ꞌãktux, tu: \p \v 2 —‍Topa te yãy yõg tikmũꞌũn xat, haꞌ yĩpkox pip, ha kaxĩy hãpxexka ꞌũm yõg tik teꞌ xatꞌax te ꞌãmuk xexka mĩy, ꞌũk-tok pit te yãytap-tup hah, \v 3 yĩꞌ tak te kãmãnat mõꞌpok pu tikmũꞌũn xãnãꞌ, pãyã ꞌap nũn putupꞌah, \v 4 yĩy kãmãnat nõy mõꞌpok, pu tikmũꞌũn pu hãmꞌãktux, hu: “ꞌÃte ꞌãmuk xexka mĩy tap, tu mũnũytut tak kix, xix mũnũytut kutok kix, xa nũꞌ, nũy ꞌãxit!” Kaxĩy. \p \v 5 —‍Pãyã tikmũꞌũn tep-tup nõg, tu yãy kuxop punethok, tup-tup-nõg. ꞌŨpxet teꞌ yõg hãpxa xexka haꞌ mõg, xiꞌ nõy teꞌ yõg mẽn haꞌ mõg, \v 6 ha tikmũꞌũn nõy te kãmãnat xop mũg, tuꞌ kix kakixnãg, tuꞌ kix ha mõktuꞌ xakix. \v 7 Ha hãpxexka yõg tik teꞌ xatꞌax gãy xexkah, huꞌ xat, pu tu kummuk xop kix ꞌũyãnãn tuꞌ, xiꞌ yõg pipꞌax mõꞌxut kuxap hãꞌ, pu tu nõg. \v 8 Haꞌ xatꞌax te kãmãnat xop xe xãnãhãꞌ, tu: “Xõnnũ te yãytahaꞌ, ha ꞌãteꞌ mĩy ꞌamuk xexka, tu tikmũꞌũn xãnãhã put nũꞌ, pãyãꞌ kummuk, tuꞌ nũn ꞌohnãg, \v 9 pa hõnhã mõg, putat hã mõg, nũy tikmũꞌũn xohix xãnãꞌ.” Kaxĩy. \p \v 10 —‍Ha putat hãꞌ mõg, tu tikmũꞌũn xohix xãnãhã put nũꞌ, tu tikmũꞌũn max xãnãhãꞌ, xix tikmũꞌũn kummuk xãnãhãꞌ, yãꞌ xohix xãnãhãꞌ, haꞌ xatꞌax yõg mĩptut max haꞌ mõg tikmũꞌũn xohix, nũy ꞌãmuk xexka mãꞌ, ha mõktu mĩptut xexka nũꞌxĩmnãg. \v 11 Ha tik teꞌ xatꞌax xexka te hãmꞌãta kox hã mõꞌnãhãꞌ, nũy nũy tikmũꞌũn pẽnãꞌ, tu tik puxet pẽnãhãꞌ, ꞌa ꞌãmuk xexka yõg topixxax max mõꞌtatꞌah. Yã mõnãyxop yõg hãpxopmãꞌax tat ꞌõhnãg, \v 12 yĩy tik teꞌ xatꞌax te: “Tep te xĩy hã mõꞌãnãhãꞌ, pa ꞌãmuk xexka yõg topixxax mõꞌtat hok?” \p —‍Ha tik yĩy kĩy kaꞌok, tuꞌ yĩy ꞌõhnãg, \v 13 yĩy tik teꞌ xatꞌax te kãmãnat xat, tu: “ꞌŨyĩm kĩy, xiꞌ kup kĩy, tuꞌ putyõn hãpkoxtap kopah, haꞌ potap-tup, ꞌũxũy xexka tuꞌ.” Kaxĩy. ꞌŨkux. \p \v 14 Yeyox te hãmꞌãktux kux, tu: \p —‍Topa te tikmũꞌũn punethok xãnãhãꞌ, pak-tõgnãg hã yĩmõgatux. Kaxĩy. \s Tik xop teꞌ puknõg yõg gohet ꞌãktux \p \v 15 Ha Paniye xop mõg, tu yãy mũtik hãmꞌãktux, nũy Yeyox yõg hãmꞌãktuxꞌax hãꞌ yĩkopit, nũy tuꞌ kummugãꞌ, \v 16 hu yãy tik xop nũꞌpok ꞌEnot xop mũtik, nũy Yeyox tu yĩkopit. Yã tik xop pa max, pãyãꞌ kuxa kummuk, tu: \p —‍Notot, yũmũꞌãte ꞌãyũmmũg, ha hãpxeꞌe ꞌãktux, tu hãmyũmmũgã max, pu tu tikmũꞌũn Topa yõg hãmputupꞌax yũmmũg. Yã tikmũꞌũn ꞌũm pu ꞌãyĩpkox ꞌohnãg, nũy hãpxopmãꞌax hitop hãꞌ kopit hok, yĩy yũmũꞌãte ꞌãyĩkopit, \v 17 hu: Xatep-tep mũn peꞌãpaxex? ꞌOk yũmũ yõg xatꞌax teꞌ xat hok, pu tayũmak hã pago hok gohet puknõg puꞌ? ꞌOk peꞌ xat pu pago? Xatep-tep mũn peꞌãpaxex? Kaxĩy. \p \v 18 Tu yã mõꞌãmãꞌ, pãyã Yeyox teꞌ yũmmũg, hu: \p —‍ꞌÃxop pa max, pãyã ꞌãkuxa mũn kummuk! Tep tuk yĩkopit putup xateꞌ? \v 19 Paxnũ tayũmak! Kaxĩy. \p Ha taꞌ paxnũn, tu tuꞌ mũg, \v 20 yĩy Yeyox teꞌ yĩkopit, hu: \p —‍ꞌŨxuxetꞌax nũhũ tik koxuk? Kaxĩy. \p \v 21 Ha: \p —‍Yãꞌ puknõg yõg gohet te tikmũꞌũn xatꞌax koxuk. Kaxĩy. \p Yĩy Yeyox te: \p —‍Gohet puꞌ hõm gohet yõg yã hãpxop, xix Topa puꞌ hõm Topa yõg hãpxop. Kaxĩy. \p \v 22 Haꞌ xupak, tuꞌ yẽy, tuꞌ yĩkopit kux, tu taꞌ mõg. \s Xanoxeo xop te put puꞌ hiꞌax ꞌãktux \p \v 23 Hãpxip ꞌĩhã Xanoxeo xop nũn, tuꞌ kuxa mãm ꞌohnãg putpuꞌ hiꞌax kopah, tu nũktu Yeyox yĩkaꞌ nũn, \v 24 tu: \p —‍Notot, Mõyyex te yũmũꞌã hãmyũmmũgãhãꞌ, hu: “Tik ꞌũm xok, ꞌĩhãꞌ xetut tek-tok put hok, puxix tik taknõy xeꞌ xetut mũy, nũy nũ mũtik yãytax, pu ta tu tuk-tok put, pũyĩk-tok ꞌũyĩpxox nõm te mãxap yõg hãpxop pop.” Kaxĩy. \v 25 Yã yũmũg tikmũꞌũn kopaꞌ pip taknõy ꞌũxohix teꞌ 7 ꞌaxaꞌ, haꞌ taknõy nõm hãmãxap te yãytahaꞌ, haꞌ xetut tek-tok put ꞌohnãg, haꞌ yĩpxox xok, ha taꞌ taknõy tuꞌ kuhmõy teꞌ mũg, \v 26 tu nũ mũtik yãytahaꞌ, haꞌ xetut tek-tok put ꞌohnãg, haꞌ yĩpxox xok kamah, haꞌ taknõy tuꞌ kuhmõy teꞌ mũg, tu nũ mũtik yãytahaꞌ, ha mõktuꞌ taknõy xohix te 7 te ꞌũn mũtik yãytahaꞌ, tuꞌ xok, haꞌ xetut tek-tok put ꞌohnãg. \v 27 Yã ꞌũn te kaꞌax haꞌ xok kamah. \v 28 ꞌŨtaknõy ꞌũm yã ꞌũn hãꞌ xetut xeꞌeꞌ? Pax pu tikmũꞌũn putpu hi, puxiꞌ taknõy ꞌũm ꞌũxetut mũy? Yãꞌ taknõy xohix te ꞌũn mũtik yãytahaꞌ. Yã yãyta xohix. Ta tuꞌ kux. Kaxĩy. \p \v 29 Ha Yeyox teꞌ yãnãn hã hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌÃxop te yã yãy pu mõꞌãmãꞌ, ꞌap Topa yõg tappet ꞌũm yũmmũgꞌah, xix Topa yõg hãpkaꞌokꞌax yũmmũg ꞌohnãg. \v 30 ꞌŨxakix xop teꞌ putpuꞌ hip-tup, hu ta pexkox yõg nũꞌpok xop putuk, tu yã yãyta ꞌohnãg. \v 31 ꞌÃte yã xa putpu yãy hiꞌax yũmmũgãꞌax. ꞌOk ꞌãxop te Topa yõg tappet ꞌũm mõꞌkupix hok? Yã Topa te: \v 32 “ꞌŨgmũn yã mõnãyxop ꞌAmanãm yõg Topa, xix mõnãyxop ꞌIyak yõg Topa, xix mõnãyxop Yako yõg Topah.” Kaxĩy. Yãꞌ hi xop mũn hã Topah, paꞌ xakix xop ꞌap hã Topaꞌah. Kaxĩy. \p \v 33 Ha tikmũꞌũn te hãmyũmmũgꞌax ꞌãpak, tuꞌ yẽy. \s Topa yõg xatꞌax te mãxap \p \v 34 Ha Paniye xop te hãmꞌãpak kamah, tu yãy tu nũꞌ nãhãꞌ, ꞌĩhã hãmyũmmũg. Yã Yeyox te Xanoxeo xop pu hãmꞌãktux hã tuꞌ hupmãhãꞌ, \v 35 ha Paniye xop yõg tik ꞌũm teꞌ xatꞌax yũmmũg max, tu Yeyox yõg hãmyũmmũgãꞌax yĩkopit putup, hu: \p \v 36 —‍Notot, piꞌyãꞌ mũn ꞌũxatꞌax xohix hãꞌ mãxap? Kaxĩy. \p \v 37 Ha: \p —‍“ꞌÕgnũ Topa mũn putup pax, ꞌãkuxa xexka hãp-tup pax, xix ꞌãp-tox xexka hãp-tup pax.” \v 38 Yãꞌ xatꞌax xohix hãꞌ mãxap. \v 39 Haꞌ xatꞌax kũnãy tu teꞌ nõy putuk, tu: “ꞌÃnõy putup pax, xate yãy putup pax putuk.” Kaxĩy. \v 40 Yãꞌ xatꞌax 2 te Mõyyex yõg xatꞌax xohix yũmmũgãhãꞌ, ha tik hittap xop te Topa pupi hãmꞌãktux, tuꞌ yũmmũgãhã kamah. Kaxĩy. \s Yeyox te Topa yõg hãmyãykutnãꞌax ꞌãktux \p \v 41 Ha Paniye xop te yãykotĩnnãhãꞌ, ꞌĩhã Yeyox teꞌ yĩkopit, hu: \p \v 42 —‍ꞌÃxop tep-tep mũn peꞌãpaxex Topa yõg hãmyãykutnãꞌax tuꞌ? Tik ꞌũm mũn hã ꞌũmõkputox ꞌõhõm? Kaxĩy. \p Ha: \p —‍Yã mõnãyxop hittap Namix hãꞌ mõkputox. Kaxĩy. \p \v 43 Ha xeꞌ yĩkopit, hu: \p —‍Tep tu Topa Koxuk te mõnãyxop hittap Namix pu hãmyũmmũgãhãꞌ, puyĩy Topa yõg hãmyãykutnãꞌax ꞌãktux, hu: “ꞌŨkxuxyãꞌ.” Kaxĩy. \v 44 Yã Namix te: “Topa tek xuxyã pu hãmꞌãktux, hu: ꞌYũhũm ꞌũgyĩm xeꞌe hã, ꞌĩhã ꞌãteꞌ gãyxop nõãꞌ.’ ” Kaxĩy. \v 45 Yĩy mõnãyxop Namix te hãmyãykutnãꞌax pu: “ꞌŨkxuxyãꞌ.” Kaxĩy. ꞌOk yãykutnãꞌax yã mõnãyxop Namix hãꞌ mõkputox xeꞌeꞌ? Kaxĩy. \p \v 46 ꞌAp yãnãn tu hãmꞌãktux yũmmũgꞌah, huꞌ yẽy, tu xep yĩkopit ꞌohnãg. \c 23 \s Yeyox xix Yoneo xexka xop \p \v 1 Ha Yeyox te hãmꞌãktux yãy mũtik hãpkumep xop puꞌ, xix tikmũꞌũn xohix puꞌ, tu: \p \v 2 —‍Tik xop te hãmyũmmũg, xix Paniye xop te Mõyyex yõg xatꞌax yũmmũgãhãꞌ, ha Topa te yãy ꞌãxetꞌax hõm puyĩy hãmyũmmũgãꞌ, \v 3 yĩy ꞌãyĩpkox piꞌ, nũy tu ꞌũm hãpxopmã max, pãyãꞌ xexka xop yõg hãpxopmãꞌax hitop tat hok, ꞌũyãy yõg hãmꞌãktux puꞌ yĩpkox ꞌohnãg hah. \v 4 Yãꞌ xat, pu tikmũꞌũn hãpxop putux tat, ha hã tu te ꞌohnãg. \v 5 Tu hãpxopmãhãꞌ, pu tikmũꞌũn pẽnãꞌ, tu Topa yõg tappet tox kaxꞌãmiꞌ, nũy kux tuꞌ tat, xiꞌ yĩm kõꞌõ tu tu mõꞌ tat. ꞌOk ꞌãxop teꞌ pẽnã hok? Ha kayak xexka mõꞌtat, \v 6 tu ꞌãmuk xexka haꞌ mõg pax, tu yãy mãmꞌax max xak, nũy ta tuꞌ mãm, tu Topa pet kopaꞌ xexka xop yõg mãmꞌax yĩmũꞌ mãm. \v 7 Tup-tup tikmũꞌũn te: “Notot!”, kaxĩy, kõmẽn kopah, nũy tuꞌ xexkãnãꞌ. \v 8 ꞌŨtux hok pu tikmũꞌũn ꞌãxãnã hok, hu: “Notot,” kaxĩy. Yã ꞌãxop te ꞌãnõy hã yã ꞌãxapeꞌ, hak mũn puxet te ꞌãxop yũmmũgãhãꞌ. \v 9 ꞌÕg ꞌÃtak xeꞌe te pexkox tuꞌ xip, yĩy hãm tuꞌ xip tik xãnã hok, hu: “ꞌÃtak,” kaxĩy. \v 10 Tu ꞌãnõy xãnã hok, hu: “Yã yũmũg xuxyãꞌ,” kaxĩy. Yã Kunnix mũn puxet ꞌãxop hãꞌ xuxyãꞌ. \v 11 Tikmũꞌũn te hãpxopmãhãꞌ, nũy tuꞌ nõy hã tu tehet, puxix yã ꞌãkopa ꞌũxexkah. \v 12 Tikmũꞌũn te yãy xexka peꞌpaxex, pũyã yãy yãyhãhup kutõgnãg, ha Topa teꞌ xexkãnãp-tup. \s Yeyox teꞌ xat hok pu mõꞌãmã hok \p \v 13 —‍Yã ꞌãkuxãnõg hãmyũmmũg xop xix Paniye xop! ꞌÃpa hitop tu max, pãyã ꞌãkux mũn kummuk. Tikmũꞌũn kuxa te Topa xak, puyĩy yõg putat hã mõg, pa ꞌãxop teꞌ xat hok, pu mõg hok, ꞌĩhã kama ꞌãmõg ꞌohnãg. \p \v 14 —‍Yã ꞌãkuxãnõg hãmyũmmũg xop xix Paniye xop! ꞌÃpa hitop tu max, pãyã ꞌãktux mũn kummuk. \v 15 Yã ꞌãxop te hãpkumep hãpxexka xohix tuꞌ, tu kõnãg xexka xohix mep, puyĩy tikmũꞌũn puxet ꞌõg hãpxopmãꞌax tat, tuꞌ tat, puxix yã tuꞌ kummuk xexkah, ha ta ꞌãxop kummuk miax, nũy yã ꞌãxohix ꞌãpet Hãmgãyãgnãg mũtik. \p \v 16 —‍Yã ꞌãkuxãnõg ꞌãpa hok xop, tu tikmũꞌũn pa hok xop mõgãhãꞌ, yã tikmũꞌũn yũmmũgã kummuk, tu: “Tikmũꞌũn te Topa pet xexka ꞌãktux, nũy nõy pu hãmꞌãktux xeh, puxix yãꞌ hitop hãꞌ xex, ꞌap ta nemẽnꞌah. Yãꞌ max tuꞌ mĩy hok. Pãyã tikmũꞌũn te Topa pet xexka yõg pipkup yãnãm ꞌãta ꞌãktux, nũy hãmꞌãktux xeh, puxix hãmꞌãktux xex kaꞌok, tu ta nemẽn. Pũyã tuꞌ mĩy,” kaxĩy. \v 17 ꞌÃxop putox kummuk xix ꞌãpa hok! Piꞌyãꞌ mũn yãꞌ xexkah, ꞌok pe pipkup yãnãm ꞌãtaꞌ, ꞌok pe Topa pet xexkah? Yãꞌ pet yãꞌ xexkah! \v 18 ꞌÃxop te hãmyũmmũgãhã kamah, hu: “Tikmũꞌũn te mĩmpe pipkup mõꞌhapꞌax ꞌãktux, nũy hãmꞌãktux xeh, puxix tuꞌ hitop hã yãꞌ xex, ꞌap ta nemẽnꞌah. Pa tikmũꞌũn te xokxop mõꞌhapꞌax ꞌãktux, nũy hãmꞌãktux xeh, puxix tu ta nemẽn, nũy tuꞌ mĩy.”, kaxĩy. \v 19 ꞌÃpa hok xop! Piꞌyãꞌ mũn te mãxap, ꞌok pe xokxop mõꞌhãpꞌax, ꞌok pe mĩmpe mõꞌhãpꞌax, nũy Topa puꞌ haxyãꞌ? Yã mĩmpe te mãxap! \v 20 Yĩy ꞌãte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: Tikmũꞌũn te mĩmpe ꞌãktux, nũy hãmꞌãktux xeh, puxix xokxop mõꞌhapꞌax xohix ꞌãktux, tikmũꞌũn te mĩmpe yĩmũ mõꞌhãp tuꞌ. \v 21 Tikmũꞌũn te Topa pet xexka ꞌãktux, nũy hãmꞌãktux xeh, puxix kama Topa ꞌãktux, yãꞌ xip yãy pet tuꞌ. \v 22 Tikmũꞌũn te pexkox ꞌãktux, nũy hãmꞌãktux xeh, puxix Topa xipꞌax xeꞌẽgnãg ꞌãktux kamah, xix Topa mũn ꞌãktux, yãꞌ xip pexkox tuꞌ. \p \v 23 —‍Yã ꞌãkuxãnõg hãmyũmmũg xop xix Paniye xop! ꞌÃxop te Topa pu mĩxux kutĩgnãg popmãhãꞌ, ꞌũyãg te 9 ꞌõgnũꞌ, tuꞌ yãg puxet hõm Topa puꞌ, tu mĩxux ꞌotãg yõg yãg hõm, xix mĩxux ꞌemanox yõg yãg hõm, xix mĩxux kõmĩn yõg yãg hõm Topa puꞌ, tu yã tuꞌ hõm mãynãg, pãyã hãpxopmã maxꞌax xaxok, xix hãmyok mĩyꞌax xaxok, xix hãmmaxnãꞌax xaxok, xix ꞌãyĩpkox pipꞌax Topa pu xateꞌ xaxok. ꞌÃpu hãpxopmã max, xix hãpxop hõm Topa pu kamah, xayĩy hãpxopmã max xohix xaxok hok! \v 24 ꞌÃpa hok xop te tikmũꞌũn mõgã kummuk! Tikmũꞌũn te kumãyõynãg xut nũy putyõn, pãyãꞌ xok xexka kãmẽn tõmãhãꞌ, ha kaxĩy ꞌãxop te hãpxopmãꞌax kutĩgnãg mĩy mãynãg, pãyã hãpxopmãꞌax max ꞌãxop teꞌ xaxok! \p \v 25 —‍Yã ꞌãkuxãnõg hãmyũmmũg xop xix Paniye xop! ꞌÃpa mũn max, pãyã ꞌãkuxa mũn kummuk! Yã ꞌãxop te kãnẽy pet xax pix, xix kãnẽy xãm pix, pãyã kãnẽy kox kopa yãꞌ ĩgãꞌ, ha kaxĩy ꞌãkuxa kummuk. Yã ꞌãxop te ꞌãnõy hã yĩpkumĩy, xiꞌ yõg hãpxop hãꞌ xupxet, xix ꞌãnõy yõg hãpxop hã xupkumĩy kamah. \v 26 Paniye pa hok ꞌãxop! Kãnẽy kox pix hãmãxap, puxix tu xãm max kamah. \p \v 27 —‍Yã ꞌãkuxãnõg hãmyũmmũg xop xix Paniye xop! ꞌÃpa mũn max, pãyã ꞌãkuxa mũn kummuk! Yãꞌ xukpot putuk, hãptopa mũn max, pãyãꞌ kopaꞌ xuk xokxax, xiꞌ kup, yãk-tox xeꞌẽgnãg. \v 28 Ha kaxĩy ꞌãxax max, pãyã ꞌãkuxa kopa ꞌãkummuk, yã ꞌãxop te koit, tu hãpxopmã kummuk xohix. \s Topa teꞌ kuxa kummuk xop nõãp-tup \p \v 29 —‍Yã ꞌãkuxãnõg hãmyũmmũg xop xix Paniy xop! ꞌÃpa mũn max, pãyã ꞌãkuxa mũn kummuk! ꞌÃxop te xukpot mãynãg ꞌãhã mĩy, nũy Topa pupi hãmꞌãktux xop no hãpkot, ha tik xop hittap te Topa pupi hãmꞌãktux, tuꞌ max, ha ꞌãxop te xukpot maxnãhãꞌ, \v 30 tu: “Pax ꞌũgmũg pip hõmãꞌ, ꞌĩhã tik xop te Topa pupi hãmꞌãktux, kopxix tu mõnãyxop yõg hãpxopmã kummuk tat hok, nũy tu tik max xop kix. ꞌÃmhok!” kaxĩy. \v 31 Hamũn. ꞌÃxop yã mõnãyxop kummuk hã ꞌãmõkputox, ha Topa pupi hãmꞌãktux xop kix, \v 32 ha ꞌãxop te mõnãyxop yõg hãpxopmãꞌax kummuk tat, nũy tuꞌ mĩy kamah. \v 33 ꞌÃxop te kãyã gãynãm xop putuk, xix kãyã gãy hã ꞌãk-tok! Ha Topa te ꞌãkummugãp-tup ꞌũyãnãn tuꞌ, xaꞌ xupmã hok Hãmgãyãgnãg Pet tuꞌ. \v 34 ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: ꞌÃte xa ha mõꞌpok putup, tik te Topa pupi hãmꞌãktux xop, xix tik te hãmyũmmũg xop, xix tik te hãmyũmmũgãꞌax xop, ha ꞌãxop teꞌ yãg kix putup, xiꞌ yãg xupmãp-tup mĩpkupnix tuꞌ, xiꞌ yãg kix kakixnãg putup Topa pet kopah, tu kõmẽn xohix tu ꞌũpapuk putup. \v 35 Yĩy Topa te ꞌãxũygãp-tup, xix ꞌõg mõnãyxop yõg hãpxopmãꞌax kummuk hã ꞌãxũygãp-tup. Ha mõnãyxop hittap max ꞌAmeo putex, hõmã, hãmyãxatamuk hittap ꞌĩhãp-tex, xix mõnãyxop Manakit kutok Yakanit putex, ꞌĩhã Topa pet xix mĩmpe mõꞌhãpꞌax tu yãy koteꞌ xip, tu hãpkummuk mĩy ꞌõhnãg, yĩy Topa te ꞌãxũygãp-tup. \v 36 ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: Yã Topa te yã hõnhãꞌ pip xop xũygãp-tup ꞌũyãnãn tuꞌ, nũy mõnãyxop yõg hãpxopmãꞌax kummuk hã pago. Kaxĩy. \s Yeyox te mõ tikmũꞌũn yãy xeꞌẽgnãg \p \v 37 Yeyox te hãmꞌãktux kux, tu kõmẽn Yenoyanẽn yõg tikmũꞌũn pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌŨg ꞌãpax! Topa te xa mõ tik xop pok, pu xa Topa pupi hãmꞌãktux, ha ꞌãxop teꞌ kix, tu mĩkaxxap hãꞌ tux, pãyã ꞌãte mõꞌãyãy xeꞌẽgnãg. Xokakkak tek-tok xãnãhãꞌ, nũy mõꞌtat yãy kakaꞌ, ha kaxĩy ꞌãte tikmũꞌũn xãnãhãꞌ, pãyãk ha ꞌãnũn putup ꞌohnãg! \v 38 Yĩy ꞌãpet hõgnãg putup. \v 39 ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: ꞌÃxop tek pẽnãp-tup ꞌũxeheh, ꞌĩhãk mũn ꞌãktux, hu: “Pũyã Topa tu hãmmaxnãꞌ! Yã tu yãy ꞌãxetꞌax hõm pu nũꞌ!” Kaxĩy \c 24 \s Yeyox te Topa pet xexka nõgꞌax ꞌãktux \p \v 1 Hãpxip ꞌĩhã Yeyox te Topa pet xexka kopaꞌ xupep, tuꞌ nĩm, tu taꞌ mõg, ꞌĩhã yãy yõg tikmũꞌũn mõxahaꞌ, tuꞌ yĩkaꞌ pip, tu tuꞌ mũg Topa pet xexkah, \v 2 yĩy Yeyox te: \p —‍ꞌOk ꞌãxop teꞌ pẽnãhãꞌ? ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: Yãꞌ koxyõy putup Topa pet, tu mõktu yõg mĩkaxxap xohix hãm tu nũꞌnãp-tup. Kaxĩy. \s Yeyox te hãpkummugãꞌax ꞌãktux \p \v 3 Hãpxip ꞌĩhã Yeyox te yĩktix ꞌOnimet yĩmũꞌ yũm, ha yãy yõg tikmũꞌũn nũn, nũy yã tup-xet hã hãmꞌãktux hãꞌ nõy yãnãn, ha: \p —‍Hãm ꞌũm hã Topa pet koxyõy putup? Hãpxopmãꞌax ꞌũm te xĩy pẽnãꞌax, ꞌĩhãꞌ putpu ꞌãnũn, nũy hãpxopmã xeꞌẽgnãg xohix tu kuxyãꞌ? Kaxĩy. \p \v 4 Ha Yeyox te: \p —‍ꞌÕg pa mõxip, pu tikmũꞌũn yã ꞌãmõꞌãmã hok! \v 5 Yã tik punethok nũn putup, tuk ꞌũm ꞌãxetꞌax ꞌãktux putup, nũy yã tuꞌ koit, hu: “ꞌŨgmũn yã Kunnix. Yã Topa tek mũn yãykutnãhãꞌ, ꞌũnũꞌ.” Kaxĩy. Tu tikmũꞌũn xohix mõgãp-tup kummuk. \v 6 Xate yãykixꞌax ꞌãpak putup, ha tikmũꞌũn te xa yãykixꞌax ꞌãktux putup. Yã ꞌãkuxãnõg hok. ꞌŨyãykix xexkap-tup, pãyã ꞌa hãmyãxatamuk xohix xox putoxꞌah. \v 7 Ha hãpxexka ꞌũm yõg xonat xop te hãpxexka nõy yõg xonat mũtik yãykix putup, haꞌ hep xop teꞌ hep xop nõy mũtik yãykix putup, ha hãm yãynuhuk putup, xix hãmhõgnãg, ha putup te tikmũꞌũn kix putup. \v 8 Yã nõm xũy hãmãxap, tu ꞌũn tek-tok put xũy putuk. \p \v 9 —‍Hak-nãy tuꞌ gãy xop te ꞌãxop mũg putup, nũy ꞌãkix kakixnãg, tuꞌ xat putup, pu ꞌãkix. Yãꞌ xohix te ꞌãp-tup nõg ꞌũgmũn hã. \v 10 Yĩy tikmũꞌũn punethok tek nĩm putup, tu Topa yõg putat xak putup, tu yãy xape kummugãp-tup, ꞌũp-tup ꞌohnãg tuꞌ, \v 11 ꞌĩhã yã tik xop nũn, nõm te yã mõꞌãmãꞌ, nũy Topa pupi hãmꞌãktux, pãyãꞌ mõꞌãmãꞌ, yã yãy pupi hãmꞌãktux, tu tikmũꞌũn punethok mõgãp-tup kummuk, tu yãꞌ koit tuꞌ. \v 12 Ha tikmũꞌũn te hãpxopmã kummuk putup, tu mõktu hãpxopmã kummuk xexkah, yĩꞌ kuxa mãm kaꞌok xop kuxa teknõg, nõm xop kuxa mãm kaꞌok Yeyox kopah, tu yãꞌ nõy putup pax xaxok putup. \v 13 Pa tikmũꞌũn te Topa yõg putat hãꞌ mõ kumaꞌ mõg, puxix Topaꞌ mõy hãpkummuk mĩyꞌax xop kopah, tuꞌ hĩnnãp-tup xeꞌẽgnãg. \v 14 Yĩy hãmꞌãpak maxꞌax ꞌãktux putup hãm xexka xohix tuꞌ, puyĩꞌ hep xop xohix hãmꞌãpax, nũy tu hãmyũmmũg. Yã Topa te yãy yõg tikmũꞌũn xat, haꞌ yĩpkox pip. Ha hãmyãxatamuk xohix xox putox mõꞌnãꞌax. Kaxĩy. \s Tute hãpxũy xexka ꞌãktux \p \v 15 Tu xe hãmꞌãktux, hu: \p —‍Topa pet kopaꞌ xip hãmꞌãta yĩkox ꞌãxetꞌax Topa xipꞌax. Hõmã mõnãyxop hittap Nanĩꞌeo te Topa pupi hãmꞌãktux, tu Topa yãy xipꞌax ꞌãktux, tu yã hãpxop yãy ꞌĩgã xexka ꞌãktux, ha Topa yãy xipꞌax kopaꞌ xip putup. (Pũyã tikmũꞌũn mõꞌkupix, nũy hãmyũmmũg.) \v 16 Tikmũꞌũn te hãpxexka Yonex tuꞌ pip, puxix yĩktix tu nũmãn. \v 17 Tikmũꞌũn te mĩptut pepi tuꞌ pip, puxix tu nũmãn, yãꞌ hok tu ꞌãnũmãn, pãyã hãpxop ꞌũm pa hok, nũy mõg mõꞌkaꞌok. \v 18 Tikmũꞌũn te hãpxa xexka tuꞌ pip, puxix yãy pet ha tu mõg hok, nũy yãy xax paꞌ. ꞌÃmhok. \v 19 Ha ꞌũn mũnõp xop xũy xexkap-tup, ꞌok pek-tok xuk, ꞌok pek-tok yãy yõgtat hep xoꞌopmãhãꞌ. \v 20 Topa tuꞌ xax, xayĩy hãm ꞌãxi hok ꞌĩhã ꞌãnũmãn, nũy nit xap ꞌĩhã ꞌãnũpa hok. \v 21 Yãꞌ xũy xexka nãm putup nit xap ꞌĩhãꞌ, xix hãm ꞌãxi ꞌĩhãꞌ. Hõmã Topa te hãm xexka mĩy, xix hõnhã, ꞌũxũy kutõgnãg, pãyã nõm xũy xexkanãm. \v 22 Yĩy Topa teꞌ xũyꞌax yõg ꞌãmnĩy xohix kuxyãhãꞌ, pu tikmũꞌũn nõãꞌtot. Pa Topa te yãy yõg tikmũꞌũn yĩmõgatux, pu tu kuxa hi xeꞌẽgnãg, yĩy ꞌãmnĩy xohix hãꞌ kuxyãhãꞌ. \p \v 23 —‍Tikmũꞌũn ꞌũm te xa: “ꞌŨpẽnãꞌ! Topa yõg hãmyãykutnãꞌax xip!” kaxĩy, xix: “Nãy, yã ꞌõnteꞌ xip!” kaxĩy, ꞌãpu ꞌãyĩpkox hok. \v 24 Yã tik te mõꞌãmãꞌax xop punethok nũn putup, tu Topa pupi hãmꞌãktux ꞌohnãg, xix yã hãmyãykutnãꞌax ꞌohnãg. Pãyã hãpxopmã kaꞌok xeꞌẽgnãg putup, tikmũꞌũn puxet te nõm mĩy hok, tuꞌ mĩy pu tikmũꞌũn pẽnãꞌ, puyĩy nõ tikmũꞌũn mõgã kummuk. Yãꞌ xak, nũy Topa yõg tikmũꞌũn mõgã kummuk kamah, mõꞌãmãꞌax hãꞌ, puyĩy Topa yõg putat xax. \v 25 ꞌŨgꞌãpax, nũy hãmyũmmũg, nũy hãpxopmãꞌax yũmmũg tap. \p \v 26 —‍Tikmũꞌũn te: “ꞌŨpẽnãꞌ! Hãm panip tuꞌ xip!” kaxĩy, ꞌĩhã ꞌãmõg hok. Yãꞌ koit. Xix: “ꞌŨpẽnãꞌ! Tute yãy xaptop ꞌõnteꞌ!” kaxĩy, ꞌĩhã ꞌãyĩpkox hok. ꞌÃmõg hok. Yãꞌ koit. \v 27 Tex yãnãm te pexkox xexka tupmã mõꞌkaꞌok, ha kaxĩy ꞌũgnũn putup, ꞌũgmũn yã Tikmũꞌũn Kutok, tu putpuk nũn putup. \p \v 28 —‍Kuptap xop te yãy tu nũꞌnãhãꞌ, nũy xok yĩn xakot. Kaxĩy. \s Tikmũꞌũn Kutok nũn putup \p \v 29 Tu xe hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌŨxũyꞌax yõg ꞌãmnĩy xohix nõg putup, ꞌĩhã mãyõn xok putup, xix mãyõnhex. Mãyõnnãg xop te hãm tu nũꞌnãp-tup, ha hãmnõgnõy yõg xexka xop yãynuhuknãm putup, \v 30 ꞌĩhã tikmũꞌũn te hãpxopmãꞌax xeꞌẽgnãg pẽnãp-tup pexkox tuꞌ, hak nũnꞌax ꞌãktux. Yãk mũn Tikmũꞌũn Kutok, tu putpuk nũn. Ha Topa hãꞌ gãy xop tek pẽnãp-tup, hu ꞌãtu potap-tup, ha hãmgõy xexka kopak yĩxop-tup, ꞌũkxexka xeꞌẽgnãg tuꞌ, \v 31 ha mĩxuxxop tut kãyãp-tup, ha yãk mũn Tikmũꞌũn Kutok, tu pexkox yõg xop nũꞌpok putup, nũy Topa yõg tikmũꞌũn yĩmõgatuxꞌax nũnnãꞌ, ha hãm xexka tuꞌ xexka xop xohix mõxap-tup, nũy yãy tu nũnnãy. Kaxĩy. \s Yeyox te piget kup ꞌãktux \p \v 32 Yeyox te xe hãmꞌãktux, nũy hãmyũmmũgãꞌ, hu: \p —‍Mĩnta kup piget te xa hãmyũmmũgãhãꞌ, ꞌŨmĩxux xokax, yã mĩxux puk ꞌĩhã ꞌãxop te hãmyũmmũg. Yã hãmpukpex mõꞌnãp-tup. \v 33 Ha kaxĩy ꞌãxop te hãpxopmãꞌax xexka pẽnãhãꞌ, ꞌĩhã hãmyũmmũg kamah. Yãꞌ xũyꞌax yõg ꞌãmnĩy mõꞌnãp-tup. \v 34 ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux, ꞌũxaxok hok: Tikmũꞌũn ꞌũm pip nõmhã, ꞌap xakix putupꞌah, ꞌĩhã nõm ꞌãmnĩy mõꞌnãhãꞌ. \v 35 Pexkox te yãyxaxogãꞌax, xix hãm xexka te yãyxaxogãꞌax, pãyã yõgnũ hãmꞌãktux xip kaꞌok, tuꞌ nõg ꞌohnãg. Kaxĩy. \s Hãm ꞌũm hã Tikmũꞌũn Kutok nũn putup \p \v 36 Tu xe hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌÃmnĩy ꞌũm ꞌĩhãk nũn putup, yã ꞌÃtak Topa puxet teꞌ yũmmũg. Pexkox yõg nũꞌpok xop teꞌ yũmmũg ꞌohnãg, xik mũn yã Topak-tok, pãyã ꞌãtep yũmmũgꞌah kamah. \v 37 ꞌŨgmũn yã Tikmũꞌũn Kutok, tu putpuk nũn putup, ꞌĩhã tikmũꞌũn te hãpxopmã kummuk pax. Hõmã hãmyãxatamuk xohix ꞌĩhã mõnãyxop hittap Nõe xip, \v 38 ꞌĩhã tikmũꞌũn hittap xit pax, xix yãꞌ xoꞌop pax, xix yãyta pax, tu mõktu Nõe te mĩptut xexka hã mõꞌnãhãꞌ, nõm te kõnãg yĩmũꞌ mõg, \v 39 ha tikmũꞌũn te hãmyũmmũg ꞌohnãg, tuꞌ yĩpkox ꞌohnãg, ha