\id 2CO - Ipili NT [ipi] -Papua New Guinea 2008 (web version -2013 bd) \h 2 Kotini \toc1 Poloto Kotini Tane Tupana Pepa Lapone Peyo Pee Leane Oko \toc2 2 Kotini \toc3 2Ko \mt1 2 KOTINI \mt2 Poloto Kotini Tane Tupana Pepa Lapone Peyo Pee Leane Oko \c 1 \p \v 1 Namba Polo. Goteto namba Jisasa Kataisana aposolo akali atola nembo tea-kola, namba balana aposolo akali ateyo. Amene Timoti nalipato Gotena sosa Kotini tano okona ateya okopi, Gotena wandakali Akaya potopinjia okona ateyai tupapi, yakama pitakana pepa oko peyo epe leyapa. \v 2 Nanimana Ayiane Gote-la, Akali Andane Jisasa Kataisa-la, okonelapo-mane yakama ondowa moyoto, yakamana yamapane mo tambo laya yakale lo pote leyapa. \s Poloto Gotena Gene Laiyu Leane Oko \p \v 3-7 Wamba Kataisa bala tandaka andane neane pua, nanimapi tandaka andane nalamane tekeko, Kataisana piape peane okomane Goteto nanimana mini mo epene wetete pale lalane. Goteto yakama taputi pua moto, yakamana mini epene mo pale leakale nembo toto, nanimato balana piape tupa pua ateyama-kola, kenda-pene tupa nanimanga epalane. Dee, nanimato kenda-pene awua atalamane pua teke, yakamatopi awua atoto, mini epene palu atalapale loto, Goteto nanimana mini epene mo pale lalane. Dee, nanima tandaka no ateyama pua teke, yakamapi tandaka no ateyai oko nembo teyama. Tene okonena, Goteto nanimana mini epene mo pale lalane pua, balato yakamana mini epene mo pale lalane teke nembo teyama. Goteto wuane piyane nembo toto, nanimato yakamapi tailo atolopeyai nemboto ateyama. Wandakali waka tupamane kenda-pene waka-waka tupa awua atolai-kola, nanimato utupanena mini epene mo pale lape-pene. Wuaneko, andipa nanima kenda-pene waka-waka tupa awua ateyama-kola, Goteto nanimana mini epene mo pale lalane. Bala nanimana Akali Andane Jisasa Kataisa okona ayiane oko atoto, Goteto wandakali ondowa moyalane mana okona tene oko bala ateya. Wuaneko, balato wandakali mini kendawa atalaini tupa pitakana mini epene mo pale lalane. Tene utupane pitaka nembo toto, nanimato Gotena gene oko laiyu lamakale.\x * \xo 1:3-7 \xt Lom 15:5-6; Sam 34:19\x* \p \v 8-9 Amene imalini yame, Goteto wandakali omene tupa malinga ika laya alane lo nanimato bilipi lalapale nembo toto, nanima Esia potopinjia okona atema-angi, balato kenda-pene andane minditupa nanimanga epeakale lo ando konda yane. Balato ando kondea-kola, nanimato kenda-pene utupane auwa ateaini lo yakamato nembo talapale lo langeyapa. Nanimana tai-lene okomane katulo kenda-pene utupane sia mina napulu-peyama nembo talapale loto, Goteto kenda-pene andane nanimana tai-lene sia minene utupane nanimanga epeakale lo ando konda yane. Wuane pea-kola, jasa mindimane nanima peyo ome lalapape lene gulene atoto, nanima omolo-peyama ya lo nemboto atema.\x * \xo 1:8-9 \xt Ap 19:23-24; 1Ko 15:32\x* \p \v 10-11 Nanima omoyale pema-kola, Goteto nanima taputi pua meane. Wuane pua teke, matilipi, balato nanima taputi pua moyola-kola, wandakali kambua-mane wayu pele leakale nembo teyama. Tene okonena, andipa Goteto nanima moyo ateakale lo, wandakali kambua yakamato loma yo atolai-kola teke, balato nanima moyo atolopeya lo tungi peyo ateyama.\x * \xo 1:10-11 \xt 2Ti 4:18\x* \s Poloto Kotini Tano Okona Kapoyale Na-epeane Tene Oko \p \v 12-13 Nanimato yakama minakasa oyale, pii tene lapo palene tupa pepa peyo epe laa na-piyamane. Jia. Yakamato nanimana pepa tupa dii lo andoto, tene tupa pitaka nembo teyai. Nanima yuu okona atoto, wandakali minakasa naene, Gotena mana epene tika-pene tupa wato minu atalamane. Yuu okona wandakali-mane mana utupane nanima langi napeai. Jia. Goteto nanima ondowa moyoto, mana langea-kola, nanima yakama towa atu atoto, mana epene utupane wayumane wete wato minalamane. Nanimana mini okomane pii okone enene leyai lo nanima langeya-kola, nanimato epele alamane. \p \v 14 Tene okonena, nanimana Akali Andane Jisasa lapone epola-angi, nanimato yakama laiyu lolo-peyama pua teke, yakamatopi nanima laiyu lolopeyai. Wamba nanimato wuane lema-kola, yakamato pii okone enene ya lo aŋa mee teke andeai. Matili yakamato pii okone enene ya lo wayumane wete andalapale nemboto teyo.\x * \xo 1:14 \xt 2Ko 5:11-13; Pl 2:14-16\x* \v 15 Wuane nembo toto, ole lapoai nambato yakama moyoyale, yakama wamba ini andolo epokale nembo tewa. \v 16 Yakama andalu, matili namba Masetonia potopinjia okona pulu, dee lapone yakama andolo-peke lokale nembo tewa. Nambato yakama andolo-peke lolowa-angi, namba Jutiya disitiki okona pola lo yakamato namba moyalapale nembo tewa.\x * \xo 1:16 \xt 1Ko 16:5-9\x* \p \v 17 Nambato yakama wamba ini andolo epokale nembo tewa tekeko, matili nambato wuane napewa. Tene okonena, yakamato namba mini lapo paluto, wuane pea ya lo nembo teyaipe. Nambana asia lapo yakale lo, nambato yuu okona wandakali tupana mana wato minuto, wamba ini epokale laa, na-epokale laa, peane ya lo nembo teyaipe. Jia. Nambato wuane napewa. \p \v 18-20 Wamba Goteto potomisa pii minditupa loto, matili Kataisato wua pulupeya lea-kola, balana iwanane Jisasa Kataisato atu yalua, jia yalua lo pii lapo laka napeaipia. Jia. Balato katu yalua angu loto, Goteto leane pua peaipia. Tene okonena, nanimato Gotena gene oko laiyu loto, enene, balato wuane peane lalamane. Kataisato atu yalua lalu, jia lalu, pii lapo laa napiyane lo wamba Sailasapi, Timotipi, nambapi, nanimato yakamanga langema. Wuaneko, Goteto mangene pukale lalane tupa enene piyane nembo toto, nanimato mangene mindi pimakale, napimakale lo, pii okonelapo lapotaka laa na-piyamane.\x * \xo 1:18-20 \xt Ap 18:5; Lap 3:14\x* \p \v 21-22 Wamba Goteto yakamapi, nanima pitaka balana yame atalapale lata yaepia. Wuane piyu, matili balato nanima moyoyale, mangene waka minditupa pukale lo andawa loto, Oli Sipitisa oko nanimana yamapane okonga epo ateakale leaipia. Balato nanima pitaka Kataisa towa mina mindiki loto, nanima minu tai laya alane. Goteto minditaka pukale lalane tupa enene piyane.\x * \xo 1:21-22 \xt Ep 1:13-14; 2Ko 5:5\x* \p \v 23-24 Yakamato Gote lo bilipi loto, Kitisene tai atalaini okonena, nanimato yakamana bilipi oko ando ata na-piyamane. Jia. Yakama epelewa atalapale loto, nanimato yakama towa atu piape pua atalamane. Tene okonena, nambato yakamana mini mo kenda piya olowane loto, Kotini tano okona dee lapone wamba ini naepene kondewa. Nambato owato pii naleyo. Goteto andeya.\x * \xo 1:23-24 \xt 1Pi 5:3\x* \c 2 \p \v 1-4 Wamba yakamana akali mindimane mana koo wetete mindi minu atea-kola, yakamapi balana mana koo okone wato minulaini lo yuku wato, namba mini kenda andane wete wato, yakamana pepa mindi peyo epe lewa. Nambato yakamana pepa okone peyo epe lewa-angi, yakama mini kenda alapale nembo natewa. Jia. Nambato yakama towa wayumane wete yamapane yo atalawane oko yakamato andalapale nembo toto, namba ai lo atoto, yakamana pepa okone peyo epe lewa. Namba epele eyo-angi, yakama pitaka epele teke alaini nembo tewa. Wuaneko, yakamato namba mo epele ape-pene tekeko, nambato nembo teyo pua yakamato napulai-kola, namba wamba ini epewando, namba mini kenda olowane nembo tewa. Namba mini kenda olowa-kola, yakamapi mini kenda teke olopeyai. Nambato yakamana mini mo kenda piya olowa-kola, apito nambana mini oko mo epele piya olo-peyape nembo tewa. Tene okonena, namba mini kenda wato teke, dee lapone ini na-epokale nembo toto, yakamato wua piyapape loto, nambato yakamana pepa okone wamba ini peyo epe lewa. \x * \xo 2:1-4 \xt 1Ko 4:21 \xt Ap 20:31\x* \s Akali Okona Koo Apialapape Leane Oko \p \v 5 Wamba akali mindimane mana koo minu ateane okomane nambana mini mo kenda piya yane tekeko, balato nambana mini angu mo kenda piya naya. Jia. Balato yakama pitakana mini mo kenda piya ya okoni. Nambato kenda-pene andane mindi balanga yata olowane nembo toto, wuane leyo. \v 6 Wandakali yakamana kambua-mane bala takita peakale leai-kola, bala mini kenda wato, mana koo okone konda yaepia. \v 7 Andipa akali okone bala mini kenda andane wetete wato koyolane-ko. Yakamato balana mana koo okone apia-mawuato, balana mini epene mo pale lalapape. \p \v 8-11 Sataneto wandakali minu koyawakale nembo talane oko nanimato nembo teyama. Nanimato wandakali waka tupana mana koo tupa apia-mai napemando, balato nanima sia minulu-peya. Wuaneko, yakamana akali okonemane mana koo mindi nambanga pea yandopi, Sataneto nanima sia minulane nayuto, nambato yakama nembo toto, Kataisa wenonga, balana koo okone apia-maewa. Yakamato wandakali mindina koo apia maeyai-kola, nambatopi balana koo okone apia-maiyawane. Yakamato mangene mindi piyapape lolowa-kola, yakamato nambana pii pitaka wato minulu-peyaipe, napulu-peyaipe lo andokale nembo toto, wamba nambato yakamana pepa okone peyo epe lewa. Tene okonena, andipa yakamato akali okone towa epelewa yamapane yo ateyama loto, mana epene tupa bala andawa lalapape. \x * \xo 2:8-11 \xt Lk 22:31\x* \s Nanimato Gotena Piape Katulo Piyamane Leane Oko \p \v 12 Wamba nambato Kataisana pii layene epene oko wandakali tupa lamauwayale, Totasa tano okona pewa-angi, nambato wuane pula loto, Akali Andane okomane nambana asia okone lumbu tepa yanga andewa. \x * \xo 2:12 \xt Ap 14:27 \xt 1Ko 16:5-9\x* \v 13 Nambato okone andewa tekeko, nambana amene Taitasa bala Totasa tano okonena ata napea oko andoto, nambana mini epene napalea. Mini epene napalea-kola, bala Masetonia potopinjia okona atolane nembo toto, namba Totasa tane wandakali tupa atalapape lalu, Masetonia potopinjia okona pewa. \x * \xo 2:13 \xt Ap 20:1\x* \p \v 14 Kataisato nanima moyo piape peane mambele, nanimato Satane sia minalapale loto, ole dindi Goteto nanima atu palane-ko. Nanimato Gote ando wayu pele lamakale. Goteto nanima atu peya-kola, Kataisato piape wua peane lo nanimato mana lamai-yamane. Wandakali-mane minditaka yangeya-kola, tua mindisa palane pua, mana nanimato lamai-yamane oko yuu pitakana palane. \p \v 15-17 Nanimato Gotena pii lamai-yamakola, yuu koo okona poyale wandakali ateyai tupamane pii okone minditaka omene guu