\id MRK - Ipili NT [ipi] -Papua New Guinea 2008 (web version -2013 bd) \h Maki \toc1 Gotena Pii Layene Epene Makito Pepa Peleane Oko \toc2 Maki \toc3 Mk \mt1 MAKI \mt2 Gotena Pii Layene Epene Makito Pepa Peleane Oko \c 1 \s Ipa Peya-maiyane Akali Joneto Gotena Pii Leane Oko \r Matiyu 3:1-12; Luku 3:1-9,15-17; Jone 1:19-28 \p \v 1 Gotena pii layene epene oko bala iwanane Jisasa Kataisa andayo layene eya. Nambato pii oko bulupane tewa yakama langeyo. \p \v 2-4 Wamba Goteto balana iwanane Jisasa Kataisanga pii mindi lamaiya-kola, potopesa akali Aisayato pii okone pepa peyoto, wua leaipia: Ale ape. Nambato nambana wai lo awua epeakale lolane akali oko wamba ingane ini epeakale lolowa-kola, balato nimbana asini oko makande pua yata olopeya. Bala wandakali napalene yuu mindina atoto, pii taimane loto, yakamato Akali Andane oko epolane asini mindi mandeke pimawuato, bala epolane asini aŋako tupa mo tika piyapape lolopeya layene eya. Wamba Aisayato pii okone pepa peleane pua teke, ipa peya-maiyane akali Jone oko bala wandakali napalene yuu okona epo atoto, Gotena pii oko wandakali tupa lamaiki peaipia. Lamaiki puato, Goteto yakamana koo piyaini tupa apia-geakalenga, yakamato yamapane peke loto, ipa mialapa lo lamaiki peaipia.\x * \xo 1:2-4 \xt Mal 3:1; Ais 40:3; Ap 13:24; 19:4\x* \p \v 5 Pii okone lamaiki pea-kola, Jutusaleme tano okona tanepi, Jutiya disitiki yuu tupa pitakana tanepi, utupane pitaka bala ateanga poto, yakamana koo tupa lapana yai-kola, Joneto ipa Jotane okona atoto, utupane ipa peya-maiyaepia. \v 6 Balato yia kamele itini-mane waa-pene tona tupa piyu, bulumako umbaini-mane waa-pene matipu mindi pua atalaepia. One neme tupamane palawa dini tupana ipane moto, tomo gene ani lene mindi waa piyane oko moto, Joneto palai tupa towa naka pua ateaipia.\x * \xo 1:6 \xt 2Ki 1:8; Mt 11:8\x* \p \v 7 Balato Gotena pii oko wandakali tupa lamawuato, akali matili epolopeya okonena tai-lene okomane nambana tai-lene oko sia minulu-peya laka peaipia. Nambato aiki leka wato, sukee balana pula okona eyaka tita lolane namba akali epene mindi jia.\x * \xo 1:7 \xt Ap 13:25\x* \v 8 Nambato ipa-mane yakama ipa peya-geyo tekeko, balato Oli Sipitisa okomane yakama ipa peya-gulupeya. Joneto wuane lo pii lamaiki pua ateaipia. \s Joneto Jisasa Ipa Peya-Maiyane Oko \r Matiyu 3:13-17; Luku 3:18-22 \p \v 9 Alu mindi Jisasa bala Galili disitiki tano Nasatesa oko tepa alu epea-kola, Joneto ipa Jotane okona atoto, bala ipa peya-maiyaepia. \v 10 Okone angi, Goteto ati iyu oko yapu lo toko laya ya-kola, Jisasato ipa oko tepa alu, andea-kola, Oli Sipitisa oko eka uya gulo balanga epo tepa yanga andeaipia. \v 11 Okone angi teke, pii mindi ati kenga atala epoto, Jisasa ando, nimba nambana iwanane yamapane yalawane oko. Nambato nimbana mana tupa andoto, epele wetete eyo leaipia.\x * \xo 1:11 \xt Sam 2:7; Ais 42:1; Mt 12:15-21; Mk 9:7\x* \s Sataneto Jisasa Minu Mandeke Peane Oko \r Matiyu 4:1-11; Luku 4:1-13 \p \v 12 Okone angi teke, Oli Sipitisa okomane Jisasa bala wandakali napalene yuu mindisa atu aiyu peaipia. \v 13 Jisasa bala wandakali napalene yuu okonena poto, ole paiyasa tukumindi piango anatope tupapi, yia kapua tupapi, utupane towa atu ateaipia. Bala yuu okonena atea wete, Sataneto bala minu makande pea-kola, matili enjole tupamane bala moyaini-pia.\x * \xo 1:13 \xt Sam 91:11-13\x* \s Jisasato Gotena Piape Bulupane Tewa Peane Oko \r Matiyu 4:12-17; Luku 4:14-15 \p \v 14 Matili Jone andi latane atea-kola, Jisasa bala Galili disitiki okona poto, Gotena pii layene epene oko lamaiki peaipia.\x * \xo 1:14 \xt Mk 6:17-20\x* \v 15 Pii lamaiki pua atoto, oto Goteto yata yane oko ipupia-kola, balato pitaka taka ando atolane oto oko wamba mandaka epo eya-ko. Yakamato yamapane peke loto, Gotena pii layene epene oko bilipi lalapa leaipia.\x * \xo 1:15 \xt Mt 3:1-4\x* \s Jisasato Disaipolo Minditupa Ipulupa Leane Oko \r Matiyu 4:18-22; Luku 5:1-11 \p \v 16 Saimone, balana amene Endutu-la, okonelapo pisa moto, bisanisa piape pua ateapele-pia. Alu mindi Jisasa bala Galili ipa angini okona matenenga epo poto andea-kola, akali okonelapo-mane pisa mialapele umbene nuu andane wete mindi ipa angini okona aindaka leapinga andeaipia. \v 17 Andoto, balato akali okonelapo lamawuato, liyambato wandakali mialapale, nambato mana langukalenga, liyamba namba watama ipulupa leaipia. \v 18 Wuane lea-kola, okone angi teke akali okonelapo-mane pisa mialapele umbene nuu tupa yakale tepa alu, bala watama peapelepia. \p \v 19 Watama peapi-kola, Jisasa bala amonga-yale poto andea wete, Sepiti iwanane Jemesa, bala amene Jone-la, okonelapo sipi mindina pitiyu, pisa mialapele umbene nuu tupa tambu lo peapinga andeaipia. \v 20 Andoto, ipulupa lea-kola, okonelapo liyamba ayiane Sepiti oko balana piape akali tupa towa sipi okona peteakale tepa alu, Jisasa watama peapelepia. \s Jisasato Sipitisa Koo Mindi Peyo Wateane Oko \r Luku 4:31-37 \p \v 21 Matili Jisasa balana disaipolo tupa towa Kapaneame tano okona peainipia. Sambasa oko epea-angi, bala Juta yamena lotu anda okona kolandaka loto, pii manapi lamawua ateaipia. \v 22 Loo tupana mana andene akali tupamane pii mana lamai-yaini pua, balato mana lamai napeaipia. Jia. Wamba Goteto bala ando, nimbato nambana pii mana lamawua atape lea-kola, balato mana kuai lo lamawua ateaipia. Tene okonena, wandakali tupamane pii balato leane tupa ale wato, moko wete loto, nembo kambua teainipia.\x * \xo 1:22 \xt Mt 7:28-29\x* \p \v 23 Okone angi, sipitisa koo atene akali mindi yakamana lotu anda okonena peteane okomane pii taimane leaipia. \v 24 Pii okone loto, balato Nasatesa tane Jisasa, nambato nimba andeyawane leaipia. Nimba Gotena akali epene tika-pene wetete atele. Nimbato nanimanga anu pulu epelepe. Nimbato nanima minu koyolo epelepe leaipia.\x * \xo 1:24 \xt Mk 5:7-8\x* \v 25 Wuane lea-kola, Jisasato sipitisa koo okone laiya loto, nimbato pii nalene, kondalu, akali oko tepa alu puu leaipia. \p \v 26 Wuane lea-kola, sipitisa koo okonemane akali okone taimane mo malawai loto, kalae andane lalu, bala tepa alu, peaipia.\x * \xo 1:26 \xt Mk 9:26\x* \v 27 Pea-kola, wandakali tupa pitaka-mane moko wete loto, yakama teke-teke pii lalawa puato, anu puato, Jisasato wuane piyape leainipia. Oko mana wenene waka mindi ya. Sipitisa koo tupa bosa lo ando atolane tai-lene oko balanga eya-kola, balato sipitisa koo tupa pulupa leya-kola, utupane-mane balana pii okone wato minalaini ya leainipia. \v 28 Wuane loto, wandakali utupane-mane Galili disitiki yuu tupa pitakana poto, pii okone lo tawe yainipia.\x * \xo 1:28 \xt Mt 4:24\x* \s Jisasato Saimonena Wanda Imane Oko Mo Atu Yane Oko \r Matiyu 8:14-15; Luku 4:38-39 \p \v 29 Utupane yakama Juta yamena lotu anda oko tepa alu, takita peai-angi, Jisasa bala Jemesa, Jone-la, okonelapo towa atu Saimone, Endutu-la, okone-lapona andaka peainipia. \v 30 Peai-kola, Saimonena wanda imane oko siki omoto, umbuaini toto andane pea-kola, tokonga palu ya-kola, wandakali tupamane Jisasa kapoyale lamai-yainipia. \v 31 Lamai-yaikola, Jisasa poto, wanda okonena kininga minuto, mina ika laya ya-kola, balana umbuaini toto andane wete peane oko atu yaepia. Atu ya-kola, wanda okonemane akali utupanena tomo mandeke pima-yaepia. \s Jisasato Wandakali Kambua Mo Atu Yane Oko \r Matiyu 8:16-17; Luku 4:40-41 \p \v 32-33 Nai andaka pea-kola, Kapaneame tano okona tane wandakali tupa pitaka-mane wandakali siki pelene tupapi, sipitisa koo atene tupapi, utupane pitaka atu aiyu epoto, anda Jisasa peteane okona asia lombanga epo amunguli peainipia. \v 34 Amunguli peai-kola, Jisasato siki waka-waka pelene wandakali tupa mo atu yaepia. Balato sipitisa koo atene wandakali kambua tupana sipitisa koo ateaini tupa peyo watea-kola, sipitisa koo utupane-mane bala Gotena iwanane ateya lo andeaini-pia Andeai-kola, balato utupane lamawuato, namba Gotena iwanane ateya lo yakamato wandakali tupa lamaulaini leaipia.\x * \xo 1:34 \xt Mk 3:9-12\x* \s Jisasato Tano Minditupana Piape Pua Mangeane Oko \r Luku 4:42-44 \p \v 35 Waa loyale pea-kola, Jisasa bala ika lalu, kamaka poto, wandakali napalene yuu mindina pote lo ateaipia.\x * \xo 1:35 \xt Mt 14:23; Mk 6:46\x* \v 36-37 Matili Saimonepi, akali bala towa ateaini tupapi, utupane-mane Jisasa aiya pima poto, andeaini-pia. Andoto, wandakali tupa pitaka-mane nimba aiya peyai lo lamai-yainipia. \v 38 Lamai-yaikola, balato utupane lamawuato, namba tano waka mandaka eya tupana poto, Gotena pii lamauwakale nembo toto ipuwa-ko. Nanimato Kapaneame tano oko tepa alu, maa leaipia. \v 39 Wuane lalu, balato Galili disitiki okona yuu tupa pitakana poto, Juta yamena lotu anda tupana kolandaka loto, Gotena pii oko wandakali tupa lamaiki puato, sipitisa koo tupa peyo wataka peaipia.\x * \xo 1:39 \xt Mt 4:23; 9:35\x* \s Jisasato Akali Tapa-mane Koyene Mindi Mo Atu Yane Oko \r Matiyu 8:1-4; Luku 5:12-16 \p \v 40 Akali tapa mindimane Jisasa ateanga epoto, aiki leka wato, nimbato namba mo atu yokale nembo teendo, nimbato katulo wuane pulupele leaipia. \v 41 Wuane lea-kola, Jisasato akali okone ondo wete wato, wuane pukale loto, balana kini oko balanga yata wato, nimba atu ya leaipia. \v 42 Wuane lea-kola, okone angi teke akali okonena tapa peane oko atu ya-kola, Gotena wenonga bala kalato ata napene guleaipia. \p \v 43-44 Wuane pea-kola, Jisasato pii keato mindi bala lamawuato, nimba Gotena pitisa piape piyane akali oko ateyanga kapoyale poto, nimbana umbaini oko balanga andawa lape leaipia. Andawa lalu, Goteto nimbana tapa peane oko mo atu yapia lo wandakali tupamane andeakale nembo toto, Mosesato opa mindi maiyapape leane pua teke maipe. Nimbato wuane pipe-pene tekeko, nambato nimba mo atu eyo oko wandakali mindikipi mindi lamaulene andape leaipia.\x * \xo 1:43-44 \xt Pit 14:1-32\x* \p \v 45 Jisasato wuane leane tekeko, akali okonemane poto, Jisasato bala mo atu yane oko lo tawe yaepia. Tene okonena, Jisasa bala tano mindina panakame pupe-pene guu nalea-kola, bala wandakali napalene yuu tupana atea-kola, yuu pitakana tane wandakali tupa bala ateanga epeainipia. \c 2 \s Jisasato Akali Kusuku Mindi Mo Atu Yane Oko \r Matiyu 9:1-8; Luku 5:17-26 \p \v 1 Ole minditupa pea-kola, Jisasa bala Kapaneame tano okona peke leaipia. Peke lea-kola, wandakali-mane Jisasa bala andaka ateya lene oko ale yainipia. \v 2 Ale wato, wandakali kambua wete epo amunguli peai-kola, anda okone tumbi wete leaipia. Takita atoto, anda asia lombanga mandaka gulo atolane panda mindi mee nayaepia. Wandakali utupane pitaka amunguli peai-kola, Jisasato Gotena pii layene epene oko utupanenga lamawua ateaipia. \p \v 3 Pii lamawua atea-kola, akali tukumindi-mane akali kusuku mindi awua epeainipia. \v 4 Wandakali kambua wete ateai-kola, akali utupane-mane bala Jisasa ateanga awua epolane asia mindi nayaepia. Naya wete, akali utupane-mane akali kusuku okone awua poto, anda tokonga peakaiyu loto, anda yame peyatane ateane minditupa lai lo yata yainipia. Wuane piyu, takea toko okona eyaka tukumindi andi lo tepa wato, akali okone takea tokonga pali-pata Jisasa ateanga tengamane tepa yainipia. \p \v 5 Jisasato andea-kola, akali utupane-mane bala lo bilipi loto, akali okone awua epeai lo andoto, akali kusuku okone lamawuato, iwana, nambato nimbana koo pilini tupa apia-geyo leaipia. \v 6 Wuane lea-kola, loo tupana mana andene akali ongane peteaini tupamane wua lo nembo teainipia: \v 7 Anu peakale Jisasato wuane leyape. Akali-mane katulo wandakali yangone tupana koo tupa apia-mai na-piyaini. Jia. Goteto angu katulo wuane piyane-ko. Nambato nimbana koo tupa apia-geyo loto, Jisasato Gote lamba leya. Loo tupana mana andene akali tupamane wuane nembo teainipia. \p \v 8 Wuane nembo teyai lo andoto, Jisasato utupane tipa puato, anu peakale yakamato wuane nembo teyaipe leaipia. \v 9 Nambato akali kusuku oko lamawuato, nimbana koo pilini tupa apia-geyo leyo oko piape pitete-pene mindi jia. Nambato bala lamawuato, nimba ika lalu, nimbana takea toko oko mo aiyu puu loto, balana siki oko mo atu yewando, piape okone pitete-pene. \p \v 10-11 Wuane tekeko, Goteto yuunga wandakalina koo piyaini tupa apia-maulane tai-lene oko Akalina Iwanane okonga mayane oko yakamato andalapale nembo teyo leaipia. Wuane lalu, balato akali kusuku oko lamawuato, nimba ika lalu, nimbana takea toko oko mo awua andaka puu leyo leaipia. \v 12 Wuane lea-kola, wandakali peteaini tupa pitakana wenonga akali kusuku oko kapoyale ika lalu, balana takea toko oko mo awua pea-kola, wandakali utupane pitaka-mane moko wete leainipia. Moko loto, utupane-mane Gotena gene oko laiyu loto, nanimato mana okonepene mindi wamba anda napemane leainipia. \s Jisasato Matiyu Andoto, Namba Watama Ipu Leane Oko \r Matiyu 9:9-13; Luku 5:27-32 \p \v 13 Jisasa bala ipa angini okona matenenga lapone pea-kola, wandakali kambua bala ateanga epeainipia. Epeai-kola, balato utupane mana lamai-yaepia. \v 14 Mana lamaiyu, matili Jisasa poto andea-kola, Alipusa iwanane Lipai oko takisa muni mialaini anda okona peteanga andeaipia. Andoto, nimba namba watama ipu lea-kola, Lipai ika lalu, bala watama peaipia. \v 15 Takisa mialaini akalipi, koo piyaini wandakali waka tupapi, utupanena kambua-mane Jisasa towa atu epoko pua atalainipia. Alu mindi wandakali utupanepi, Jisasana disaipolo tupapi, utupane Jisasa towa Lipai andaka tomo no peteaini-pia. \p \v 16 Tomo no peteai-kola, Patasai tupapi, loo tupana mana andene akali tupapi, utupane-mane andoto, Jisasana disaipolo tupa tipa puato, anu peakale Jisasa bala takisa muni mialaini akalipi, koo piyaini wandakali waka tupapi, utupane towa atu tomo no peteyaipe leainipia. \x * \xo 2:16 \xt Mt 11:16-19\x* \v 17 Wuane leai-kola, Jisasato utupanena pii okone yano peyoto, dokosa-mane wandakali siki napelene tupa mo atu yolane tene mindi ata napeya. Jia. Dokosa-mane wandakali siki pelene tupa mo atu yalane. Wuane pua teke, namba epewane oko wandakali epene tika-pene tupa ee lo molo na-epewane. Jia. Koo piyaini wandakali tupa ee lo molo namba epewane leaipia. \s Pote Kambua Loyale, Tomo Nanene Atalaini Mana Oko \r Matiyu 9:14-17; Luku 5:33-39 \p \v 18 Alu mindi Jonena disaipolo tupapi, Patasai tupapi, utupane-mane pote kambua loyale, ole ukupini mindilapo tomo nanene ateainipia. Tomo nanene ateai-kola, wandakali minditupa epoto, Jisasa tipa puato, Jonena disaipolo tupapi, Patasai tupana disaipolo tupapi, utupane-mane pote kambua loyale, ole ukupini mindilapo tomo nanene atalaini-ko. Anu peakale nimbana disaipolo tupamane wuane na-piyainipe leainipia. \p \v 19 Wuane leai-kola, Jisasato utupane tipa puato, akali mindimane wanda mindi kee loto, balana yangone tupa towa atu atolai-kola, yangone utupane-mane pote kambua lamakale nembo toto, katulo ole ukupini mindilapo tomo nanene atolo-peyaipe. Jia. Akali okone balana yangone utupane towa atu atolai-angi, utupane-mane katulo wuane napulu-peyai. \v 20 Wuane tekeko, matili akali minditupa-mane wanda kee lolane akali oko bala andi lo awua polai-kola, ole okone angi balana amene tupamane pote kambua loyale, ole ukupini mindilapo tomo nanene atolopeyai. \p \v 21 Wandakali mindimane lapa-lapa palai-lene wenene mindi moto, tona wambane asia titi yene mindina ataenge lo tambu leando, balato tona okone wasa-wasa peyola-angi, lapa-lapa palai-lene wenene okomane kingi tupi loto, tona wambane okone lapone lete laya ola-kola, asia titi wamba yolane okone andane gulolo-peya. Tene okonena, wandakali mindikipi mindimane wuane na-piyaini. Jia. \p \v 22 Dee, wandakali mindimane ipa waene wenene tupa ipa pene wambane meme umbaini-mane waa-pene tupana pete leando, ipa waene wenene okonena popone okomane ipa pene wambane tupa tula laya ola-kola, ipa waene oko alu pulupeya. Tene okonena, wandakali mindikipi mindimane wuane na-piyaini. Jia. Wandakali-mane ipa waene wenene tupa ipa pene wenene tupana pete lalaini. \s Sambasa Angi Piape Na-piyaini Mana Oko \r Matiyu 12:1-8; Luku 6:1-5 \p \v 23 Sambasa mindina, Jisasa bala witi ee tupana tombenenga asini epo pea-kola, balana disaipolo tupamane bala watama epoto, witi dini minditupa yo miaka pima peainipia. \v 24 Yo miaka pima peai-kola, Patasai tupamane Jisasa lamawuato, Gotena loo okomane loto, Sambasa angi wandakali-mane piape napipe-pene leya-ko. Anu peakale nimbana disaipolo tupamane loo okone ango wato, witi dini tupa yo miaka pima peyaipe leainipia. \x * \xo 2:24 \xt Lo 23:25\x* \p \v 25-26 Wuane leai-kola, Jisasato utupanena pii okone yano peyoto, Gotena loo okomane loto, Gote wenonga yata alaini betesa tupa pitisa akali tupamane angu nape-pene layene eya leaipia. Wandakali waka mindikipi mindimane betesa utupane mo naa na-piyapape layene eya tekeko, wamba Apayata bala Gotena pitisa akali kawane atea-angi, Dapitipi, akali bala towa atu ateaini tupapi, utupane-mane ulia nono yainipia. Nono wato, Dapitito Gotena lotu anda okona kolandaka loto, betesa utupane nalu, bala towa atu ateaini akali tupapi neakale maya lo pepa pelene eya. Yakamato pii okone alu mindikipi mindi wamba dii lo anda napeaipe leaipia. \x * \xo 2:25-26 \xt Pit 24:5-9; 1Sa 21:1-6\x* \p \v 27 Wuane lalu, Jisasato utupane lamawuato, Akalina Iwanane nambato Sambasa oko moyokale nembo toto, wandakali waa napewa. Jia. Nambato wandakali tupa moyokale nembo toto, Sambasa oko yata ewa. \x * \xo 2:27 \xt Lo 5:14\x* \v 28 Tene okonena, namba tane Sambasa oko bosa lo ando atalawane teke leaipia. \c 3 \s Sambasa Angi Jisasato Akali Kii Koo Mindi Mo Atu Yane Oko \r Matiyu 