tex xexka nãhãꞌ, ha kõnãgkox xet xexkah, tu hãmnak hãꞌ xupep, tu tikmũꞌũn xohix kopugnãm, haꞌ xakix. Hã kaxĩy putpuk nũn putup, yãkmũn Tikmũꞌũn Kutok, tuk nũn ꞌĩhã \v 40 tik 2 te hãpxa xexka tuꞌ hãm, hap-xet mõgãp-tup, ha ta yãꞌ nõy te nox xip. \v 41 ꞌŨn 2 te xuxnãg xetox xap kõnõnnãhãꞌ, hap-xet mõgãp-tup, ha taꞌ nõy teꞌ nox xip. \v 42 ꞌÕg pa mõxip! Yãy ꞌũm pupi hãmpẽnã max. ꞌA ꞌãxop te ꞌãmnĩy ꞌũm yũmmũgꞌah ꞌĩhã ꞌãxuxyã nũn. \v 43 ꞌŨxaxok hok. Pax pu tikmũꞌũn te hãpxop hãꞌ xupxetꞌax nũn yũmmũg, puxix tu pẽnãnãꞌ piꞌ kamah, puyĩy tuꞌ xupxet hok. \v 44 Yĩy ꞌãxop pẽnãnãꞌ piꞌ kamah. ꞌAꞌ yũmmũgꞌah ꞌãmnĩy ꞌũm ꞌĩhãk nũn. Yãk mũn Tikmũꞌũn Kutok, tuk nũn putup, ꞌĩhã yã ꞌãxop tek hip ꞌohnãg. Kaxĩy. \s Kãmãnat max xix kãmãnat kummuk ꞌãktux \p \v 45 Tu xe hãmꞌãktux, nũy Topa yõg hãpxopmãꞌax yũmmũgãꞌ, hu: \p —‍Tep te kãmãnat max? Kãmãnat max yã tik te hãmyũmmũg, tu yã hãmyõk mĩy pax. Haꞌ xat, pu kãmãnat xop tu pẽnãnãꞌ piꞌ, nũy tu xĩnnã max. \v 46 Haꞌ xuxyã nũn, ꞌĩhã hãm max, yĩꞌ kuxa hittup. \v 47 ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: ꞌŨxuxyã te kãmãnat max xexkãnãp-tup, pu tu hãpxa xexka yõg hãpxop xohix pẽnãꞌ. \v 48 Pa kãmãnat kummuk te hãmpeꞌpaxex, hu: “ꞌAk xuxyã nũn putupꞌah,” kaxĩy, \v 49 tu yã hãpkuteꞌex kummuk, tu kãmãnat nõy kix, tu yãꞌ xit xexkah, tu yãꞌ xoꞌop xexkah, tu mõktu yãꞌ paptux, tikmũꞌũn paptux xop mũtik. \v 50 Haꞌ xuxyã nũn, ha ta kãmãnat teꞌ hip ꞌohnãg, tu yãꞌ nũn yũmmũg ꞌohnãg, \v 51 puxiꞌ xuxyã gãy nãm, tu kãmãnat xũygãꞌax ꞌũyãnãn tuꞌ, tuꞌ mõgãꞌax, nũy tu kummugã tikmũꞌũn kummuk mũtik, nõm pa max, pãyãꞌ kuxa kummuk. Haꞌ potap-tup, ꞌũxũy xexka tuꞌ. Tu ta tuꞌ kux. Kaxĩy. \c 25 \s ꞌŨn te yãyta hok teꞌ 10 \p \v 1 Yeyox te hãmꞌãktuxꞌax hã hãmyũmmũgãhãꞌ, nũy Topa yõg hãpxopmãꞌax yũmmũgãꞌ, tu ꞌũn tuk tup xop te yãyta hok ꞌãktux, nũy tikmũꞌũn pu hãmyũmmũgãꞌ, puyĩy tuꞌ xuxyã nũnꞌax hip, ha: \p —‍Topa te yãy yõg tikmũꞌũn xat putup hã kaxĩy. ꞌŨn te yãyta hok te 10 te ꞌãmuk xexka haꞌ mõg, ꞌãmnĩy ꞌĩhãꞌ mõg, tu kuyãnãm tatꞌax pop, nũy tik te yãytaꞌax hip putat kopah, puyĩy tik yãytaꞌax mõgã ꞌãmuk xexka hah, \v 2 ha ta ꞌũn te 5 pa te hãmyũmmũg ꞌohnãg, ha ta ꞌũn te 5 pa te hãmyũmmũg, \v 3 ha ꞌũn xop pa te hãmyũmmũg ꞌohnãg te kuyãnãm tatꞌax pop, pãyãꞌ hep tox xaxok, \v 4 paꞌ nõy xop te kãnẽy tat kamah, ha yãꞌ hep tox kopaꞌ xup, nũy tatꞌax hãꞌ pux. \p \v 5 —‍ꞌA tik te yãytaꞌax ꞌũm nũnꞌah, yĩy kũmĩm tetetꞌ kix, ha mõꞌyõn putat pukah. \p \v 6 —‍ꞌÃmnĩy kote ꞌĩhã tikmũꞌũn yĩy kaꞌok, hu: “Tik te yãytaꞌax nũn! Mãꞌ, yũmũ nũ mũtik mõg!” Kaxĩy. \p \v 7 —‍Ha ꞌũn xop yãykoxak mõꞌkaꞌok, tu kuyãnãm mõꞌxup. \v 8 Ha ꞌũn pa te hãmyũmmũg ꞌohnãg teꞌ nõy xop pu hãmꞌãktux, hu: “ꞌÃꞌ hõm ꞌõg hep tox, ꞌũ mõy yãy yõg taꞌax hãꞌ pux. Yãk mũ yõg kuyãnãm xakix.” Kaxĩy. \p \v 9 —‍Ha: \p —‍“ꞌAk mũꞌãte xa popmãp-tupꞌah. Yãk-tõgnãg ꞌũm hep tox. ꞌÃxop putup, mõy mõg kõmẽn hah, nũy ꞌũm paꞌ.” Kaxĩy. \p \v 10 —‍Haꞌ mõg, tuꞌ pahaꞌ, ꞌĩhã tik te yãytaꞌax xupep. Ha ꞌũn pa te hãmyũmmũg te nũ mũtik mõg ꞌãmuk xexka hah, tu mõktuꞌ mõxahaꞌ, tuꞌ mõxakux, ha ta mõꞌyãy yĩnnĩn. \p \v 11 —‍Hãpxip kutõgnãg ꞌĩhã ꞌũn xop nõy mõxaha ꞌũyãnãn tuꞌ, tu hãptopaꞌ pip, tuꞌ xãnãhãꞌ, hu: “Yãyãꞌ, Yãyãꞌ, hãpxõn! Yãk mũg nũn!” Kaxĩy. \p \v 12 —‍Ha tik te yãytaꞌax te: “ꞌA ꞌãte ꞌãxop ꞌũm yũmmũgꞌah. Mõy, nũy ꞌãpep! Kaxĩy. ꞌŨkux. \p \v 13 Yeyox te hãmꞌãktux kux, tu: \p —‍Yĩy ꞌãpa mõxip! Yã hãm ꞌũm hãk nũn ꞌãxop teꞌ yũmmũg ꞌohnãg. Kaxĩy. \s Kãmãnat tikoxyuk ꞌãktux \p \v 14 Tu xe hãmꞌãktuxꞌax hã hãmyũmmũgãhãꞌ, nũy Topa yõg hãpxopmãꞌax yũmmũgãꞌ, nũy yũmũg hãm max ꞌãktux, nũy Topa pu yũmũg hãm max ꞌãktux, hu: \p —‍Topa te yãy yõg tikmũꞌũn xat kaxĩy: Tik te hãpkumep putup, ha kãmãnat xop xãnãhãꞌ, pu hãpxa xexka pẽnãnã ꞌãtiꞌ, \v 15 tu tu tayũmak popmãhãꞌ, tu tik te hãmyũmmũg xexka puꞌ hõm tayũmak te 5.000, tuꞌ nõy te hãmyũmmũg miax pu tayũmak te 2.000 hõm, tu tik te hãmyũmmũg kutõgnãg pu tayũmak te 1.000 puxet hõm, tu taꞌ mõg. \v 16 Ha kãmãnat te 5.000 pahaꞌ, tuꞌ mõg, tu hãpxop hãmenax, tu mõktu tayũmak nõy te 5.000 pahaꞌ. \v 17 Ha kãmãnat nõy te 2.000 pahaꞌ, tuꞌ mõg, tu hãpxop hãmenax, tu mõktu tayũmak nõy te 2.000 pahaꞌ. \v 18 Pa tik te 1.000 pahaꞌ, tuꞌ mõg, tu hãpkot, tuꞌ xuxyã yõg tayũmak xaptop hãm kopah. \p \v 19 —‍Hãpxip punethok tap ꞌĩhãꞌ xuxyã nũn, nũy ta yãy yõg tayũmak pop, \v 20 ha kãmãnat te 5.000 pahaꞌ, tuꞌ nũn hãmãxap, tu tayũmak te 10.000 hõm ꞌũxuxyã puꞌ, tu: “ꞌŨpẽnãꞌ! Xate ꞌãꞌ hõm tayũmak te 5.000. ꞌÃte hãpxop nõy yãnãn hã tayũmak te 5.000 nõy pahaꞌ.” Kaxĩy. \p \v 21 —‍Ha: “Yãꞌ max! ꞌÃhãm max. Xate hãmyok mĩy tayũmak kutõgnãg hã, yĩy ꞌãte ꞌãxexkãnãhãꞌ, xayĩy hãpxop punethok pẽnã max. ꞌÃpu yũmũꞌãte ꞌãmuk xexka mĩy!” Kaxĩy. \p \v 22 —‍Ha kãmãnat te 2.000 pahaꞌ, tuk-nãy tuꞌ nũn, tu: “Xate ꞌãꞌ hõm tayũmak te 2.000. Yã ꞌãte hãpxop nõy yãnãn hã tayũmak te 2.000 nõy pahaꞌ. ꞌŨpẽnãꞌ!” Kaxĩy. \p \v 23 —‍Haꞌ xuxyã te: “Yãꞌ max! ꞌÃhãm max! Tayũmak kutõgnãg hã xate hãmyok mĩy, yĩy ꞌãxexkãnãhãꞌ, xayĩy hãpxop ꞌũm xexka pẽnã max. ꞌÃpu yũmũꞌãte ꞌãmuk xexka mĩy!” Kaxĩy. \p \v 24 —‍Ha kãmãnat te 1.000 puxet pahaꞌ, tuꞌ nũn, tu: “ꞌÃte ꞌãyũmmũg. Xate ꞌũm kuxa ka ꞌohnãg. ꞌŨnõy te hãpxop xap xok, ha xateꞌ nũnnãhãꞌ, \v 25 yĩy ꞌũgkuxãnõg, tu ꞌõg tayũmak xaptop hãpkox hã mõꞌtat. ꞌŨpẽnã ꞌõgnũ tayũmak, nũy paꞌ.” Kaxĩy. \p \v 26 —‍Haꞌ xuxyã te: “ꞌÃhãm kummuk, ꞌãteknõg tuꞌ. Xatek yũmmũg, ha ꞌãte hãpxop xap xok ꞌokpa hãpxop ta nũnnãhãꞌ. \v 27 Teptu xate tayũmak xex hok tayũmak xutꞌax pet kopah? ꞌŨyĩy putpu nũꞌ, tu yõgnũ tayũmak pahaꞌ, ꞌũnõg nõy nãꞌ mõg, tu mõktu yãꞌ kux.” Kaxĩy. Tu yõkãmãꞌ tu kãmãnat nõy puꞌ xat, hu: \p \v 28 —‍“Kãmãnat kummuk yõg tayũmak xut, nũy kãmãnat nõy puꞌ hõm, nõm te tayũmak te 10.000 pop. \v 29 Yã tikmũꞌũn te punethok pop, puxix tu xeꞌ pop, tu mõktu yãꞌ xohix pop, pa tikmũꞌũn teꞌ pa hok, puxiꞌ yõg hãpxop kutõgnãg xut kamah, pu tuꞌ hok xip. \v 30 Yã kãmãnat kummuk, tuꞌ hitop hãꞌ hãm. ꞌÃpu, nõm mõꞌyõn hãptopaꞌ, puyĩy hãpkoxtap kopa tu xip kaꞌok. ꞌÕnte potap-tup, ꞌũxũy xexka tuꞌ. Kaxĩy. ꞌŨkux. \p \v 31 Yeyox te hãmꞌãktux, nũy hãmyũmmũgã kux, tu: \p —‍Yãk mũn Tikmũꞌũn Kutok, tu yã putpuk nũn putup, tuꞌ xat xeꞌẽgnãg putup, ꞌĩhãk nũn, ha pexkox yõg nũꞌpok xop te nũ mũtik nũn putup, hãk yũm putup, nũy tu hep xop xohix xat. \v 32 Haꞌ hep xop xohix te yãy tu nũꞌnãp-tup ꞌũgkeppah, ha ꞌãte tikmũꞌũn yãg mõꞌpot putup. Yã kaxĩy tik pẽnãꞌax te kahnẽn