piyane pua, guu-pene koo ya lo nembo talaini. Wuane nembo teyai-kola, Gotena pii okonemane wandakali utupane omeakale lalane. Wuane tekeko, Kataisato Gote opa mawuato, minditaka tunduma-pene yangeane pua, nanimato Gotena pii oko wandakali tupa lamai-yamakola, Goteto nanimana opa okone tunduma alane. Taputi pua mene wandakali tupamane Gotena pii okone ale wato, minditaka saka atene tunduma piyane pua, pii okone epene tunduma-pene ya lo nembo talaini. Wuane nembo teyai-kola, pii okonemane wandakali utupane mo saka atapowa ateakale lo ataya alane. Wandakali kambua-mane muni mia-makale nembo toto, Gotena pii oko bisanisa piape gulo pii lamaima epoko piyaini. Nanimato wuane na-piyamane. Nanimato Gotena wenonga balana pii oko lalamane. Balato piape okone nanima gea-kola, nanimato wandakali tupa minakasa naene, balana pii oko tika pua lamai-yamane. Nanimato Gotena piape okonepene tupa katulo piyamane. \x * \xo 2:15-17 \xt Lk 2:34-35 \xt 2Ko 3:4-6\x* \c 3 \s Nanimato Gotena Piape Katulo Piyamane Leane Oko \p \v 1 Nanimato Gotena piape oko katulo piyamane leyama okomane pai pua teke nanima tanena gene tupa laiyu leyamape. Jia. Nanimato Gotena piape oko katulo piyamane leyama oko yakamatopi enene ya lo nembo talapale nembo toto, wandakali waka tupamane pepa mindi peyoto, yakama geakale lamakalepe. Pee, wandakali waka tupamane wuane nembo teakale lo, yakamato nanimana pepa mindi peyoto, utupanenga maiyapape lamakalepe. Jia wete. \x * \xo 3:1 \xt 2Ko 5:11-13; Ap 18:27-28\x* \p \v 2-3 Kataisato piape wua peane lo nanimato yakama langema-kola, Gote saka atapowa atene okona Sipitisa okomane pepa mindi nanimana nembo tenenga pelea. Wamba balana loo tupa ananga peleane pua, balato ana pata mindina pepa okone peya nape. Jia. Nanimato Gotena pii yakama langema-angi, Gotena Sipitisa okomane balana pii okone yakamana nembo-tenenga pepa okone pelea-kola, yakamato Kataisa lo bilipi leai okoni. Yakamato bilipi leai-kola, wandakali-mane pii pepa pelene eya tupa dii lo andalaini pua, utupane pitaka-mane yakamana bilipi oko andoto, nanimato Gotena piape oko katulo peyai lo andalaini. \x * \xo 3:2-3 \xt 1Ko 9:1-3; Ek 24:12; Jet 31:33; Ese 36:26-27\x* \p \v 4-6 Gotena loo pepa pelene eya okomane wandakali omeakale lalane tekeko, Gotena Sipitisa okomane wandakali saka atapowa atolane tene oko giyane. Wuaneko, Gotena mana wenene okomane balana loo angu wandakali tupanga mai napiyane. Jia. Balana mana wenene okomane Oli Sipitisa oko wandakali tupanga maiyane teke. Goteto nanima balana mana wenene okona piape akali tupa atalapale loto, nanima mo atu yane. Tene okonena, nanimana tai-lene mindimane nanimato katulo Gotena piape okone piyamane nembo nateyama. Jia. Goteto nanima minu tai laya eya-kola, nanimato balana piape oko katulo piyamane. Kataisato piape peane okomane Goteto nanima moyo ateya-kola, nanimato katulo balana piape oko piyamane nembo teyama. \x * \xo 3:4-6 \xt Jet 31:31; 1Ko 11:25; Jo 6:63\x* \p \v 7-11 Wamba Goteto balana loo tupa ananga pepa peyoto, Mosesanga maya-angi, Moseto Gotena tii-pene oko andoto, Mosesana lee-inga ima tii wetete peaipia. Wamba ini Mosesana lee-inga tii wetete pea-kola, Isatale tane wandakali tupamane balana lee-inga ima katulo andatawa yapo ape-pene guu naleaipia. Wuane peane tekeko, matili balana lee-inga tii peane oko koyo pima-pima piyu, koyo peaipia. Wandakali-mane Gotena loo tupa ango eyai-kola, Goteto wandakali utupane omeakale lalu, yuu koo okona pulupa lalane. Wamba Gotena loo utupane tii-pene oko towa atu epeaini tekeko, Mosesana lee-inga ima tii peane oko matili koyo pima-pima peane pua teke, andipa loo utupane-mane piape piyane okona tii-pene oko koyo pima-pima peya. Nanimato Gotena pii layene epene oko wandakali lamauwa ateyama-kola, balana Sipitisa okomane wandakali utupane mo tika piyane. Gotena Sipitisa okomane piape piyane okone tii-pene wetete eya-kola, loo okona piape wamba tii peane oko andipa tii napene eya. Gotena Sipitisa okomane piape piyane oko koyo pima-pima napene, piape pua atapowa atalane. Wuaneko, Gotena Sipitisa okona piape piyane okomane Gotena loo okona piape piyane okone sia minuto, tii-pene wetete eya. \x * \xo 3:7-11 \xt Ek 34:29; Lo 27:26; Lom 1:16-17\x* \p \v 12-14 Wamba Mosesana lee-inga ima tii peane oko koyo pima-pima peane oko Isatale tane wandakali tupamane andolaini nembo toto, Mosesato balana lee-inga ima lapa-lapa mindimane ombo yaepia. Balato Gotena loo tupa wandakali utupanenga lamaiyane tekeko, wandakali utupane yakamana yamapane keato yo ateainipia. Andipapi, wandakali-mane pii Goteto wamba lo yata yane oko dii lo andeyai-kola, pii okonena tene tupa lapa-lapa yale mindimane ombo atane atene guleya-kola, utupane-mane pii okonena tene tupa anda na-piyaini. Kataisato lapa-lapa yale okone katulo mo apialane tekeko, wandakali minditupana yamapane keato yo ateyai-kola, lapa-lapa yale okonemane pii okonena tene tupa mee ombo atane eya. Tene okonena, Mosesato balana lee-inga lapalapa-mane ombo wato, piape peane pua nanimato na-piyamane. Jia. Goteto nanima mo katu laya alane nembo toto, nanima yuku naene atoto, Gotena pii oko panakame lamai-yamane. \x * \xo 3:12-14 \xt Ek 34:33\x* \p \v 15 Andipapi, Isatale tane wandakali tupamane pii Mosesato pepanga peleane tupa dii lo andeyai-angi, lapa-lapa yale mindi yakamana yamapanenga mee yalane. \v 16 Wuane tekeko, akali mindimane yamapane peke loto, Akali Andane oko lo bilipi leya-kola, Goteto lapa-lapa yale okone mo apialane. \x * \xo 3:16 \xt Ek 34:34\x* \v 17 Akali Andane leyo okone bala Gotena Sipitisa oko ateya. Bala wandakali mindinga ateya-kola, wandakali okone tinga lo mene atalane. \x * \xo 3:17 \xt Jo 8:36; Lom 8:1-4\x* \p \v 18 Nanimana lee-inga ima lapa-lapa mindimane ombo naene ateyama-kola, Akali Andane okomane Sipitisa ateya okona tii-pene oko nanimana lee-inganga epeakale lalane. Epeakale leya-kola, nanima balana tii-pene oko miama-miama poto, bala yale gulama-lama peyama. Wuaneko, wandakali-mane galasa andalaini pua teke, nanima andoto, Akali Andane okona tii-pene oko andalaini. Tene okonena, nanima yuku naene atoto, Gotena piape oko katulo piyamane. \c 4 \s Nanima Yuu-mane Waa-pene Ateyama Leane Oko \p \v 1 Goteto nanima ondo wato, balana piape oko nanima geya-kola, nanimato balana piape oko puyale, kepa naene, pua atalamane. \v 2 Gotena piape pua atoto, nanimato wandakali tupa andakasa na-alamane. Jia. Nanimato Gotena pii layene oko mo lawa na-piyamane teke. Wandakali-mane too pua mana koo yala-pene piyaini tupa nanimato masia maiyamane. Gotena wenonga ateyama nembo toto, nanimato balana pii enene oko panakame lamai-yamane. Lamai-yamakola, wandakali tupamane nanimana mana okone yapa lo tale puato, nanimato Gotena piape oko kuai lo peyai lo andalaini. \x * \xo 4:2 \xt 2Ko 2:15-17; 1Tes 2:5\x* \p \v 3-6 Wamba yuu oko undupi latane atea-kola, Goteto yuu oko waa leakale leaipia. Matili nanimato balana tai-lene oko andalapale loto, balato Kataisana lee-inga nanimanga andawa leane okomane, nanimana yamapane oko tii piya yane. Goteto wuane peane oko nembo toto, nanima tane wua piyamane na-lalamane. Jia. Jisasana gene oko laiyu lamakale nembo toto, nanimato Kotini tane wandakali yakamana piape akali ateyama lalu, Jisasa Kataisa bala Akali Andane oko ateya lalamane. Kataisa bala Gote paini wetete ateya tekeko, Gote lo bilipi nalene wandakali tupamane balana pii layene epene oko ale wato teke, Kataisana tii-pene oko anda napeakale nembo toto, yuu koo okona tane owato gote Sataneto utupanena nembo-tene oko mo undupi laya alane. Balato wuane peya-kola, yuu koo okona poyale wandakali utupane-mane Gotena pii layene nanimato lalamane okona tene oko nembo natene ateyai-kola, pii okonena tene oko too pitane atene guleya. \x * \xo 4:3-6 \xt Ep 2:2; Kol 1:15-16; Ip 1:3; Jen 1:3; Ais 9:2; 2Ko 3:18\x* \p \v 7 Nanima tanena tai-lene okomane Gotena piape na-piyamane. Jia. Goteto nanima minu tai laya eya-kola, nanimato katulo balana pii layene epene wetete oko wandakali tupa lamawua atalamane. Wandakali-mane pii okone enene ya lo andeakale nembo toto, nanima ipa pene tai nalene yuu-mane waa-pene okonepene gulene atalamane. \x * \xo 4:7 \xt 2Ko 5:1\x* \v 8 Nanima yuu-mane waa-pene ateyama-kola, kenda-pene kambua nanimanga epalane tekeko, Goteto nanima minu tai laya eya-kola, kenda-pene utupane-mane nanima minu koya wete napiyane. Kenda-pene kambua nanimanga epeya-kola, nanimato nembo kambua talamane tekeko, Goteto nanima moyolo-peya nembo talamane. \x * \xo 4:8 \xt 2Ko 1:8-9; 7:5\x* \v 9 Wandakali-mane kenda-pene andane tupa nanima giki piyaini tekeko, Goteto nanima awua tepa aa napiyane. Wandakali-mane nanima peyo tepa alaini tekeko, Goteto nanima omalapale lo ando konda napiyane. Jia. \p \v 10-11 Nanimato Jisasa nembo toto, Gotena piape okone piyamane. Tene okonena, ole dindi lo akali minditupa-mane nanima peyo ome lamakale nembo talaini. Nanimana umbaini tai nalene oko katulo omolo-peya tekeko, wandakali-mane Jisasa bala saka atapowa atolane tene oko ateya lo andeakale nembo toto, akali minditupa-mane nanima Kitisene saka ateyama tupa peyo ome loyale makande peakale lo Goteto ando kondalane. Wuaneko, wandakali-mane nanimana umbaini tupa andoto, Jisasa bala saka atapowa atolane tene oko ateya lo andeakale nembo talamane. Wuane nembo toto, wamba akali minditupa-mane Jisasa peyo ome leaini pua, matili akali minditupa-mane katulo nanima peyo ome lolopeyai nembo toto, ole dindi lo nanimato Gotena piape pua epoko pua atalamane. \x * \xo 4:10-11 \xt 1Ko 15:31; Lom 8:35-36\x* \p \v 12 Wandakali-mane katulo nanima peyo ome lolopeyai tekeko, nanimato Gotena pii layene epene yakama langeyama okomane yakama katulo saka atapowa atolopeyai. \s Nanimato Gote Lo Bilipi Loto, Balana Pii Lalamane Leane Oko \p \v 13-15 Goteto wandakali tupa ondo wato moyalane. Wandakali kambua-mane balana mana epene okone andaka piki puato, balana gene oko laiyu loto, bala ando wayu pele leakale nembo teyama. Wuane nembo toto, nanimato kenda-pene lalo tupa pitaka awua atoto, yakama moyoyale, Gotena piape pua atalamane. Dee, Akali Andane Jisasa malinga ika laya yane Gote okomane nanimapi, yakamapi, malinga ika laya wato, nanima pitaka balana wenonga atolo ipulupa lolopeya nembo teyama. Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, nambato Gote lo bilipi loto, balana pii oko lewa layene eya. Gotena pii pepa pelene eya okonemane leya pua teke, nanimato Gote lo bilipi loto, balana pii oko lalamane. \x * \xo 4:13-15 \xt Sam 116:10; 1Ko 6:13-14\x* \p \v 16-18 Minditaka nanimato lee-mane andalamane tupa ole minditupa yalu, kapoyale alu piyane tekeko, minditaka nanimato lee-mane anda na-piyamane tupa ole dindi lo yapowa yalane. Tene okonena, minditaka nanimato lee-mane andalamane tupa nembo tatawa ata napene, minditaka lee-mane anda na-piyamane tupa nembo tatawa atalamane. Wuaneko, kenda-pene minditupa nanimanga epeya-kola, nanimato utupane mee aŋako ya lo andalamane. Andipa nanimato kenda-pene utupane mali aŋalapo minditupa angu awua ateyama-kola, matili Goteto nanima balana yuu epene okona kuai lo wetete atapowa atalapale lolopeya. Nanima kuai lo wetete atoloma okonemane kenda-pene andipa epeya utupane sia minulu-peya. Enene, kenda-pene utupane-mane nanimana umbaini oko minu koyalane tekeko, ole dindi lo Goteto nanimana yamapane oko mo wenene gulaya alane. Tene okonena, nanimato kepa naene, Gotena piape oko pua atalamane. \x * \xo 4:16-18 \xt Ep 3:16; Lom 8:17-22; Kol 1:15-16\x* \c 5 \p \v 1 Nanima yuu okona ateyama-angi, nanimana umbaini ateya oko sele anda gulene ateya. Mindimane nanimana sele anda okone minu koyando, nanimana anda waka mindi ati kenga ateya nembo teyama. Wandakali-mane anda okone napeaini. Jia. Gote bala tane anda okone peane. Nanimana anda ati kenga ateya okone atapowa atolopeya nembo teyama. \x * \xo 5:1 \xt 2Ko 4:7\x* \p \v 2-4 Anu peakale nanimato wuane nembo teyamape. Nanimana umbaini ateya oko tepa aima lakae lo nembo nateyama tekeko, nanimana umbaini andipa ateya oko mee sele anda mindi gulene ateya-kola, nanima kenda-pene kambua awua atoto, mini kendawa atalamane. Nanima omoloma-angi, umbaini wenene mindi memando, nanimana tandini oko tona napene, papata ata napulu-peya nembo teyama. Wuaneko, nanima omoloma-angi, umbaini saka atapowa atolane mindimane nanimana umbaini omola okona panda meakale nembo teyama. Wuane nembo toto, nanimato tona piyamane pua, umbaini wenene okone miaima lakae lo nembo teyama. Umbaini wenene ati kenga tawe okone nanimana anda wenene gulolo-peya nembo toto, nanimana anda waka mindi ati kenga atolopeya leyama. \x * \xo 5:2-4 \xt Lom 8:23-25\x* \v 5 Goteto nanima yuunga wandakali tupa saka atapowa atolane tene oko mialapale loto, nanima makande peaipia. Matili balato nanima saka atapowa ateakale lo ataya olopeya lo nanimato nembo talapale loto, wamba ini balato balana Sipitisa oko nanima geaipia. \p \v 6-7 Andipa nanimato bala lee-mane anda napene atoto teke, bala lo bilipi loto, balana mana tupa wato minuto, epoko pua atalamane. Tene okonena, nanima omolomane lo yuku naene, Akali Andane okona piape pua atalamane. Wuane tekeko, nanimana umbaini oko nanimana anda guleya-kola, nanima Akali Andane oko towa atu balana anda ati kenga ateya okona ata napeyama nembo teyama. \x * \xo 5:6-7 \xt Ip 11:13-16\x* \v 8 Tene okonena, nanimato nanimana umbaini oko tepa alu, nanimana yuu tene wetete okona poto, Akali Andane oko towa atu ataima lakae lo nembo teyama. Wuane nembo toto, nanima omolomane lo yuku naeyama. \x * \xo 5:8 \xt Pl 1:23\x* \p \v 9-10 Nanimana umbaini ata pata atoto, mana epene tupa minu atemando, matili nanima yole epene molopeyama. Nanimato mana koo tupa minu atemando, nanima yole koo molopeyama. Wuaneko, nanimana yole okone-lapona mindi moyale, matili nanima pitaka Kataisana wenonga atoloma-kola, balato nanima yapa lo tale pulupeya. Tene okonena, nanimana umbaini ata pata atemandopi, omoto, nanimana umbaini tepa alu, bala towa atu atemandopi, balato nanima epele yakale nembo toto, nanimato mana epene tupa minu ataima lakae lo nembo talamane. \x * \xo 5:9-10 \xt Kol 1:9-11; 1Tes 4:1-2\x* \s Gote Towa Yamapane Mindiki Paliyapape Leane Oko \p \v 11-13 Nanimato Gotena piape pimakale nembo toto, wuane pua ateyama-kola, wandakali minditupa-mane nanima andayo, yakama kee wato, piape pua atalaini leyai tekeko, utupane-mane kopeta leyai. Nanimato yakama moya-makale nembo toto, mini palu atoto, Gotena piape pua atalamane. Matili Akali Andane okomane nanima yuunga wandakali pitaka yapa lo tale pulupeya nembo toto, nanimato yuku wato, wandakali waka tupamane bala lo bilipi leakale nembo toto, balana piape oko piyamane. Goteto nanimana manapi, nembo-tenepi, utupane pitaka andoto, enene leyai lo andalane. Nanimato Gotena piape kuai lo piyamane oko yakamatopi andapiai lakae lo nambato nembo teyo. Nambato pii okone loto, nanima akali epene ateyama lo yakamato dee lapone andalapale nembo toto, naleyo. Jia. Wandakali minditupa-mane wandakali yangone mindina nembo-tene oko anda napene, utupanena umbaini kenga angu andoto, utupane laiyu lalaini. Utupane-mane wuane piyaini okonena, yakamato nanimana mana tupa nembo toto, akali utupanena pii okone yano peyoto, nanima laiyu lalapale nembo toto, nambato pii okone yakama langeyo. \p \v 14-17 Saka ateyama wandakali nanimato nanima tane angu epele amakale nembo natape-pene. Jia. Akali nanima moyo omalu, ika leane okomane epele yakale nayuto, nanimato balana piape pua atalapale nembo toto, Kataisa bala wandakali pitakana panda moto omeaipia. Bala akali mindiki okomane wandakali pitakana panda moto omeane okona, Gotena wenonga wandakali nanima pitaka omene teke gulo atema. Tene okonena, wandakali mindi bala Kataisa towa mina mindiki lo atoto, omene gulo ateando, mana koo balato wamba minu atalane tupa alu piyane. Goteto wandakali okone mo wenene gulaya eya-kola, mana wenene minditupa balanga yalane. Wamba nanimato mana wambane oko wato minuto, wandakali waka tupa yapa lo tale pua atemane tekeko, Kataisato wandakali pitakana panda moto omeane oko nembo toto, andipa nanimato wandakali tupa yapa lo tale napeyama. Jia. Wamba nanimato mana wambane oko wato minuto, Kataisa yapa lo tale pua atema tekeko, andipa nanimato mana okone wato minuto, bala yapa lo tale napeyama. Kataisato nanima yamapa yo atoto, nanima moyo piape utupane pitaka peane oko nembo toto, nanimato balana piape oko pimakale nembo teyama. \x * \xo 5:14-17 \xt Lom 8:1-4; 14:7-9; Ga 6:14-15\x* \p \v 18-19 Wandakali pitaka-mane mana koo tupa minu atoto, Gote towa yanda-pene gulo atalaini. Wuane tekeko, utupane-mane yole koo mindi molaini nembo toto, Goteto piape Kataisato peane okomane utupanena koo tupa apoto, bala towa yamapane mindiki paliya alane. Bala towa yanda-pene wandakali tupa pitaka bala towa yamapane mindiki palu ateakale nembo toto, wamba ini Goteto nanima bala towa yamapane mindiki paliya ya. Andipa wandakali waka tupapi bala towa yamapane mindiki palu atalapale nembo toto, balana pii oko nanimana mini yamapanenga pale lea. Pale lalu, nanimato pii okone wandakali waka utupane lamawua atalapale loto, balato piape okone nanima geane. Mangene utupane pitakana tene oko Gote bala angu ateya. \x * \xo 5:18-19 \xt Lom 3:21-26; 5:9-10\x* \p \v 20-21 Tene okonena, nanima Gotena piape akali tupa atoto, balana pii oko wandakali waka tupa lamalu peyama-kola, Gote bala tane pii okone yakama langene gulalane. Kataisato mana koo mindikipi mindi mina napeane tekeko, nanima Gotena wandakali tika-pene tupa atalapale nembo toto, Goteto nanima bala towa mina mindiki loto, nanimana mana koo tupa pitaka Kataisanga yata yaepia. Goteto wuane pea-kola, Kataisa bala koo piyane akali mindi gulo atoto, nanimana panda moto, omeaipia. Tene okonena, andipa nanimato balana ambulini pai puato, yakamato Gote towa yanda pua ateyai oko kondalu, bala towa yamapane mindiki palu atalapape leyama. \x * \xo 5:20-21 \xt Ip 4:15\x* \c 6 \p \v 1-2 Wamba Goteto nanima languato, nambato wandakali taputi pua molane oto epene mindi yata ewane oko epea-kola, nambato nimbana pii oko ale wato, nimba moyewa lea. Nanimato Kotini tane wandakali yakama languato, yakama taputi pua molane oto epene Goteto wamba yata yane oko andipa epo eya leyama. Taputi pua molane oto oko epo eya-kola, balato yakama ondowa moyo ateya-kola, yakamato okone mee ya lo nembo toto, tepa olaini. Yakamato wuane pulaini nayuto, nanimato Gote towa atu piape pua atoto, yakama langeyama nayu leyama. \x * \xo 6:1-2 \xt Ais 49:8\x* \v 3 Nanimato mana koo mindi minemando, wandakali-mane loto, nanimato Gotena piape kopeta piyaini lolopeyai. Wuane lolaini nembo toto, wandakali yangone mindi yuunga peakolane lo ando atoto, nanimato mangene tupa piyamane. \p \v 4-5 Nanimato Gotena piape oko ayawa pua atoto, limu kuai lo pali napene, tomo nonowa atalamane. Gotena pii oko leyama-kola, wandakali minditupa-mane kenda-pene andane tupa nanima giyaini. Wuane peyai-kola, gapomane okomane nanima andi loto, kunju-mane peyalaini. Kenda-pene mindipene-mindipene tupa nanimanga epeya-kola, nanimato nembo kambua toto, kenda-pene utupane awua atoto, piape piyamane. Kenda-pene waka-waka tupa nanimanga epalane tekeko, nanimato kepa naene, Gotena piape oko pua atalamane. Nanimato mana tupa pitaka kuai lo minalamane okomane nanima Gotena piape akali tupa ateyai lo andawa lalamane. \x * \xo 6:4-5 \xt 2Ko 11:23-27\x* \p \v 6 Nanimato mana kalato atane tupa wato mina na-piyamane. Jia. Oli Sipitisa okomane nanima minu tai laya eya-kola, nanimato mana epene tika-pene tupa andoto, wato minalamane. Nanimato wamba ini yataka aa na-piyamane. Jia. Nanimato wandakali ondo wato, moyalamane. Nanimato wandakali towa owato epelewa yamapa yele pua ata na-piyamane. Jia. Nanimato utupane towa enene wete epelewa yamapane yo atalamane. \x * \xo 6:6 \xt 1Ti 4:12\x* \p \v 7 Goteto nanima minu tai laya