12:9-14; Luku 6:6-11 \p \v 1 Alu mindi Jisasa bala Juta yamena lotu anda mindina kolandaka lea-kola, akali kii koo mindi peteaipia. \v 2 Petea-kola, akali minditupa-mane Jisasa kosimi lamakale nembo toto, Sambasa angi balato akali okone mo atu eyape lo andatawa peteaini-pia. \v 3 Andatawa peteai-kola, Jisasato akali kii koo oko lamawuato, nimba wandakali peteyai utupana wenonga ika lo ata leaipia. \p \v 4 Ika lo atea-kola, Jisasato wandakali tupa tipa puato, Gotena loo okomane aki leyape leaipia. Sambasa angi mana epene tupa minalapape leyape. Pee, Sambasa angi, mana koo tupa minalapape leyape. Sambasa angi yakamato wandakali tupa molo-peke lalapape leyape. Pee, Sambasa angi wandakali tupa peyo ome lalapape leyape leaipia. Jisasato wuane leane tekeko, wandakali utupane-mane balana pii utupane yano napeleaini-pia. \x * \xo 3:4 \xt Lk 14:3\x* \p \v 5 Utupane-mane akali okone ondo naene atoto, balana pii okone yano napeleai-kola, Jisasa bala mini kenda yaepia. Balato utupane towa yataka wato, lee-mane anda peyoto, akali kii koo okone lamawuato, nimbana kini yo laa leaipia. Akali okomane balana kini yo lea-kola, atu yaepia. \v 6 Sambasa angi Jisasato akali okonena kini mo atu ya-kola, Patasai tupamane takita poto, okone angi teke kiŋi Etotena yame akali tupa towa pii lalawa puato, nanimato anu puato, bala peyo ome lamakalepe leainipia. \x * \xo 3:6 \xt Mt 22:15-16\x* \s Wandakali Kambua Wete Jisasa Watama Peaini Oko \r Luku 6:17-19 \p \v 7 Jisasa balana disaipolo tupa towa yuu okone tepa alu, ipa angini okona matenenga peai-kola, Galili disitiki okona tane wandakali kambua longo waka-mane bala watama peainipia. \v 8 Okone angi, wandakali minditupa-mane pii lo tawe yoto, Jisasato siki pelene wandakali kambua mo atu yalane leai-kola, Jutiya tanepi, Jutusaleme tanepi, Itumia tanepi, ipa Jotane amo-yangi tanepi, Taya tanepi, Saitone tanepi, yuu utupane pitakana tane wandakali kambua tupamane ale wato, bala ateanga epeainipia. \p \v 9-10 Wamba Jisasato wandakali kambua mo atu yane oko nembo toto, wandakali siki pelene tupamane bala wata oyale ato pitu-pitu peainipia. Wandakali kambua-mane mandaka gulo epeai-kola, balato balana disaipolo tupa lamawuato, wandakali utupane-mane namba ango oyale peyai-ko. Namba sipi mindina peakaiyu loto atokalenga, sipi mindi namba ateyonga mandaka epoto, mali yo yakalenga, epeakale lalapa leaipia. \x * \xo 3:9-10 \xt Mt 14:36\x* \v 11 Sipitisa koo tupamane Jisasa andoto, tombawua lo yoto, pii taimane loto, nimba Gote iwanane oko atele laka peainipia. \x * \xo 3:11 \xt Lk 4:41\x* \v 12 Wuane laka peai-kola, Jisasato utupane laiya loto, pii keato mindi utupane lamawuato, namba Gotena Iwanane ateya lo yakamato lapana olaini leaipia. \x * \xo 3:12 \xt Mk 1:34\x* \s Aposolo Akali Alesa Tupa \r Matiyu 10:1-4; Luku 6:12-16 \p \v 13 Akali minditupa balana disaipolo ateakale nembo toto, Jisasa bala yuu wangiane mindina iyu poto, utupane ipulupa lea-kola, utupane-mane bala ateanga epeainipia. \p \v 14-15 Alesa akali tupa bala towa atu atoto, sipitisa koo tupa peyo watolane tai-lene oko moto, Gotena pii layene oko wandakali tupa lamaulu peakale lokale nembo toto, balato utupane yapa lo meaipia. \v 16 Alesa akali utupane yapa lo mialu, balato akali Saimone lene oko gene mindi Pita leaipia. \x * \xo 3:16 \xt Jo 1:42\x* \v 17 Balato Sepiti iwanane Jemesa, bala amene Jone-la, okone-lapona gene mindi Bonengesa leaipia. Gene okonena tene oko, ati kulu lalane pua, akali okonelapo-mane kapoyale yataka alapele. \x * \xo 3:17 \xt Lk 9:54\x* \v 18-19 Endutupi, Pilipipi, Batolo-miyupi, Matiyupi, Tomasapi, Tatiyusapi, Alipusa iwanane Jemesapi, Lomo gapomane oko towa yanda piyaini Selote yame akali Saimone okopi, Jutasa gene mindi Isaka-tiyote lene matili Jisasa ene peteane okopi, akali alesa utupane pitaka Jisasato balana disaipolo ateakale leaipia. \s Belesa-pulu, Jisasa-la, Okonelapo \r Matiyu 12:24-32; Luku 11:14-23; 12:8-10 \p \v 20 Jisasa bala anda mindina pea-kola, pai pua teke, wandakali kambua epo amunguli peai-kola, balapi, balana disaipolo tupapi, utupane-mane tomo nolane oto mindi nayaepia. \v 21 Bala tomo nanene, piape angu pua ateya-kola, balana yame tupamane ale wato, bala keewa atalua loto, bala lamolo peainipia. \v 22 Okone angi, loo tupana mana andene akali minditupa Jutusaleme atala epoto, pii mindi loto, sipitisa koo yame tupa ando atalane akali kawane Belesa-pulu bala Jisasanga ateya. Balato Jisasa minu tai laya eya-kola, Jisasato sipitisa koo waka tupa peyo wata alane leainipia. \x * \xo 3:22 \xt Mt 9:34; 10:24-25\x* \p \v 23 Wuane leai-kola, Jisasato akali utupane ipulupa loto, pii kokoli minditupa utupane lamawuato, Sataneto anu pua, bala tane katulo peyo watolo-peyape leaipia. \v 24 Kanjiti mindina tane wandakali tupa yapu lo lapo puato, yakama teke-teke yanda peaindo, kanjiti okone katulo tai ata napulu-peya. \v 25 Wandakali yame anda mindikina paliyaini tupa yapu lo lapo puato, yakama teke-teke yanda peaindo, yame okonelapo katulo tai ata napulu-peya. \p \v 26 Dee, Satane yame oko yapu lo lapo puato, yakama teke-teke yanda peapindo, balana yame okone tai ata napene, koyo pulupeya. \v 27 Wandakali mindikipi mindimane katulo akali tai mindina andaka kolandaka loto, akali okonena pinju tupa mee tikayo moto, awua napolo-peya. Wuane tekeko, balato akali tai okone wamba ini andi lata yando, balato katulo minditaka akali okonena andaka yolane tupa mee tikayo moto, awua polopeya. Wuane pua teke, nambato akali tai Satane oko sia minuto, wandakali balato andi lalane tupa tita lo mialawane. \p \v 28 Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Wandakali mindimane Ayiane Gote ando lamba leandopi, mana koo waka mindi mineandopi, Goteto balana mana koo utupane pitaka apia-maulupeya. \v 29 Wuane tekeko, wandakali mindimane Oli Sipitisa oko lamba leando, andipapi, matilipi, Goteto balana koo okone apia-mai napulu-peya. Jia. Balana koo okone balanga yapowa yolopeya. \v 30 Oli Sipitisa oko Jisasanga atea-kola teke, loo tupana mana andene akali tupamane akali koo yame tupa ando atalane akali kawane Belesa-pulu bala Jisasanga ateya loto, Oli Sipitisa oko lamba leyai nembo toto, Jisasato pii okone leaipia. \s Jisasana Yame Enene Oko \r Matiyu 12:46-50; Luku 8:19-21 \p \v 31 Jisasana angini amene ima takita epo atoto, bala epeakale lamaiyapa leainipia. \x * \xo 3:31 \xt Mk 6:2-3; Jo 2:12; Ap 1:14\x* \v 32 Wuane leai-kola, wandakali kambua Jisasa ateanga pitu mapu peaini tupana mindimane bala lamawuato, nimbana angini, amene, imalini ima, utupane takita epo atoto, nimba ipu leyai leaipia. \v 33 Wuane lea-kola, balato lapeke loto, nambana angini, amene ima, utupane apipe leaipia. \v 34-35 Wuane lalu, balato wandakali bala pitu mapu peaini tupa andamo-nena puato, Gotena nembo-tene oko wato minalaini wandakali yakama nambana angini, amene, imalini ima oo peteyai utupa andalapa leaipia. \c 4 \s Tomo Waini Papaka Leane Okona Pii Kokoli Oko \r Matiyu 13:1-9; Luku 8:4-8 \p \v 1 Jisasa bala ipa angini okona matenenga atoto, pai pua teke pii mana lamaiya-kola, wandakali kambua moke-ene bala ateanga epo amunguli peainipia. Amunguli peai-kola, wandakali utupane pitaka ipa matene okona ateakale lalu, bala sipi mindina peakaiyu loto, peteaipia. \x * \xo 4:1 \xt Mk 3:7-10; Lk 5:1-3\x* \p \v 2-3 Pituto, balato pii kokoli minditupa loto, mana kambua utupane lamawuato, ale alapape leaipia. Akali mindimane tomo waini papaka lolo peaipia. \x * \xo 4:2-3 \xt Mt 13:34-35; Mk 4:33-34\x* \v 4 Papaka lea-kola, tomo waini minditupa ambe asininga tepa ya-kola, eka minditupa epoto, utupane neainipia. \v 5 Tomo waini minditupa ambe ana tokonga yuu aŋako yane okona tepa yaepia. Yuu aŋako ya-kola, waini utupane kapoyale poka loto, ika leainipia. \p \v 6 Utupane kapoyale ika leaini tekeko, pini tupa ana tokonga poto, yuu pangosa wayumane puu napea-kola, matili ana utupane nai-mane toto pea-angi, waini utupane kapu tamangua yaepia. \p \v 7 Tomo waini minditupa ambe tani koo ani atene ika lalane yuu mindina tepa yaepia. Utupane poka loto, ika leaini tekeko, tani koo ani atene tupa anda yoto, utupane peyayo neai-kola, waini utupane-mane dini lia napeainipia. \p \v 8 Tomo waini minditupa yuu epene mindina tepa wato, poka lo anda yoto, dini liaepia. Waini utupanena minditupanga dini paiyasa tepo liaepia. Minditupanga dini paiyasa liaepia. Minditupanga dini andete mindiki liaepia. \v 9 Wuane lalu, Jisasato utupane lamawuato, ale asia yene wandakali yakamato pii okone pai lo ale wato, pii okonena tene oko wayumane nembo talapape leaipia. \s Pii Kokoli Leane Okona Tene Oko \r Matiyu 13:10-23; Luku 8:9-15 \p \v 10 Matili Jisasana disaipolo alesa akali tupapi, bala towa atu atalaini wandakali waka tupapi, utupane yakama angu bala towa atu pituto, pii kokoli lale tupana tene oko akipe lo bala tipa peainipia. \p \v 11-12 Tipa peai-kola, balato utupanena pii okone yano peyoto, takita atalaini wandakali tupamane yamapane peke leaindo, Goteto utupanena koo tupa apolopeya leaipia. Tene okonena, utupane-mane yamapane peke naleakale nembo toto, nambato pii kokoli tupa angu utupane lamalu-wakola, ole kambuanga utupane-mane nambana pii okone ale wato teke, pii okonena tene tupa katulo nembo natolo-peyai. Ole kambuanga utupane-mane nambana piape andoto teke, Goteto pitaka taka ando atalane lo katulo anda napulu-peyai. Wuane tekeko, Goteto pitaka taka ando atalane lo pii wamba too pene yane oko nambana disaipolo tupa yakamanga lapana yane leaipia. \x * \xo 4:11-12 \xt Ais 6:9-10; Ap 28:26-27\x* \p \v 13 Wuane lalu, Jisasato utupane lamawuato, yakamato pii kokoli okonena tene oko nembo nateaindo, anu puato, yakamato pii kokoli waka tupa pitakana tene tupa nembo tolopeyaipe leaipia. \v 14 Akali mindimane tomo waini papaka lalane pua teke, akali mindimane Gotena pii layene oko lalane. \v 15 Akali mindimane tomo waini papaka lea-kola, minditupa ambe asininga tepa ya-kola, eka minditupa epoto, utupane neaini. Wuane pua teke, akali mindimane Gotena pii oko leya-kola, wandakali minditupa-mane pii okone ale wato, bilipi lalaini tekeko, okone angi teke Satane epoto, Gotena pii utupanena nembo-tenenga eya okone mo alu piya alane. \p \v 16 Tomo waini minditupa ambe ana tokonga yuu aŋako yane mindina tepa wato, poka loto, anda yane tekeko, ana tupa nai-mane toto pea-kola, waini utupane kapu tamangua yaepia. Wuane pua teke, wandakali minditupa-mane Gotena pii oko ale wato, wamba ini bulupane epele wato, bilipi lalaini. \v 17 Wuane tekeko, utupane-mane Gotena pii oko bilipi lo ateyai-kola, wandakali waka minditupa-mane kenda-pene andane tupa wandakali utupanenga maiki piyaini. Maiki peyai-kola, Gotena pii oko bilipi leyama nayu nalene wandakali utupane yakama pini wayumane peya napene gulo atoto, ole ukupini aŋalapo angu bilipi lo atalu, Gote wamba ini kapoyale awua tepa alaini. \p \v 18-19 Tomo waini minditupa ambe tani koo ani atene tupa ika lalane yuu mindina tepa wato, poka lo ika leaini tekeko, tani koo ani atene tupa andayoto, utupane peyayo neaipia. Wuane pua teke, wandakali minditupa-mane Gotena pii oko ale wato, wamba bulupane bilipi lalaini tekeko, matili kenda-pene minditupa utupanenga epeya-kola, utupane-mane anu pimape lo nembo kambua talaini. Minditaka kambua mo yatawa atalaini mana oko epele wete wato, utupane-mane munipi, waka minditakapi, utupane kambua miaima lakae lo nembo talaini mana okonemane Gotena pii oko ombo alane. Tene okonena, wandakali utupane-mane yuu okona minditaka eya tupa anu pua mia-makalepe lo nembo kambua teyai-kola, Gotena pii yakamanga eya okomane dini lia napiyane. \x * \xo 4:18-19 \xt Mt 19:23-24\x* \p \v 20 Tomo waini minditupa yuu epene mindinga tepa wato, dini kambua lialane pua teke, wandakali minditupa-mane Gotena pii oko ale wato, bilipi leyama nayu leyai-kola, utupanenga dini kambua lialane. Minditupanga dini paiyasa tepo lialane. Minditupanga dini paiyasa wataka lialane. Minditupanga dini andete mindiki lialane. Jisasato wuane leaipia. \s Lamu Okona Pii Kokoli Oko \r Luku 8:16-18 \p \v 21-22 Wuane lalu, Jisasato wandakali utupane tipa puato, sisopene mindimane lamu mindi ombo yakale nembo toto, wandakali-mane lamu okone kayuto, awua epalaepe leaipia. Pee, lamu okone yalane toko mindina pangosa yata wakale nembo toto, balato lamu awua epalaepe. Jia. Wandakali-mane lamu okone tepolo tokonga yata wakale nembo toto, kayu awua epalane. Wuane pua teke, andipa minditaka mindi too pitane yando, Goteto okone too pitane atapowa ateakale lo ando konda napulu-peya. Jia. Minditaka andipa too pua, ombo atane eya tupa pitaka matili panakame yolopeya-ko. \x * \xo 4:21-22 \xt Mt 5:15; 10:26; Lk 11:33; 12:1-3\x* \v 23 Wandakali ale asia yene tupa yakamato pii okone wayumane ale alapape. Jisasato wuane leaipia. \p \v 24-25 Wuane lalu, balato utupane lamawuato, yakamato wandakali yangone mindinga mana minulai pua teke, Goteto mana okone teke yakamanga wayumane wete minulu-peya. Wandakali mindimane Gotena pii oko wayumane bilipi leando, Goteto balana bilipi oko minu tai laya ola-kola, wandakali okonemane Gotena pii oko bilipi leyo nayu lolopeya. Wuane tekeko, wandakali mindimane Gotena pii oko bilipi leyo nayu naleando, Sataneto wandakali okonena bilipi oko mo alu piya yakale lo Goteto ando kondolo-peyako. Yakamato Gotena pii oko ale wato, wayumane nembo talapape. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 4:24-25 \xt Mt 7:1-2; 13:11-12; 25:28-29; Lk 19:26\x* \s Tomo Waini Andayalane Okona Pii Kokoli Oko \p \v 26 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli waka mindi utupane lamawuato, akali mindimane tomo waini papaka lalane pua teke, Goteto nanima ando atalane leaipia. \v 27 Akali mindimane tomo waini papaka lalu, ole dindi lo bala utulu paliki, upa pitane ika laka, peya-kola, tomo waini utupa poka loto, anda yalane tekeko, anu puato, poka lo anda eyape lo akali okonemane anda napiyane. \v 28 Bulupane yuu-mane dini tupa poka laya wato, anda eya-kola, papula peyalane. Papula peyalu, dini lialane. \v 29 Dini nape yola-angi, tomo mandipe-pene guleya oko andoto, akali okonemane napia awua poto, wamba kapoyale yalane. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 4:29 \xt Jol 3:13; Lap 14:15\x* \s Maseta Waini Okona Pii Kokoli Oko \r Matiyu 13:31-32; Luku 13:18-19 \p \v 30 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli waka mindi utupane lamawuato, Goteto wandakali ando atalane piape oko aki mindi towa makande pimape leaipia. Nanimato pii kokoli andoko loto, Goteto wua pua, wandakali tupa ando atalane lamape. \v 31 Maseta waini oko yuu okona tomo waini waka yalane tupa pitaka sia minuto, aŋako wete eya-kola, wandakali-mane yandalaini. \p \v 32 Yandeyai-kola, maseta waini okone poka lo anda yoto, eenga tomo waka tupa pitaka sia minalane. Kembone tupa andane peleya-kola, eka tupa kembone tupana anda puato, tambosa pitiyaini. Wuane pua teke, ini bulupane Goteto wandakali aŋalapo angu ando atoto, piape pua ateya-kola, matili balana yame tupa andane kambua wete atalaini pua atolopeya. Jisasato wuane leaipia. \s Jisasato Pii Kokoli Tupa Angu Lamaiyane Oko \r Matiyu 13:34-35 \p \v 33 Wandakali-mane pii kokoli okonepene tupa ale wato, katulo pii utupanena tene oko nembo tolopeyai nayuto, Jisasato pii kokoli okonepene kambua loto, Gotena pii layene oko utupane lamai-yaepia. \v 34 Balato pii mindikipi mindi panakame nalene, pii kokoli angu lamaiki peane tekeko, matili balana disaipolo tupa bala towa angu ataka peai-angi, balato pii kokoli utupanena tene tupa lapana aka peaipia. \s Jisasato Popo Andane Lo Awua Epeane Mindi Tepa Yakale Leane Oko \r Matiyu 8:23-27; Luku 8:22-25 \p \v 35 Ole okone angi teke, nai andaka pea-kola, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, nanima ipa angini okona amo yangi maa leaipia. \v 36 Maa lea-kola, wandakali amunguli peaini tupa ateakale lalu, balana disaipolo tupa sipi bala peteane okona peakaiyu lalu, bala towa atu peai-kola, sipi waka minditupa utupane towa atu teke peainipia. \p \v 37 Ipa angini okona tombenenga peai-kola, popo andane wete mindi lo awua epeane okomane ipa andane wete mindi taimane mina ika laya yaepia. Ipa ika leane okonemane sipi oko ango mangua wato, ipa pangosa mo landa peyoyale peaipia. \v 38 Okone angi, Jisasa bala sipi okona tipinisa kanda yane okona palea-kola, balana disaipolo tupamane bala peya ika loto, tisa, nanima omoyale peyama oko nimbato mee ya nembo telepe lo bala tipa peainipia. \p \v 39 Tipa peai-kola, bala ika loto, popo leane oko laiya lalu, ipa okone lamawuato, ema napene, mee yaa leaipia. Wuane lea-kola, popo leane oko tepa ya-kola, ipa taimane ika leane oko tepa alu, ema aŋakopi mindi napeaipia. \v 40 Wuane pea-kola, balato akali utupane tipa puato, anu peakale yakama yuku eyaipe. Yakamato Gote lo bilipi naleyaipe leaipia. \v 41 Wuane lea-kola, utupane-mane yuku wete wato, yakama teke-teke pii lalawa puato, popo andane lala okola, ipa taimane ika lala okola, okonelapo lapotaka-mane balana pii ale eyapi-ko. Akali oko api wete ateyape leainipia. \c 5 \s Jisasato Akali Mindina Sipitisa Koo Ateaini Tupa Peyo Wateane Oko \r Matiyu 8:28-34; Luku 8:26-39 \p \v 1 Jisasa balana disaipolo tupa towa ipa angini Galili okona amo-yangi poto, Getasa tano okona tane wandakali tupana yuu okona peakaiyu leainipia. \p \v 2-5 Sipitisa koo mindi yuu okonena tane akali mindinga ateya-kola, balato wandakali mali tupana tombenga ataka piyaepia. Wamba