mõꞌpot xix mot, \v 33 tu kahnẽn mõꞌpot, pu tu yĩm xeꞌe hã mõꞌxip, xix mot mõꞌpot, pu tu yĩm xax hã mõꞌxip, ha ꞌãteꞌ yĩpkox pip xop mõꞌxip putup ꞌũgyĩm xeꞌe hã, tuꞌ yĩpkox hok xop mõꞌxip putup ꞌũgyĩm xax hã, \v 34 ha ꞌãte hãmꞌãktux putup, tikmũꞌũn tek yĩm xeꞌe hãꞌ pip pu hãmꞌãktux putup, hu: “Mãꞌ! ꞌÕgnũ ꞌÃtak te ꞌãxop ha hãmmaxnãhãꞌ. Mãꞌ, nũy pexkox yõg hãpxop xohix pop. Yã Topa te xaꞌ xex tap ꞌĩhã hãm xexka xip ꞌohnãg. \v 35 Yã ꞌãxop tek xĩnnãhã ꞌĩhã putup tek putex, tu ꞌãꞌ xoꞌopmãhãꞌ, ꞌĩhã ꞌãte kõnãg tat xak, tuk xãnãhãꞌ, ꞌũxihip ꞌãpet kopa, ꞌĩhã ꞌãte xa hak puknõg. \v 36 ꞌAk xax ꞌũm xipꞌah, ha ꞌã ꞌãxax ꞌũm hõm, ꞌũyĩy mõktat, tuk pakut, hak pẽnã max. Kanet kopak xip, ha ꞌãxop ꞌũg ha mõg, nũy mõy mõgnĩynãm.” Kaxĩy. \p \v 37 —‍Ha tikmũꞌũn max te: —‍Yãyãꞌ, hãm ꞌũm hãk mũꞌãte ꞌãpẽnãhãꞌ, ꞌĩhã putup te ꞌãp-tex, ha ꞌãxĩnnãhãꞌ? \v 38 Hãm ꞌũm hã ꞌãmũn ꞌũgmũꞌã hã puknõg, ha ꞌãxãnãhãꞌ, xa ꞌũgmũg pet kopa xihip? Hãm ꞌũm hãk mũꞌãte xa topixxax ꞌũm nĩm, xa mõꞌtat? \v 39 Hãm ꞌũm hã ꞌãpakut, hak mũꞌãte ꞌãpẽnã max? Hãm ꞌũm hã kanet kopa ꞌãxip, hak mũg mõg, nũy mõꞌãnĩynãm?” Kaxĩy. \p \v 40 —‍Ha ꞌãte hãmꞌãktuxꞌax hãꞌ nõy yãnãn putup, tu: “ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: ꞌÃxop tek xape ꞌũm kutĩgnãg hã ꞌã tehet, huk mũn yã ꞌãtehet kamah. Kaxĩy. \p \v 41 —‍Tu tikmũꞌũn kummuk pu hãmꞌãktux putup, nõm tek yĩm xax hãꞌ pip, hu: “Mõy, nũy ꞌãpep! Yã Topa te xa hãpkummugãhãꞌ. Mõg, pu kuxap xeꞌe mõꞌãhap mõ kuma mõg. Topa te kuxap mĩy tap nũy Hãmgãyãgnãg xũygãꞌ, nũy ꞌũyõg nũꞌpok xop kummuk xũygãꞌ. \v 42 Ya putup tek putex, pak xĩnnã ꞌohnãg, ha ꞌãte kõnãg tat xak, pa ꞌãm xoꞌopmã ꞌohnãg. \v 43 ꞌŨgmũn xa hãk puknõg, pa ꞌãxop te ꞌũkxãnã ꞌohnãg, ꞌũxihip ꞌãpet kopah. ꞌAk xax ꞌũm xipꞌah, ꞌa ꞌãxax ꞌũm nĩmꞌah, ꞌũ mõktat. ꞌŨkpakut, xix kanet kopak xip, pãyã ꞌãxop tek pẽnã ꞌohnãg.” Kaxĩy. \p \v 44 —‍Yĩy tikmũꞌũn te: “Yãyãꞌ, hãm ꞌũm hãk mũꞌãte ꞌãpẽnãhãꞌ, ha putup te ꞌãp-tex, ha xate kõnãg tat xak, xikmũꞌã hã ꞌãpuknõg, xix ꞌãxax hok, xix ꞌãpakut, xix kanet kopa ꞌãxip, hak mũꞌãte xa hã te ꞌohnãg?” Kaxĩy. \p \v 45 —‍Ha ꞌãte: “ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: ꞌÃxop tek xape kutĩgnãg hã ꞌã te ꞌohnãg, hu tu ꞌã te ꞌohnãg kamah.” Kaxĩy. Tu ta tuꞌ kux. \p \v 46 Yeyox te hãmꞌãktux kux, tu: \p —‍Tikmũꞌũn kummuk xũy putup mõꞌkumaꞌ mõg, haꞌ kuxyã ꞌohnãg, pãyã tikmũꞌũn max hi xeꞌẽgnãg mõꞌkumaꞌ mõg, haꞌ kux ꞌohnãg kamah. Kaxĩy. \c 26 \s ꞌŨxexka xop te hãpxopmã kummuk ꞌãktux \p \v 1 Yeyox te hãmyũmmũgã kux, tu ta yãy yõg tikmũꞌũn pu hãmꞌãktux, hu: \p \v 2 —‍ꞌÃxop te hãmyũmmũg, yã ꞌãmnĩy 2 nõg, puxix tikmũꞌũn ꞌãmuk xexka ꞌãxetꞌax Nõaꞌyẽn mĩy, ha tikmũꞌũn tek mõgãp-tup, nũy mĩpkupnix tu Tikmũꞌũn Kutok putex, yãk putex putup. Kaxĩy. \p \v 3 Tu hãmꞌãktux, ꞌĩhã ꞌãmãnex xexka xop yãy tu nũꞌnãhãꞌ, xiꞌ xexka xop yãy tu nũꞌnãhãꞌ, tu ta ꞌãmãnex xatꞌax Kaxpax pet xexka kopa yãy tu nũꞌnãhãꞌ, \v 4 nũy hãmpe tu paxex, nũy putep te xĩy Yeyox putexꞌax yũmmũg, nũy xaptop hãꞌ mũy, \v 5 tu: \p —‍ꞌÃmuk xexka mĩy ꞌĩhã ꞌap putex putupꞌah. Nãy, pu ꞌãmuk xexka tu kux, kopxiꞌ xat, nũy ꞌũp-tex, nũy ta tu tikmũꞌũn gãyã hok. Kaxĩy. \s Yeyox teꞌ pipꞌax Metãn tuꞌ xip \p \v 6 Hãpxip ꞌĩhã Yeyox te xip tu xexka Metãn kopaꞌ xip, tu Ximãm pet kopaꞌ xip, haꞌ xuxetꞌax nõy te: ꞌŨyãy xax kunut nãm. Kaxĩy. \v 7 Ha ꞌũn te nõm mõꞌnãhãꞌ, tu Yeyox yĩkaꞌ mõg. Ha naxnãg ꞌanamax tat, haꞌ hep haxyã max xup, takat xexkah. Ha Yeyox xit ꞌĩhã ꞌũn teꞌ hep pux, yã Yeyox putox yĩmũꞌ pux. \v 8 Haꞌ yõg tik xop teꞌ pẽnãhãꞌ, tuꞌ gãy, tuꞌ mãnõg, hu: \p —‍Teptu ꞌũn teꞌ hep haxnãg xaxogãhãꞌ? Yã takat xexkah! \v 9 ꞌŨyõg naxnãg hãmenax, puxix tayũmak xexka paꞌ, nũy tu tikmũꞌũn hok xop puꞌ nĩm. Kaxĩy. \p \v 10 Pa Yeyox te hãmyũmmũg, tu: \p —‍Teptu xate ꞌũn hã ꞌãgãy? Yã tute hãpxopmã mãynãg! \v 11 Hãmyãxatamuk xohix hãꞌ hok xop te ꞌãmũtik pip, pãyãk mũnꞌah, \v 12 yĩy ꞌũn teꞌ pux, nũy ꞌũgyĩn haxyã max, puyĩy nõ hãpkot. \v 13 ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: Tikmũꞌũn te hãmꞌãpak maxꞌax ꞌãktux putup, tu hãm xexka xohix tuꞌ xuktux putup, yã kama ꞌũn yõg hãpxopmãꞌax ꞌãktux putup, nũy ꞌũn xaxogã hok. Kaxĩy. \s Yot te hãpkummugãhãꞌ \p \v 14 Hãpxip kutõgnãg ꞌĩhã Yeyox yõg tik ꞌãxetꞌax Yot ꞌIxkanot mõg, nũy ꞌãmãnex xexka xop mũtik hãmꞌãktux, \v 15 tu: \p —‍Tayũmak xohix te xĩy ꞌãꞌ hõm putup, ꞌũyĩy ꞌãxop mõgãꞌ, xayĩy Yeyox mũy? Kaxĩy. \p Haꞌ xexka xop teꞌ yõg tayũmak mõꞌkupix, tu tayũmak te 30 xut, tu tuꞌ hõm. \v 16 Yĩy Yot mõg, tu hãmpeꞌpaxex, tuꞌ xak, nũy gãy xop mõgãꞌ, pu ta Yeyox mõꞌtat kanet hah. \s Yoneo xop te ꞌãmuk xexka ꞌãxetꞌax Nõaꞌyẽn mĩy \p \v 17 ꞌÃmnĩy nõg ꞌĩhã Yoneo yõg tikmũꞌũn te ꞌãmuk xexka ꞌãxetꞌax Nõaꞌyẽn mĩy, tu pãm tokatok hok mãhãꞌ, ha ꞌãmnĩy te mãxap Yeyox yõg tik xop te Yeyox haꞌ mõg, tuꞌ yĩkopit, hu: \p —‍Xatep-tep putup? Piyãꞌ mĩyꞌax ꞌãmuk xexkah, nũy tu pãm tokatok hok mã ꞌãmnĩy hã? Kaxĩy. \p \v 18 Ha: \p —‍Kõmẽn ha mõg, tu tik ꞌũm xax, nũy tuꞌ xax, hu: “ꞌŨgmũg xuxyã teꞌ xat, ꞌũ xa hãmꞌãktux, hu: Yã hõnhã yõgnũ tik xop xik mũn te ꞌãmuk xexka mĩy putup, tu ꞌãpet kopa ꞌãteꞌ mĩy putup.” Kaxĩy. \p \v 19 Haꞌ yõg tik xop te hãmꞌãpak, tuꞌ mĩy, tu ꞌãmuk xexka mĩy tik pet kopah. \p \v 20 Ha ꞌãmnĩy hã Yeyox xix tik xop mãm, ꞌãmuk tuꞌ xakot, nũy tu xit, \v 21 tuꞌ xit, ꞌĩhã Yeyox te: \p —‍ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: ꞌÃp-xet ꞌũm teꞌ gãy xop mõgãp-tup ꞌũghah. Kaxĩy. \p \v 22 Ha tik xop kuxa hittup ꞌohnãg, yãꞌ xohix te yãy yĩkopit, tik puxet hãmãxap teꞌ yĩkopit, hak-nãy tuꞌ nõy, xiꞌ nõy teꞌ yĩkopit, tu mõktu xohix, tu: \p —‍ꞌŨ ꞌũm? Yãyãꞌ, xatep-tep peꞌãpaxex? ꞌOk ꞌũgmũn tik kummuk? Kaxĩy. \p \v 23 Ha Yeyox te: \p —‍Tik teꞌ gãy xop mõgãꞌax, tu pãm xup kãnẽy pet xax kopah, ꞌũgmũtik tu pãm xup nõmhã. \v 24 ꞌŨkxok putup, yã Topa yõg tappet te hãmꞌãktux tap, pãyã tik kummuk xũy putup, nõm tek kummugãp-tup! ꞌŨgmũn yã Tikmũꞌũn Kutok, hak kummugãp-tup, yã hãpxopmãꞌax kummuk. Pax puꞌ tut te nõm put hok, puxix hãpkummuk mĩy hok. Kaxĩy. \p \v 25 Ha Yot teꞌ yĩkopit kamah, tik teꞌ mõgãꞌax kummuk te hãmyĩkopit, hu: \p —‍Yãyãꞌ, xatep-tep peꞌãpaxex? ꞌOk yãkmũn tik kummuk? Kaxĩy. \p Ha Yeyox te: \p —‍Hamũn. Xateꞌ xuktux. Kaxĩy. \s Yũmũg xuxyã xitꞌax \p \v 26 Haꞌ xit, ꞌĩhã Yeyox te pãm pahaꞌ, tu Topa tu: \p —‍ꞌÃmax Topah! Xatek mũꞌã hãpxop xitꞌax hõm. Puxiꞌ. Kaxĩy. \p Tu pãm koxip, tu tik xop puꞌ popmãhãꞌ, tu: \p —‍ꞌŨpaꞌ, nũy