eya-kola, nanimato balana pii enene oko lalamane. Kini koya okomane mana epene tika-pene minalamane tupa nanimana sia umbi gulo yalane. Kii tika okomane mana epene tika-pene minalamane tupa nanimana yanda gulo yalane. Nanimato mana epene tika-pene utupane minu atoto, koo yame tupa towa yanda pua atalamane. \p \v 8 Wandakali yangi-mane nanimana gene tupa minu koyoto, nanimato Gotena piape kopeta puato, wandakali waka tupa minakasa alaini lalaini. Wandakali yangi-mane nanimana gene tupa laiyu loto, nanimato Gotena piape kuai lo puato, nanimato pii enene oko leyai lalaini. \v 9 Wandakali minditupa-mane nanimana mana epene tika-pene tupa anda na-piyaini tekeko, wandakali kambua-mane andalaini. Goteto nanima mo tika puyale kenda-pene geya-kola, nanima omoyale piyamane tekeko, balato nanima peyo ome wetete na-lalane. Jia. Nanima saka ateyama oko andalapape. \x * \xo 6:9 \xt 2Ko 4:10-11\x* \p \v 10 Wandakali minditupa-mane nanimana mini mo kenda piya alaini tekeko, ole dindi lo nanima epelewa atalamane. Yuu okona minditaka eya tupa nanimanaga naeya-kola, nanima koo tipia gulo atalamane. Nanima tane tipia atalamane tekeko, Gotena minditaka epene tupa pitaka nanimanga eya-kola, nanimato Gotena minditaka epene utupane wandakali kambua tupa mawuato, mo amango gulaya alamane. \p \v 11-12 Nanimato Kotini tane wandakali yakama masia gii napeyama. Jia. Nanimato yakama towa wayumane epelewa yamapa yo atoto, pii utupa pitaka panakame langeyama tekeko, yakamato nanima masia geyai. \v 13 Ayiane-mane balana andopane tupa lamaiyane pua, andipa nambato yakama languato, nanimato yakama towa wayumane epelewa yamapa yo atalamane okona paini yakamato nanima towa wayumane epelewa yamapa yo atalapape leyo. \x * \xo 6:13 \xt 1Ko 4:14-15\x* \s Bilipi Nalene Wandakali Tupa Towa Mina Mindiki Na-lalapape Leane Oko \p \v 14-16 Wamba Goteto pii mindi leane oko loto, namba wandakali tupana tombenenga epoko puato, namba utupanena Gote oko atolowa-kola, utupane nambana yame atolopeyai leaipia. Goteto wuane leane okonena, nanima Gote saka ateya okona lotu anda oko ateyama lo andeyama. Owato gote tupa katulo Gote enene okona lotu anda nanimanga atolo-peyaipe. Kataisa bala Satane towa nembo mindiki palu atalaepe. Undupi-lene okola, tii-pene okola, okonelapo katulo mina mindiki lolo-peyapipe. Kataisa lo bilipi lene wandakali mindi-la, Kataisa lo bilipi nalene wandakali mindi-la, okonelapo katulo nembo mindiki palu atolo-peyapipe. Nanimato mana epene tika-pene wato minalamane mana okola, utupane-mane Gotena loo tupa kalo piyaini mana okola, mana okonelapo katulo mana mindiki okonepene teke gulolo-peyape. Jia. Tene okonena, Kataisa lo bilipi lene wandakali yakama Kataisa lo bilipi nalene wandakali utupane towa mina mindiki na-lalapape. \x * \xo 6:14-16 \xt Ep 5:11-14; 1Ko 3:16; Pit 26:12\x* \p \v 17 Yakamato Kataisa lo bilipi nalene wandakali tupa towa potomane lo ata na-piyapale nembo toto, Akali Andane okomane pii mindi tako pua loto, wua leaipia: Yakamato wandakali utupane tepa alu poto, waka mindinga atalapape. Yakamato mana kalato atene mindi minulumane. Tika ando atalapape. Yakamato nambana pii utupa wato mineaindo, yakama nambana andopane tupa atalapale lokale. \x * \xo 6:17 \xt Ais 52:11; Lap 18:4-5\x* \v 18 Wuane lalu, namba yakamana ayiane oko atolowa-kola, yakama nambana wanane iwanane ima atolopeyai. Tai-lene tupa pitaka yene Akali Andane nambato wuane leyo leaipia. \x * \xo 6:18 \xt 2Sa 7:14; Jet 31:9\x* \c 7 \s Yakamato Nanima Towa Epelewa Yamapa Yo Atalapape Leane Oko \p \v 1 Goteto wuane leane nembo toto, yamapane yene yame, nanimato Gote yuku wato, nanimana umbaini tandini okolaponga mana koo kalato atene tupa pitaka awua tepa alu, mana epene wete tupa minu atamakale. \v 2 Nanimato wandakali mindi andakasa wato, balana minditaka mindikipi mindi mia napema. Jia. Nanimato mana koo mindi minuto, wandakali mindi minu koya napema teke. Tene okonena, yakamato nanima towa epelewa yamapa yo atalapape. \p \v 3 Nambato yakamanga koo tene mindi epe loyale pii utupa pitaka naleyo. Jia. Nanimato yakama towa epelewa yamapa yo ateyama lo nambato yakama wamba langewa okoni. Yakama saka ateaindo, nanimapi yakama towa atu saka atamakale nembo teyama. Yakama omeaindo, nanimapi yakama towa atu oma-makale nembo teyama. \v 4 Kenda-pene kambua nanimanga epalane tekeko, Goteto nanimana mini epene mo pale leya-kola, namba epele andane wetete eyo. Yakamato mana epene tupa minalaini lo wayumane nembo toto, ole kambuanga nambato yakamana gene tupa laiyu lalawane. \p \v 5 Enene, wamba nanima Masetonia potopinjia okona peakaiyu lema-angi, nanima katulo oto aŋako mindi mia napema. Jia. Wandakali waka tupamane nanima towa pii yanda pua ateai-kola, kenda-pene mindipene-mindipene tupa nanimanga epea. Okone angi nanima yukuwa atema. \x * \xo 7:5 \xt 2Ko 2:13\x* \v 6 Wuane tekeko, mini kendawa ateyai wandakali tupana mini epene mo pale lalane Gote oko balato Taitasa nanima atemanga epeakale leane okomane nanimana mini epene mo pale laya yane. \p \v 7 Taitasa epeane okomane nanimana mini epene pale laya yane tekeko, okonemane angu jia. Wamba yakamato namba towa embowa ateaini tekeko, matili yakama mini kenda wato, yamapane peke leainipia. Yamapane peke loto, andipa yakama namba towa nembo mindiki palu atamakale nembo toto, namba andaima lakae lo nembo teyai. Yakamato wuane nembo teyama lo Taitasa lamawuato, balana mini epene mo pale laya yai-kola, bala nanima atemanga epoto, nanima langea. Langea-kola, Goteto nanimana mini epene mo pale laya yane okonena, namba epele wete eyo. \s Nanimato Wandakali Mindi Minu Koya Napema Leane Oko \p \v 8-9 Wamba nambato yakamana pepa peyo epe lewa okomane yakamana mini mo kenda piya ewa nembo toto, nambapi mini kenda ewa. Wuane tekeko, pepa peyo epe lewa okonemane mee ole alu mindiki angu yakamana mini mo kenda piya ewa nembo toto, andipa namba mini kenda naene, epele eyo. Nambato yakamana mini mo kenda piya ewa okonena, namba epele naeyo. Jia. Matili nanima yakama ateyainga epoto, kenda-pene mindi yakama gulumane nembo toto, nambato yakamana pepa okone peyo epe lewa. Nambato wuane pewa okomane Goteto yakamana mini mo kenda piya ya-kola, yakamato yamapane peke leai. Tene okonena, namba epele eyo. \x * \xo 7:8-9 \xt 2Ko 2:1-4\x* \p \v 10 Yuu okona kenda-pene tupamane wandakali mindina mini mo kenda piya wato, bala ome laya alane tekeko, Goteto wandakali mindina mini mo kenda piya eya-kola, wandakali okone bala yamapane peke lalane. Yamapane peke leya-kola, Goteto wandakali okone bala molo-peke lalane. Tene okonena, wandakali mindi bala yamapane peke leando, matili balato nembo tolo-peke loto, wamba namba yamapane peke lewane okonemane kopeta pewa nembo natolo-peya. Jia. \x * \xo 7:10 \xt Mt 27:3-5; Ip 12:16-17\x* \p \v 11 Nambato yakamana pepa peyo epe lewa okomane Goteto yakamana mini mo kenda piya ya-kola, yakamato yamapane peke loto, mana epene kambua miniyama nembo talapape. Wamba akali yakama towa atu atalane okonemane mana koo wete mindi minalane lo pepa peyo epe lewa okone yakamato dii lo andoto, bala towa yataka yainipia. Koo tene mindi yakamanga yolane nembo toto, yakamato Gote ando yuku yainipia. Akali okonemane mana koo mineane okone konda yakale nembo toto, yakamato kenda-pene minditupa balanga yata yainipia. Dee, yakamato namba towa nembo mindiki palu atamakale nembo toto, namba andaima lakae lo nembo teainipia. Yakamato mana epene utupane pitaka mineaini okonemane akali okonena koo tene yane okonena mindi yakamanga pata naeya lo andawa leainipia. \p \v 12 Akali mana koo minu ateane okonena mana koo oko mo tika puyale yandopi, akali bala minu koyane oko moyoyale yandopi, piape okone-lapona mindi pukale nembo toto, nambato yakamana pepa okone peyo epe nalewa. Jia. Gotena wenonga yakamato nanima towa epelewa yamapane yo ateyai oko yakama tane andalapale nembo toto, nambato yakamana pepa okone peyo epe lewa. \p \v 13-15 Andipa yakamato nanima towa epelewa yamapane yo ateyai okone andoto, nanima mini epene palu ateyama. Wamba Taitasa bala yakama ateyainga epoyale atoto, nembo kambua tea-kola, nambato yakamana gene tupa laiyu loto, yakamato mana epene tupa minalaini lo bala lamaewa. Bala yakama ateainga epea-angi, yakamato bala yuku amawua, balato pii lola tupa watamakale nembo toto, wayu epeleya lo, bala lameainipia. Balato mangene minditupa piyapa lea-kola, yakamato pii balato leane tupa ale wato, mangene utupane peainipia. Wamba yakama pitaka-mane wuane pua, balana mini epene mo pale laya yai-kola, andipa balato yakamana mana epene utupane nembo tolo-peke loto, epele wete eya-kola, nanimapi epele wete eyama. Balato yakamana mana epene utupane nembo tolo-peke loto, yakama towa wayumane epelewa yamapane yo ateya. Wamba nanimato pii enene tupa angu yakama langema okoni. Wuane pua teke, nanimato yakamana gene tupa laiyu loto, yakamato mana epene tupa minalaini lo Taitasa lamaema-kola, nanimana pii okone enene gulea. Yakamato mana epene utupane mineai-kola, namba yala naewa. \p \v 16 Andipa namba katulo yakamanga wayumane tungi peyo atolo-peyawa ya lo nembo toto, epele wete eyo. \c 8 \s Muni Kambua Mo Yomowa Mai-yapale Leane Oko \p \v 1 Amene imalini yame, Goteto Masetonia potopinjia okona sosa ateyai tupa ondowa moya-kola, utupane-mane mangene mindi peaini lo nanimato yakama langeyama. \x * \xo 8:1 \xt Lom 15:25-27; 2Ko 9:1-2\x* \v 2 Wamba kenda-pene andane wete mindi wandakali utupanenga epea-kola, utupane yakama koo tipia wetete ateai. Kenda-pene utupanenga epeane okonemane utupane mandeke peane tekeko, Goteto utupane ondo wato moya-kola, utupane yakama epele wete wato, Jutiya disitiki okona Kitisene wandakali tipia tupa moya-makale loto, muni kambua mo yomo yai. \p \v 3-5 Utupane-mane muni minditupa mo amunguli pipiai lakae lo nanimato nembo tema pua angu mo amunguli napeai. Jia. Utupane-mane Gotena nembo-tene oko wato minuto, wamba ini yakama tane Akali Andane