ole kambuanga akali minditupa-mane anangapupi, sene endepi, utupane-mane akali okone andi leaini tekeko, balato sene tupa minu toae lo apiaka piyu, anangapu tupa minu koyoto, apiaka piki piya ya-kola, wandakali-mane dee lapone sene ende-mane akali okone katulo andi nalape-pene guleaipia. Utulupi, otongapi, ole dindi lo bala wandakali mali tupana tombenga atoto yandopi, yuu wangiane tupana atoto yandopi, bala kalae loto, bala tane ana-mane katiki pua atalaepia. Jisasa bala sipi oko tepa alu, ipa matenenga epea-kola, sipitisa koo atene akali okonemane wandakali mali piyaini ama okone tepa alu, bala malanda olo epeaipia. \v 6 Bala amonga wete atoto, Jisasa andalu, taimane epoto, bala ateanga aiki leka yaepia. \p \v 7-8 Aiki leka ya-kola, Jisasato sipitisa koo mindi akali okonenga atene oko lamawuato, nimbato akali oko tepa alu, puu leaipia. Wuane lea-kola, sipitisa koo okonemane pii taimane wete loto, Gote andane wetete okona Iwanane Jisasa nimbato nambanga aki pulape. Nimbana weno minuto, nambato tandaka andane nimba gii napulu-peyawa. Goteto andeya laa leaipia. \x * \xo 5:7-8 \xt Mk 1:24\x* \p \v 9 Wuane lea-kola, Jisasato bala tipa puato, nimba gene apipe leaipia. Wuane lea-kola, akali okonemane balana pii okone yano peyoto, sipitisa koo kambua nambanga ateya-kola, nambana gene oko ami lalaini leaipia. \v 10 Akali okonemane Jisasa-o-o, sipitisa koo tupa yuu oko tepa yakale loto, nimbato utupane peyo watolene leaipia. \v 11 Okone angi, yia yomo andane mindi amonga-yale atoto, yuu wangiane mindina tani no ateainipia. \p \v 12 Ateai-kola, sipitisa koo utupane-mane Jisasa lamawuato, nanima yia utupanenga kolandaka lamakale nembo teyama-ko. Nimbato nanima utupanenga kolandaka lalapa laa leainipia. \v 13 Wuane leai-kola, utupane-mane wuane peakale lo balato ando konda ya-kola, sipitisa koo utupane-mane akali okone tepa alu, yia utupanenga kolandaka leainipia. Kolandaka leai-kola, yia tausene lapo utupane pitaka wangiane okona taimane nena pulu, ipa angini peteane okona peakoto, ipa nalu, omeainipia. \p \v 14 Omeai-kola, yia yatawa atalaini akali tupamane tano okonapi, yuu waka tupanapi, utupanena taimane poto, mangene Jisasato peane tupa lo tawe yai-kola, anu piyape lo tatake wato, wandakali tupamane andolo epeainipia. \v 15 Utupane-mane Jisasa ateanga epoto andeai-kola, akali wamba sipitisa koo kambua wete atene ateane oko bala mini palu, tona puato, peteanga andoto, utupane-mane yuku yainipia. \p \v 16 Yuku yai-kola, mangene wamba peane oko andeaini wandakali tupamane wandakali epeaini tupa lamawuato, Jisasato akali wamba sipitisa koo atene ateane oko mo atu yala-kola, yia tupa ipasa poto, omalai lo lamai-yainipia. \v 17 lamaiya-kola, wandakali utupane-mane Jisasa taimane lamawuato, nimba nanimana yuu oko tepa alu puu leainipia. \v 18 Puu leai-kola, Jisasa bala sipi okona peakaiyu lea-kola, akali wamba sipitisa koo atene atu yane okomane Jisasa tee loto, namba nimba towa atu baape leaipia. \p \v 19 Baape lea-kola, Jisasato jia lalu, nimba andaka poto, Akali Andane okomane nimba ondo wato, nimba moyo wua piya lo nimbana yame tupa lamaiki pua atape leaipia. \v 20 Wuane lea-kola, akali okone bala poto, Dekapolisa disitiki okona tane wandakali tupa lamawuato, Jisasato namba moyo wua piya lea-kola, wandakali pitaka-mane ale wato, epele wato, nembo kambua teainipia. \s Jisasato Wanda Mindi Mo Atu Yalu, Wana Omene Mindi Mina Ika Leane Oko \r Matiyu 9:18-26; Luku 8:40-56 \p \v 21 Jisasa bala sipi mindina pitiyu, lapone ipa angini okona amo-yangi poto, matenenga atea-kola, wandakali kambua wete epo amunguli peainipia. \v 22 Amunguli peai-kola, Juta yamena lotu anda oko ando atalane akali gene Jaitusa lene mindi epoto, Jisasa andoto, bala ateanga aiki lekawa tombawua leaipia. \v 23 Tombawua loto, balato Jisasa taimane lamawuato, namba wanane oko omoyale peya-ko. Nimbato bala mo atu yole-kola, bala saka peteakalenga, nimba epoto, nimbana kini balanga yata ola leaipia. \p \v 24 Wuane lea-kola, Jisasa bala akali okone towa peapi-kola, wandakali kambua longo waka-mane bala ata tongope lama-lama atu peainipia. \v 25 Peai-kola, ee ana alesa kii kalo teke pitiyane wanda mindi bala wandakali utupane atu peainipia. \v 26 Wamba balato dokosa waka-waka kambua andolo puku puato, balana munipi, waka minditaka yane tupapi, utupane pitaka maya-kola, utupane-mane ole kambuanga tandaka andane bala mayaini tekeko, balana siki okone atu nayene, andane teke guleaipia. \p \v 27-28 Wandakali-mane bala lamawuato, Jisasato wandakali tupa mo atu yalane leai-kola, wanda okonemane ale wato, nambato balana tonanga wata ewando, nambana siki oko atu yolopeya nembo teaipia. Wuane nembo toto, balato wandakali kambua asini peaini tupana tombenenga Jisasana masianenga epoto, balana tonanga wata yaepia. \v 29 Wata ya-kola, okone angi teke wanda okonena siki oko atu ya-kola, balana umbaininga siki okone atu yala nembo teaipia. \p \v 30 Jisasana tai-lene minditupa wanda okonenga pea-kola, balato wandakali kambua tupana tombenenga atoto, mopeke loto, apito nambana tonanga wata alape lo tipa peaipia. \x * \xo 5:30 \xt Lk 6:17-19\x* \v 31 Tipa pea-kola, balana disaipolo tupamane balana pii okone yano peyoto, wandakali kambua-mane nimba ata tongope lama peyai oko nimbato andele-ko. Anu peakale nimbato wandakali tupa tipa puato, apito namba wata alape lelepe leainipia. \p \v 32 Utupane-mane wuane leaini tekeko, apito bala wata alape lo andoyale, balato andamo nena pua ateaipia. \v 33 Jisasana tai-lene minditupa nambanga epala-kola, balato namba ani ateyape lo andamo nena pua ateya lo andoto, wanda okonemane yuku wato, putu-putu peyoto, Jisasa ateanga epeaipia. Epoto, aiki lekawa, tombawua loto, mangene enene peane tupa pitaka bala lamai-yaepia. \p \v 34 lamaiya-kola, Jisasato bala lamawuato, wanane, nimbato nambanga tungi peyoto, bilipi lele okonena, nambato nimbana siki oko mo atu yalo-ko. Nimba mini epene palu puu leaipia. \x * \xo 5:34 \xt Mk 10:52; Lk 7:50; 17:19\x* \v 35 Balato pii okone lo atea-kola, akali minditupa-mane Jaitusa okona andaka atala epoto, bala lamawuato, nimba wanane oko omala-ko. Tisa oko nimba towa atu masia-pene epolane konda yakale leainipia. \p \v 36 Wuane leai-kola, Jisasato Jaitusa nimbato nembo kambua natene, mee nambanga tungi peyoto, bilipi lo atape leaipia. \v 37 Wuane lalu, balato Pitapi, Jemesapi, balana amene Jonepi, utupane angu makale ipulupa loto, wandakali waka mindikipi mindi bala watama epeakale lo ando konda nayaepia. \v 38 Bala utupane towa atu Jaitusa okona andaka peakaiyu loto andeai-kola, wandakali tupamane yamataka lo ai taimane leainga andeaipia. \v 39 Andoto, bala anda-pango kolandaka loto, wandakali utupane lamawuato, andopane oko oma napene, mee limu paleya-ko. Anu peakale yakamato yamataka lo ai taimane leyaipe leaipia. \p \v 40 Wuane lea-kola, utupane-mane bala lamba loto, giwa yai-kola, balato utupane pitaka kamaka peakale lo peyo watalu, balana disaipolo tepo tupapi, wana okonena angini, ayianepi, utupane angu atu poto, wana omene yane lumu okona peainipia. \v 41 Jisasato wana okonena kininga minuto, talita kumi leaipia. Nanimana pii lo mopeke loto, wana nimba ika laa leyo leaipia. \x * \xo 5:41 \xt Lk 7:14\x* \v 42 Wana okone bala mali ana alesa angu pene petea-kola, Jisasato wana lea. Ika laa lea-kola, okone angi teke wana okone bala ika loto, epoko pea-kola, balana angini, ayiane-la, liyamba moko andane wete leapelepia. \p \v 43 Wana okone ika lea-kola, Jisasato balana angini, ayiane-la, okonelapo lamawuato, nambato wana omene oko mina ika leyo oko liyambato wandakali mindikipi mindi lamaulapele. Jia wete leaipia. Wuane lalu, wana oko ulia neakale maiyapa leaipia. \c 6 \s Nasatesa Tane Tupamane Jisasa Masia Mayaini Oko \r Matiyu 13:53-58; Luku 4:16-30 \p \v 1 Jisasa bala yuu okone tepa alu, balana yuu tene okona pea-kola, balana disaipolo tupamane bala watama peainipia. \p \v 2-3 Sambasa angi, balato Juta yamena lotu anda okona poto, pii mana lamaiya-kola, wandakali kambua-mane ale wato, moko wete loto, pii lalawa puato, akali oko bala kamanda pia oko andeyama leainipia. Bala Matiya iwanane. Bala Jemesapi, Josepepi, Jutasapi, Saimonepi, utupanena amene. Bala imalini tupa nanima towa wali atu pitiyamane. Pii mana balanga eya tupa waka mindi-pene yalua-ko. Balato pii mana utupane ani tawe meae-yape. Balato anu puato, metekolo piape tupa piyanepe. Wuane loto, utupane-mane balana pii oko ale oyale embo yainipia. \x * \xo 6:2-3 \xt Jo 7:15\x* \p \v 4 Balana pii ale oyale embo yai-kola, balato utupane lamawuato, potopesa akali mindimane pii leya-kola, balana yuu tene okona tane wandakali tupapi, balana anda okona atalaini wandakali tupapi, bala tanena yame tupapi, utupane-mane balana gene oko laiyu na-lalaini tekeko, yuu waka tupa pitakana tane wandakali tupamane balana gene oko laiyu lalaini leaipia. \x * \xo 6:4 \xt Jo 4:43-44\x* \p \v 5-6a Balana yuu tene okona tane wandakali kambua-mane bala lo bilipi naleai-kola, bala moko loto, nembo kambua teaipia. Wandakali kambua-mane bala lo bilipi naleai-kola, balato balana kini oko wandakali siki pelene aŋalapo minditupanga angu yata wato, mo atu yalu, metekolo piape waka mindi katulo napene, konda yaepia. \s Jisasato Balana Disaipolo Tupa Piape Pulu Pulupa Leane Oko \r Matiyu 10:5-15; Luku 9:1-6 \p \v 6b Jisasa balana yuu tene oko tepa alu, tano aŋako waka tupana puku puato, Gotena pii mana lamaiki peaipia. \v 7 Wuane puato, balana disaipolo alesa tupa ipulupa loto, sipitisa koo tupa peyo watolane tai-lene oko utupane maiyu, yakama lapo-lapo lo piape pulu pulupa leaipia. \v 8 Pulupa loto, balato utupane lamawuato, yakamato asia polai tupana ulia yandopi, nuu yandopi, muni yandopi, waka minditaka yandopi, utupane mandi napene, kalango angu aiyu pulupape leaipia. \x * \xo 6:8-11 \xt Lk 10:4-11\x* \v 9 Yakamato sukee piyapale tekeko, singilisa lapo na-piyapape leaipia. \p \v 10 Wuane lalu, balato pii mindi tako pua loto, yakama yuu mindina polai-angi, anda anduane mindimane yakama yatawa paleando, yakama anda waka mindina pali-pali napene, anda mindiki okonena angu palu atoto, yuu okonena epoko puato, piape pua atalapape leaipia. Yakama yuu okone tepa alu, polai-angi, anda okone tepa alu, pulupape. \p \v 11 Yuu mindina tane wandakali tupamane Gotena pii yakamato lamaulai tupa ale naene, yakama yatawa pali napeaindo, utupane yakama tane mana koo mineyama lo andeakalenga, yakamana kenenga yuu kangalamu atolane tupa tanda lo tepa alu, yuu okone tepa alu, pulupape. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 6:11 \xt Ap 13:51\x* \p \v 12 Wuane lea-kola, balana disaipolo alesa akali tupamane poto, wandakali tupa lamawuato, yakama yamapane peke lalapa leainipia. \v 13 Wuane loto, utupane-mane sipitisa koo kambua peyo wataka, olipi dini ipane tupa wandakali siki pelene kambua tupanga aiya amawuato, utupanena siki tupa mo atu yaka peainipia. \x * \xo 6:13 \xt Jem 5:14\x* \s Etoteto Jone Maa Pai Leane Oko \r Matiyu 14:1-12; Luku 3:18-22; 9:7-9 \p \v 14-16 Jisasato metekolo piape kambua piki pua atea-kola, wandakali kambua-mane balana gene oko laiyu leainipia. Yangi-mane akali okone bala Ilainja ateya leainipia. Yangi-mane bala potopesa akali wamba ateaini okonepene mindi ateya leainipia. Yangi-mane pii waka mindi loto, Goteto ipa peya-maiyane akali Jone malinga ika laya wato, bala minu tai laya eya-kola, balato katulo metekolo piape utupane pua atalua leainipia. Wuane leai-kola, kiŋi Etoteto ale wato, wamba nambato Jone maa pai lewa oko bala malinga ika lapia yalua leaipia. \x * \xo 6:14-16 \xt Mt 16:14-16; Mk 8:28; Lk 3:18-22\x* \p \v 17-20 Anu peakale Etoteto Jone maa pai leaipiape. Wamba Etoteto balana amene Pilipi okona wetene Etoti-yasa oko tondo moto, kee lea-kola, Joneto Etote lamawuato, nimbato wanda oko tondo moto, kee lalu atele okomane Gotena loo oko angowa atele okonde lo lamaiki peaipia. Wuane lo lamaiki pea-kola, Etoti-yasato Jone towa yataka wato, bala peyo ome lokale nembo teane tekeko, Etoteto Jone bala Gotena akali epene tika-pene mindi ya lo nembo teaipia. Wuane nembo toto, bala ando yukuwa atoto, balana pii ale wato, nembo kambua teane tekeko, balana pii epelewa ale aka peaipia. Tene okonena, Etoti-yasato Jone peyo ome lolane lo yuku wato, Etoteto ami yanda yene minditupa lamawuato, mindimane Jone peyo ome lolane. Yakamato bala katapusa pua aindaka loto, bala ando atalapape lea-kola, Etoti-yasato katulo Jone peyo ome naleaipia. \x * \xo 6:17-20 \xt Pit 18:16\x* \p \v 21-24 Matili Etote bala angini-mane mandeane oto oko epea-kola, Etoteto tomo kambua yangalapa loto, gapomane piape akali gene yene tupapi, ami ando atalaini akali tupapi, Galili disitiki okona akali kawane tupapi, utupane bala towa atu tomo nolo epeakale leaipia. Utupane epoto, tomo no peteai-kola, Etoti-yasa wanane oko epoto, danisa lea-kola, Etotepi, bala towa atu tomo no peteaini tupapi, utupane-mane andoto, epele yainipia. Epele wato, kiŋi Etoteto balana weno minuto, wana okone lamawuato, nimbato minditaka mindi mokale gii leendo, enene wete, nambato okone gukale. Yuu nambato ando atalawane oko tombo peyoto, yangisa gii leendo, nambato yangisa gukale leaipia. Wuane lea-kola, wana okone bala takita poto, balana angini tipa puato, nambato aki mindi gii loape leaipia. Wuane lea-kola, Etoti-yasato Jone peyo ome lolane asia mindi eya ya lo andoto, nimbato ipa peya-maiyane akali Jone okona kawane gii lape leaipia. \p \v 25 Wuane lea-kola, wana okonemane kiŋi oko peteanga kapoyale peke loto, epapu oko angi teke, ipa peya-maiyane akali Jone okona kawane oko pelesa andane mindina yata wato, namba gula leaipia. \v 26 Wuane lea-kola, kiŋi oko bala mini kenda wete yane tekeko, akali utupane pitaka towa pituto, weno minuto, nimbato minditaka mokale gii leendo, enene wete nambato okone gukale lalo oko nembo toto, wana okona pii tanga na-lokale nembo teaipia. \p \v 27 Wuane nembo toto, okone angi teke, kiŋi okomane ami yanda yene mindi lamawuato, nimbato Jonena maa oko pai loto, balana kawane oko mo awua ipu leaipia. Wuane lea-kola, ami yanda yene okone bala katapusa andaka poto, Jonena maa pai leaipia. \v 28 Pai loto, balana kawane oko pelesa mindina yata wato, awua epoto, wana oko maya-kola, wana okomane kawane oko balana angini oko mayaepia. \v 29 Etoteto Jone peyo ome lea-kola, Jonena disaipolo tupamane ale wato, balana umbuaini oko mo awua poto, mali peainipia. \s Jisasato Akali Tausene Yau Tomo Neakale Mayane Oko \r Matiyu 14:13-21; Luku 9:10-17; Jone 6:1-13 \p \v 30 Matili Jisasana aposolo akali alesa tupa peke loto, bala ateanga epo amunguli puato, utupane-mane piape waka-waka peaini tupapi, pii mana lamai-yaini tupapi, utupane pitaka bala lamai-yainipia. \x * \xo 6:30 \xt Lk 10:17\x* \v 31 Okone angi, wandakali kambua wete Jisasa ateanga po ipu pua ateai-kola, Jisasapi, balana disaipolo tupapi, utupane yakama tomo nolane oto mindi yaa napeaipia. Yaa napea-kola, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, nanima angu wandakali napalene yuu mindina poto, gii ukupini mindi oto mo atamakale ipulupa leaipia. \v 32 Ipulupa lea-kola, utupane angu sipi mindina pitiyu, wandakali napalene yuu mindina makale loto, peainipia. \p \v 33 Utupane yakama angu sipi mindina pitiyu peaini tekeko, wandakali kambua-mane Jisasapi, balana disaipolo tupapi, utupane ukusane poyale peyai lo andeaini-pia. Andoto, tano tupa pitakana tane wandakali kambua asini tai loto, Jisasa poyale peane yuu okonena yakama wamba ini ingane poto ateai-kola, Jisasapi, balana disaipolo tupapi, utupane matili epeainipia. \v 34 Epoto, Jisasa bala sipi oko tepa alu, ipa matene okona poto andea-kola, wandakali kambua wete ateaini tupa sipisipi yatawa atalane akali mindi ata napene gulo ateainga andoto, balato utupane ondo wato, pii mana kambua lamai-yaepia. \x * \xo 6:34 \xt Nam 27:17; Mt 9:36\x* \p \v 35 Matili nai andaka poyale pea-kola, balana disaipolo tupamane bala ateanga poto, wua leainipia: Wandakali napalene yuu mindina ateyama-kola, andipa ole leya-ko. \x * \xo 6:35 \xt Mk 8:1-9\x* \v 36 Wandakali utupa tano aŋako mindina yandopi, wandakali mindina eenga yandopi, okonelapo mindina poto, yakamana ulia nolane tupa kambea-kalenga, nimbato utupane peakale laa leainipia. \p \v 37 Wuane leai-kola, Jisasato utupanena pii okone yano peyoto, yakama tane wandakali utupa tomo neakale maiyapa leaipia. Wuane lea-kola, balana disaipolo tupamane akali angu tausene yaupi mindi ongane ateainga andoto, nanimato mindisa poto, muni kambua wete-mane betesa kamboto, wandakali utupa pitaka-mane neakale maipe-penepe lo bala tipa peainipia. \p \v 38 Tipa peai-kola, balato utupane lamawuato, yakamanga betesa aki-tupi eyape lo andolo pulupa leaipia. Wuane lea-kola, utupane-mane andolo poto, nanimanga betesa yau, pisa lapo eya leainipia. \v 39 Wuane leai-kola, balato utupane lamawuato, wandakali tupa yomo waka-waka gulo tani kaka-ene okona peteakale lalapa leaipia. \v 40 Wuane lea-kola, wandakali minditupa wane andete, wane andete lo yomowa peteaini-pia. Minditupa paiyasa yau, paiyasa yau lo yomowa peteaini-pia. \p \v 41 Peteai-kola, balato betesa yau tupapi, pisa lapo okolapi, utupane moto, ati kenga andaiyu loto, Gote wayu pele lalu, betesa tupa konde leaipia. Konde loto, balana disaipolo tupa mawuato, betesa utupa tale puato, wandakali tupa neakale maiyapa leaipia. Wuane lalu, balato pisa okonelapo konde loto, balana disaipolo tupa