mãꞌ. Yãk yĩn. Kaxĩy. \p \v 27 Tuk-nãy tu kãnẽy pahaꞌ, tu Topa pu: \p —‍ꞌÃmax Topah! Xatek mũꞌãꞌ hep max hõm, ꞌũ xoꞌop. Puxiꞌ. Kaxĩy. \p Tu yãy yõg tik xop puꞌ hõm, tu: \p —‍ꞌŨpaꞌ, nũy ꞌãxop xohix xoꞌop. \v 28 Yãk hep ꞌãtaꞌ, ha yãꞌ xohix pupi nũꞌnãhãꞌ, pu Topa te hãpkummuk mĩyꞌax xaxogãꞌ, pu tu kux. ꞌŨghep ꞌãta hã Topa teꞌ paꞌax tup mĩy tikmũꞌũn mũtik. \v 29 ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: ꞌÃte mĩnta hep xupyãg xeꞌ xoꞌop hok, pãyã yõgnũ ꞌÃtak mũtik ꞌũktiꞌ, kopxiꞌ xoꞌop, ꞌĩhã ꞌÃtak te yãy yõg tikmũꞌũn xat xeꞌeꞌ. Kaxĩy. \p \v 30 Ha Topa puk-tex, tuk-tex kux, tu taꞌ mõg ꞌOnimet yõg yĩktix hah. \s Yeyox te Pet pu hãmꞌãktux \p \v 31 Tu taꞌ mõg, ꞌĩhã Yeyox te tik mũnõm xop pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍Hõnhã ꞌãmnĩy ꞌĩhãꞌ, ꞌãxop xohix nũꞌpap-tup, tuk nĩm putup. Yã Topa yõg tappet te hãmꞌãktux tap, tu: “ꞌÃte kahnen yõg pẽnãꞌax putex, yĩy kahnẽn nũꞌpahaꞌ.” Kaxĩy. Yĩy hãmꞌãktux hittap hã ꞌãxop tek nĩm putup nõmhã, \v 32 pãyã putpuk hiꞌ, kopxix ꞌãkeppak mõg hãpxexka Ganinet hah. Kaxĩy. \p \v 33 Yĩy Pet te: \p —‍ꞌAk mũnꞌah! ꞌÃte ꞌãnĩm ꞌohnãg. ꞌŨnõy xohix te ꞌãnĩm, kopxix ꞌãnĩm hok. Kaxĩy. \p \v 34 Ha Yeyox te Pet pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌŨg ꞌãpax, nũy tu xaxok hok! ꞌÃte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: Yã hõnhã, ꞌãmnĩy ꞌĩhã, xate koit putup, tuk yũmmũg hok ꞌãktux, tuꞌ xuktux putup tikoxyuk, ꞌĩhã xokakkak tak xatap-xet. Kaxĩy. \p \v 35 Ha Pet te: \p —‍ꞌÃmhok! ꞌÃte koit ꞌokpa ꞌãmũtik ꞌũkxok! Pãyã ꞌãyũmmũg hok ꞌãte hãmꞌãktux ꞌohnãg! Kaxĩy. \p Ha tik xop xohix te: \p —‍Ya hamũn! Kaxĩy. \s Yeyox te Topa pu hãmꞌãktux Yetxẽm tuꞌ \p \v 36 Ha taꞌ mõg tu mõktu Yetxẽm tuꞌ mõxahaꞌ, ha Yeyox te: \p —‍Nãy, mãhãm, ꞌĩhãk mõg ꞌãkeppah, nũy Topa pu hãmꞌãktux. Kaxĩy. \p \v 37 Tu Pet mõgãhã nũ mũtik, xix Yemeneo kutok 2, tuꞌ kuxa teknõg, ꞌũxũy xexka tuꞌ, \v 38 tu: \p —‍ꞌŨgkuxa xũy xexka tu mõktuk kuxa teknõg, tuk xok putũmnãg. Nũnteꞌ tihiꞌ, nũy pẽnãnã ꞌãti ꞌũgmũtik. Kaxĩy. \p \v 39 Tu taꞌ keppaꞌ mõg kutõgnãg, tu nũꞌxup hãm tuꞌ, tu Topa pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌÃtak, ꞌũkxũy xexkah, ꞌap hãꞌ totꞌah. ꞌŨktux hok ꞌũkxũy hok, kopxik hittup. Pãyãk tux hok ꞌũkxũy, kopxik xũy. ꞌÃpuk xat, yãk yĩpkox xip ꞌãmũn puꞌ. Kaxĩy. \p \v 40 Tu put puꞌ nũn, tu tik tikoxyuk pẽnãhãꞌ, ha mõꞌyõn, kũmĩm teꞌ kix hah, yĩy Pet pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌOk ꞌãxop te pẽnãnã ꞌãti hok, nũy yãk mũtik pẽnã kutõgnãg? \v 41 Mõꞌõn hok, pãyã Topa pu hãmꞌãktux pax, xayĩy hãpkummuk mĩy hok. ꞌÃkuxa te hãpxopmã maxp-tup, pãyã ꞌãyĩn puꞌuk. Kaxĩy. \p \v 42 Tu xeꞌ mõg, tu: \p —‍ꞌÃtak, xatek putup ꞌũkxũy, kopxik xũy. Yãk yĩpkox xip. Kaxĩy. \p \v 43 Tu xe putpuꞌ nũn, ha tik xop mõꞌyõn ꞌũxeheh, yã kũmĩm xũy xexkah, tuꞌ pa xax mõm. \v 44 Yĩy Yeyox xeꞌ mõg, tu Topa pu hãmꞌãktux. \p \v 45 Tu putpuꞌ nũn tik xop hah, tu nũktuꞌ yĩkopit, hu: \p —‍ꞌOk ꞌũm yãykoxak hok, ꞌãteknõg tuꞌ? Hãmpẽnãꞌ! Yã hõnhãꞌ gãy xop nũn, nũy ꞌũgmũn yã Tikmũꞌũn Kutok mũy, nũy tikmũꞌũn kummuk mõgã ꞌũghah. \v 46 ꞌÃyok, ꞌãpu yũmũ mõg. Yã tik kummuk nũn nõmhã. Kaxĩy. \s ꞌŨgãy xop te Yeyox mũg \p \v 47 ꞌAp hãmꞌãktux kuxꞌah, ꞌĩhã Yot nũn, yã Yeyox yõg tihik, tu tikmũꞌũn punethok nũnnãhãꞌ, ha mĩkax xexka tahaꞌ, xix mĩm kixꞌax tahaꞌ. ꞌÃmãnex xexka xop xix Yoneo xexka xop te mõꞌpok. \v 48 Yã Yot teꞌ xexka xop pu hãmꞌãktux tap, tu: “ꞌÃte tik puxet yãy kep haꞌ mũg putup, nũy tu ꞌãneo, xayĩꞌ mũy. ꞌÃte Yeyox mũn kep haꞌ mũg putup, xayĩꞌ pẽnãꞌ, nũy mũy. Kaxĩy. \v 49 Tuꞌ xupep, tu Yeyox haꞌ nũn, tu: \p —‍Yãyãꞌ, pũyã Topa ꞌãkuxa yũmmãꞌ! Kaxĩy. \p Tu yãykep haꞌ mũg. \v 50 Ha Yeyox te: \p —‍ꞌŨkxapeꞌ, xate hãpxopmãꞌax. Pũyã hãpxopmã mõꞌkaꞌok, nũy ta tu kuxyãꞌ. Kaxĩy. \p Haꞌ gãy xop teꞌ mũg, tuꞌ yĩm kĩy. \v 51 Pa tik puxet te Yeyox mũtik hãpkumep, tu mĩkax xexka xut, tu ꞌãmanex xatꞌax yõg kãmãnat yĩpkox xak, \v 52 ha Yeyox te: \p —‍ꞌÕg mĩkax mõꞌxix ꞌũxax kopah. Yã tik te mĩkax xexka hãp-tex, puxiꞌ nõy putex mĩkax xexka hã ꞌũyãnãn tuꞌ. \v 53 ꞌÃte yãy yõg ꞌÃtak tuꞌ xax, puxix nũꞌpok pexkox yõg xonat xop xohix, pu tu ꞌãhã tu tehet. \v 54 Pa Topa yõg tappet te hãmꞌãktux tap, yĩꞌ tux hok pu tu hãpxopmã nõmhã, nũy hãmꞌãktux hittap hã hãpxopmãꞌ. Kaxĩy. \p \v 55 Tut xexka xop yõg tikmũꞌũn pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌÃxop nũn, tu mĩkax xexka tahaꞌ, xix mĩm topnãg pahaꞌ, nũy tuk mũy. ꞌÃxop tep-tep peꞌãpaxex? ꞌOk yãkmũn tik kummuk, tik te hãpxop hãꞌ xupxet putuk? Yã ꞌãmnĩy xohix ꞌĩhã Topa pet xexka kopak xip, nũy hãmyũmmũgãꞌ, ha ꞌãxop te ꞌũgmũg ꞌohnãg. \v 56 Pãyã hõnhã Topa teꞌ tux hok pu hãpxopmã kummuk, yã Topa pupi hãmꞌãktux xop te tappet tu kaxꞌãmi tap, yĩy Topa yõg hãmꞌãktux hittap hãk mũg nõmhã. Kaxĩy. \p Ha yãy yõg tik xop te hãmꞌãpak, tu nũꞌpahaꞌ. \s Yoneo xexka xop te Yeyox yĩkopit \p \v 57 Ha tikmũꞌũn te Yeyox mũg, tu Kaxpax pet haꞌ mõgãhãꞌ, ha Kaxpax yã ꞌãmãnex xop xatꞌax, ha tik xop te hãmyũmmũg pip, xix Yoneo xexka xop nũn, tu yãy tu nũꞌnãhã Kaxpax pet kopah. \v 58 Ha Pet te Yeyox peꞌ mõg, hãptox tuꞌ peꞌ mõg, tuꞌ pet yõg hãmnuknõg tu mõktuꞌ xupep, tu mõꞌnãhãꞌ, tu mõktuꞌ yũm xonat xop mũtik, nũy ꞌũyõg hãpxopmãꞌax pẽnãꞌ, \v 59 haꞌ xexka xop xak nũy Yeyox kupeh, nũy tup-tex, tuꞌ koitꞌax hãꞌ kupex, \v 60 pãyã tep tup-texꞌax ꞌũm yũmmũg ꞌokpa tik punethok te koit, ha hãmꞌãktux hãꞌ nõy yãnãn punethok. Hãpxip ꞌĩhã tik 2 te hãmꞌãktux, \v 61 tu: \p —‍Yeyox te yãy kaꞌokꞌax ꞌãktux, tu: “ꞌÃte Topa pet xexka koxyõyꞌax, tu xeꞌ petꞌax ꞌãmnĩy tikoxyuk hã.” Kaxĩy. \p \v 62 Ha Kaxpax yok, tu Yeyox pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍Yã tik te ꞌãkupex. ꞌOk xate yãy ꞌãktux hok, nũy yũmũg yũmmũgãꞌ? ꞌOk pe tik te hãpxeꞌe ꞌãktux, ꞌok pe yã xaꞌ koit? Kaxĩy. \p \v 63 Pa Yeyox yĩy ꞌohnãg, yĩy ꞌãmãnex xop xatꞌax te hãmꞌãktux ꞌũxeheh, hu: \p —‍Topa te ꞌãꞌ hõm yãy ꞌãxetꞌax ꞌũyĩy ꞌãyĩkopit, hu ꞌãxat. ꞌÃyĩy. ꞌOk Topa xeꞌẽgnãg te ꞌãyãykutnãhãꞌ? ꞌOk yã ꞌãmũn Topak-tok xeꞌeꞌ? Kaxĩy. \p \v 64 Ha Yeyox te: \p —‍Ya hamũn. Xateꞌ xuktux. Pãyã ꞌãte xa hãpxeꞌe ꞌãktux: ꞌÃxop te Tikmũꞌũn Kutok pẽnãp-tup, ha Topa xeꞌẽgnãg yĩm xeꞌe hak yũm putup pexkox tuꞌ, tuk yĩxop-tup, hãmgõy xexka hãk yĩxop-tup. Kaxĩy. \p \v 65 Ha ꞌãmãnex xop xatꞌax te yãy xax pot, nũy yãy kuxa xũyꞌax tuꞌ mũg, tu: \p —‍Puxiꞌ! Yã Topa ꞌãktux kummuk pax ꞌõhõm! ꞌÃxop teꞌ xupak nõmhã. \v 66 Hu