oko mawuato, lapone gulo yakama tane nanima aposolo akali tupa geai. Giyu, ole kambuanga utupane-mane nanima tee loto, nanimato Kitisene wandakali tipia tupa moya-makale. Yakamato atu yalua lalapa lo nanima langeai. Nanimato atu yalua lema-kola, yakama tane-mane muni katulo mo amunguli pulane tupa pitaka mo yomo wato, muni minditupa tako pua mo amunguli peainga andewane lo nambato yakama langeyo. \p \v 6 Wamba Taitasa bala Kotini tane wandakali yakama towa atu ateai-angi, balato yakama languato, yakamato muni minditupa mo amunguli piyapale lea okoni. Wuane lalu, balato yakamana tombenenga piape okone tewa mina ika lea okoni. Andipa Masetonia tane Kitisene wandakali tupamane muni kambua mo amunguli peai-kola, yakamatopi piape okone pikoyo piyapale nembo toto, Taitasato yakama moyakale loto, nanimato bala lamaiyama. \p \v 7-9 Wamba nanimana Akali Andane Jisasa Kataisa bala yuu okona naepene, ati kenga atea-angi, bala amango mindi ateaipia. Wuane tekeko, yakama amango gulo atalapale nembo toto, balato Kotini tane wandakali yakama ondowa moyoto, akali tipia mindi guleane. Balato wuane peane nembo toto, yakamato balanga wayumane tungi peyoto, balana piape pima lakae lo nembo talaini. Yakamato mana kambua andoto, balana pii oko wandakali waka tupa kuai lo lamai-yaini. Yakamato nanima towa wayumane epelewa yamapane yo atalaini. Yakamato mana epene utupane pitaka kuai lo minalaini pua teke, yakamato wandakali waka tupa ondowa moyoto, muni kambua mo yomo alu, mai-yapale leyama. Yakamato wuane piyapale lo, nambato yakama langeyo nayu naleyo. Jia. Mee, yakamatopi wandakali yangone tupa towa wayumane epelewa yamapa yo ateyaipe, ata napeyaipe lo, nambato andokale nembo toto, Masetonia tane tupamane muni kambua mo amunguli puato, wandakali tipia tupa mayaini lo nambato temane okone yakama langeyo. \x * \xo 8:7-9 \xt 1Ko 16:1-2; Mt 8:20; Pl 2:6-7\x* \p \v 10 Ee ana wamba ataima okona Kotini tane wandakali yakamato piape okone pima lakae lo nembo toto, wamba ini bulupane tewa peai okoni. Wuaneko, andipa nambato leyo pua yakamato peaindo, mana okonemane yakama moyolo-peya lo nambato yakama langeyo. \p \v 11-12 Minditaka mindi wandakali mindi balanga nayola-kola, balato minditaka nayolane okone maiyakale lo Goteto nembo natalane. Jia. Wandakali mindinga minditaka mindi yola-kola, balato okone mauwakale nembo toto, maiyando, Goteto wandakali okonena mana okone andoto, katu ya lo nembo talane. Tene okonena, wamba yakamato piape okone tewa pima lakae lo nembo teaini pua teke, andipa minditaka yakamanga eya tupamane piape okone pikoyo pimakale nembo toto, pikoyo piyapape leyo. \x * \xo 8:11-12 \xt Mk 12:43-44\x* \v 13 Wandakali tipia tupa kuai lo ateakale nembo toto, yakamato minditaka kambua utupane mawua atolai-kola, yakamanga minditaka jia yakale atalapale nambato naleyo. Jia. Yakama tanepi, wandakali tipia tupapi, yakama pitakanga minditaka atutu yakale loto, yakamato minditaka mo amunguli puato, utupane maiyapape leyo. \p \v 14-15 Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, wamba Isatale tane wandakali yangi-mane tomo gene mana lene mindi kambua mo yomo yaini tekeko, matili wandakali utupanenga tomo akenane nayaepia layene eya. Isatale tane wandakali yangi-mane tomo mee aŋalapo teke mo yomo yaini tekeko, matili wandakali utupanenga tomo jia nayaepia. Jia. Tomo kambua mo yomo yaini wandakali tupapi, tomo aŋalapo mo yomo yaini wandakali tupapi, utupane pitakana tomo atutu yaepia layene eya. Wuane pua teke, andipa yakama tanepi, wandakali tipia tupapi, yakama pitakanga minditaka yola tupa atutu yakale nembo teyo. Matili Kotini tane wandakali yakamanga minditaka jia yola-angi, wandakali waka tupamane minditaka kambua yakamanga yola tupa tale puato, minditupa yakama geakale. Wuane nembo toto, andipa Kotini tane wandakali yakamato yakamana minditaka kambua eyai tupa tale puato, minditupa wandakali tipia tupa maiyapape. \x * \xo 8:14-15 \xt Ek 16:18\x* \s Poloto Akali Tepo Epeakale Leyama Leane Oko \p \v 16 Nanimato yakama moyaima lakae lo nembo talamane pua, Taitasato yakama moyauwa lakae lo nembo teakale nayuto, Goteto balana nembo-tene oko mina ika leane oko andoto, nanimato Gote ando wayu pele leyama. \v 17 Goteto Taitasana nembo-tene oko mina ika lea-kola, bala tane yakama moyolo puwa lakae lo nemboto atea. Tene okonena, nanimato Taitasa nimbato Kotini tane wandakali tupa moyolo peke lolape lo tipa pema-angi, balato peke lauwa lakae lo nembo teyo lea. \p \v 18-21 Masetonia potopinjia okona atalaini Kitisene tupamane Jutiya disitiki okona atalaini Kitisene tipia tupa ondowa moya-makale nembo toto, muni kambua mo yomo yaini tupa nanima guato, malu pulupape leai. Wuane leai-kola, nanimato Akali Andane okona gene oko laiyu lamakale nembo toto, wandakali utupane moyaima lakae lo nembo teyama oko andawa loyale, piape okone pua ateyama. Nanimato muni okone kuai lo ando ateyama oko Goteto andeya tekeko, mindimane koo tene mindi nanimanga yata wato, nanimato muni okone kopeta ando ateyai lolane nembo toto, Masetonia tane Kitisene tupamane akali mindi makimi loto, bala nanima towa atu epoko pua ateakale leai. Amunguli pitane tupa pitaka-mane akali okonena gene oko laiyu loto, balato Gotena pii oko kuai lo langiyane lalaini. Nanimato bala Taitasa towa atu yakama ateyainga epeakale leyama. \p \v 22 Nanimato Kitisene akali yangone waka mindi akali okonelapo towa atu epeakale leyama. Ole kambuanga nanimato bala makande pua andeyama-kola, balato Gotena piape piwua lakae lo nembo talane. Andipa yakamato Jutiya disitiki okona atalaini Kitisene tipia tupa moyoyale muni kambua mo yomo olopeyai nembo toto, balato yakama moyolo ipuwa lakae lo nembo teya. \v 23 Yakamato Taitasa andeyaini. Yakama moyoyale, balato namba towa potomane loto, piape mindiki okone teke piyane. Amunguli pitane tupamane akali okonelapo piape pulu peakale leai-kola, akali okonelapo-mane Kataisana gene oko laiyu loto, Gotena piape pua atalapele. \p \v 24 Nanimato Kotini tane Kitisene yakamana gene tupa laiyu loto, yakamato wandakali yangone tupa towa epelewa yamapane yo atalaini lalamane-ko. Amunguli pitane waka tupamane yakamana mana okone andolai-kola, nanimato enene leyai oko andeakale nembo toto, yakamato akali tepo utupane towa epelewa yamapane yo ateyai oko andawa lalapape. \x * \xo 8:24 \xt 2Ko 7:13-15\x* \c 9 \s Minditaka Epelewa Maiyapape Leane Oko \p \v 1-2 Ee ana wamba ataima okona Akaya potopinjia tane wandakali yakamato Gotena wandakali tipia Jutiya disitiki okona atalaini tupa moya-makale loto, muni minditupa mo yomo aima lakae lo nembo teai oko nambato andewa. Andalu, nambato Kotini tane wandakali yakamana gene oko laiyu loto, ee ana wamba ataima okona Akaya potopinjia okona wandakali tupamane piape okone tewa pimakale nembo toto, mandeke pua atapiai lo Masetonia potopinjia tane wandakali tupa lamaiki pua atewa. Nambato pii okone wandakali utupane lamaiki pua atewa-kola, wandakali utupanena kambua-mane pii okone ale wato, Gotena wandakali tipia tupa moya-makale loto, muni minditupa mo yomo aka pua ateai. Kotini wandakali yakamato piape okone pimakale nemboto ateyai-kola, nambato yakamana pepa oko peyo epe loto, piape okonena pii kambua langulane tene mindi ata napeya. \x * \xo 9:1-2 \xt 2Ko 8:1-9\x* \p \v 3-5 Wamba yakamato muni minditupa mo yomo wato, mai-makale leai-kola, nambato yakamana gene tupa laiyu loto, yakamato wuane pulupeyai lo Masetonia potopinjia okona tane wandakali tupa lamai-yawane. Matili namba yakama ateyainga epolowa-angi, Masetonia tane akali minditupa atu epemando, utupane-mane yakamana mana andolopeyai. Okone angi, yakamato muni mo yomo naene, mee ateaini yando, nanimato yakamana gene tupa laiyu loto, pii leyama okone owato pii lene gulolo-peya. Owato pii lene gulola-kola, nanimato yakamanga tungi peyo ataima nembo toto, yala oloma-kola, yakamapi yala olaini. Nanimapi, yakamapi, yala olomane nembo toto, nanimato yakamana gene tupa laiyu leyama pua teke, yakamato piape okone piyapale leyama. Nambato pii taimane lolowa-kola, yakamato mini kenda wato teke, muni okone mo yomo yaindo, mana okone katu nalolo-peya. Yakamato muni okone epelewa mo yomo alapale nembo toto, nambato amene minditupa-mane Kotini tane wandakali yakama wamba ini moyolo epeakale lauwa. \p \v 6 Andipa yakamato wua lo nembo talapape. Wandakali mindimane ee aŋako mindi yandeando, balato tomo aŋako teke mandulu-peya. Akali mindimane ee andane mindi yandeando, balato tomo kambua teke mandulu-peya. \x * \xo 9:6 \xt Man 11:24-25\x* \v 7 Wuaneko, wandakali mindimane minditaka mindi mai lo ayia ola-kola, wandakali waka mindimane mini kenda wato, minditaka mindi maiyando, Goteto mana okone andoto, epele na-olopeya. Wandakali mindimane minditaka mindi epelewa maiyando, Goteto mana okone andoto, epele olopeya. Tene okonena, yakama pitaka mindiki-mindiki lo, muni aki-tupi mauwakalepe nembo toto, oko-tuma mauwakale lo epele wato maipe-pene. \p \v 8-9 Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, akali mindimane eenga tomo waini tupa papaka lalane pua, balana minditaka yalane tupa tale puato, wandakali tipia tupa moyo, kambua minditupa maiyane layene eya. Balana mana tika-pene okone matili-matilipi yapowa yolopeya layene eya. Wuane pua teke, yakamatopi minditaka kambua yatawa atoto, piape epene tupa pitaka piyapale loto, Goteto minditaka epene tupa pitaka yakamanga katulo gulupeya. \x * \xo 9:8-9 \xt Sam 112:9\x* \v 10 Yakamato ee mindi yandalapale nembo toto, yakamana eenga tomo waini yandolane kambua tupa ateakale lalu, yakama tomo nalapale gulupeya teke. Balato yakama minu tai laya ola-kola, yakamato mana epene tika-pene kambua tupa wato minulu-peyai. \x * \xo 9:10 \xt Ais 55:10\x* \p \v 11-12 Jutiya disitiki tane wandakali tipia tupa moyoyale, yakamato minditaka maulai-kola, utupane-mane okone mialu, ole kambuanga Gote ando wayu pele lolopeyai. Tene okonena, yakamato wandakali tipia tupa wayumane