mayaepia. Mawuato, balato utupane lamawuato, yakamato pisa okonelapo tale puato, wandakali tupa pitaka-mane neakale maiyapa leaipia. \p \v 42-44 Akali tupa angu dii loto, tausene yau tupa tomo neainipia. Wandakali utupane pitaka-mane tomo no embo yai-kola, balana disaipolo tupamane betesapi, pisapi, mee akenane yane tupa mo yomo wato, basaketa nuu andane alesa tumbi laya wato, yata yainipia. \s Jisasa Bala Ipa Angini Okona Tokonga Kee Atama Peane Oko \r Matiyu 14:22-33; Jone 6:16-21 \p \v 45 Okone angi, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, nambato wandakali utupa peakale lokalenga, yakamato sipi okona pitiyu, ipa angini okona amo-yangi poto, Betesaita tano okona ingane pulupa leaipia. \v 46 Pulupa lalu, bala yuu wangiane mindina pote lolo peaipia. \x * \xo 6:46 \xt Lk 5:16\x* \v 47 Nai andaka pea-kola, disaipolo tupa sipi okona pitiyu, ipa angini okona tombenenga peai-kola, Jisasa bala angu yuu wangiane okonena ateaipia. \p \v 48 Yuu wangiane okonena ato andea-kola, balana disaipolo tupa poyale peaini ukusane ato popo andane mindi lo awua epea-kola, utupane-mane sipi okone pulu lama poyale pitete wete yainga andeaipia. Matili yuu waa loyale muna pea-kola, balato akali utupane peteaini sipi okona poyale, ipa tokonga kee atama poto, utupane peaini mandaka gulo poto, utupane wata ai-peke lokale nembo teaipia. \p \v 49-50 Balana disaipolo tupa pitaka-mane andeai-kola, bala ipa angini okona tokonga kee atama epeanga andoto, yama mindi epeya nembo toto, yuku wete wato, kalae leainipia. Kalae leai-kola, balato utupane kapoyale lamawuato, namba Jisasa epeyo-ko. Yakama yuku naene, yamapane tuu pua pitiyapa leaipia. \x * \xo 6:49-50 \xt Lk 24:37\x* \v 51 Wuane lalu, bala sipi okona peakaiyu lalu, utupane towa atu peteai-kola, popo andane leane oko tepa yaepia. Tepa ya-kola, balana disaipolo tupa moko wete loto, nembo kambua teainipia. \x * \xo 6:51 \xt Mk 4:39\x* \v 52 Wamba balato wandakali kambua wete tupa betesa mayane-angi, balana disaipolo tupamane bala Gotena Iwanane ya lo nembo natene, piape okone anu pua peyape lo tatake yainipia. Tene okonena, bala epea-kola, popo andane leane oko tepa ya-angi, utupane-mane moko wete loto, nembo kambua teainipia. \s Jisasato Genesa-leta Tane Tupana Siki Tupa Mo Atu Yane Oko \r Matiyu 14:34-36 \p \v 53 Jisasapi, balana disaipolo tupapi, utupane sipi okona pitiyu, Genesa-leta yuu okona peai-kola, ipa okomane sipi okone mindisa awua polane nembo toto, utupane-mane sipi okone ende mindimane andi leainipia. \v 54 Jisasa balana disaipolo utupane towa sipi okone tepa yai-kola, yuu okonena tane wandakali tupamane akali epeya oko bala Jisasa ya lo andeaini-pia. \p \v 55-56 Andalu, wandakali utupane yakamana yuu tene tupana peke loto, Jisasa wali epoyale peya lo wandakali tupa lamaiki peainipia. Lamaiki peai-kola, matili Jisasa bala tano andane tupapi, tano aŋako tupapi, yuu waka tupapi, utupanena puku pea-kola, wandakali-mane bala yuu mindina epo ateya laka peainipia. Wuane laka peai-kola, wandakali waka tupamane ale wato, wandakali siki pelene tupa takea tokonga paleakale laka puato, awua epoto, yuu utupanena wandakali epo amunguli piyaini ama tupana yata aka peainipia. Yata alu, utupane-mane Jisasa lamawuato, wandakali siki pelene tupamane nimbana tona duninga wata yakale lo nimbato ando kondape leainipia. Jisasato atu yalua lea-kola, bala wata yaini wandakali tupa pitakana siki tupa atu yaka peainipia. \c 7 \s Gotena Loo Tupamane Yumbanena Mana Tupa Sia Minalane Leane Oko \r Matiyu 15:1-9 \p \v 1-4 Patasai tupapi, Juta yame wandakali waka tupapi, utupane pitaka-mane yakama yumbanena mana kambua tupa wato minalaini. Mana utupane wato minuto, utupanena kapopi, siso-penepi, pene aene botonja-mane waa-penepi, utupane Gotena wenonga kalato ata napeakale nembo toto, utupane pai lo wete wasa-wasa peyalaini. Dee, utupane-mane yakama yumbanena mana wato minuto, makesanga atalu, peke loto, Gotena wenonga utupanena kii kalato ata napeakale nembo toto, utupanena kii pai lo wete wasa-wasa peyoto, tomo nalaini. Yakamana kii pai lo wete wasa-wasa napelene, tomo naa na-piyaini. Alu mindi loo tupana mana andene akali minditupa Jutusaleme atala epoto, Patasai minditupa towa Jisasa ateanga epeainipia. Epoto andeai-kola, balana disaipolo tupamane kii pai lo wete wasa-wasa peya napene, Gotena wenonga yakamana kii kalato ate peta atene gulo atoto teke, tomo no ateainga andeaini-pia. \x * \xo 7:1-4 \xt Lk 11:38; Mt 23:25-26\x* \v 5 Andoto, utupane-mane Jisasa tipa puato, anu peakale nimbana disaipolo tupamane nanima yumbanena mana yata-ene tupa wato mina napene, Gotena wenonga yakamana kii kalato ate peta atoto teke, tomo nalainipe leainipia. \p \v 6-8 Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, wamba potopesa akali Aisayato andakasa alaini wandakali yakama andayo pii enene wete mindi lo pepa peyoto, wandakali utupane-mane yakamana ambulini-mane nambana gene oko laiyu lalaini tekeko, utupanena mini, yamapane-la, okonelapo nambanga yaa napene, amonga yakale atalaini leaipia. Wamba utupanena yumbane-mane mana minditupa yata yai-kola, yakamato mana utupane wandakali waka tupa lamawuato, Gotena loo tupa mana langeyama lalaini. Tene okonena, utupane-mane namba lo lotu lalaini mana okomane dini angini mindi lia napiyane. Aisayato wuane lo pepa okone peleane pua teke, yakamato Gotena loo tupa masia mawuato, yakamana yumbane tupana mana yata ene tupa wato minu atalaini. \x * \xo 7:6-8 \xt Ais 29:13\x* \v 9 Yakamato mana epene tupa wato mineyama nembo toto, yakama yumbanena mana utupane wato minuyale, Gotena loo tupa masia maiyaini. \p \v 10 Wamba Mosesato Gotena loo utupanena mindi yata wato, nimbana angini, ayiane-la, okone-lapona pangosa atoto, okone-lapona pii ale amawua atape leaipia. Wandakali mindimane bala angini yandopi, ayiane yandopi, okone-lapona mindi andayo pii koo mindi leando, yakamato bala peyo ome lalapape leaipia. \x * \xo 7:10 \xt Ek 20:12; 21:17; Lo 5:16\x* \p \v 11-12 Goteto wuane leane tekeko, yakamato wuane na-lalaini. Jia. Yakamato loto, wandakali mindimane balana angini yandopi, ayiane yandopi, okone-lapona mindi moyo maulane minditaka yatawa ateya-kola teke, balato okonelapo lamawuato, nambato liyamba moyo minditaka gipe-pene tupa Gote mauwakale lo mandeke pua yata auwa lape-pene. Wuane leando, balato balana angini, ayiane-la, okonelapo mee aŋakopi mindi moya napeakale lalaini. \v 13 Yakamato yakamana yumbane tupana mana okone wandakali tupa lamai-yaini okomane Gotena pii layene oko mee gulaya alaini. Yakamato mana okonepene kambua wato minalaini. Jisasato wuane leaipia. \s Gotena Wenonga Minditaka-mane Wandakali Mo Kalato Ataya Alane Oko \r Matiyu 15:10-20 \p \v 14 Wuane lalu, Jisasato wandakali tupa bala ateanga pai pua teke ipulupa loto, utupane andayo, yakama pitaka-mane nambana pii oko ale wato, pii okonena tene oko wayumane nembo talapape leaipia. \v 15 Wandakali-mane minditaka moto, yakamana nee asianga aindaka loto, nalaini okomane Gotena wenonga utupane mo kalato ataya aa napiyane. Jia. Minditaka wandakalina nee asianga ato kamaka epalane tupamane Gotena wenonga wandakali utupane mo kalato ataya alane. \x * \xo 7:15 \xt Ap 10:14-15\x* \v 16 [Wandakali ale asia yene tupamane pii oko ale wato, wayumane nembo talapape.] Jisasato wuane leaipia. \p \v 17 Wuane lalu, Jisasa bala wandakali amunguli pua ateaini utupane tepa alu, anda mindina kolandaka lea-kola, balana disaipolo tupamane bala tipa puato, pii kokoli lale okonena tene oko akipe leainipia. \p \v 18-19 Wuane leai-kola, balato utupane tipa puato, yakamatopi pii kokoli okonena tene oko nembo nateyaipe leaipia. Wandakali-mane tomo neyai-kola, tomo okone utupanena yamapane okona anda-pango napalane. Jia. Minditaka moto, utupanena nee asia okona aindaka leyai tupa pitaka utupanena ini anda-pangosa peya-kola, ii too apialaini-ko. Wandakali-mane tomo mindi neya-kola, tomo okonemane Gotena wenonga utupane mo kalato ataya na-alane. Jisasato wuane leane okomane tomo yame tupa pitaka Gotena wenonga kalato ata napene teke-teke eya leaipia. \p \v 20 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, minditaka wandakalina anda-pangosa ato kamaka epalane tupamane Gotena wenonga utupane mo kalato ataya alane leaipia. \v 21 Wandakali-mane nembo koo toto, pamuku pimakale, minditaka pake namakale, wandakali mindi peyo ome lamakale, wandakali waka mindina wetene yandopi, akalini yandopi, bala towa pamuku pimakale nembo talaini. \p \v 22 Dee, wandakali minditupa-mane minditaka kambua wete tupa mia-makale nembo talaini. Minditupa-mane yangone tupa minu koyamakale nembo talaini. Minditupa-mane yangone tupa andakasa amakale nembo talaini. Minditupa-mane mana yala-pene tupa mina-makale nembo talaini. Minditupa-mane wandakali waka tupa towa apiangu piyaini. Minditupa-mane wandakali waka tupa sia mineyama nembo talaini. Minditupa-mane wandakali waka tupa layangoto, lamba lalaini. Minditupa-mane kee aka pua atamakale nembo talaini. \v 23 Nembo-tene koo utupane pitaka wandakalina anda-pangosa paleya-kola, wandakali-mane mana koo utupane wato minalaini. Wato miniyai-kola, Gotena wenonga mana koo utupane-mane wandakali utupane mo kalato ataya alane. Jisasato wuane leaipia. \s Pinisia Tane Wanda Mindimane Jisasa Lo Bilipi Leane Oko \r Matiyu 15:21-28 \p \v 24 Jisasa bala yuu okone tepa alu, Taya tano okona peaipia. Wandakali-mane bala epo ateya lo anda napeakale nembo toto, bala anda mindina kolandaka leane tekeko, wandakali mindimane bala andeaipia. \p \v 25-26 Andoto, Jisasa epo ateya lea-kola, wanda mindimane ale yaepia. Bala Pinisia yame wanda mindi pituto, Sitiya potopinja okona peteane tekeko, balato Gitiki yamena mana tupa wato minalaepia. Sipitisa koo mindi wanda okonena wanane okonga atea-kola, wanda okone bala Jisasa ateanga poto, aiki leka wato, namba wanane okonga sipitisa koo ateya oko nimbato peyo watola leaipia. \p \v 27 Bala Juta yame wanda mindi jia ya lo andoto, Jisasato bala lamawuato, nambato andopane tupana tomo tupa moto, peango tupamane neakale lo peya-amo lewando, kuai nalolo-peyako. Andopane tupamane tomo wamba ini no embo yakale lo nimbato ando kondaa leaipia. \v 28 Wuane lea-kola, wanda okonemane balana pii okone yano peyoto, Akali Andane, nimbato enene lele tekeko, andopane tupamane tomo no peteyai-kola, peango tupa toko pangosa atoto, tomo pulu-lene tepa olane tupa nalaini leaipia. \p \v 29 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, nimbato wuane lele okonena, nambato sipitisa koo nimbana wanane okonga ateya oko peyo wateyo-ko. Nimba andaka peke laa leaipia. \v 30 Wuane lea-kola, wanda okone andaka peke loto andea-kola, sipitisa koo okomane bala wanane oko tepa alu pea-kola, wana oko atu yoto, toko okona palu yanga andeaipia. \s Jisasato Akali Ale Tuma Mindi Mo Atu Yane Oko \p \v 31 Okone angi, Jisasa bala Taya yuu oko tepa alu, Saitone tano okona puapo wato, Dekapolisa disitiki okona tombenenga poto, Galili ipa angini okona peakaiyu leaipia. \v 32 Peakaiyu lea-kola, wandakali minditupa-mane akali ale tuma mindi atu epeainipia. Akali okone bala katulo pii kuai lo na-lalaepia. Bala atu epeaini wandakali tupamane Jisasa tee loto, nimbana kii oko akali okonga yata olape leainipia. \p \v 33 Wuane leai-kola, amunguli pua ateaini wandakali tupa ateakale tepa alu, Jisasato akali okone atu aiyu poto, liyamba angu amonga-yale peapelepia. Amongane atoto, Jisasato balana kii ondene oko akali okonena ale asia okolapona pee lalu, apesango soo loto, akali okonena ekenenga wata yaepia. \v 34 Wata alu, Jisasato ati kenga andaiyu loto, angamai minuto, epata leaipia. Pii okonena tene oko ale lumba leaipia. \v 35 Ale lumba lea-kola, akali okonena ale lumbea-kola, okone angi teke balana ambuli asia tuma pitane ateane oko lumbu tepa ya-kola, balato pii kuai lo leaipia. \p \v 36 Wuane pea-kola, Jisasato wandakali tupa lamawuato, yakamato mangene nambato piyo oko wandakali mindikipi mindi lamai na-piyapape leane tekeko, utupane-mane wandakali minditupa lamai-yainipia. Lamai-yaikola, balato jia wete leane tekeko, utupane-mane balana pii okone tanga loto, wandakali kambua lamai-yainipia. \x * \xo 7:36 \xt Mk 1:43-45\x* \v 37 Lamai-yaikola, pii okone ale yaini wandakali tupa moko wete loto, Jisasato wandakali ale tuma tupa pii ale yakale leya-kola, ale alaini. Balato wandakali pii na-lalaini tupamane pii leakale leya-kola, pii ale alaini. Balato piape pitaka kuai lo piyane leainipia. \x * \xo 7:37 \xt Ais 35:5\x* \c 8 \s Jisasato Akali Tausene Tukumindi Tupa Tomo Neakale Mayane Oko \r Matiyu 15:32-39 \p \v 1-3 Okone angi, wandakali kambua wete pai pua teke epo amunguli peai-kola, utupane-mane tomo nolane mindi nayaepia. Naya-kola, Jisasato balana disaipolo tupa ipulupa loto, utupane lamawuato, wandakali utupa namba towa ole tepoai ataima leaipia. Utupa ulia nolane yaa napeya-ko. Wandakali yuu tepanda ato ipupiai tupa tomo nanene, andaka peakale lewando, utupane asininga ulia nono wato, lemowa lomba-pene yolaini. Nambato utupa ondo eyo leaipia. \x * \xo 8:1-3 \xt Mk 6:34-44\x* \p \v 4 Wuane lea-kola, balana disaipolo tupamane bala tipa puato, wandakali napalene yuu okona atoto, akali mindimane betesa kambua wete ani tawe moto, wandakali utupa no embo yakale malupeyape leainipia. \v 5 Wuane leai-kola, balato utupane tipa puato, yakamanga betesa aki-tupi eyape leaipia. Wuane lea-kola, utupane-mane nanimanga betesa yanasa eya leainipia. \p \v 6 Wuane leai-kola, balato wandakali tupa lamawuato, yakama yuunga pitiyapa leaipia. Peteai-kola, balato betesa yanasa tupa moto, Gote wayu pele lalu, utupane konde leaipia. Konde loto, balana disaipolo tupa mawuato, utupa neakale maiyapa lea-kola, utupane-mane betesa tupa tale puato, wandakali tupa neakale mayainipia. \v 7 Balana disaipolo tupanga pisa aŋako mindilapo ya-kola, Jisasato utupane moto, Gote wayu pele lalu, konde leaipia. Konde loto, balana disaipolo tupa mawuato, utupa neakale maiyapa lea-kola, utupane-mane pisa utupane tale puato, neakale mayainipia. \p \v 8-9 Mayai-kola, akali angu tausene tukumindipi mindi ateaini tupamane no embo yai-kola, balana disaipolo tupamane tomo akenane yane tupa mo yomo wato, basaketa nuu andane yanasa tumbi laya yainipia. Wuane peai-kola, Jisasato wandakali tupa pulupa lo lamai-yaepia. \v 10 Pulupa lalu, Jisasa balana disaipolo tupa towa sipi mindina peakaiyu lo pitiyu, Dalamanusa disitiki okona peainipia. \s Metekolo Piape Mindi Pula Leaini Oko \r Matiyu 16:1-4 \p \v 11 Dalamanusa disitiki okona peai-kola, Patasai minditupa epoto, Jisasa towa pii yanda peainipia. Utupane-mane bala minu mandeke puato, Goteto nimba moyo ateya-kola, nimbato piape pilini oko andawa loto, metekolo piape mindi pula leainipia. \v 12 Wuane leai-kola, bala yamapane kenda wato, utupane tipa puato, anu peakale wandakali andipa ateyai tupa yakamato namba languato, Goteto nimba moyo ateya-kola, nimbato piape pilini oko andawa loto, metekolo piape mindi pula lalainipe leaipia. Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Goteto namba moyo ateya-kola, nambato piape piyawane tupa wandakali andipa ateyai tupa yakama andawa loto, nambato metekolo piape mindi napulu-peyawa leaipia. \x * \xo 8:12 \xt Mt 12:39; Lk 11:29\x* \v 13 Wuane lalu, bala Patasai tupa tepa alu, pai pua teke sipi mindina peakaiyu lo pitiyu, ipa angini okona amo-yangi peaipia. \s Waiwa Ando Atalapape Leane Oko \r Matiyu 16:5-12 \p \v 14 Jisasana disaipolo tupamane betesa embesa wato, sipi okona peakaiyu leai-kola, betesa mindiki sipi okonena yaepia. \v 15 Okone angi, Jisasato balana disaipolo tupa taimane lamawuato, Patasai tupapi, Etotepi, utupanena palawa yangalaini pauta okomane yakama mo lawa pulane. Waiwa ando atalapape leaipia. \x * \xo 8:15 \xt Lk 12:1-3\x* \v 16 Wuane lea-kola, balana disaipolo tupa yakama teke-teke pii lalawa puato, nanimanga betesa naeya-kola, balato wuane leya leainipia. \p \v 17 Wuane leyai nembo toto, balato utupane tipa puato, anu peakale yakama teke-teke pii lalawa puato, nanimanga betesa naeya leyaipe leaipia. Yakamato namba akali oko ateya nembo natene, tatake eyaipe. Yakamato kuai lo nembo nateyaipe. \x * \xo 8:17 \xt Mk 6:52\x* \v 18 Yakama lee tene tupamane anda napeyaipe. Yakama ale asia yene tupamane ale naeyaipe. Yakama embesa eyaipe. \p \v 19 Wamba nambato betesa yau tupa konde loto, akali tausene yau tupamane neakale maewa-angi, yakamato akenane yane tupa mo yomo wato, basaketa nuu andane aki-tupi tumbi laya yaipe leaipia. Wuane lea-kola, utupane-mane basaketa nuu alesa tumbi laya ema leainipia. \x * \xo 8:19 \xt Mk 6:41-44\x* \v 20 Wuane leai-kola, balato utupane tipa puato, wamba nambato betesa yanasa tupa konde loto, akali angu tausene tukumindi tupamane neakale maewa-angi, yakamato akenane yane tupa mo yomo wato, basaketa nuu andane aki-tupi tumbi laya yaipe leaipia. Wuane lea-kola, utupane-mane basaketa nuu andane yanasa tumbi laya ema leainipia. \v 21 Wuane leai-kola, balato utupane tipa puato, nambato metekolo piape okonelapo pewa oko andoto teke, yakamato namba Mesaya epolopeya leaini oko ateya nembo nateyaipe leaipia. \s Jisasato Betesaita Tane Lee Koo Mindi Lee Taya Yane Oko \p \v 22 Jisasa balana disaipolo tupa towa Betesaita tano okona peai-kola, wandakali minditupa-mane akali lee koo mindi Jisasa ateanga atu aiyu epoto, nimbana kini-mane akali oko wata ape leainipia. \v 23 Wuane leai-kola, Jisasato akali lee koo okone kii minu atu aiyu poto, tano oko tepa alu, amonga-yale peapelepia. Poto, Jisasato akali lee koo okona leenga apesango soo loto, balana kii lapotaka-mane akali okonena lenenga wata yaepia. Wuane piyu, balato akali okone tipa puato, nimbato minditaka mindi andelepe, anda napelepe leaipia. \p \v 24 Wuane lea-kola, akali okomane balana pii okone yano peyoto, nambato akali minditupa andeyo tekeko, wayumane anda napeyo-kola, utupane ita gulene atoto, epoko peyai leaipia. \v 25 Wuane lea-kola, Jisasato balana kii lapotaka-mane akali okona lee okolapo lapone teke wata ya-kola, akali okonemane kuai lo andeaipia. Balana lee kuai lo tea-kola, pitaka taka kuai lo andeaipia. \v 26 Andea-kola, Jisasato bala lamawuato, nimba tano okona peke nalene, andaka puu leaipia. \s Pitato Nimba Mesaya Oko Atele Leane Oko \r Matiyu 16:13-20; Luku 9:18-22 \p \v 27 Okone angi, Jisasapi, balana disaipolo tupapi, utupane Sisatiya Pilipai tano andane okona mandaka tano aŋako yane tupana epoko peainipia. Asininga poto, balato utupane tipa puato, wandakali-mane namba andayo api ateya lalainipe leaipia. \v 28 Wuane lea-kola, utupane-mane bala lamawuato, wandakali minditupa-mane nimba ipa peya-maiyane akali Jone oko atele lalaini leainipia. Minditupa-mane nimba Ilainja atele lalaini. Minditupa-mane nimba akali potopisa wamba ateaini tupana waka mindi atele lalaini leainipia. \x * \xo 8:28 \xt Mk 6:14-16\x* \p \v 29 Wuane leai-kola, balato utupane lamawuato, utupane-mane wuane lalaini tekeko, yakamato namba api ateya lalainipe leaipia. Wuane lea-kola, Pitato balana pii okone yano peyoto, nimba Mesaya oko atele leaipia. \x * \xo 8:29 \xt Jo 6:68-69; Mk 9:9\x* \v 30 Wuane lea-kola, Jisasato pii tai mindi utupane lamawuato, namba Mesaya oko ateya lo yakamato wandakali mindikipi mindi lamai na-piyapape leaipia. \s Akalina Iwanane Bala Omalu, Ika Lolopeya Leane Oko \r Matiyu 16:21-28; Luku 9:21-27 \p \v 31 Okone angi, Jisasato pii wenene mindi balana disaipolo tupa bulupane tewa lamawuato, Juta yame ando atalaini akali tupapi, pitisa akali kawane tupapi, loo tupana mana andene akali tupapi, utupane-mane Akalina Iwanane oko masia maulai-kola, bala tandaka kambua nape-pene guleya. Akali-mane bala peyo ome lolai-kola, ole teponena, bala malinga ika lolopeya leaipia. \p \v 32 Wuane pulupeya lo panakame lea-kola, Pitato bala atu aiyu amonga-yale poto, bala laiya loto, nimbato wuane nalape leaipia. \v 33 Wuane lea-kola, Jisasa bala mopeke loto, balana disaipolo waka tupa andeaipia. Andoto, balato Pita laiya loto, nimbato Gotena nembo-tene oko wato mina napene, wuane lele leaipia. Nimbato wandakalina nembo-tene oko wato minuto, Satane gulo wuane lele-ko. Nimba nambana masianesa puu leaipia. \p \v 34-38 Wuane lalu, balato balana disaipolo tupapi, wandakali waka amunguli peaini tupapi, utupane pitaka ipulupa loto, pii mindi utupane lamawuato, wandakali yame koo andipa ateyai tupamane Aiyane Gote angu lotu na-lalaini. Jia. Utupane-mane gote waka tupa lotu lalaini mana okomane pamuku pima epoko piyane yame gulo atoto, mana koo kambua tupa wato minu atalaini. Wuane pua ateyai oko andoto, wandakali waka minditupa-mane nambapi, nambana pii okopi, okonelapo bilipi leyama loyale yala wato, nanima Jisasana yame ata napeyama lolopeyai. Wuane lolai-kola, matili Ayiane Gotena tai-lene oko Akalina Iwanane okonga yola-kola, balana enjole epene wete tupa towa epola-angi, balato wandakali utupane nambana yame ateyai loyale yala ola-kola, wandakali utupane katulo Gote towa saka atapowa ata napulu-peyai. Jia. Wandakali mindimane yuu okona minditaka eya tupa pitaka mo yata wato teke, matili bala saka atapowa ata napeando, balana minditaka yola tupa pitaka-mane anu puato bala moyolo-peyape. Balato aki mindi mawuato, balana saka atapowa atolane oko katulo kambo molo-peke lolo-peyape. Wandakali mindi nambana yame atola-kola, namba yanda pingiyaini akali tupamane bala peyo ome lamakale lolopeyai. Wuane lolai-kola, wandakali mindi bala omolowane nembo toto, nambana yame ata napeando, Gote towa bala saka atapowa ata napulu-peya. Wuane tekeko, wandakali mindi bala Gotena pii layene epene oko bilipi loto, nambana yame ateya lo andoto, wandakali-mane bala peyo ome leaindo, bala Gote towa saka atapowa atolopeya. Tene okonena, wandakali mindimane namba polowa okona epokale nembo teando, bala tane nembo natene, kenda-pene balanga epola tupa balana ita malamanda gulo aiyu, namba watama epeakale. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 8:34-38 \xt Mt 10:32-33,38-39; Lk 14:27\x* \c 9 \p \v 1 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, nambato pii enene mindi yakama langeyo. Wandakali oo ateya tupana minditupa wamba ini oma napene atoto andolai-kola, Goteto wandakali tupa taimane ando atolanga andolopeyai leaipia. \x * \xo 9:1 \xt Mk 13:30\x* \s Jisasa Bala Waka Guleane Oko \r Matiyu 17:1-13; Luku 9:28-36 \p \v 2 Ole wataka pea-kola, Jisasato Pita, Jemesa, Jone ima utupane atu aiyu yuu wangiane kenga wete mindina iyu poto, yakama angu ateainipia. Okone angi, bala utupanena wenonga atoto, waka guleaipia. \x * \xo 9:2-7 \xt 2Pi 1:17-18; Ap 3:22\x* \v 3 Balana tona peane tupa ake wete puato, tii pikoyo peaipia. Yuunga wandakali mindimane lapa-lapa mindi ake okonepene katulo gulaya aa napiyane. \v 4 Jisasa waka gulea-kola, Ilainja, Mosesa-la, okonelapo epo pana wato, Jisasa towa pii lalawa pua ateainipia. \p \v 5-6 Wuane pea-kola, balana disaipolo tepo tupamane yuku-mane omeainipia. Yuku-mane omoto, aki loape tatake wato, Pitato Jisasa lamawuato, tisa, nanimato yuu okona ateyama-kola, kuai leya-ko. Nanima tepo akali tupamane anda aiyakame tepo pimakale. Mindi nimbana, mindi Mosesana, mindi Ilainjana, pingimakale leaipia. \v 7 Wuane lea-kola, mole mindimane epoto, utupane yame peyoto, ombo ya-kola, mole okonena ato pii mindi leane okomane loto, akali oo ateya oko bala namba iwanane yamapane yene oko. Yakamato balana pii ale amai-yapape leaipia. \p \v 8 Wuane lea-kola, okone angi teke, disaipolo tepo tupamane anda amo-nena peai-kola, akali waka mindi Jisasa towa atu ata napeaipia. Jia. Bala angu ateanga andeaini-pia. \v 9 Jisasato balana disaipolo tepo utupane towa atu yuu wangiane oko tepa alu, puu nena loto, pii tai mindi utupane lamawuato, yakamato minditaka andalai oko wandakali mindikipi mindi lamai napene atama pulu, matili Akalina Iwanane oko malinga ika lola-angi, yakamato wandakali tupa lamai-yapape leaipia. \p \v 10 Wuane lea-kola, disaipolo tepo tupamane ale wato, yakama teke-teke pii lalawa puato, anu peakale balato Akalina Iwanane oko malinga ika lolopeya leyape leainipia. \v 11 Wuane lalu, utupane-mane Jisasa tipa puato, Akalina Iwanane oko wamba ini epoto, omalu, malinga ika lolopeya yando, anu peakale loo tupana mana andene akali tupamane loto, potopesa akali Ilainja bala ini ingane yuunga peke lola-kola, matili Akalina Iwanane oko epolopeya lalainipe leainipia. \p \v 12-13 Wuane leai-kola, balato utupanena pii okone yano peyoto, enene, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, Akalina Iwanane oko epeakale nembo toto, Ilainja bala ini ingane epoto, pitaka taka mo tika pulupeya layene eya tekeko, Ilainja bala epeane lo nambato yakama langeyo leaipia. Bala epea-kola, Gotena pii pepa pelene eya okomane layene eya pua, akali minditupa-mane balanga mana koo mina-makale nembo teaini tupa pitaka mineaini-ko. Anu peakale Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, wandakali-mane Akalina Iwanane oko minu koyolai-kola, bala tandaka nape-pene layene eyape. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 9:12-13 \xt Mt 11:14; Mal 4:5; Sam 22:1-18; Ais 53:3\x* \s Jisasato Sipitisa Koo Atene Iwana Mindi Mo Atu Yane Oko \r Matiyu 17:14-21; Luku 9:37-43 \p \v 14 Jisasa, Pita, Jemesa, Jone ima utupane epoto andeai-kola, loo tupana mana andene akali tupamane Jisasana disaipolo waka tupa towa pii yanda pua ateai-kola, wandakali kambua longo waka-mane utupane ato mapu pua ateainipia. \v 15 Jisasa epea-kola, wandakali utupane-mane bala andalu, moko wete loto, bala ateanga taimane poto, nimba wayu epeleya leainipia. \v 16 Wuane leai-kola, balato utupane tipa puato, yakamato aki loto, utupane towa pii yanda pua ateyaipe leaipia. \p \v 17 Wuane lea-kola, wandakali kambua wete ateaini tupana mindimane balana pii okone yano peyoto, tisa, namba iwanane okomane pii laa napeakale loto, sipitisa koo mindimane balana ambulini minu tambu leya-kola, nambato bala atu aiyu nimba atelenga epeyo leaipia. \v 18 Sipitisa koo okonemane bala minuto, mo lombeya-kola, apesango namba iwanane oko ambulininga epalane. Epeya-kola, balana nene tupa giti gete loto, tiyongo latane yalane. Nambato nimbana disaipolo tupa lamawuato, sipitisa koo oko peyo wata alapa lalo tekeko, utupane-mane katulo bala peyo wata napiyai leaipia. \p \v 19 Wuane lea-kola, Jisasato wandakali tupa tipa puato, ole aki-tupinga namba lo bilipi nalene wandakali yakama towa namba atokale yape leaipia. Ole aki-tupinga nambato yakamana kenda-pene tupa awua atokale yape. Iwana okone bala atu aiyu namba ateyonga ipulupa leaipia. \v 20 Utupane-mane iwana okone Jisasa ateanga atu aiyu epeai-kola, sipitisa koo okomane Jisasa andoto, iwana okone taimane mo lombea-kola, iwana okone bala peango-ngo pua ya-kola, apesango balana ambulininga epeaipia. \p \v 21 Wuane pea-kola, Jisasato iwana okona ayiane oko tipa puato, andoko angi bulupane tewa bala wuane peape leaipia. Wuane lea-kola, ayiane okomane balana pii okone yano peyoto, wamba bulupane bala iwana aŋakonga ato, wuane peane leaipia. \v 22 Sipitisa koo okomane bala peyo ome loyale, ole kambuanga itanga peyo yangaka, ipanga peyo pee laka, piyane. Nimbato katulo bala moyeendo, nanima ondo wato, moyape leaipia. \p \v 23 Wuane lea-kola, Jisasato bala tipa puato, anu peakale nimbato namba tee loto, nimbato katulo bala moyeendo, moyape lelepe. Wandakali mindimane namba lo bilipi leando, bala moyoyale nambato katulo pitaka taka piyawane leaipia. \x * \xo 9:23 \xt Mt 21:21; Mk 11:23\x* \v 24 Wuane lea-kola, iwana okona ayiane okomane pii taimane loto, nambato bilipi leyo tekeko, bilipi leyo nayu naleyo. Nimbato nambana bilipi oko minu tai laya wato, namba moyape leaipia. \p \v 25 Wuane lea-kola, wandakali kambua taimane epo amunguli peainga andoto, Jisasato sipitisa koo oko laiya loto, sipitisa koo, nimbato iwana okona ale tuma pimaiyu, pii naleakale laya alene yako. Nambato nimba langeyo nayu leyo-ko. Nimbato iwana oko tepa alu pulu, dee lapone balanga peke lolene leaipia. \v 26 Wuane lea-kola, sipitisa koo okomane kalae loto, iwana oko taimane mo malawai loto, bala tepa alu, peaipia. Pea-kola, iwana oko omene gulene ya-kola, wandakali kambua-mane bala omala ya leainipia. \x * \xo 9:26 \xt Mk 1:26\x* \v 27 Utupane-mane wuane leaini tekeko, Jisasato iwana okonena kii minuto, bala mina ika lea-kola, iwana okone ika leaipia. \p \v 28 Matili Jisasa bala anda mindina kolandaka lea-kola, balana disaipolo tupa angu bala towa atu pituto, anu peakale nanimato katulo sipitisa koo okone peyo wata na-piyamape leainipia. \v 29 Wuane leai-kola, balato utupanena pii okone yano peyoto, wandakali-mane pote leyai-kola, sipitisa koo okonepene tupamane wandakali tupa tepa alu, palaini. Mangene waka mindi peyai-kola, na-palaini leaipia. \s Akalina Iwanane Omalu, Ika Lolopeya Ole Lapone Leane Oko \r Matiyu 17:22-23; Luku 9:43-45 \p \v 30-31 Okone angi, Jisasato balana disaipolo tupa angu mana lamauwakale nayuto, bala asia okona peya lo wandakali waka mindimane anda napeakale nembo teaipia. Wuane nembo toto, balana disaipolo tupa towa anda okone tepa alu, Galili disitiki okona tombenga peainipia. Asini poto, balato utupane angu mana lamawuato, akali mindimane Akalina Iwanane oko ene pitula-kola, akali minditupa-mane bala peyo ome lolai-kola, ole teponena bala malinga ika lolopeya leaipia. \x * \xo 9:30-31 \xt Mk 8:31; 10:32-34; Jo 7:1\x* \v 32 Wuane lea-kola, utupane-mane ale wato, balato aki nembo toto, wuane leyape lo tatake yaini tekeko, utupane-mane bala tipa puyale yuku yainipia. \x * \xo 9:32 \xt Lk 9:45\x* \s Akali Gene Andane Wete Yene Api Ateyamape Leaini Oko \r Matiyu 18:1-5; Luku 9:46-48 \p \v 33 Jisasa balana disaipolo tupa towa Kapaneame tano okona poto, anda mindina kolandaka leainipia. Anda okonena atoto, balato utupane tipa puato, asini epalama-angi, yakamato aki loto, pii yanda pima epalaipe leaipia. \v 34 Balato wuane leane tekeko, wamba utupane-mane nanima disaipolo ateyama tupana akali gene andane wete yene api ateyamape lo pii yanda pima epalama okona leya nembo toto, yala wato, yakama balana pii okone yano napeleaini-pia. \p \v 35 Balana pii okone yano napeleai-kola, bala pituto, balana disaipolo alesa tupa lamawuato, ipulupa leaipia. Epeai-kola, balato utupane lamawuato, akali mindimane gene andane wete yene atokale nembo teando, bala akali gene nayene gulo atoto, wandakali pitakana piape akali gulo atape-pene leaipia. \x * \xo 9:35 \xt Lk 22:24; Mt 20:25-28; Mk 10:43-45\x* \p \v 36-37 Wuane lalu, balato andopane mindi kii minu atu aiyu epoto, balana disaipolo tupana tombenenga bala towa atu ateapele-pia. Balato andopane okone ope loto, balana disaipolo tupa lamawuato, wandakali mindimane namba nembo toto, andopane okopene mindi moyando, balato namba moyola-kola teke pulupeya. Namba moyando, balato namba ati kenga atala yuunga puu leane Gote oko moyola-kola teke pulupeya leaipia. \x * \xo 9:36-37 \xt Mt 10:40\x* \s Kenda-pene Gii Na-piyaini Wandakali Tupamane Nanima Moyalaini Leane Oko \r Luku 9:49-50 \p \v 38 Okone angi, Joneto Jisasa lamawuato, tisa, nanimato andalama-kola, akali mindimane nimbana gene oko loto, sipitisa koo tupa peyo wato atala tekeko, bala nanima watama na-epalane. Tene okonena, nanimato bala lamawuato, nimbato Jisasana gene loto, sipitisa koo tupa peyo watolene lalama leaipia. \p \v 39-40 Wuane lea-kola, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, wandakali mindimane kenda-pene mindi nanima gii napeando, balato nanima moyalane leaipia. Wuaneko, akali mindimane kenda-pene mindi nanima gii napene, nambana gene oko loto, metekolo piape mindi peando, balato namba andayo pii koo mindi wamba ini nalolo-peyako. Akali mindimane nambana gene oko loto, piape epene mindi pua ateando, yakamato jia nalene, balato wuane peakale lo ando kondalapape. \x * \xo 9:39-40 \xt Mt 12:30; Lk 11:23\x* \v 41 Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Yakama Kataisana yame ateyai okonena, wandakali mindimane ipa ambuto, yakama nalapale geando, Goteto yole epene mindi wandakali okone maulupeya. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 9:41 \xt Mt 10:42\x* \s Koo Peakale Lo Mo Piya Alaini Mana Oko \r Matiyu 18:6-9; Luku 17:1-2 \p \v 42 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, andopane namba lo bilipi leyai tupana mindimane koo mindi peakale loto, wandakali mindimane mo piya yando, Goteto kenda-pene andane wete mindi wandakali okonenga malupeya leaipia. Andopane mindimane koo peakale loto, wandakali mindimane bala mo piya oyale pula-kola, wandakali okonemane wuane napeakale loto, akali waka mindimane ana andane wete mindi wandakali okonena mane okona andi loto, ipa solewata andane okona awua aindaka leando, wandakali okone omolo-peya. Omalu, mana koo okone mina napula-kola, kenda-pene andane wete okone balanga naepolo-peya. \p \v 43-48 Goteto wandakali mindi yuu koo wetete okona awua aindaka leando, imi-mane wandakali okone no atapowa atola-kola, ita too atapowa atene mindimane bala yango atapowa atolopeya tekeko, bala oma napene, tandaka andane wetete no atapowa atolopeya. Tene okonena, nimbana kini lapotaka ateakale kondole-kola, Goteto nimba yuu koo wetete ita too atapowa atene okonena awua aindaka leando, nimba koo wetete atolopele. Nimba kini mundu atene atoto, Gotena yuu epene okona saka atapowa ateendo, kuai lolopeya-ko. Nimbana kini-mane koo pula lo mo piya yando, kini okone kando lo apiape. Kene lapotaka ateakale kondole-kola, Goteto nimba yuu koo okona awua aindaka leando, nimba koo wetete atolopele. Nimba kene mundu atene atoto, Gotena yuu epene okona atapowa ateendo, kuai lolopeya-ko. Nimbana kene-mane koo pula lo mo piya yando, kene okone kando lo apiape. Lene lapotaka teakale kondole-kola, Goteto nimba yuu koo wetete okona awua aindaka leando, koo wetete atolopele. Nimba lene mindiki tene atoto, Gotena yuu epene okona saka atapowa ateendo, kuai lolopeya-ko. Nimbana lene-mane koo pula lo mo piya yando, lene okone luku apiape. \x * \xo 9:43-48 \xt Mt 5:29-30; Ais 66:24\x* \p \v 49 Juta yame-mane tomo mindi Gote opa mawua-yale atoto, Gotena wenonga koo tene mindi opa okonena nayakale nembo toto, sole minditupa tomo okonena ate loto, Gote lo opa maiyaini. Wuane pua teke, Gotena wenonga koo tene mindi wandakali tupanga nayakale nembo toto, ita tapeta gulene kenda-pene minditupa utupane pitakanga ipupe-pene. \s Sole Kambua Yakamanga Atene Gulo Atalapape Leane Oko \r Matiyu 5:13; Luku 14:34 \p \v 50 Sole-mane tomo mo tende piya alane tekeko, sole minditupa tende napene guleando, nanimato anu puato, sole okone lapone mo tende piya olo-peyamape. Minjuni minditupa kapoyale tamualane nembo toto, wandakali-mane sole kambua minjuni okonena ate loto yata eyai-kola, minjuni okone kapoyale tamua napene, kuai lo yalane. Wuane pua teke, sole kambua yakamanga atene gulo atoto, yakamato mindi akali towa yanda napene, kuai lo atalapape. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 9:50 \xt Mt 5:13; Lk 14:34\x* \c 10 \s Wetene Peyo Wata Alaini Mana Oko \r Matiyu 19:1-12; Luku 16:18 \p \v 1 Jisasa bala yuu okone tepa alu, Jutiya disitiki okona poto, ipa Jotane okona amo-yangi peaipia. Pea-kola, wandakali kambua pai pua epo amunguli peai-kola, balato wandakali tupa mana lamaiyane pua teke utupane mana lamai-yaepia. \v 2 Mana lamawua atea-kola, Patasai minditupa-mane bala minu mandeke pimakale nembo toto, bala ateanga epeainipia. Utupane-mane bala tipa puato, akali mindimane balana wetene oko mee puu leando, loo Goteto yata yane okomane akali okonena mana okone yapa lo tale puato, katu lolo-peyape leainipia. \p \v 3 Wuane leai-kola, balato utupane tipa puato, loo Mosesato yakama geane okomane aki leyape leaipia. \v 4 Wuane lea-kola, utupane-mane balana pii okone yano peyoto, Mosesato loto, akali mindimane wetene peyo watolane pepa mindi peyoto, bala maiyu, puu leaindo, mana okone katu leane leainipia. \x * \xo 10:4 \xt Lo 24:1-4; Mt 5:31\x* \p \v 5 Wuane leai wete, balato utupane lamawauto, yakamato tuu puato, balana pii tanga leainga andoto, Mosesato loo okone pepa peyoto, yakamanga geane leaipia. \v 6 Wuane tekeko, wamba wetete Goteto pitaka taka yakale loto, wanda, akali-la, okonelapo waa peaipia. \x * \xo 10:6 \xt Jen 1:27; 5:2\x* \p \v 7-8 Wuaneko, akali mindi balana angini, ayiane-la, okonelapo tepa alu, balana wetene oko towa mina mindiki lalane. Wamba okonelapo waka-waka atalapele tekeko, mina mindiki leyapi-kola, liyamba umbuaini mindiki gulalane. \x * \xo 10:7-8 \xt Jen 2:24; Ep 5:31-33\x* \v 9 Goteto wanda, akali-la, okonelapo mina mindiki leya okone wandakali-mane okonelapo mo toko laya napipe-pene layene eya. Jisasato wuane leaipia. \p \v 10 Wuane lea-kola, matili anda mindina pituto, balana disaipolo tupamane Jisasa lamawuato, pii wamba lale okona pii minditupa tako pua laa leainipia. \v 11 Wuane leai-kola, balato utupane lamawuato, akali mindimane wetene peyo watolane pepa mindi mo mawuato, puu lalu, wanda waka mindi kee leaindo, balana wetene wambane oko kenda-pene mindi maiyu, wanda mindoko towa pamuku pula-kola pulupeya. \x * \xo 10:11 \xt Mt 5:32\x* \v 12 Dee, wanda mindimane akalini tepa alu poyale pepa mindi moto, akalini oko maiyu, bala akali waka mindi peando, wanda okonemane akali mindoko towa pamuku pula-kola pulupeya leaipia. \s Andopane Tupa Epeakale Lo Ando Kondalapa Leane Oko \r Matiyu 19:13-15; Luku 18:15-17 \p \v 13 Alu mindi Jisasato andopane tupanga kii yata yakale nembo toto, wandakali minditupa-mane andopane tupa atu aiyu bala ateanga epeaini tekeko, balana disaipolo tupamane wandakali utupane laiya loto, yakamato andopane tupa atu aiyu naepene, kondalapa leainipia. \p \v 14 Wuane leai-kola, Jisasato utupanena mana okone embo wato, utupane lamawuato, Goteto andopane okopene gulene wandakali tupa ando atalane leaipia. Yakamato andopane utupa minandi nalene, namba ateyonga epeakale lo ando kondalapa. \v 15 Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Goteto utupane ando ateakale lo andopane-mane ando konda alaini pua teke, Goteto bala ando ateakale lo wandakali mindimane ando konda yaindo, Goteto bala moyo ando atolopeya. Wuane tekeko, Goteto bala ando ateakale lo wandakali mindimane ando konda nayando, Goteto bala moyo ando atalane lo wandakali okonemane anda napulu-peya. Jia wete leaipia. \x * \xo 10:15 \xt Mt 18:3-4\x* \v 16 Wuane lalu, balato andopane tupa mindiki-mindiki ope lo miaka puato, balana kini utupanenga yata wato, Goteto nimba moyo ateakale loto, belesini maiki peaipia. \s Jisasato Akali Amango Mindina Pii Yano Peleane Oko \r Matiyu 19:16-30; Luku 18:18-30 \p \v 17 Matili Jisasa bala yuu waka mindina poyale asini pea-kola, akali mindi taimane epoto, Jisasa ateanga aiki leka wato, tisa epene, namba saka atapowa atokalenga, nambato anu puape lo tipa peaipia. \p \v 18 Tipa pea-kola, Jisasato bala lamawuato, wandakali epene mindikipi mindi ata napeya leaipia. Gote bala angu epene ateya-ko. Anu peakale nimbato namba andayo, tisa epene lelepe leaipia. \v 19 Nimbato Gotena loo tupa andelene pia okoni. Nimbato wandakali peyo ome nalape. Wanda, akali-la, liyambato pamuku na-piyapape. Nimbato pake namiape. Nimbato wandakali yangone mindi kosimi loto, owato pii nalape. Nimbato owato pii loto, minditaka namiape. Nimbato nimbana angini, ayiane-la, okone-lapona pangosa atoto, okone-lapona pii lolapi tupa wato minu atape leaipia. \x * \xo 10:19 \xt Ek 20:12-17; Lo 5:16-20\x* \p \v 20 Wuane lea-kola, akali okonemane bala lamawuato, tisa, wamba namba aŋakonga atoto, Gotena loo utupane pitaka wato minu atama ipulu, andipa giau lo minu teke atalawane leaipia. \v 21 Wuane lea-kola, Jisasato bala andatawa atoto, bala towa epelewa yamapane yoto, nimbato mana epene mindiki angu mina napene atele leaipia. Nimba poto, wandakali waka tupamane nimbana minditaka eya tupa pitaka kambeakale lape. Kambolai-kola, nimbato muni mole tupa wandakali tipia tupa maipe. Wuane peendo, nimbana minditaka epene wetete tupa ati kenga yolopeya-ko. Nimba namba watama ipupe leaipia. \v 22 Wuane lea-kola, akali okonemane balana minditaka kambua wetete yane tupa awua tepa na-wakale nembo toto, bala mini kenda wato, wenongo yalu, Jisasa tepa alu, peaipia. \p \v 23 Pea-kola, Jisasato balana disaipolo tupa anda amo-nena puato, Goteto utupane ando ateakale lo wandakali amango tupamane ando kondape-pene oko pitete alaini leaipia. \v 24 Wuane leane oko ale wato, balana disaipolo tupamane moko wete leaini tekeko, Jisasato pii okone lolo-peke loto, iwana yame, Goteto utupane ando ateakale lo wandakali-mane ando kondape-pene oko pitete alaini. \v 25 Yia kamele mindimane yana asia titi mindina kolandaka loyale makande pipia-yale, bala pitete apia-yale tekeko, Goteto utupane moyo ando ateakale lo akali amango tupamane ando kondape-pene oko pitete wete alaini leaipia. \p \v 26 Wuane lea-kola, balana disaipolo tupamane moko wetete loto, yakama teke-teke pii lalawa puato, wuane yando, api katulo saka atapowa atolo-peyape leainipia. \v 27 Wuane leai-kola, Jisasato utupane andatawa yoto, wandakali yakama tane katulo saka atapowa atamakale lo saka ataya na-olopeyai tekeko, Goteto katulo pitaka taka piyane. Tene okonena, wandakali mindimane Gotenga tungi peyo nayu bilipi leando, Goteto katulo bala saka atapowa ateakale lo ataya olopeya leaipia. \p \v 28 Wuane lea-kola, Pitato bala tipa puato, nanimana minditaka yalamane tupa pitaka awua tepa alu, nanimato nimba watama epeyama okoni leaipia. \v 29 Wuane lea-kola, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, nambato pii enene mindi yakama langeyo leaipia. Wandakali minditupa-mane Gotena pii layene epene oko nembo toto, nambana piape oko puyale utupanena anda yandopi, amene, imalini yandopi, angini, ayiane yandopi, andopane yandopi, ee yandopi, utupanena mindi tepa alaini. \p \v 30 Wuane piyaini wandakali tupa yuu okona atolai-kola, matili Goteto andapi, amene, imalinipi, anginipi, andopanepi, eepi, utupane andete lo wandakali utupane pitakanga malupeya. Wandakali minditupa-mane kenda-pene andane minditupa wandakali utupane maiki pulupeyai tekeko, matili Goteto balana yame wandakali utupane saka atapowa ateakale lo ataya olopeya. \v 31 Okone angi, wandakali andipa gene andane wetete yene ateyai utupana kambua gene nayene wetete atolopeyai. Dee, wandakali andipa gene nayene wetete ateyai tupana kambua gene andane wetete yene atolopeyai. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 10:31 \xt Mt 20:16; Lk 13:29-30\x* \s Akalina Iwanane Bala Omalu, Ika Lolopeya, Ole Tepone Leane Oko \r Matiyu 20:17-19; Luku 18:31-34 \p \v 32-33 Matili Jisasapi, balana disaipolo tupapi, wandakali waka minditupapi, utupane Jutusaleme poyale asini peainipia. Jutusaleme poloma-kola, kenda-pene minditupa yakamanga epolane nembo toto, balana disaipolo tupamane yuku wato, asini peaini tekeko, Jisasa bala yuku naene atoto, ini ingane peaipia. Bala ini ingane pea-kola, utupane-mane moko wete loto, yukuwa nembo kambua teai-kola, Jisasato wandakali waka tupa tepa alu, balana disaipolo tupa angu atu aiyu amonga-yale peaipia. Poto, kenda-pene minditupa balanga epolopeya loto, balato utupane lamawuato, ale alapa, andipa nanima Jutusaleme poyale asini peyama leaipia. Poloma-kola, akali mindimane Akalina Iwanane oko ene pituto, pitisa akali kawane tupapi, loo tupana mana andene akali tupapi, utupanena kininga maula-kola, utupane-mane namba kosimi loto, omeakale lalu, akali yame waka tupana kininga malupeyai. \x * \xo 10:32-34 \xt Mk 8:31; 9:30-31\x* \v 34 Maulai-kola, akali utupane-mane namba lamba loto, apesango nambanga soo lo peyalu, kunju-mane peyalu, peyo ome lolai-kola, ole teponena namba malinga ika lolo-peyawa. Jisasato wuane leaipia. \s Disaipolo Lapo-mane Akali Gene Yene Atapakale Leapele Oko \r Matiyu 20:20-28 \p \v 35 Jisasato wuane lea-kola, matili Sepiti iwanane Jemesa, Jone-la, okonelapo epoto, tisa, nimbato nalipa moyo, mangene mindi pula lo tee leyapa oko nimbato pipi lakae lo nembo teyapa leapelepia. \v 36 Wuane leapi-kola, balato okonelapo tipa puato, nambato liyamba moyoyale, aki mindi pipi lakae lo nembo teyapipe leaipia. \p \v 37 Wuane lea-kola, okonelapo-mane bala lamawuato, matili nimba kiŋi tai wetete atole-angi, nalipana mindi nimbana kii tikasa piti lalu, mindoko nimbana kii koyasa piti lapi lakae lo nembo teyapa leapelepia. \v 38 Wuane leapi-kola, balato okonelapo lamawuato, matili mangene anu-pene tupa pulu-peyape lo liyambato nembo natene, mee nambato wuane pipia lakae lo nembo toto, tee leyapi leaipia. Minditaka mindi kapo penenga petene gulola oko nambato nolo-peyawa oko liyambato katulo nolo-peyapipe. Ipa nambato molowa oko liyambato katulo molo-peyapipe leaipia. \x * \xo 10:38 \xt Mk 14:36; Lk 12:50\x* \p \v 39 Wuane lea-kola, okonelapo-mane balana pii okone yano peyoto, nalipato katulo wuane pulu-peyapa leapelepia. Wuane leapi-kola, balato okonelapo lamawuato, enene, minditaka mindi kapo penenga petene gulola oko nambato nolowa-kola, liyambatopi okone nolo-peyapi. Nambato ipa mindi molowa-kola, liyambatopi ipa okone molo-peyapi teke. \x * \xo 10:39 \xt Ap 12:2; Lap 1:9\x* \v 40 Liyambato wuane pulu-peyapi tekeko, nambana kii tikasa yandopi, nambana kii koyasa yandopi, akali mindi bala peteakale lolane piape oko nambana jia. Toko okone-lapona namba ayiane okomane akali lapo peteakale lata yane leaipia. \p \v 41 Jemesa, Jone-la, okonelapo-mane akali gene yene atapakale leapi-kola, matili Jisasana disaipolo waka tupamane pii temane okone ale wato, disaipolo okonelapo towa yataka yainipia. \v 42 Yataka yai-kola, Jisasato balana disaipolo tupa pitaka ipulupa loto, wandakali yame waka tupa ando atalane akali tupamane wandakali utupanena lipinga ateyama nembo toto, utupane taimane bosa lo ando atalaini lo yakamato nembo teyai okoni leaipia. Dee, wandakali utupane-mane yakamana pii wato mineakale loto, wandakali yame waka tupana akali kawane tupamane utupane taimane lamawuato, yakamato wua piyapa lalaini lo yakamato nembo teyai teke. \x * \xo 10:42 \xt Lk 22:25-27\x* \p \v 43-45 Utupane-mane wuane piyaini tekeko, yakamato mana okone wato mina na-piyapape. Jia. Akalina Iwanane epeane oko balana wandakali-mane piape pingeakale nembo toto na-epeane. Jia. Balato wandakali kambua tupa moyo, utupanena piape pimawuato, utupane kambo molo-peke loyale, omolo epeane-ko. Disaipolo yakamana mindimane akali gene yene atauwa lakae lo nembo teando, bala yakamana piape akali gulo atape-pene. Yakamana mindimane akali gene andane wetete yene atauwa lakae lo nembo teando, bala yole mia napene, wandakali tupa pitaka mee moyo, utupanena piape tupa pimawua atape-pene. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 10:43-45 \xt Mt 23:11; Mk 9:35\x* \s Jisasato Akali Lee Koo Mindi Lee Taya Yane Oko \r Matiyu 20:29-34; Luku 18:35-43 \p \v 46 Jisasa balana disaipolo tupa towa Jetiko tano okona peainipia. Matili utupane-mane wandakali kambua towa atu Jetiko tepa alu peai-kola, Timiasa iwanane Batimiasa bala asia ayatenenga peteaipia. Bala akali lee koo mindi pituto, wandakali tupa tee loto, muni giyapa laka piki pua piti-yaepia. \v 47 Wandakali mindimane Nasatesa tane Jisasa oko epeya lea-kola, Batimiasato ale wato, pii taimane loto, Dapiti yame Jisasa nimbato namba ondo aa laka peaipia. \v 48 Wuane laka pea-kola, wandakali kambua-mane bala laiya loto, pii nalene, kondaa leaini tekeko, balato ole kambuanga pii taimane wete laka puato, Dapiti yame akali nimbato namba ondo aa leaipia. \p \v 49 Wuane laka pea-kola, Jisasa bala asini puu apo naene, ongane atoto, akali lee koo okone bala namba ateyonga epeakale lalapa leaipia. Wuane lea-kola, wandakali tupamane akali lee koo oko lamawuato, balato nimba ee leya-ko. Mini epene palu, ika laa leainipia. \v 50 Wuane leai-kola, balana sakesa piyane oko yoko tepa alu, bala taimane ika lalu, Jisasa ateanga epeaipia. \p \v 51 Epea-kola, Jisasato bala tipa puato, nambato nimba moyo, anu pipi lakae lo nembo telepe leaipia. Wuane lea-kola, akali lee koo okomane bala lamawuato, tisa, nimbato nambana lene tee laya api lakae lo nembo teyo leaipia. \v 52 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, nimbato namba lo bilipi lele okonena, nambato nimbana lee mo tee laya eyo-ko. Nimba puu leaipia. Wuane lea-kola, okone angi teke, akali okone lee toto, Jisasa watama peaipia. \x * \xo 10:52 \xt Mk 5:34\x* \c 11 \s Kiŋi Tupamane Palaini Pua, Jisasa Bala Jutusaleme Peane Oko \r Matiyu 21:1-11; Luku 19:28-40; Jone 12:12-19 \p \v 1-2 Jisasapi, balana disaipolo tupapi, utupane yakama Jutusaleme poyale Olipi wangiane okona pulu, Betani tano aŋako okona peakaiyu leainipia. Betepasi tano aŋako oko mandaka ya-kola, Jisasato balana disaipolo lapo akali wamba ingane pulupa loto, wua leaipia: Liyambato tano aŋako amo eya okona peakaiyu loto andolapi-kola, yia dongi talua wandakali mindi masianenga napetene mindi andi latane atolanga liyambato kapoyale andolo-peyapi. Andalu, liyambato okone tita loto, atu ipulupape. \p \v 3 Wandakali mindimane liyamba tipa puato, anu peakale liyambato dongi oko tita leyapipe leaindo, liyambato bala lamawuato, Akali Andane okomane dongi mindina masianenga pituto, mangene mindi pukale nembo teya tekeko, nanimanga dongi mindi ata napeya-kola, balato dongi oko molo pulupa lala-kola, nalipato dongi oko tita lo meyapa. Balato mangene okone pikoyo pula-angi, balato nalipa languato, dongi oko nimba atelenga atu kapoyale peke lalapa lolopeya lo lamai-yapape. Jisasato wuane leaipia. \p \v 4 Wuane lea-kola, okonelapo-mane tano okonena asininga poto andeapi-kola, dongi talua mindi anda mindina asia lomba okona mandaka gulo andi latane ateanga andoto, tita leapelepia. \v 5 Tita leapi-kola, wandakali ongane ateaini minditupa-mane okonelapo tipa puato, anu peakale liyambato dongi talua okone tita leyapipe leainipia. \p \v 6 Wuane leai-kola, okonelapo-mane Jisasato lalapape leane pua teke lamaiyapi-kola, wandakali utupane-mane atu yalua-ko. Atu pulupa leainipia. \v 7 Wuane leai-kola, akali okonelapo-mane dongi okone Jisasa ateanga atu peke loto, liyambana tona luu kenga peapili okolapo yokoto, dongi talua okonena masianenga yata yapi-kola, Jisasa bala dongi okonena masianenga pitiyu, Jutusaleme poyale, asini peaipia. \p \v 8 Asini pea-kola, wandakali kambua-mane yakamana tona luu kenga peaini tupa yokoto, bala poyale peane asininga panda pima peainipia. Dee, wandakali minditupa-mane wayu epeleya loto, ita kembone aŋako yokone kambua atene tupa yando awua epoto, asininga panda pua yatama peainipia. \v 9 Bala poyale peane asini okona ingane peaini wandakali tupapi, bala masianenga watama epeaini wandakali tupapi, utupane-mane pii taimane lama poto, Akali Andane Goteto akali oko epeakale leya-kola, bala epeya leainipia. Goteto bala moyo ateakale. Balana gene oko laiyu lalapa. \x * \xo 11:9 \xt Sam 118:25-26\x* \v 10 Wamba nanimana yumbane Dapitito nanimana yame oko moyo ando ateane pua teke, andipa Jisasato nanima moyo ando atolopeya. Gote ati kenga wetete ateya okomane bala moyo ateakale. Balana gene oko laiyu lalapa lama peainipia. \p \v 11 Wuane lama poto, utupane yakama Jisasa towa atu Jutusaleme peakaiyu leainipia. Peakaiyu lalu, bala Juta yamena lotu anda andane okona ende anda-pangosa kolandaka loto, minditaka yane tupa pitaka andamo-nena pua andeane tekeko, nai andaka poyale pea-kola, Jisasapi, balana disaipolo alesa tupapi, utupane Jutusaleme tepa alu, Betani tano okona peke leainipia. \s Jisasato Ita Piki Mindi Dini Lia Napeakale Leane Oko \r Matiyu 21:18-19 \p \v 12 Anate-lene Jisasapi, balana disaipolo tupapi, utupane Betani tano oko tepa alu, asininga peainipia. Poto, Jisasa bala ulia nono yaepia. \v 13 Nono wato, balato ita piki mindi amonga-yale ateanga andeapia. Ita okonena yokone kambua ateanga andoto, dini liyape lo andolo peaipia. Ita piki tupana dini lia napiyane oto okone angi, balato ita okone andolo pea-kola, yokone angu ateanga andeaipia. \x * \xo 11:13 \xt Lk 13:6\x* \v 14 Dini nalianga andoto, balato ita piki okone lamawuato, matili-matilipi, nimbanga dini lia napule-kola, wandakali mindikipi mindimane nimbana dini tupa nanolo-peyai. Jia wete lea-kola, balana disaipolo tupamane ale yainipia. \s Jisasa Bala Lotu Anda Andane Okona Peane Oko \r Matiyu 21:12-17; Luku 19:45-48; Jone 2:13-22 \p \v 15 Matili Jisasapi, balana disaipolo tupapi, utupane Jutusaleme peakaiyu