putep ꞌãktuxꞌax? Kaxĩy. \p Ha: \p —‍Yã hãpkummuk mĩy xexkaꞌ! Pũyã tuꞌ xok! Kaxĩy. \p \v 67 Tu mõ yĩy hep yõn, xiꞌ payĩn kix, ꞌĩhãꞌ yĩkopit, \v 68 hu: \p —‍ꞌÃmũn yã Topa yõg hãmyãykutnãꞌax. ꞌÃpu, Topa pupi hãmꞌãktux, nũy ꞌãyĩy: ꞌŨ ꞌũm te ꞌãkix? Kaxĩy. \s Pet te Yeyox yũmmũg hok ꞌãktux \p \v 69 Ha taꞌ xip Pet hãptopaꞌ, ha ta kãmãnat hex te: \p —‍ꞌÃxip kama Ganinet yõg Yeyox mũtik. Kaxĩy. \p \v 70 Ha: \p —‍Xatep-tep mũn ꞌãktux? ꞌA ꞌãteꞌ yũmmũgꞌah. Kaxĩy. \p \v 71 Tu hãmyĩkox tuꞌ mõg, ha ta kãmãnat hex nõy teꞌ pẽnãhãꞌ, tu xonat xop pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌÕhõm xip Nãyane yõg Yeyox mũtik. Kaxĩy. \p \v 72 Ha Pet te xe: \p —‍ꞌAk mũnꞌah. Topa tek yũmmũg. ꞌAp ꞌũkxipꞌah. Yã ꞌãte ꞌa kãy yũmmũgꞌah. Kaxĩy. \p \v 73 Hãpxip kutõgnãg ꞌĩhã tik xop te Pet yĩkaꞌ nũn, tu: \p —‍ꞌÃyĩyꞌax te Ganinet xop yĩyꞌax putuk! Yã Yeyox mũtik xate hãpkumep. Kaxĩy. \p \v 74 Yĩy Pet te: \p —‍Topa tek yũmmũg. ꞌÃte nõm kãy yũmmũg ꞌohnãg. Pax ꞌũ koit ꞌãteꞌ, puxix Topa ꞌũkxũygãꞌ. Kaxĩy. \p Hãpxip ꞌohnãg ꞌĩhã xokakkak tak xatahaꞌ, \v 75 ha Pet te Yeyox yõg hãmꞌãktuxꞌax xutigãhãꞌ, ha: “Xate yã koit putup 3, xate hãmꞌãktux putup ꞌũgyũmmũg hok te 3, ꞌĩhã xokakkak tak xatap-xet.” Kaxĩy. \p Tu taꞌ mõg, tu pota punethok. \c 27 \s Xonat xop te Yeyox mõgãhã Pinat keppah \p \v 1 Hãptup, mãyõn te hãpkanet tuꞌ xupep ꞌĩhãꞌ, ꞌãmãnex xexka xop xix Yoneo xexka xop xohix te yãy tu nũꞌnãhãꞌ, nũy Yeyox putex, \v 2 tuꞌ kĩy, tu Gohenanok Pinat haꞌ mõgãhãꞌ. \s Yot te yãy putex \p \v 3 Hõmã Yeyox yõg tik Yot teꞌ mõgã kummuk, nũy tu tayũmak paꞌ, tuꞌ xexka xop yõg hãmpeꞌpaxex yũmmũg nõmhã, yã Yeyox putex putup, ha yãyhãhup xexkah, tu tayũmak te 30 paxmõg, nũy mõy putpuꞌ hõm ꞌũxexka xop puꞌ, tuꞌ xexka xop pu hãmꞌãktux, \v 4 hu: \p —‍ꞌÃte hãpkummuk mĩy ꞌĩhã ꞌãxop mõgãhã tik max, xa tup-tex. Kaxĩy. \p Ha: \p —‍Patĩy! ꞌÃpu, yãy yõg hãpkummuk mĩyꞌax tat! Kaxĩy. \p \v 5 Ha Yot te tayũmak hã putnũ Topa pet xexka kopah, tu taꞌ mõg, tu yãy mãy hĩy, tuꞌ xok xeꞌeꞌ. \p \v 6 Ha ꞌãmãnex xexka xop te tayũmak pahaꞌ, tu: \p —‍ꞌAp maxꞌah, yũmũ yõg xatꞌax teꞌ xat hok, pu tayũmak hõm hok Topa puꞌ. Yã nũhũ tayũmak tu tik putex. Yũmũꞌãtep-tep mũn mĩyꞌax? Kaxĩy. \p \v 7 Hu tayũmak pahaꞌ, tu ꞌOnet yõg hãm xexka pahaꞌ, puyĩꞌ xukpot mĩy, pu tuꞌ puknõg xop nõ hãpkot. \v 8 Yĩy tikmũꞌũn teꞌ xukpot ꞌãxetꞌax, hu: “ꞌŨhep ꞌãtaꞌax tu hahãm.” Kaxĩy. Yã hõmã ꞌũxuxetꞌax ꞌũhep ꞌãta, xix hõnhãꞌ. \v 9 Hõmã tik hittap Yenemĩn te Topa pupi hãmꞌãktux, yĩy: “Tikmũꞌũn te tayũmak te 30 pahaꞌ, tu te tik hãmenax tayũmak te 30 hã, ꞌIyaet yõg tikmũꞌũn xohix te yã pagop-tup, \v 10 tu tayũmak hãꞌ nõy yãnãn, nũy ꞌOnet yõg hãm pahaꞌ. Yã Topa tek xat tap, yĩy ꞌãteꞌ mĩy.” Kaxĩy. Ha Topa yõg hãmꞌãktux hittap hãꞌ xexka xop te hãm paha nõmhã. \s Yeyox te Pinat keppaꞌ xip \p \v 11 Ha Yeyox te Gohenanok Pinat keppaꞌ xip, haꞌ yĩkopit, hu: \p —‍ꞌOk xate Yoneo yõg tikmũꞌũn xat xeꞌeꞌ? Kaxĩy. \p Ha: \p —‍Xateꞌ xuktux. Kaxĩy. \p \v 12 Pãyãꞌ yĩy ꞌohnãg ꞌĩhã ꞌãmãnex xexka xop xix Yoneo xexka xop teꞌ kupex, \v 13 yĩy Pinat te: \p —‍ꞌOk xate hãmꞌãpak hok? Yã ꞌãxatꞌax xop te ꞌãkupex! Kaxĩy. \p \v 14 Pãyã ꞌap yĩyꞌah, ha Gohenanok kuxa teꞌ yẽy. \s Pinat teꞌ xat, pu Yeyox putex \p \v 15 Hãmyãxatamuk xohix ꞌĩhãꞌ, ꞌãmũk xexka ꞌãxetꞌax Nõaꞌyẽn mĩy ꞌĩhãꞌ, Pinat te tik kummuk xut kanet kopah, tikmũꞌũn te ta tuꞌ xak, haꞌ xut. \v 16 Ha tikmũꞌũn xohix te tik kummuk Mahamax yũmmũg, \v 17 tu yãy tu nũꞌnãhã Gohenanok pet tuꞌ, ha Pinat te tikmũꞌũn yĩkopit, hu: \p —‍ꞌÃxop tep-tep putup? Piyãꞌ mũn ꞌãteꞌ xutꞌax? ꞌOk pe Mahamax xutꞌax, ꞌok pe Yeyox xutꞌax? Yãꞌ xuxetꞌax nõy Kunnix. Kaxĩy. \p \v 18 Haꞌ xexka xop te Yeyox yĩpkumĩy, tup-tex putup, ha Pinat teꞌ yũmmũg. \v 19 Tu yãy yõg yũmꞌax xexka yĩmũꞌ yũm, nũy tuꞌ xat, nũy tuꞌ yĩkopit, ha yãy xetut te hãmꞌãktux nũꞌkutnãhãꞌ, tu: \p —‍Tik max koa pu mõg. Yã ꞌãmnĩy kote ꞌĩhãk yõnkup, tuk xũy xexkah nõm tik max hah. Yĩꞌ xut, pu mõg. Kaxĩy. \p \v 20 Ha ꞌãmãnex xexka xop xix Yoneo xexka xop te tikmũꞌũn hãmꞌãktux hãꞌ gãyãhãꞌ, puyĩy tikmũꞌũn Pinat tuꞌ xax pu Mahamax xut, nũy tuꞌ xax, pu Yeyox putex. \v 21 Ha Gohenanok te: \p —‍Tik ꞌũm ꞌãteꞌ xutꞌax pu mõg? Kaxĩy. \p Ha tikmũꞌũn te: \p —‍ꞌÃpu, Mahamax xut. Kaxĩy. \p \v 22 Ha xeꞌ yĩkopit, hu: \p —‍ꞌÃtep-tep mũn mĩyꞌax Yeyox hã? Yã yãy ꞌãxetꞌax nõy Kunnix. Kaxĩy. \p Ha: \p —‍Mĩpkupnix tup-tex! Kaxĩy. \p \v 23 Ha Pinat te xeꞌ yĩkopit, hu: \p —‍ꞌŨyõg hãpkummuk mĩyꞌax ꞌũm texĩy? Kaxĩy. \p Pãyã tikmũꞌũn yĩy kaꞌok, tu: \p —‍Mĩpkupnix tup-tex! Kaxĩy. \p \v 24 Yĩy Pinat kuxa teknõg tikmũꞌũn gãy hah, tuꞌ xat, pu kõnãg tat, pu tuꞌ yĩm pix tikmũꞌũn keppah, tu: \p —‍ꞌÃxop te tik max putex putup. ꞌAk mũnꞌah! ꞌAp hãpkummuk ꞌũm mĩyꞌah. ꞌÃpu yãy yõg hãpkummuk mĩyꞌax tat! Kaxĩy. \p \v 25 Haꞌ yãnãn, tu: \p —‍Pũyã Topa ꞌũgmũg kummugã ꞌũyãnãn tuꞌ, xik mũk kutok xupep tup xop kummugã kamah! Kaxĩy. \p \v 26 Yĩy Pinat te Mahamax xut tikmũꞌũn puꞌ, tuꞌ xat, pu tu Yeyox kix xikot hã, haꞌ mõgãhãꞌ, nũy mĩkupnix tup-tex. \s Xonat xop te Yeyox kuteꞌex kummuk \p \v 27 Hãpxip kutõgnãg ꞌĩhã Pinat yõg xonat xop te Yeyox mõgãhã Gohenanok Pinat pet xexka hah, ha xonat xop te yãy tu nũꞌnãhãꞌ, tu Yeyox yĩmmap hãꞌ pip, \v 28 tu Yeyox xax xut, tu kap ꞌãta hã mõꞌtat, \v 29 tu mĩmyãm xox hãꞌ kux xax mĩy, tup-tox yĩmũꞌ yũm, tu mĩm xahix Yeyox yĩm xeꞌe kopaꞌ hõm, tu nũktu nũktettex Yeyox keppah, nũy tuk-texꞌex kummuk, tu: \p —‍Pũyã Yoneo xop tu xat mõꞌkumaꞌ mõgꞌ Kaxĩy. \p \v 30 Tu yãy yĩy hep mõꞌyõn, nũy tu hupmãꞌ, tu mĩm xahix pahaꞌ, tu nõmp-tox hãꞌ tak, \v 31 tuk-teꞌex kummuk kux, tu kap xut, tu xe yãy xax hã mõꞌtat, tuꞌ mõgãhãꞌ, nũy mĩpkupnix tup-tex. \s Yeyox te mĩpkupnix tuꞌ xup \p \v 32 Tu taꞌ mõg, ꞌĩhã tik nũn, ꞌũxuxetꞌax Xĩmãm, yã Xĩnẽn yõg tihik, haꞌ xat, pu mĩpkupnix tat, tuꞌ tahaꞌ. \v 33 Haꞌ mõg, tu mõktuꞌ xipꞌax tuꞌ mõxahaꞌ, haꞌ xuxetꞌax Gok, tu tikmũꞌũn yĩyꞌax hã: “ꞌŨp-tox kup.” Kaxĩy. \v 34 Tu xupyãg kanop peo mũtik, tu Yeyox puꞌ xoꞌopmãhãꞌ, ha yã xoꞌop kutõgnãg, tup-tup nõg. \v 35 Ha xonat te Yeyox xup mĩpkunix tuꞌ, tuꞌ xax koxip, tu mõꞌxap yõn, nũy xonat puxet teꞌ xax max paꞌ, \v 36 tuꞌ mãm, tuꞌ pẽnãnãꞌ pip, \v 37 tu mĩmpehnãg yĩmũ kaxꞌãmiꞌ, tu mĩpkupnix tuꞌ xup, nũy Yeyox yõg hãpkummuk mĩyꞌax yũmmũgãꞌ, ha: “Nũhũ Yeyox, tu Yoneo yõg tikmũꞌũn xohix xat.” Kaxĩy. \v 38 Ha tik kummuk 2 xup kamah, nũy mĩpkupnix tuꞌ kix, ha hãpxop hãꞌ xupxet