moyalapale nembo toto, Goteto minditaka kambua yakama gulupeya. Gula-kola, yakamato wandakali tipia tupa moya-makale nembo toto, minditaka nanima geaindo, nanimato okone wandakali tipia utupanenga maluma-kola, utupane-mane Gote ando wayu pele lolopeyai. \x * \xo 9:11-12 \xt 2Ko 1:10-11; 4:13-15\x* \v 13 Yakamato Kataisana pii layene epene oko ale wato, bala yakamana Akali Andane ateya loto, balana pii oko wato minuto, minditaka kambua wandakali utupanengapi, wandakali tipia waka tupapi, utupane pitakanga mai-yaindo, wandakali utupane-mane yakamana mana epene okone andoto, Gotena gene oko laiyu lolopeyai. \p \v 14 Goteto Kotini tano okona tane Kitisene wandakali yakama ondo wete wato moyola-kola, yakamato Jutiya disitiki okona ateyai Kitisene tipia tupa moyolo-peyai. Moyolai-kola, utupane-mane yakama epele wete wato, Goteto yakama ondo wato, wayumane moyo ateakale lo pote lolopeyai. \v 15 Goteto yakama ondo wete wato, wayumane moyo atalane mana okone petesene epene wete mindi guleya-kola, nanimato balana mana okone wua pene eya lo katulo laa yiake napiyamane. Goteto nanima wayumane wete ondowa moyalane nembo toto, nanimato bala ando wayu pele lamakale. \c 10 \s Poloto Piape Kuai Lo Piyamane Leane Oko \p \v 1-2 Wandakali minditupa-mane namba anda napi loto, Polo bala yuu tepanda tupana atoto, yuku naene, pii langeyo nayu loto, nanimana pepa tupa peyo epe lalane tekeko, nanima towa atu ateyama-angi, bala nanimana napinga gulo atoto, pii tenga-mane lalane lalaini. Wamba Kataisa bala wuane pua teke, wandakali tupa towa tambo lo atoto, utupanena napinga gulo ateaipia. Tene okonena, nambato yakama towa atu atoto, balana mana okone wato minalawane. Kotini tane wandakali yakamana minditupa-mane aposolo akali nanimana mana okone andoto, nanimato mee yuunga wandakali tupana nembo-tene oko wato minuto, piape piyaini nembo talaini. Matili namba dee lapone Kotini tano okona epolowa-angi, wuane nembo talaini wandakali yakama nambato pii lolowa okomane yango apolowane. Tika ando atalapape lo andipa namba Poloto yakama langeyo nayu leyo. \x * \xo 10:1-2 \xt 1Ko 2:3; 4:21\x* \p \v 3 Enene, nanima yuu okona ateyama tekeko, nanimato yuunga wandakalina mana tupa wato minuto, yanda na-piyamane. Jia. \v 4-5 Yuu okona akali tupamane yanda, yandate ima awua atoto, yanda piyaini tekeko, nanimato wuane na-piyamane. Jia. Nanimato Gotena pii tai-lene oko loto, bala towa yanda-pene wandakali tupa towa yanda piyamane. Wandakali yangi-mane Gotena mana mia-makale nembo talaini tekeko, wandakali utupane-mane Gotena mana mia napeakale nembo toto, Gote towa yanda-pene wandakali tupamane yakama tanena gene tupa laiyu loto, owato pii kambua lalaini. Owato pii lalaini mana okone utupanena lome tai gulo yoto, Gotena mana molane asia oko pai leya-kola, nanimato Gotena pii tai-lene oko loto, lome tai okone keao lalamane. Nanimato lome okone keao loto, wandakali utupane yakama tanena nembo-tene oko wato mina napene, Kataisana pii oko wato mineakale lalamane. \x * \xo 10:4-5 \xt Ep 6:13-17\x* \v 6 Kotini tano okona tane wandakali yakamato Kataisana pii oko kuai lo wato minu atalapale lo nanima maliyo atema. Yakamato wuane pulai-angi, matili wandakali minditupa-mane balana pii tanga leaindo, nanimato kenda-pene mindi utupanenga yatamakale lo mandeke pitawa ateyama. \p \v 7-9 Yakama yuku alapale loto, nambato yakamana pepa tupa peyo epe leya lo yakamato nembo na-talapape. Jia. Wamba Akali Andane okomane balana piape oko nanima gea-angi, nanimato wandakali tupa minu koyalapale lo balato nembo natea. Jia. Nanimato wandakali tupa minu tai laya alapale nembo toto, balato piape okone nanima geane. Tene okonena, nambato nanimana gene tupa laiyu loto, Akali Andane okomane piape okone nanima geane lewando, namba yala naolo-peyawa. Jia. Akali mindi bala tane Kataisana yame ateyo nembo teando, bala Kataisana yame atalane pua teke, nanimapi Kataisana yame ateyai nembo tape-pene. Kotini tano tane wandakali yakamato okonetaka tupa wayumane nembo talapape. \x * \xo 10:7-9 \xt 2Ko 13:10\x* \p \v 10 Enene, wandakali minditupa-mane nambana mana oko andoto, wua lalaini: Poloto pii langeyo nayu loto, nanimana pepa tupa peyo epe lalane tekeko, bala epo atoto, kuati minalane. Bala nanima towa atu atoto, Gotena pii lolane mana anda napene atoto, pii kuai lo na-lalane lalaini. \v 11 Wuane lalaini wandakali utupane-mane wua lo nembo tape-pene: Andipa nanimato yuu waka mindinga atoto, yakamana pepa oko peyo epe loto, mangene mindi yakamanga pimakale leyama oko matili yakama ateyainga epoto, pulu-peyama. \p \v 12-14 Nanimato wuane pulu-peyama leyama okomane nanima towa yuu tombo yene oko kalo puato, akali waka mindina yuu okona poto, piape napeyama. Jia. Wamba Goteto yuu eya tupa pitaka yapa lo tale puato, tombo mindi nanima geane. Yakamana tano oko tombo Goteto nanima geane okona anda-pangosa eya-kola, nanima wamba ini bulupane yakama ateaini okona epoto, Kataisa andayo pii layene epene oko yakama langema. Nanimato wuane pemane lo nanimana gene tupa laiyu lolo-peyama tekeko, tombo Goteto nanima geane okone kalo puato, nanimana gene oko laiyu wete nalolo-peyama. Jia. Nanimato wuane napulu-peyama tekeko, owato aposolo akali tupamane wuane piyaini. Utupane-mane yakama tane kopeta yapa lo tale puato, yakama tanena mana tupa epene wetete eyai nembo teyai. Wuane nembo toto, yakama tane wandakali epene wetete ateyama loto, yakama tanena gene tupa laiyu lalaini. Nanima tane akali utupane towa mandeke puato, nanimapi akali okonepene teke ateyama lo nanima tanena gene tupa laiyu nalolo-peyama. Jia. \x * \xo 10:12-14 \xt Lom 12:3-5\x* \p \v 15-16 Nanimato Gotena pii layene epene oko Kotini tano okona tane wandakali yakama wamba ini bulupane langema tekeko, owato aposolo akali tupamane tombo Goteto nanima geane oko kalo piyu, yakama ateyainga epeainipia. Epoto, piape nanimato wamba pemane oko yakamato pene gulo mee mo ata wato, yakama tanena gene tupa laiyu lalaini. Utupane-mane wuane piyaini tekeko, nanimato tombo Goteto nanima geane okone kalo puato, akali waka mindina yuu okona poto, piape balato wamba peane oko nanimato pene gulo mee mo ata wato, nanima tanena gene tupa laiyu na-lalamane. Matilipi, nanimato wuane napimakale. Nanimato Kotini tane wandakali yakamana masianesa-tole yuu waka eya tupana poto, Gotena pii layene epene oko yuu utupanena tane wandakali tupanga lamaima lakae lo nembo teyama. Matili nanimato wuane pimakale nembo teyama tekeko, andipa nanimato piape Goteto nanima geane oko puato, yakamana bilipi oko minu tai laya wato, yakamana tombenenga piape kambua pima lakae lo nembo teyama. \p \v 17-18 Akali mindimane bala tanena gene oko laiyu leando, balana gene andane nayolopeya. Jia. Akali Andane okomane akali mindina gene oko laiyu leando, akali okonena gene andane yolopeya. Tene okonena, akali mindimane bala tanena gene oko laiyu nalape-pene. Jia. Balato Akali Andane okona gene oko laiyu lape-pene. \x * \xo 10:17-18 \xt 1Ko 1:30-31; 4:3-4\x* \c 11 \s Utupane-mane Yakama Minakasa Olaini, Waiwa Ando Atalapape Leane Oko \p \v 1-4 Goteto wandakali pitaka Kataisana pangosa atapiai lakae lo nembo talane pua teke, nambato Kotini tane wandakali yakama Kataisana pangosa atapiai lakae lo nembo tewa. Wamba yakama wana mapokae mana koo mina napene pitiyane okonepene gulo ateai-kola, nambato yakama Kataisana wetene gulo pitiyapale lata alu, Gotena pii layene epene oko yakama langewa. Langewa-kola, yakamato pii okone ale wato, Oli Sipitisa oko meaini tekeko, matili owato aposolo akali mindi bala yakama ateyainga epoto, balato pii layene epene waka mindi yakama languato, Jisasa bala akali mindi-pene ateane lea. Wuane lea-kola, yakamato sipitisa waka mindi moto, balato piape okone pua ateakale lo yakamato ando kondeai. Tene okonena, wamba Satane bala wai wato, etulu mindi gulo atoto, wanda Ipi minakasa yane pua teke, owato aposolo akali okonemane yakama minakasa olane lo namba yuku eyo. Balato yakama minakasa yando, yakamato Kataisa angu minatawa atalaini mana oko awua tepa alu, owato aposolo akali okonena yame atolopeyai. Tene okonena, yakamato wuane na-piyapale nembo toto, andipa namba nembo napalene gulo atoto, namba tanena gene oko laiyu loto, pii mindi yakama langukale nembo teyo. Nambato wuane pula lo yakamato ando kondeyai pua teke, ando kondalapape leyo. \x * \xo 11:1-4 \xt Ep 5:25-27; Jen 3:4,13; Ga 1:7-10\x* \p \v 5 Owato aposolo akali utupane-mane yakama tanena gene tupa laiyu loto, yakama tane aposolo akali epene wetete ateyama lalaini tekeko, namba akali utupanena aŋa napinga ata napeyo nembo teyo. \x * \xo 11:5 \xt 1Ko 15:10; 2Ko 12:11-12\x* \v 6 Nambato pii kuai lo lalawanepe, kuati minu lalawanepe lo, nambato wayumane nembo nateyo tekeko, nambato mana kambua wete moto, owato aposolo akali utupane sia minalawane loto, ole dindi lo nanimato yakamanga andawa langema. \x * \xo 11:6 \xt 1Ko 2:1-2,13\x* \p \v 7-9 Wamba namba Kotini tane wandakali yakama towa atu atema-angi, nambanga minditaka jia ya-kola, atewa tekeko, nambato Kotini tane wandakali yakamana mindikipi mindi kenda-pene mindi gii napewa. Jia. Masetonia potopinjia okona Kitisene akali minditupa epoto, nambanga minditaka jia yane tupa mee geai. Nambato Kotini tane wandakali yakama moyoyale, Gotena piape pukale nembo toto, Masetonia Kitisene utupanena minditaka namba mee geaini tupa mewa okonena, nambato utupanena minditaka tupa pake gulo mewa leyo. Nambato Kotini tane wandakali yakama minaiyu lokale nembo toto, namba tane akali gene nayene gulo atoto, yakamato yole namba giyapa nalewa. Wuane nalene, nambato Gotena pii layene epene oko yakama mee langu atewa okone mana koo wete mindi guleape. Jia. Nambato kenda-pene mee aŋakopi mindi yakama gii napukale nembo toto, yakamato yolepi mindi giyapa nalene, Gotena pii layene epene oko yakama langu atewa. Matilipi, nambato kenda-pene mee aŋakopi mindi yakamanga gii napukale lo namba tane tika ando atokale. \x * \xo 11:7-9 \xt 1Ko 9:18; Pl 4:15-16; 2Ko 12:13\x* \p \v 10 Yakamato yole namba giyapa nalene, nambato Gotena pii layene epene oko yakama langewa loto, namba tanena gene oko laiyu lokale. Kataisana pii enene oko nambanga eya-kola, nambato pii enene oko loto, wuane leyo. Tene okonena, Akaya potopinjia okona yuu tupa pitakana wandakali ateyai tupana mindikipi mindimane Polo nimbato owato pii lele oko kondaa loto, namba tanena gene oko laiyu lolane asini okone katulo pai nalolo-peya. \p \v 11 Wamba nambato Gotena pii layene epene oko yakama langu atewa-angi, yakamato yole namba giyapa nambato katulo lewa-yale tekeko, nambato wuane nalewa. Anu peakale nambato wuane nalewape. Nambato yakama towa epelewa yamapane yo ata napewa mambele, nambato wuane nalewape. Jia. Nambato yakama towa epelewa yamapa yo ateyo oko Goteto andeya. \p \v 12 Owato aposolo akali tupamane yakama tanena gene tupa laiyu laima lakae lo nembo toto, nanima aposolo akali waka tupana mana tupa pitaka wato minuto, Gotena piape piyamane lalaini. Utupane-mane wuane lolaini asini oko pai lokale nembo toto, andipa nambato Gotena pii layene epene oko yakama mee langu atoto, yakamato yole mindi namba giyapa na-lalawane pua, matilipi wuane teke pukale. \v 13 Owato aposolo akali utupane-mane wandakali waka tupa minakasa oyale, yakama tane Kataisana aposolo akali enene ateyama lalaini. \p \v 14 Akali utupane-mane wuane lalaini okone ale wato, yakamato moko nalape-pene. Jia. Satane bala tane wandakali tupa minakasa oyale, enjole tii-pene mindi gulo epalane. \v 15 Wuaneko, Satanena piape akali tupamane wandakali tupa minakasa oyale, mana tika-pene tupana piape akali tupa gulo atoto, Gotena piape piyaini oko nembo toto, nanima moko nalape-pene. Jia. Andipa akali utupane-mane mana koo tupa minuto, piape pua ateyai okonena, matili akali utupane yakama yole koo teke molopeyai. \s Poloto Kenda-pene Kambua Awua Atewa Leane Oko \p \v 16-19 Wandakali kambua-mane yuu okona mana tupa wato minuto, yakama tanena gene tupa laiyu lalaini. Owato aposolo akali tupamane mana okone wato minuto, nembo napalene gulo atoto, yakama tanene gene tupa laiyu lalaini. Wuane peyai-kola, Kotini tane wandakali yakama wai-ene ateyama nembo toto, utupane-mane wuane peakale lo ando kondalaini-ko. Nambatopi namba tanena gene oko laiyu lokale. Nambato Akali Andane okona mana oko wato mina napene, mee nembo napalene gulo atoto, nambana gene oko laiyu lokale. Nambato pii mindi wamba lalo okone teke dee lapone leyo. Wandakali mindikipi mindimane namba nembo napalene ateya nembo natape-peneko. Yakamato namba akali nembo napalene mindi ateya nembo teaindo, okone katu tekeko, nambana gene tane mee teke laiyu lokale lo yakamato ando kondalapape leyo. \p \v 20 Owato aposolo akali ateyai utupane akali gene yene ateyai lo yakamato andalapale nembo toto, utupane-mane mangene minditupa peyai-kola, utupane-mane wuane peakale lo, yakamato ando kondalaini. Utupane-mane Kotini tane wandakali yakama minakasa wato, yakamana minditaka eya tupa pitaka mia koyo peyai-kola, utupane-mane wuane peakale lo, yakamato ando kondalaini. Owato aposolo akali tupamane yakama yole gii napiyaini. Jia. Yakamato utupanena katapusa piape pua atalapale loto, utupane-mane yakamana lee-inganga peleyai-kola, utupane-mane wuane peakale lo, yakamato ando kondalaini. \p \v 21 Nanima akali tambo gulo atoto, mana utupane mina na-piyamane lo nambato yala ape-penepe. Jia. Owato aposolo akali utupane-mane yakama tane akali epene wete ateyama nembo toto, yakama tanena gene tupa laiyu leyai-ko. Nambapi akali okonepene ateyo lo namba tanena gene oko laiyu lokale. Namba nembo napalene, kee ene gulo atoto, wuane leyo. \x * \xo 11:21-22 \xt Pl 3:5\x* \p \v 22 Owato aposolo akali utupane-mane yakama tanena gene tupa laiyu loto, nanima Iputu yame ateyama lalaini. Nambapi Iputu yame ateyo. Akali utupane-mane yakama Isatale tane akali ateyama lalaini. Nambapi Isatale tane akali mindi ateyo. Akali utupane-mane yakama Apatakamena mandiyene yame ateyama lalaini. Nambapi Apatakamena mandiyene yame ateyo. \p \v 23 Utupane-mane yakama tanena gene tupa laiyu loto, Kataisana piape piyamane lalaini. Wuane leyai-kola, akali nembo napalene mindimane pii lalane pua, namba tanena gene oko laiyu loto, nambato Kataisana piape kambua puato, akali utupane sia minalawane leyo. Nambato utupane sia minuto, yuu kambuanga poto, Kataisana piape oko tailo wete pua atewa-kola, ole kambuanga gapomane okomane namba andi lea. Ole kambua wete akali minditupa-mane namba minu peleai. Dee, ole kambuanga namba omape-pene gulo atewa. \x * \xo 11:23 \xt Ap 16:23\x* \v 24 Gii waka-waka yaunga Juta yame akali minditupa-mane namba kunju-mane ole (39) paiyasa teponga pilisa peleai. \x * \xo 11:24 \xt Lo 25:3\x* \p \v 25-26 Gii waka-waka tepoainga akali minditupa-mane namba kelewa kanda-mane ole kambuanga pelea. Alu mindi akali minditupa-mane namba peyo ome loyale, ana-mane peleai. Ole kambuanga namba asia luu tupana peyo-kola, kenda-pene minditupa nambanga epalane. Ole kambuanga namba sipinga pitiyu, ipa solewata angini andane okona tokonga puku pewa. Pewa-kola, ole tepoainga sipi namba pitiyu pewane tupa koyaka pea. Alu mindi sipi namba pitiyu pewane oko koya-kola, utulu otongapi, nambato ita palaŋa mindi minatawa atoto, ipa solewata okona petewa-kola, ipa angini andane okonemane namba awua epoko pea. Namba ipa epo pene andane tupa kalo peyo-kola, ole kambuanga ipa epo pene tupamane namba awua pupe-pene gulalane. Ole kambuanga pake nene akali tupamane namba minu koyoyale piyaini. Owato Kitisene amene tupapi, Juta yamepi, yame waka tupapi, utupane pitaka-mane namba minu koyo-yale piyaini teke. Namba tano mindina atewa-kolapi, wandakali napalene yuu mindina epo peyo-kolapi, ipa solewata tokonga epo peyo-kolapi, kenda-pene utupane nambanga epeya-kola, namba omape-pene gulo atalawane. \x * \xo 11:25-26 \xt Ap 9:23; 14:5,19; 16:22\x* \p \v 27 Ole kambuanga utulu namba limu napalene, piape kambua tupa ayiawa pua atalawane. Dee, ole kambuanga tomo, ipapi nolane naeya-kola, namba nonowa atalawane. Alu minditupa nambana umbaininga pulane tona epene mindi naeya-kola, namba upa wa atalawane. \v 28 Kenda-pene waka minditupa nambanga epalane teke. Kenda-pene utupane pitakana tako puato, ole dindi lo nambato anu puato, sosa ateyai tupa pitaka wayumane moyo ando atokalepe lo nembo kambua talawane. \v 29 Dee, Kitisene wandakali mindi tai nalene ateando, nambato bala ondo wato, nambapi tai nalene gulo atalawane teke. Wandakali yangone mindimane mana koo mindi mineakale nembo toto, wandakali waka mindimane bala mo piya yando, nambato yataka alawane. \p \v 30-33 Wamba namba Damasakasa tano okona atewa-angi, kiŋi Aletasa okona gapana okomane namba andi lokale nembo teaipia. Wuane nembo toto, balato ami yanda yene minditupa lamawuato, yakama poto, tano okona lome andane mapu pitane atene okonena asia lomba eya tupana atoto, Polo epolane lo andatawa atalapa leaipia. Wuane lea-kola, namba tane moyolane tai-lene mindi nambanga nayane tekeko, Kitisene amene minditupa-mane eyaka luu mindi basaketa nuu andane mindina andi leai-kola, namba basaketa nuu okonena petewa. Petewa-kola, amene utupane-mane eyaka luu okone minatawa atoto, namba tano okonena lome kenga okona windowa asia mindina takita peakale loto, namba basaketa nuu okonena piti-pata tenga-mane yuunga tepa yai-kola, namba palaka pewa. Wuaneko, mindina gene oko laiyu lape-pene guleando, Goteto tai-lene mindi nambanga nayane lo namba andawa lalu, namba moyane loto, nambato balana gene oko laiyu lokale. Nambato pii enene leyo oko nanimana Akali Andane Jisasana Ayiane Gote balato andeya. Matili-matilipi nanimato balana gene angu laiyu lamakale. \x * \xo 11:30-33 \xt Ap 9:23-25\x* \c 12 \s Poloto Limu Tale-tale Gulo Minditaka Andeane Oko \p \v 1 Wandakali mindimane bala tanena gene oko laiyu lalane mana okonemane wandakali mindi moya napiyane tekeko, namba tanena gene oko laiyu lape-pene guleya. Wuaneko, wamba namba limu tale-tale gulo andewa-kola, Akali Andane okomane balana pii too pitane yene minditupa nambanga andawa leane loto, namba tanena gene oko laiyu lokale. \v 2-4 Wamba namba limu tale-tale gulo andewa-kola, Goteto Kitisene akali mindi lamo atu ati kenga wetete yuu epene Patandaisa lene okona pulu, peke lea. Andipa mali ingasa peya-kola, ateyama. Akali okone ati kenga umbaini ata-pata pulu-peke leape, pee, umbaini yakale, tandini angu pulu-peke leape lo nambato nembo nateyo. Goteto andeya. Akali okone ati kenga pea-angi, balato pii mindi ale yane tekeko, Goteto bala lamawuato, nimbato pii okone wandakali mindikipi mindi lamai napipe lea. Wuane lea-kola, akali okonemane pii okone wandakali waka mindikipi mindi katulo lamai napea. Jia. \p \v 5 Nambato akali okonena gene oko laiyu lokale tekeko, namba tane akali okone ateyo loto, namba tanena gene oko na-lokale. Jia. Namba akali tai nalene mindi ateyo loto, namba tanena gene oko laiyu lokale. \v 6 Namba ati kenga pulu, peke lewane lo namba tanena gene oko laiyu lauwa-yale, wandakali-mane bala kee wato, mee leya nembo natape-pene. Jia. Nambato wuane pewane lo pii enene leyo tekeko, yakamato nambana mana tupa andoto, nambana pii ale alaini. Yakamato utupane angu yapa lo tale puato, namba akali anu-pene mindi ateyape andalapale nembo teyo. Tene okonena, nambato pii waka minditupa tako puato, namba tanena gene oko laiyu na-lokale. \p \v 7 Wamba Goteto namba angu ati kenga lamo atu poto, minditaka epene wete kambua nambanga andawa lea-kola, nambato wandakali waka tupa sia minalawane nembo tauwa-yale tekeko, nambato wuane nembo tolane nayuto, Goteto longai gulene mindi nambana umbaininga pale lea. Minditaka tandaka-pene okone Satanena piape akali gulo yoto, ole dindi lo kenda-pene minditupa namba geakale lo Goteto ando konda ya. \x * \xo 12:7 \xt Jop 2:6\x* \p \v 8 Wuane pea-kola, Akali Andane okomane kenda-pene nambanga epeane okone