pax. ꞌŨp-xet te Yeyox yĩm xeꞌe hãꞌ xup, xiꞌ nõy teꞌ yĩm xax hãꞌ xup. \p \v 39 Ha tikmũꞌũn te putat hãꞌ mõg, tu mõktuꞌ pẽnãhãꞌ, tuk-teꞌex kummuk, tup-tox mahap, tu Yeyox ꞌãktux kummuk, tu: \p \v 40 —‍Kãy te yãy ꞌãktux kaꞌok, nũy Topa pet xexka koxyõy, tuk-nãy tuꞌ pet ꞌãmnĩy 2 hãꞌ! Paxpu Topak-tok xeꞌeꞌ, puxix tu mĩpkupnix tuꞌ yĩxox, nũy yãy hã tuꞌ tehet, nũy tu xok hok! Kaxĩy. \v 41 Ha ꞌãmãnex xexka xop, xix tik te hãmyũmmũg xop, xix Yoneo xexka xop tek-teꞌex kummuk kamah, tu: \p \v 42 —‍Hamũn te tikmũꞌũn punethok mõy, pãyã yãy mũn xut yũmmũgꞌah. ꞌOk ꞌIyaet yõg tikmũꞌũn xat xeꞌeꞌ? Paxpu mĩpkupnix tu yĩxox, puxix ꞌũgmũ kuxa mãm kaꞌok ꞌõm kopah! \v 43 ꞌŨkuxa yũm kaꞌok Topa kopah, tu yã Topak-tok ꞌãktux. Nãy! ꞌÃpu yũmũꞌ hip, puyĩy Topaꞌ xut nõmhãꞌ! Kaxĩy. \p \v 44 Ha tik te hãpxupxetꞌax 2 te hãpkuteꞌex kummuk kamah, tu hãmꞌãktux kummuk. \p \v 45 Mãyõn te nũktu yãy koteꞌ yũm, tu taꞌ xok, ha hãm xexka xohix hãpkoxtap. \v 46 Ha mãyõn he tu taꞌ putpuꞌ hi ꞌũxeheh, ha Yeyox yĩy kaꞌok, tu: \p —‍“ꞌEnix, ꞌEnix, nẽmã xamatãn!” Kaxĩy. Tu tikmũꞌũn yĩyꞌax hã: “Yã yõgnũ Topah, tep texĩy hã xatek nĩm?” Kaxĩy. \p \v 47 Ha tikmũꞌũn ꞌũm teꞌ xupak, tu: \p —‍Yã ꞌEnit mũn xãnãhãꞌ! Kaxĩy. \p \v 48 Ha tik mõg mõꞌkaꞌok, tu hãpxop patok, ꞌũhep xupyãg kummuk hãꞌ patok, nũy Yeyox puꞌ xoꞌopmãꞌ, \v 49 pa tikmũꞌũn nõy te: \p —‍Nãy! Pa nũ ꞌEnit, puyĩꞌ xut! Kaxĩy. \p \v 50 Ha Yeyox yĩy kaꞌok ꞌũxeheh, tuꞌ xok xeꞌeꞌ. \p \v 51 Hãpxip ꞌohnãg ꞌĩhã Topa pet xexka yõg topixxax mõꞌyĩnnĩnꞌax te yãy pot, ꞌũxax pepi yãy pot hãmãxap, tu mõktu kakak yãy pot mõg. Ha hãm yãynuhuk, ha mĩkaxxap xexka yãy pot, \v 52 haꞌ xukpot te yãy xõn, ha Topa yõg tikmũꞌũn xakix hittap xop punethok te putpuꞌ hiꞌ, \v 53 tu hãpkox kopaꞌ mõxahaꞌ, tu hãpkumep, ha Yeyox te putpuꞌ hi, ꞌĩhãꞌ nõm xop te kõmẽn Yenoyanẽn hãꞌ mõxakux, yã Topa yõg kõmẽn, ha tikmũꞌũn xohix teꞌ pẽnãhãꞌ. \p \v 54 Hãpxexka Hõm yõg kapitãm xip, yãꞌ puknõg, xix xonat xop te pẽnãnãꞌ pip, tu hãpxopmãꞌax xeꞌẽgnãg xohix pẽnãhãꞌ, xix hãm yãynuhuk pẽnãhãꞌ, tu kuxãnõg, tu: \p —‍Yã hamũn yã Topak-tok xeꞌẽgnãg! Kaxĩy. \p \v 55 Ha ta ꞌũn xop te hãptox hã yãꞌ pẽnãhãꞌ, yã nõm te Yeyox mũtik hãpkumep tap, tu Ganinet tuꞌ mõxahaꞌ, tu Yẽyox hãꞌ teheꞌ. \v 56 ꞌŨxohix te: Mãnix Mãnanẽn, xix Mãnix yã Tiak xix Yoye hãꞌ tut, xix Yemeneo xetut, yãk-tok pit 2 te Yeyox yõg tik xop kopaꞌ tihiꞌ. \p \v 57 Hãpxip kutõgnãg yã ꞌãmãxak, ꞌĩhã Yoye nũn, tuptexop xexkah. Yã kõmẽn ꞌÃnimãtex yõg tihix, tu kamaꞌ mõg Yeyox peheꞌ, \v 58 tuꞌ mõg, tu Pinat tuꞌ xak, puyĩꞌ tux hok pu Yeyox xokxax hã hãpkot, haꞌ tux hok, \v 59 yĩy Yoye teꞌ xokxax kĩy topixxax xexkap-nok hãꞌ, yãꞌ xax tũmnãg. \v 60 Ha Yoye te yãy yõg mĩkaxxap kox xexka hã mõꞌtat, tu nõ kopa hãpkot, ha mĩkaxxap putux yĩkũy, nũy nõ kox mõꞌyĩnnĩn, tu taꞌ mõg, \v 61 ꞌĩhã Mãnix Mãnanẽn xix Mãnix nõy mãm, tu mĩkaxxap kox xexka yĩkaꞌ mãm. \s Xonat xop teꞌ xukpot tu pẽnãnãꞌ pip \p \v 62 Hãptup nõy yã nit xap, ꞌĩhã ꞌãmãnex xexka xop xix Paniye xop te yãy tu nũꞌnãhã Pinat mũtik, tu: \p \v 63 —‍Gohenanok: hõmã kãy te koit pax, tu: “ꞌÃmnĩy 3 nõg, ꞌĩhã putpuk hip-tup.” Kaxĩy. \v 64 Yĩy xaꞌ xak, xa xonat xop mõꞌpok xukpot ha, ꞌãmnĩy 3 hãꞌ, kaꞌ yõg tik xop teꞌ xokxax xut, nũy nõ tuꞌ xupxet, nũy tikmũꞌũn pu: “Yãꞌ hi putpuꞌ!” Kaxĩy. Yãꞌ koitꞌax xexka nõꞌõm. Kaxĩy. \p \v 65 Ha Pinat te: \p —‍Xonat xop mõgã pu pẽnãnãꞌ piꞌ, pu hãpxopmã kummuk hok. Kaxĩy. \p \v 66 Ha taꞌ mõg, tu puk hi hã mĩkaxxap hãmyĩnnĩnꞌax muk, puyĩy tikmũꞌũn yĩkũy hok, nũy tuꞌ xõn hok, ha xonat xop teꞌ pẽnãnãꞌ pip. \c 28 \s Yeyox te putpuꞌ hiꞌ \p \v 1 Hãptup nõy yã ye nomĩn, ha mãyõn xupep ꞌĩhã Mãnix Mãnanẽn xix Mãnix nõy mõg, mĩkaxxap kox xexka haꞌ mõg, nũy pẽnãꞌ. \v 2 Hãpxip ꞌohnãg ꞌĩhã hahãm yãynuhuk, ha pexkox yõg nũꞌkutnãꞌax nũn, tu mĩkaxxap xexka xut, nõm te mĩkaxxap kox mõꞌyĩnnĩn, haꞌ xut, tu mĩkaxxap yĩmũꞌ yũm. \v 3 Tu tex yãnãm putuk, yã topixxax tũmnãg ponnok, yã hãm ꞌãxi yõg hãpxop xapxũyꞌax putuk. \v 4 Ha xonat xop te yã yĩpkutuk xexkah, tuꞌ yãy pu xuꞌuxnãm, tuꞌ xakix kõmnãg, \v 5 ha nũꞌkutnãꞌax te ꞌũn xop pu hãmꞌãktux, hu: \p —‍ꞌÃkuxãnõg hok! ꞌÃxop te Yeyox xak, nõm te mĩpkupnix tuꞌ xok. ꞌÃteꞌ yũmmũg. \v 6 ꞌAp xipꞌah. Yãꞌ hi putpuꞌ, tu xa hãmꞌãktux tap. Mãꞌ, nũy pẽnãꞌ! Yã hõmãꞌ xip mĩkaxxap xexka kox kopah, pãyã ꞌap xipꞌah nõmhã. \v 7 Yĩy mõg mõꞌkaꞌok, nũy tik xop pu hãmꞌãktux, hu: “Yã putpuꞌ hiꞌ, tu ꞌãkeppaꞌ mõg hãpxexka Ganinet hah. ꞌÕnte ꞌãxop teꞌ pẽnãꞌax.” Kaxĩy. ꞌÃxutigã max, xayĩꞌ xaxok hok! Kaxĩy. \p \v 8 Ha taꞌ mõg ꞌũn xop, tuꞌ mõg mõꞌkaꞌok, tu kuxãnõg, pãyãꞌ kuxa hittup xexkah, tu tik xop haꞌ mõg, nũy tuꞌ xuktux. \v 9 Hãpxip ꞌohnãg ꞌĩhã Yeyox te ꞌũn mũtik yãꞌ tihiꞌ, tu: \p —‍Pũyã Topa ꞌãkuxa mãmmãꞌ! Kaxĩy. \p Haꞌ yĩkahnãg haꞌ mõg, tu tu nũktettex, tuꞌ nõy pata mũg, tuꞌ kuxa teꞌ yẽy. \p \v 10 Ha Yeyox te: \p —‍ꞌÃkuxãnõg hok. Mõg, nũy mõy ꞌũkxape xop pu hãmꞌãktux, pu Ganinet ha mõg, nũy ꞌũgmũn pẽnãꞌ. Kaxĩy. \s Xonat xop te xupmãhĩy hã mõꞌãmãꞌ \p \v 11 Ha ꞌũn xop mõg, ha xonat xop te kõmẽn haꞌ mõg, nũy ꞌãmãnex xexka xop pu hãmꞌãktux, tu hãpxopmãꞌax xohix ꞌãktux. \v 12 Yĩy yãytu nũꞌnãhã Yoneo xexka xop mũtik, nũy hãpxopmãꞌax ꞌũm te xĩy ꞌãktux, tute tayũmak xexka popmãhã xonat xop puꞌ, \v 13 tuꞌ xat, hu: \p —‍Mõg, nũy tikmũꞌũn xohix pu hãmꞌãktux, nũy yã tu te mõꞌãmãꞌ, hu: “Yeyox yõg tik xop teꞌ xokxax hãꞌ xupxet ꞌãmnĩy koxtap hã, hak mũg mõkyõn.” Kaxĩy. \v 14 Gohenanok te ꞌõg hãmꞌãktux ꞌãpax, kopxik mũg hãmꞌãktux, puyĩy ꞌãxop kummugã hok. Yã ꞌãxutigã hok! Kaxĩy. \p \v 15 Ha xonat xop te tayũmak pop, tuꞌ mõg, tu nõm hãmꞌãktuxꞌax ꞌãktux ꞌũxohix puꞌ, yĩy hõnhã Yoneo yõg tikmũꞌũn teꞌ xuktux pax. \s Tik xop te Yeyox pẽnãhãꞌ \p \v 16 Ha ta tik xop te Ganinet haꞌ mõg, tu mõktu yĩktix tuꞌ mõxahaꞌ, yã Yeyox teꞌ xat tap, puyĩy yĩktix ha mõg, yĩꞌ mõg, \v 17 tu Yeyox pẽnãhãꞌ, tu nũktettex, haꞌ kuxa teꞌ yẽy, pa tik ꞌũm kuxa te yãy yĩkopit. ꞌAp mãmꞌah, \v 18 yĩy Yeyox te: \p —‍Topa tek kaꞌogãhã ꞌũ xat pexkox tuꞌ, xix hãm xexka xohix tu xat. \v 19 ꞌÃmõg, nũy hep xop xohix ha ꞌãmõy, nũy hãmyũmmũgãꞌ, puyĩꞌ yõgnũ tikmũꞌũn. ꞌÃpup-tox pix kamah. Yã Topa te ꞌãxop puꞌ hõm yãy ꞌãxetꞌax, xa yõgnũ tikmũꞌũn putox pix, \v 20 tu hãmyũmmũgãꞌ, puyĩy tu yĩpkox piꞌ yõgnũ xatꞌax puꞌ. ꞌŨxaxok hok. Yã ꞌãxop mũtik ꞌũkxip mõꞌkumak mõg putup. Yã hãmyãxatamuk xohix xox putox ꞌĩhã ꞌãmũtik ꞌũkpip putup, nũy ꞌãnĩm hok. Kaxĩy. Tu ta tuꞌ kux.