mo apeakale loto, ole tepoainga nambato pote lewa. \v 9 Pote lewa-kola, Akali Andane okomane namba languato, wandakali mindi tai nalene ateya-angi, nambato bala moyoyale piape taimane peyo-kola, wandakali-mane nambana tai-lene oko kuai lo andalaini. Nambato nimba ondowa moyolowa-kola, nimbato kenda-pene okone katulo awua atolopele lea. Wuane lea-kola, Kataisato namba minu tai layawa ateakale nembo toto, namba epele wato, namba tai nalene atalawane lo namba tanena gene oko laiyu lokale. \x * \xo 12:9 \xt Pl 4:11-13\x* \p \v 10 Nambato Kataisana piape oko pua ateyo-angi, wandakali-mane namba andayo pii koo loto, kenda-pene andane tupa namba giki peyai-kola, namba kenda-pene kambua awuato, tai nalene gulo atalawane. Kenda-pene waka tupa nambanga epalane tekeko, namba tai nalene ateyo-angi, Goteto namba minu tai laya eya-kola namba tai-lene gulo atalawane. Tene okonena, kenda-pene utupane nambanga epeyai-angi, nambato okone katu ya lo nembo talawane. \s Poloto Wandakali Tupa Minu Tai Laya Oyale Pii Leane Oko \p \v 11-12 Wamba namba yakama towa atu atema-angi, nambato kenda-pene awua atoto teke, kepa naene, Gotena piape oko pua atewa lo yakama andawa loyale, nambato metekolo piape waka-waka kambua pewa okoni. Wuane pewane okomane, namba aposolo akali enene mindi ateyo lo nambato yakama andawa lewa okoni. Enene, namba akali gene yene mindi ata napeyo tekeko, nambato owato aposolo akali ateyai tupana napinga ata napeyo. Jia. Nambato utupane sia minuto, Gotena piape oko kuai lo piyawane. Yakamato wuane nembo toto, nambana gene oko laiyu lapiai-yale, okone katu lapia-yale tekeko, yakamato nambana gene oko laiyu naleai. Tene okonena, namba akali nembo napalene gulo atoto, namba tanena gene oko laiyu leyo. \x * \xo 12:11-12 \xt 2Ko 11:5; Lom 15:17-19\x* \p \v 13 Wamba namba sosa waka tupa towa atu atoto, nambanga minditaka jia ya-kola, nambato utupane lamawuato, yakamato minditaka namba geakale lewa. Wuane tekeko, nambato Kotini tane wandakali yakama towa atu atoto, minditaka jia ya-kola, atewa-angi, yakamato minditaka namba giyapa nalewa. Yakamato minditaka giyapa nalewa okone mana koo mindi miniwae yando, yakamato nambana mana koo okone apia-giyapape. Amunguli pitane waka tupa towa mana waka wato minewane tupa pitaka nambato Kotini tane wandakali yakama towa wato minewa-kola, yakama utupanena napinga ata napeyai. \x * \xo 12:13 \xt 2Ko 11:7-9\x* \p \v 14 Wamba ini bulupane namba epoto, Gotena pii layene epene oko yakama langewa mambele, andipa namba Kotini tane Kitisene yakamana ayiane gulo ateyo. Andopane aŋako tupamane yakamana angini, ayiane-la, okonelapo moyoyale, minditaka pitaka mai napepe-pene. Jia. Angini, ayiane-la, okonelapo-mane liyambana andopane aŋako tupa moyoyale, minditaka maipe-pene. Wuaneko, andipa nambato yakama ole tepone gulo andolo epoyale mandeke pua ateyo tekeko, yakamato minditaka mindi namba giyapale loto, nambato kenda-pene mindi yakama gii napukale. Jia. Nambato yakamana minditaka mindi mokale nembo nateyo. Jia. Nambato yakama Gotena wandakali tupa atalapale nembo teyo. \p \v 15 Tene okonena, nambato yakama moyoyale piape pua atolowa-kola, nambana minditaka eya tupa pitaka koyo peandopi, namba omewandopi, namba epele olo-peyawa. Nambato yakama towa wayumane epelewa yamapane yalawane mana okomane yakamato namba towa mee teke epelewa yamapane yo atalapale laya alaepe. \v 16 Anu peakale yakamato namba towa wayumane epelewa yamapane yo ata napeyaipe. Yakamana minditupa-mane pii mindi loto, enene, Poloto nanimana minditaka mindi panakame mia napeane tekeko, balato nanima minakasa wato, nanimana minditaka mindi mea yalua lalaini. \p \v 17 Enene, nambato akali minditupa yakama ateainga epeakale lewa tekeko, akali utupanena mindikipi mindimane yakama minakasa wato, yakamana minditaka mindi meakale lo nambato lamai napewa. Jia. \v 18 Nambato Taitasa-la, Kitisene amene mindoko-la, okonelapo yakama ateainga epeakale lewa tekeko, Taitasato yakama minakasa wato, yakamana minditaka mindi mia napea. Jia. Taitasa, nalipa nembo mindiki palu atoto, mana epene mindiki okone teke wato minalapale. \x * \xo 12:18 \xt 2Ko 8:6,16-21\x* \p \v 19 Koo tene minditupa nanimanga eya-kola teke, nanimato mana koo mindi mina napema loto, pii utupa pitaka pepanga peyo epe leyai nembo teyaipe. Yakamato wuane nembo natape-pene. Jia. Yamapane yene yame, nanima Kataisana piape akali tupa ateyama okoni. Wuaneko, Gotena wenonga, nanima yakamana bilipi oko minu tai laya oyale, pii utupa pitaka yakamana pepa okona peyo epe leyama. \p \v 20-21 Wamba Kotini tane wandakali yakamana kambua-mane mana koo minditupa minaima lakae lo nembo toto, pamuku puato, mana koo kalato atene waka-waka tupa minu ateai okoni. Matili namba pai pua teke yakama ateyainga epolowa-angi, yakamato yamapane peke nalene, mana koo utupane minu ateaini yando, namba ai lolo-peyawa. Yakamato mana koo utupane minu ateaindo, Goteto namba languato, nimbato wandakali utupanena mana koo tupa mo tika napeene ya okonde lola-kola, namba yakamana wenonga atoto, yala olowane lo yuku piyua. Dee, namba pai pua teke epolowa-angi, yakamato mana kuai-lene tupa wato mina napene, wandakali waka tupa towa apiangu pua ateaindopi, yakama tane angu nembo toto, yataka wato, pii yanda pua ateaindopi, yakama tane gene yene ateyama nembo teaindopi, wandakali waka tupa laya-geaindopi, tipu-tipu leaindopi, nambato yakamana mana koo utupane embo olo-peyawa. Embo wato, nambato mangene mindi puluwa-kola, yakamato nambana mangene okone embo olaini lo namba yuku piyua. Yakamato wuane pulaini lo yuku wato, nanimato pii utupa pitaka yakamana pepa okona peyo epe leyama. \x * \xo 12:20-21 \xt 2Ko 13:1-4\x* \c 13 \s Mana Koo Tupa Wato Mina Na-piyapape Leane Oko \p \v 1-4 Wamba Kataisa bala ongo naene gulo atea-kola, wandakali-mane bala ita malamanda okona peyo yuka yaini tekeko, Goteto bala mo tai laya ya-kola, bala saka ongo ene atoto, yakamana tombenenga piape taimane pua atalane. Wuane pua teke, nanima aposolo akali tupapi ongo naene gulo ateyama tekeko, Goteto nanima mo tai laya ola-kola, nanima Kataisa towa saka atoto, yakamana tombenenga piape taimane pulu-peyama. Yakamato pii mindi loto, Poloto Kataisana pii oko nanima langiyane yando, balato wuane piyane lo nanima andawa lape-pene leyai okoni. Wamba ole lapone gulo namba yakama towa atu atema okone angi, wandakali minditupa-mane mana koo tupa minu ateai-kola, nambato Kataisana pii oko yakama langewa. Pii okone yakama languato, ole tepone gulo namba epewando, nambato kenda-pene andane mindi koo pua atolaini wandakali tupa pitakanga yata wakale lewa okoni. Andipa namba yakama towa atu ata napene, wandakali utupanepi, wandakali waka tupa pitakapi, pii mindiki okone teke wamba ini langeyo. Tene okonena, ole tepone gulo namba yakama ateyainga epolowa-angi, wandakali lapo yandopi, tepo yandopi, utupane-mane koo tene mindi Kitisene yangone mindinga yata wato, balato mana koo mindi minalane leaindo, nanimato pii okone enene ya lo nembo tape-pene. \x * \xo 13:1-4 \xt Mt 18:16; 1Ti 5:19; Pl 2:7-8\x* \p \v 5 Jisasa Kataisa bala yakamanga ateya oko yakamato nembo teyai okoni. Yakamato bala bilipi leyama nayu leyamape lo andoyale, yakama tane yapa lo tale piyapape. Yakamato balana mana tupa kuai lo wato minu ata napeyama lo andeaindo, yakamato bala lo bilipi leyama nayu laa na-piyama ya lo andolopeyai. \x * \xo 13:5 \xt 1Ko 11:27-29\x* \v 6 Yakamato nanima yapa lo tale peaindo, nanima Kataisana aposolo akali enene tupa ateyai lo yakamato andolopeyai nembo teyo. \p \v 7-9 Okone enene tekeko, nanimato katulo pii enene oko yanda pimai napulu-peyama. Jia. Nanimato pii enene oko minu tai laya olo-peyama. Wuaneko, yakamato mana epene tupa wato minu ateaindo, nanimato kenda-pene mindi yakamanga yata naoloma-kola, wandakali minditupa-mane nanima ongo naene ateyai nembo tolopeyai tekeko, yakamato Kataisana mana tupa kuai lo wato minulai oko andoto, nanimato epele olo-peyama. Tene okonena, wandakali-mane andolai-kola, nanima Kataisana aposolo akali enene tupa ateyama oko andeakale lo nanimato pote naleyama. Jia. Wandakali-mane nanima Kataisana aposolo akali enene ata napeyai nembo teaindo, okone angini wete mindi jia. Wuane nembo tolai-kola teke, yakamato Kataisana mana epene tupa angu wato minu atalapale lo nanimato nembo teyama. Wuane nembo toto, nanimato Gote ando pote loto, balato yakamana mana tupa mo tika pula-kola, yakamato mana koo mindikipi mindi wato mina na-piyapale leyama. \p \v 10 Wamba Akali Andane okomane balana piape oko namba gea-angi, wandakali tupa minu koyape nalea. Jia. Wandakali tupa minu tai laya ape loto, balato piape okone namba geane. Wuaneko, matili namba yakama towa atu atolowa-angi, nambato yakamana mana tupa mo tika puyale, yakama ando laiya na-lokale. Tene okonena, andipa namba yakama towa atu ata napene, nambato yakamana pepa oko peyo epe loto, yakamato mana koo tupa pitaka kondalapape leyo. \x * \xo 13:10 \xt 2Ko 10:7-9\x* \s Pii Lo Koyo Pua Pepanga Peleane Tupa \p \v 11 Amene imalini yame, andipa nambato pii oko lo koyo puato, yakamato nambana pii oko wato minuto, mana tika-pene tupa kuai lo wato mina-makale lo taimane makande pua atalapape leyo. Yakamato wuane pua atoto, pii yanda pua ata napene, nembo mindiki paluto, yakama epelewa atalapape. Yakamato wuane pua ateaindo, wandakali tupa towa yanda pua ata napene, utupane towa epelewa yamapane yo atalane Gote oko yakama towa atu atolopeya. \p \v 12 Kitisene wandakali tupamane yangone towa epele aka puato, kii sikane lalaini mana oko wato minuto, Kotini tane Kitisene wandakali yakamato mindi akali towa epele aka puato, kii sikane lalapape. Gotena wandakali pitaka-mane yakama kuai lo atalapape leyai. \v 13-14 Akali Andane Jisasa Kataisato yakama pitaka ondo wato, moyo ateakale lo pote leyo. Dee, Goteto yakama pitaka towa epelewa yamapane yo atola-kola, Oli Sipitisa oko yakama pitaka towa atu ateakale lo pote leyo.