leainipia. Peakaiyu lalu, Jisasa bala lotu anda andane okona ende anda-pangosa kolandaka loto, andea-kola, wandakali minditupa-mane sipisipi tupapi, bulamakao tupapi, eka uya tupapi, okonetaka tupa yatawa, makesa yo ateainga andeaipia. Makesa yo ateai-kola, balato wandakali utupanepi, wandakali minditaka kambo ateaini tupapi, utupane pitaka lotu anda okona ende kamaka peakale lo peyo wateaipia. Peyo watalu, balato muni lawa pua peteaini akali tupana tepolo toko tupapi, uya makesa yo ateaini wandakali tupana pitiyaini toko tupapi, utupane minu kulembo leaipia. \v 16 Wuane piyu, lotu anda andane okona ende anda-pango okona wandakali-mane minditaka awua epo peakale lo balato ando konda nayaepia. Jia. \p \v 17 Balato utupane mana lamawuato, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, nambana anda oko wandakali yame pitaka-mane pote lo pitulane anda mindi atolopeya layene eya tekeko, yakamato nambana anda oko pake nene epo pitiyaini anda mindi gulaya eyai leaipia. \x * \xo 11:17 \xt Ais 56:7; Jet 7:11\x* \p \v 18 Wuane lea-kola, pitisa akali kawane tupapi, loo tupana mana andene akali tupapi, utupane-mane bala minu koyolane asia mindi aiya peaini tekeko, wandakali waka tupa pitaka-mane balana pii ale wato, balato kuai lo wete leya nembo teainipia. Tene okonena, pitisa akali kawane tupapi, loo tupana mana andene akali tupapi, utupane-mane Jisasa ando yuku wato, bala peyo ome lamakale nembo teainipia. \x * \xo 11:18 \xt Mk 14:1-2\x* \v 19 Matili nai andaka pea-kola, Jisasapi, balana disaipolo tupapi, utupane Jutusaleme tepa alu, peainipia. \s Yakamato Pote Lolai Pua, Goteto Pulupeya Leane Oko \r Matiyu 21:20-22 \p \v 20 Anate-lene upanda wete Jisasapi, balana disaipolo tupapi, utupane-mane Jutusaleme poyale asia poto andeai-kola, ita piki okona yokonepi, pinipi, pitaka kuu loto, kapu teanga andeaini-pia. \v 21 Tuni Jisasato ita okone koyakale lapia oko nembo tolo-peke loto, Pitato bala lamawuato, tisa, tuni nimbato ita piki oko dini lia napeakale lapi-ko. Andipa kuu loto, kapu teya oko anda leaipia. \p \v 22 Wuane lea-kola, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, yakamato Gote lo bilipi lalapape leaipia. \v 23 Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Wandakali minditupa-mane nembo lapo pali napene, utupane-mane pote lolai pua teke Goteto pulupeya nembo tatawa atalaini. Wandakali utupanena mindimane yuu wangiane oo peleya oko lamawuato, nimba lopalu, ipa solewata andane okona peaka nena laa leaindo, Goteto yuu wangiane oko lopoto, ipa sole wata andane okona aindaka lolopeya. \x * \xo 11:23 \xt Mt 17:20\x* \p \v 24 Yakamatopi pote lolai pua, Goteto pulupeya nembo toto, Gote nimbato mangene minditupa pula lo pote laka peaindo, balato mangene utupane pitaka piki pulupeya lo nambato yakama langeyo-ko. Yakamato pote lolai pua teke balato pulupeya nembo tatawa atalapape. \x * \xo 11:24 \xt Mt 7:7-8\x* \p \v 25-26 Yakamato pote lolai-angi, nembo tolo-peke loto, wamba wandakali mindimane mana koo mindi yakamanga minalae yando, yakamana Ayiane Gote ati kenga ateya okomane yakama tanena koo tupa apia-geakale nembo toto, yakamato wandakali okonena koo okone apia-miayapape. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 11:25-26 \xt Mt 6:14-15\x* \s Piape Utupa Pipe Lo Apito Nimba Langeape Lo Tipa Peaini Oko \r Matiyu 21:23-27; Luku 20:1-8 \p \v 27 Jisasa balana disaipolo tupa towa pai pua teke Jutusaleme peakaiyu leainipia. Peakaiyu loto, bala lotu anda andane okona ende anda-pangosa epo pea-kola, pitisa akali kawane tupapi, loo tupana mana andene akali tupapi, Juta yame ando atalaini akali waka tupapi, utupane bala ateanga epeainipia. \v 28 Epoto, utupane-mane bala tipa puato, nimbato apina pii wato minuto, wandakali utupa mana lamawua atelepe. Apito nimba piape utupa pipe langipia-kola, nimbato piape utupa pua atelepe leainipia. \p \v 29 Wuane leai-kola, balato utupane lamawuato, nambato pii mindiki yakama tipa peyo leaipia. Yakamato nambana pii okone kuai lo yano peleaindo, nambato yakama languato, piape utupane pipe lo namba langeane akali okona gene oko yakama langukale. \v 30 Wamba Goteto Jone lamawuato, nimbato wandakali tupa ipa peya-maipe lea-kola, balato wandakali tupa ipa peya-maiyaepiape. Pee, wandakali-mane bala lamawuato, nimbato wandakali tupa ipa peya-maipe leai-kola, balato wuane peaipiape. Yakamato namba langiyapa leaipia. \p \v 31-32 Wandakali tupa pitaka-mane Jone bala potopesa akali enene mindi ateane lo nemboto minu ateai-kola, Juta yamena akali kawane tupa yakama yuku wato, yakama teke-teke pii lalawa peainipia. Nanimato Jisasana pii okone yano peyoto, wandakali-mane Jone lamawuato, nimbato wandakali tupa ipa peya-maipe lea-kola, balato wuane peane lemando, wandakali tupamane nanima ana-mane peyo ome lolopeyai. Nanimato balana pii okone yano peyoto, Goteto Jone lamawuato, nimbato wandakali tupa ipa peya-maipe lea-kola, balato wuane peane lemando, balato nanima tipa puato, wuane yando, anu peakale yakamato Jonena pii oko bilipi naleaipe lolopeya leainipia. \v 33 Wuane lalu, utupane-mane Jisasana pii okone yano peyoto, nanima nembo nateyama leainipia. Wuane leai-kola, balato utupane lamawuato, wuane yando, piape utupa pipe lo langeane akali okona gene oko nambato yakama langi napukale teke leaipia. \c 12 \s Getepe Ee Ando Ateaini Akali Koo Tupana Pii Kokoli Oko \r Matiyu 21:33-46; Luku 20:9-19 \p \v 1 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli mindi Juta yamena akali kawane tupa lamawuato, akali mindimane getepe ee mindi yandoto, ende pua wata aindaka leaipia. Wuane piyu, matili dini tupana ipane penge lo mokale nembo toto, balato ana andane mindi kua peaipia. Kua piyu, wandakali-mane epoto, getepe dini minditupa pake yolaini nembo toto, akali mindimane anda luu kenga mindina atoto, ee okone ando ateakale loto, balato anda luu mindi pita yaepia. Piyu, balato akali minditupa lamawuato, yakamato nambana ee oko ando ata-giyapape. Matili dini lula-angi, yakamato minditupa yoto, namba giyu, akenane yolane tupa yakama tane mialapale leaipia. Wuane lalu, bala yuu tepanda mindina atama peaipia. \x * \xo 12:1 \xt Ais 5:1-2\x* \p \v 2 Pea-kola, matili getepe dini mandulane oto oko epea-angi, balana ee okone ando ateaini akali tupamane getepe dini minditupa yoo geakale nembo toto, ee anduane okomane balana piape akali mindi lamawuato, nimbato getepe dini minditupa molo puu leaipia. \v 3 Wuane lea-kola, piape akali okonemane dini minditupa molo peane tekeko, ee okone ando ateaini akali tupamane dini minditupa yoo mai napene, bala minu peyalu, mee peke leakale leainipia. \p \v 4 Peke lea-kola, ee anduane okomane piape akali waka mindi lamawuato, dini minditupa molo puu lea-kola, ee okone ando ateaini akali tupamane balana kawane peyo yangi puato, mana koo yala-pene minditupa balanga mineaini-pia. \v 5 Wuane peai-kola, ee anduane okomane piape akali waka mindi teke lamawuato, dini minditupa molo puu lea-kola, ee okone ando ateaini akali tupamane piape akali okone peyo ome leainipia. Wuane peai-kola, ee anduane okomane piape akali mindiki-mindiki lo kambua peakale laka peane tekeko, ee okone ando ateaini akali tupamane minditupa minu peyalu, minditupa peyo ome leainipia. \p \v 6 Wuane peai-kola, matili akali mindiki angu ee anduane oko towa ateapele-pia. Akali okone balana iwanane yamapane yene oko. Bala atea-kola, ee anduane okomane loto, nambana ee okone ando ateyai akali tupamane namba iwanane okona pii ale wato, dini minditupa yoo malupeyai leaipia. Wuane loto, koyonga bala peakale leaipia. \p \v 7 Balana iwanane okonemane dini minditupa molo peane tekeko, ee okone ando ateaini akali tupa yakama teke-teke pii lalawa puato, akali epeya okomane bala ayiane okona minditaka eya tupa pitaka paluni molopeya-ko. Nanimato bala peyo ome loloma-kola, ee oko nanimana yolopeya leainipia. \v 8 Wuane lalu, utupane-mane bala minuto, peyo ome lalu, bala awua poto, ee okonena takita apeainipia. \x * \xo 12:8 \xt Ip 13:12\x* \p \v 9 Utupane-mane wuane peai-kola, ee anduane okonemane utupane towa anu pulu-peyape. Bala epoto, balana ee okone ando ateaini akali utupane peyo ome lalu, akali waka minditupa-mane balana getepe ee oko ando ateakale lo malupeya. \p \v 10-11 Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, anda piyaini akali tupamane ita posa mindi andoto, oko koo ya loto, mo apeaini oko Goteto moto, anda pingina oko ate laya yane. Nanimato andeyama-kola, Gotena mana okone kuai-lene wete eya andeyama layene eya. Yakamato Gotena pii okone wamba alu mindikipi mindi dii lo anda napeaipe. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 12:10-11 \xt Sam 118:22-23\x* \p \v 12 Wuane lea-kola, Juta yamena akali kawane tupamane ale wato, balato nanima andayo pii kokoli okone leya nembo teainipia. Tene okonena, utupane-mane bala andi laima lakae lo nembo teaini tekeko, nanimato bala andi lemando, wandakali kambua ateyai tupamane kenda-pene mindi nanima gulupeyai nembo teainipia. Wuane nembo toto, Juta yamena akali kawane tupamane bala andi loyale yuku wato, bala tepa alu, peainipia. \s Takisa Muni Maipe-penepe Lo Jisasa Tipa Peaini Oko \r Matiyu 22:15-22; Luku 20:20-26 \p \v 13 Matili Juta yamena akali kawane tupamane pii lalawa puato, nanimato langa-langa puato, pii mindi Jisasanga tipa pimakale. Tipa puluma-kola, balato nanimana pii okone yano peyoto, Juta yame wandakali nanimato Lomo tane gapomane akali kawane Sisa oko takisa muni mai napipe-pene lola-kola, bala tanena pii lolane okomane teke nanimato bala kosimi lamakale leainipia. Wuane loto, utupane-mane kiŋi Etote yame akali tupapi, Patasai tupapi, utupanena minditupa Jisasa ateanga peakale leainipia. \x * \xo 12:13 \xt Mk 3:6\x* \p \v 14 Akali utupane epoto, Jisasa lamawuato, tisa, wandakali mindi bala gene yene yandopi, gene nayene yandopi, okone tene mindi ata napeya nembo toto, nimbato pii enene oko angu lalene. Nanimato wua pipiai lakae lo Goteto nembo talane tupa nimbato mana kuai lo langilini nembo teyama. Wuane nembo toto, andipa nanimato nimba tipa puato, Gotena loo okomane aki leyape leyama leainipia. Juta yame wandakali nanimato Lomo tane gapomane akali kawane Sisa oko takisa muni maipe-penepe, mai napipe-penepe. Mana andoko tika-penepe leainipia. \p \v 15 Utupane-mane langa-langa puato, pii okone tipa peyai nembo toto, Jisasato utupane tipa puato, anu peakale yakamato namba minu mandeke peyaipe. Nambato muni ondene mindi andokalenga, mindi awua ipulupa leaipia. \v 16 Muni ondene mindi awua epeai-kola, balato utupane tipa puato, apina lee-inga waa pitane okola, gene peyatane okola, okonelapo muni okona ateyape leaipia. Wuane lea-kola, utupane-mane balana pii okone yano peyoto, Lomo tane gapomane akali kawane Sisa okona lee-inga waa pitane okola, gene peyatane okola, okonelapo muni okona eya leainipia. \p \v 17 Wuane leai-kola, balato utupane lamawuato, wuane yando, yakamato Sisana minditaka yolai tupa bala maiyu, Gotena minditaka yolai tupa Gote maiyapape leaipia. Wuane lea-kola, utupane-mane balana pii okone ale wato, moko loto, nembo kambua teainipia. \x * \xo 12:17 \xt Lom 13:7\x* \s Wandakali Omene Tupa Malinga Ika Lolopeyai Leane Oko \r Matiyu 22:23-33; Luku 20:27-40 \p \v 18-20 Okone angi, Satusi minditupa Jisasa ateanga epeainipia. Satusi yame-mane wandakali omene tupa katulo malinga ika nalolo-peyai lalainipia. Utupane-mane bala lamawuato, tisa, amene yanasa ateai-kola, amene bulupane okomane wanda mindi kee lalu, andopane mandi napene omeane leainipia. Wamba Mosesato nanimana pepa mindi peyoto, mana mindi yata wato, akali mindimane wanda mindi kee loto, andopane mandi napene omeando, balana amene mindimane wanda yalo oko kee loto, amene omeane okonena andopane mindi mandi maiyakale leaipia. \x * \xo 12:18-20 \xt Ap 23:6-8; Lo 25:5\x* \p \v 21 Wamba Mosesato wuane leane oko nembo toto, akali omeane okonena amene okomane wanda yalo okone kee leane tekeko, balatopi andopane mindi mandi napene teke omeaipia. Omea-kola, amene tepone okomane wuane teke peaipia. \v 22 Amene yanasa utupane pitaka-mane wuane teke pima pulu, wanda mindiki okone teke kee lalu, andopane mindi mandi napene oma yiake leainipia. Matili wanda yalo okone balapi omeaipia. \v 23 Amene yanasa utupane pitaka-mane wanda mindiki okone teke kee leai-ko. Matili wandakali omene tupa malinga ika lolai-angi, wanda okone bala amene yanasa utupane andokona wetene pitulu-peyape leainipia. \p \v 24 Wuane leai-kola, Jisasato utupanena pii okone yano peyoto, yakamato Gotena pii pepa pelene eya okola, balana tai-lene okola, okonelapo nembo natene, kopeta nembo toto, namba tipa peyai leaipia. \v 25 Matili wandakali omene tupa malinga ika lolai-angi, wanda-mane akali napolo-peyai. Akali-mane wanda kee nalolo-peyai teke. Jia. Utupane ati kenga enjole tupa atalaini pua teke atolopeyai. \p \v 26-27 Gote bala wandakali omene tupana Gote jia. Bala wandakali saka atene tupana Gote ateya. Tene okonena, Apatakame, Aisake, Jekopo ima wamba omeai-kola teke, matili ita saka aŋako mindi ita lungu-mane teane okone angi, Goteto Mosesa lamawuato, namba Apatakame, Aisake, Jekopo ima utupanena Gote ateyo leaipia. Mosesato Gotena pii okone pepa pelea-kola, yakamato pii okone wamba alu mindikipi mindi dii lo anda napeaipe. Akali tepo utupane saka ata napeai-yale, Goteto namba utupanena Gote ateyo nalene, namba akali utupanena Gote atewa lea-yaleko. Goteto bala akali utupanena Gote ateyo leane okomane wandakali omene tupa malinga ika lalaini lo andawa leya. Tene okonena, yakamato wandakali omene tupa malinga ika nalolo-peyai lalaini oko kopeta wete lalaini. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 12:26-27 \xt Ek 3:2,6\x* \s Gotena Loo Andoko Lipinga Wetete Eyape Lo Tipa Peaini Oko \r Matiyu 22:34-40; Luku 10:25-28 \p \v 28 Satusi utupane-mane Jisasa towa pii yanda pua ateai-kola, loo tupana mana andene akali mindi epoto, ale yaepia. Jisasato Satusi utupanena pii tika pua yano pelea-kola, loo tupana mana andene akali okonemane bala tipa puato, Gotena loo tupana andoko-mane waka tupa pitaka sia minuto, lipinga wetete eyape leaipia. \x * \xo 12:28 \xt Lk 10:25-28\x* \p \v 29 Wuane lea-kola, Jisasato balana pii okone yano peyoto, Gotena loo bulupane okomane Isatale tane wandakali yakamato ale alapape leya leaipia. Akali Andane oko bala angu nanimana Gote enene oko ateya. \x * \xo 12:29 \xt Lo 6:4-5\x* \v 30 Nimbana Akali Andane Gote okone towa wayumane wetete epelewa yamapane yoto, nimbana yamapanepi, tandinipi, nembo-tenepi, tai-lenepi, utupane pitaka bala angu mawua atape leya. \v 31 Gotena loo lapone okomane loto, nimbato nimba tane epelewa yamapane yo atalene wuane pua teke, nimbana wandakali yangone tupa towa epelewa yamapane yo atape leya. Balana loo eya tupa pitakana waka mindimane loo okonelapo sia minuto, lipinga naeya. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 12:31 \xt Pit 19:18\x* \p \v 32 Wuane lea-kola, loo tupana mana andene akali okomane bala lamawuato, tisa, nimbato kuai lo lele leaipia. Enene, nanimana Akali Andane Gote oko bala angu Gote enene oko ateya. Gote waka mindi ata napeya. \v 33 Nanimato bala towa wayumane wetete epelewa yamapane yoto, nanimana yamapanepi, nembo-tenepi, tai-lenepi, utupane pitaka bala mawua atoto, nanima tane epelewa yamapane yo atalamane pua teke, nanimana wandakali yangone tupa towa epelewa yamapane yo atape-pene. Gote wayu pele lo sipisipi maputane yangalamane mana tupapi, Gote wayu pele lo waka minditaka maiyamane mana tupapi, mana okonepene tupa pitaka napinga-yale eyai-kola, Gotepi, wandakalipi, utupane towa epelewa yamapane yo atalamane mana oko lipinga wetete eya. Loo tupana mana andene akali okomane wuane leaipia. \x * \xo 12:33 \xt Lo 4:35; 1Sa 15:22; Ose 6:6\x* \p \v 34 Wuane lea-kola, akali okonemane pii okone kuai lo leanga andoto, Jisasato bala lamawuato, Goteto nimba moyo ando ateakale lo nimbato ando konda oyale pele oko nambato andeyo leaipia. Jisasato akali utupane pitakana pii kuai lo yano pelea-kola, wandakali pitaka-mane pii waka mindi balanga tipa puyale yuku yainipia. \s Mesaya Oko Bala Dapiti Yamena Mandiyene Angu Jia Leane Oko \r Matiyu 22:41-46; Luku 20:41-44 \p \v 35 Jisasa bala lotu anda andane okona ende anda-pangosa atoto, pii mana lamawuato, anu peakale loo tupana mana andene akali tupamane Mesaya oko bala kiŋi Dapitina mandiyene oko ateya lalainipe leaipia. \v 36 Wamba Oli Sipitisa okomane Dapitina nembo-tene mina ika laya ya-kola, balato pii mindi leaipia. Loto, Akali Andane Gote okomane nambana Akali Andane Mesaya oko lamawuato, matili nambato nimba towa yanda pingulaini wandakali tupa nimbana kee pangosa peteakale lokalenga, nimba nambana kii tikasa-tole pituto, maliyo atape leaipia. \x * \xo 12:36 \xt Sam 110:1\x* \v 37 Dapitito Mesaya oko andayo, bala nambana Akali Andane ateya leaipia-ko. Anu pua, Mesaya oko bala Dapiti yamena mandiyene ateyape. Jisasato wuane lea-kola, wandakali kambua wete amunguli pua ateaini tupamane balana pii okone ale wato, epele yainipia. \s Yakamato Mana Koo Utupa Mana Wato Mina Na-piyapape Leane Oko \r Matiyu 23:1-36; Luku 11:37-54; 20:45-47 \p \v 38-40 Jisasato wandakali tupa mana lamawuato, loo tupana mana andene akali tupamane tona epene kii kee puyoko lene tupa piyu, epoko puyale epele wete alaini leaipia. Wandakali waka tupamane utupane andoto, akali andane, nimba ani pelepe lapiai lakae lo nembo toto, loo tupana mana andene akali tupa wandakali kambua amunguli piyaini ama tupana palaini. Utupane yakama Juta yamena lotu anda tupana poto, toko bulupane tupana pitima lakae lo nembo talaini. Dee, wandakali kambua-mane tomo andane mindi no peteyai-angipi, utupane yakama akali kawane pitiyaini toko tupana pitima lakae lo nembo talaini. Wandakali waka tupamane utupanena mana utupane andoto, yakama akali epene ateyai nembo teakale loto, akali utupane-mane pote luu tupa lalaini tekeko, utupane-mane wanda yalo tupa andakasa wato, utupanena anda tupa mee mialaini. Tene okonena, matili Goteto wandakali tupa kosimi lola-angi, balato akali utupanenga kenda-pene andane wete mindi yata olopeya-ko. Yakamato loo tupana mana andene akali utupanena mana koo tupa wato minulaini. Tika ando atalapape. Jisasato wuane leaipia. \s Wanda Yalo Mindimane Gote Wayu Pele Lo Muni Mayane Oko \r Luku 21:1-4 \p \v 41 Wandakali kambua lotu anda andane okona ipuku puato, Gote wayu pele lo muni aŋalapo minditupa aindaka laka peai-kola, Jisasa bala ongane mandaka anda peyo peteaipia. Anda peyo atea-kola, akali amango kambua-mane muni kambua teke aindaka leainipia. \v 42 Utupane-mane wuane peaini tekeko, Jisasato andea-kola, wanda yalo tipia wete mindi epoto, muni aŋako wete one-pene lapo angu aindaka leanga andeaipia. \p \v 43-44 Jisasato okone andoto, balana disaipolo tupa ipulupa loto, utupane lamawuato, nambato pii enene mindi yakama langeyo leaipia. Akali amango tupa pitaka-mane muni kambua wete yakama tanenga yakale loto, minditupa angu aindaka lalai tekeko, wanda yalo okonga bala tane tomo kambo nolane muni mindi nayala-kola teke, muni aŋako one-pene lapo angu balanga yapiane okonelapo lapotaka aindaka lala. Wuane piya okomane balato wandakali waka tupa pitaka sia minuto, muni kambua wetete aindaka lala. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 12:43-44 \xt 2Ko 8:11-12\x* \c 13 \s Lotu Anda Andane Oko Keao Lo Minu Koyolo-peyai Leane Oko \r Matiyu 24:1-2; Luku 21:5-6 \p \v 1 Jisasa bala lotu anda andane okona ende kamaka pulu, mindisa poyale pea-kola, balana disaipolo tupana mindimane bala lamawuato, tisa, akali minditupa-mane ana andane wete tupa moto, anda epene wete utupa peaini oko anda leaipia. \v 2 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, andipa nimbato anda andane wete utupa andele tekeko, matili akali minditupa-mane anda utupanena ana mindikipi mindi balana ana yangone mindi tokonga yakale lo ando konda napulu-peyai. Jia Wete. Utupane-mane ana utupa pitaka keao loto, yuunga tepa ayiake laya olopeya leaipia. \x * \xo 13:2 \xt Lk 19:42-44\x* \s Kenda-pene Kambua Epolopeya Leane Oko \r Matiyu 24:3-14; Luku 21:7-19 \p \v 3-4 Matili Jisasa bala lotu anda andane oko tepa alu, Olipi wangiane okona iyu poto petea-kola, Pita, Jemesa, Jone, Endutu ima utupane angu bala peteanga peainipia. Poto, utupane-mane bala tipa puato, andoko angi akali minditupa-mane lotu anda andane oko minu koyolai-kola, mangene waka minditupa pulu-peyaipe leainipia. Nanimato mangene anu-pene mindi wamba ini bulupane andoto, andipa mangene waka tupa pitaka puyale peya lo andolo-peyamape. Nimbato nanima langi leainipia. \p \v 5-6 Wuane leai-kola, balato utupane lamawuato, akali kambua yale-yale ipuku puato, namba Mesaya oko epeyo loto, wandakali kambua minakasa olopeyai-ko. Wandakali mindimane Mesaya oko namba epeyo loto, yakama minakasa olaini. Waiwa ando atalapape leaipia. \p \v 7-8 Matili wandakali yame minditupa-mane wandakali yame waka minditupa yanda pimaulai-kola, tili-tula lo atola tupa yakamato ale olopeyai. Kanjiti mindina tane wandakali tupamane kanjiti waka mindina tane tupa yanda andane pimawua ateyai lene pii popone oko yakamato ale olopeyai teke. Wandakali-mane mangene utupane wamba ini pulupeyai tekeko, okone angi teke yuu oko koyo napulu-peyako. Wandakali-mane yanda pua atolai-angi, yakamato ale wato, andipa yuu oko koyo peya nembo toto, yakama yuku olaini. Jia. Yuu minditupana yuu yundukumi tupa minulu-peya. Yuu waka minditupana ulia nono andane tupa yolopeya. Kenda-pene utupane pitaka wanda-mane andopane manduyale peya-kola, wamba ini masia peyalane okonepene gulolo-peya. \p \v 9-10 Akali minditupa-mane wamba ini poto, Gotena pii layene epene oko wandakali yame palu peya tupa pitaka lamaipe-pene guleya tekeko, yakama nambana yame ateyai okonena, Juta yame-mane yakama andi lo awua polopeyai. Utupane-mane yakamana kanjole tupana wenonga yakama kosimi loto, yakamana lotu anda tupana atalapa loto, yakama kunju-mane peyolo-peyai. Utupane-mane wuane pulaini. Waiwa ando atalapape. Yakamato nambana pii layene epene oko gapomane akali kawane tupapi, kiŋipi, utupanenga lamai-yapale nembo toto, alu minditupa Goteto ando konda ola-kola, wandakali minditupa-mane yakama andi lo awua poto, gapomane akali kawane utupanena wenonga yakama kosimi lolopeyai. \x * \xo 13:9-10 \xt Mt 10:17-20\x* \p \v 11 Wandakali tupamane yakama andi lo awua poto, yakama kosimi loyale pulai-angi, yakamato aki lamakalepe lo nembo kambua tolaini. Jia. Yakama tane wua lamakale nembo toto, pii nalolo-peyai. Jia. Oli Sipitisa okomane yakamana nembo-tene tupa mina ika loto, wua lalapa lola-kola, yakamato pii lolo-peyaiko. Wandakali utupane-mane yakama kosimi lolai-angi, Oli Sipitisa okomane pii yakama langula tupa lalapape. \x * \xo 13:11 \xt Lk 12:11-12\x* \p \v 12 Okone angi, akali mindi nambana yame atola-kola, balana amene okomane bala kosimi loto, gapomane okomane bala peyo ome leakale lo malupeya. Andopane mindi nambana yame atola-kola, balana ayiane okomane andopane okone kosimi loto, wuane teke pulupeya. Andopane minditupana angini, ayiane-la, okonelapo nambana yame atolapi-kola, liyambana andopane utupane-mane okonelapo yanda pimawua, kosimi loto, gapomane okomane okonelapo peyo ome leakale lolopeyai teke. \x * \xo 13:12 \xt Mt 10:21\x* \v 13 Yakama nambana yame atolai oko andoto, wandakali kambua-mane yakama ando yamapane koo wete palu atolopeyai tekeko, wandakali mindimane namba awua tepa naene, kenda-pene epola tupa awua atoto, bala omolane oto okona giau leando, matili bala saka atapowa atolopeya. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 13:13 \xt Mt 10:22; Jo 15:21\x* \s Kenda-pene Andane Wete Mindi Epolopeya Leane Oko \r Matiyu 24:15-28; Luku 21:20-24 \p \v 14 Pepa oko ando dii lolai wandakali yakamato pii nambato andipa pepa peleyo oko wayumane nembo talapape. Wamba Jisasato pii mindi tako pua loto, wandakali yame waka tupamane owato gote mindi waa puato, Gotena lotu anda andane okona ate lolopeyai leaipia. Wuane napipe-pene tekeko, matili utupane-mane wuane pulupeyai. Goteto andola-kola, balana wenonga owato gote okonemane balana lotu anda epene wete okone mo kalato ataya ola-kola pulupeya. Yakamato andolai-kola, minditaka koo wetete okone lotu anda okona atolanga andolai-angi, Jutiya disitiki okona atolaini wandakali tupa yuu wangiane tupana palaka pupe-pene gulolo-peya. \x * \xo 13:14 \xt Dan 9:27; 11:31; 12:11\x* \p \v 15 Palaka pupe-pene gulola-angi, wandakali mindi balana anda takita okona ateando, balana minditaka andaka yolane tupa mokale nembo toto, anda-pangosa kolandaka nalene, mee palaka pupe-pene gulolo-peya. \x * \xo 13:15 \xt Lk 17:31-32\x* \v 16 Dee, wandakali mindi bala eenga ateando, balana tona kenga piyane oko molo-peke nalene, mee palaka pupe-pene gulolo-peya teke. \v 17 Okone angi, wanda andopane ininga piti-pata pitulai tupapi, wanda andopane andu no atene pitulai tupapi, utupane-mane palaka pupe-pene pitete olai-kola, ondo wete ape-pene gulolo-peya. \x * \xo 13:17 \xt Lk 23:28-31\x* \v 18 Upa wete puato, pipiya peleando, yakama palaka pupe-pene pitete olopeyai-ko. Pipiya peyola-kola, kenda-pene okone yakamanga epolane lo loma yo atalapape. \p \v 19 Wamba wetete Goteto yuu ati-la, okonelapo yakale leane okone angi ato tewa, kenda-pene waka-waka kambua yama ipulu, andipa ateyama oto okona giau leya tekeko, kenda-pene epola okonemane utupane pitaka sia minu andane mindi epolopeya. Kenda-pene andane wetete okonepene mindi matili-matilipi lapone naepolo-peya. \x * \xo 13:19 \xt Dan 12:1; Lap 7:14\x* \v 20 Akali Andane Goteto kenda-pene utupane ee ana kambua tupana epeakale lo ando konda yando, wandakali pitaka omolo-peyai tekeko, balana wandakali ateakale lata yane tupa pitaka oma yiake lolaini nembo toto, balato kenda-pene utupane ee ana aŋalapo angu epeakale lo ando kondolo-peya. \p \v 21-22 Matili owato Mesayapi, owato potopesa akalipi, utupanena minditupa-mane wandakali tupa minakasa amakale nembo toto, mindiki-mindiki lo yale-yale ipuku pulupeyai. Epoto, namba Mesaya oko epeyo leandopi, namba potopesa akali enene mindi epeyo leandopi, okone-lapona mindi epeyo lo andawa loyale, utupane-mane metekolo piape minditupa pulupeyai. Wuane puato, utupane-mane katulo Gotena wandakali ateakale lata yane tupa minakasa olane asini mindi yando, utupane-mane wuane pulu-peyaiko. Wandakali mindimane yakama languato, Mesaya oko bala onga ateya oko andolo ipulupa leandopi, bala amokusa ateya oko andolo pulupa leandopi, akali okonemane enene leya lo yakamato nembo na-talapape. \x * \xo 13:21-22 \xt Lap 13:13\x* \p \v 23 Matili wandakali minditupa-mane wuane pulupeya lo nambato yakama wamba bulupane langeyo-ko. Utupane-mane yakama minakasa olaini. Waiwa ando atalapape. Jisasato wuane leaipia. \s Akalina Iwanane Okomane Balana Wandakali Tupa Lamolo Epolopeya Leane Oko \r Matiyu 24:29-31; Luku 21:25-28 \p \v 24-25 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, kenda-pene andane utupane koyo pula-angi, Goteto minditaka tai ati kenga okona ateya tupa mo ema-ema piya ola-kola, nai, ana-la, okolapo lapotaka undupi lalu, atinga kaiyanda ateyai tupa yuunga ondo tepa aka pulupeya leaipia. \x * \xo 13:24-25 \xt Ais 13:10; Jol 2:10,31; 3:15; Lap 6:12-13\x* \v 26 Okone angi, wandakali-mane andolai-kola, Akalina Iwanane oko mole tupana tokonga atoto, balana tai-lene andane okola, tii-pene andane okola, okonelapo towa atu epolanga andolopeyai. \x * \xo 13:26 \xt Lap 1:7\x* \v 27 Epoto, balato balana enjole tupa lamawuato, yakamato nambana wandakali ateakale lata yane tupa lamolo pulupa lola-kola, utupane-mane yuu yoo peya tupa pitakana poto, balana wandakali utupane lamo atu epolopeyai. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 13:27 \xt Mt 13:40-41; Mk 13:32\x* \s Ita Piki Tupa Andoto, Mana Mialapape Leane Oko \r Matiyu 24:32-35; Luku 21:29-33 \p \v 28 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli mindi loto, yakamato ita piki tupa andoto, mana mialapape leaipia. Ita piki tupana kembonenga ipane epo peteya-kola, yokone wenene tupa kome piyane. Yakamato yokone utupane andoto, panyu puyale peya lo andalaini. \v 29 Wuane pua teke, matili mangene minditupa wamba ini pulupeya leyo tupa pula-angi, yakamato utupane pitaka andoto, Akalina Iwanane oko bala mandaka epoto, asia lombanga atalua nembo talapape. \v 30 Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Wandakali yame andipa ateyai tupa oma yiake nalolai-kola, mangene utupane pitaka pulupeya. \v 31 Matili yuu ati-la, okonelapo alu pulupeya tekeko, matili-matilipi nambana pii oko alu napulu-peya. Jisasato wuane leaipia. \s Mandeke Pitawa Atalapape Leane Oko \r Matiyu 24:36-44 \p \v 32 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, mangene minditupa pulupeya leyo tupa oto andokona pulu-peyape, taeme andokona pulu-peyape lo, wandakali mindikipi mindimane nembo nateya leaipia. Enjole ati kenga ateyai tupapi, Gote iwanane nambapi, nanimato nembo nateyama teke. Jia. Ayiane Gote balato angu nembo teya. \v 33 Goteto mangene utupane andoko angi pulu-peyape lo yakamato nembo nateyai-ko. Yakamato lee too ando atalapape. \p \v 34 Anda anduane mindimane yuu waka mindina poyale atoto, balana piape tale puato, balana piape akali tupa mindiki-mindiki lo lamawuato, nimbato piape oko ando atape lo lamaiki peaipia. Wuane puato, balato balana anda asia lomba ando atalane akali oko lamawuato, nimbato nambana anda asia lomba oko pai lo ando atape lalu peaipia. \p \v 35-36 Pea-kola, bala andoko angi peke lolo-peyape lo, balana piape akali tupamane nembo nateainipia. Wuane pua teke, anda anduane okonemane balana piape tale puato, minditupa yakama mindiki-mindiki lo giyane. Matili bala peke lolopeya tekeko, nai andaka pola-kola yandopi, utulu tombe yandopi, muna pula-kola yandopi, upanda yandopi, andoko angi bala epolo-peyape lo yakamato nembo nateyai. Yakama limu palu yolai-kola, bala kapoyale epoto andolane. Yakamato pai lo ando atalapape. \x * \xo 13:35-36 \xt Lk 12:35-38\x* \v 37 Wandakali pitaka-mane pii oko ale yakale nembo toto, nambato pii oko yakama langeyo-ko. Yakamato ando atalapape. Jisasato wuane leaipia. \c 14 \s Jisasa Peyo Ome Lamakale Leaini Oko \r Matiyu 26:1-5; Luku 22:1-2; Jone 11:45-53 \p \v 1-2 Okone angi, pitisa akali kawane tupapi, loo tupana mana andene akali tupapi, utupane-mane Jisasa langa-langa puato, bala minuto, peyo ome lolane asini mindi aiya peainipia. Oto lapo angu pola-kola, Pasopa tomo nolane oto oko epola-kola, nanimato yisa napalene betesa nolo-peyama nembo toto, utupane-mane pii mindi loto, Pasopa oto okona nanimato Jisasa minu peyo ome lemando, wandakali tupamane nanima towa yataka wato, yanda pingulaini. Ole waka mindi angi, nanimato bala andi lalu, peyo ome lamakale leainipia. \s Wanda Mindimane Wele Minditupa Jisasana Kawanenga Gae Leane Oko \r Matiyu 26:6-13; Jone 12:1-8 \p \v 3 Matili Jisasa bala Betani tano okona atoto, akali Saimone wamba tapa peane akali okona andaka tomo no peteaipia. Petea-kola, wanda mindimane wele tunduma-pene muni andane-mane wete kambalaini mindi awua epeaipia. Wandakali-mane nata pini tupana ipane penge lo moto, wele tunduma-pene okonepene tupa waa piyainipia. Wele okone botolo pene epene wete mindina piti-pata yane. Botolo okone lumbolane asia tuma ata napene ya-kola, wanda okomane botolo okonena ene luu oko minu kundu loto, wele okone Jisasana kawanenga gae lo aiya mayaepia. \x * \xo 14:3 \xt Lk 7:37-38\x* \p \v 4-5 Wuane pea-kola, wandakali ongane peteaini minditupa-mane yataka wato, yakama teke-teke pii lalawa puato, wandakali waka tupamane wele okone kambeakale loto, wanda okomane yole kambua wete moto, nanima gipia-yale, nanimato katulo muni okone wandakali tipia tupa moyo tale pua maima-yaleko. Anu peakale wanda okomane wele oko mee mo ole peyape leainipia. Wuane loto, utupane-mane wanda okone laiya leainipia. \p \v 6-8 Laiya leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, wandakali tipia tupa ole dindi lo yakama towa atolopeyai leaipia. Matili yakamato utupane moya-makale nembo toto, katulo moyolo-peyai. Namba yakama towa ole dindi lo yuu okona ata napulu-peyama. Wanda okomane namba moyo, mana epene wete mindi nambanga mineya-ko. Anu peakale yakamato bala mini mo kenda piya eyaipe. Matili akali minditupa-mane namba mali pulupeyai nembo toto, andipa balato nambana umbuaini oko mandeke puato, wele oko nambanga gae loto, aiya eya. Balato katulo wuane pukale nembo toto, peya oko peakale lo yakamato ando kondalapa. \x * \xo 14:6-8 \xt Lo 15:11; Jo 19:40\x* \v 9 Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Gotena pii layene epene oko yuu pitakana lo tawe yolai-angi, wanda okomane mangene oko peae-ya nembo tolo-peke loto, wandakali-mane pii temane oko lo tawe yolopeyai. Jisasato wuane leaipia. \s Jutasato Jisasa Ene Pitukale Leane Oko \r Matiyu 26:14-16; Luku 22:3-6 \p \v 10 Okone angi, disaipolo alesa akali tupana mindi Jutasa Isaka-tiyote lene okomane Jisasa ene pitukale nembo toto, pitisa akali kawane tupa ateainga peaipia. \v 11 Poto, Jisasa ene pitukale lea-kola, utupane-mane balana pii okone ale wato, epele wete wato, nimbato Jisasa ene peteendo, nanimato muni minditupa gulupeyama leainipia. Wuane leai-kola, balato Jisasa ene pituyale asia mindi aiya peaipia. \s Pasopa Tomo Nolane Tupa Mandeke Peapele Oko \r Matiyu 26:17-20; Luku 22:7-13; Jone 13:21-30 \p \v 12 Yisa napalene betesa nalaini oto bulupane oko epeya-kola, Juta yame-mane Pasopa tomo tupa namakale nembo toto, sipisipi andopane mindi peyo yangoto, nalainipia. Oto okone epea-kola, Jisasana disaipolo tupamane bala tipa puato, nimbato Pasopa tomo tupa nola loto, nanimato aninga mandeke pipiai lakae lo nembo telepe leainipia. \x * \xo 14:12 \xt Ek 12:6\x* \v 13 Wuane leai-kola, balato balana disaipolo tupana lapo akali lamawuato, liyamba Jutusaleme pulupape leaipia. Polapi-kola, akali mindimane ipa pene andane mindina ipa piti-pata awua epoto, liyamba malanda olopeya. Liyambato bala watama pulupape. \p \v 14 Bala anda mindina kolandaka lola-kola, liyambato anda okonena anduane oko lamawuato, tisa okomane pii mindi loto, nambana disaipolo tupa towa Pasopa tomo tupa nolane lumu oko aninga eyape lala lalapape. \v 15 Wuane lolapi-kola, balato liyamba atu poto, dapolo anda kenga lumu andane mindi liyamba andawa lolopeya. Lumu okonena tepolo tokopi, pitulane tokopi, okonetaka tupa mandeke pitane yolopeya-ko. Liyambato Pasopa tomo nolane tupa mandeke piyapape. \v 16 Wuane lea-kola, balana disaipolo okonelapo-mane Jutusaleme poto, andeapi-kola, Jisasato minditaka yolopeya leane tupa pitaka ya-kola, akali okonelapo-mane Pasopa tomo nolane tupa mandeke piyu, peke leapelepia. \s Jisasato Yakamana Mindimane Namba Ene Pitulu-peya Leane Oko \r Matiyu 26:20-25 \p \v 17 Matili nai andaka pea-kola, Jisasa balana disaipolo alesa akali tupa towa anda okonena peakaiyu leainipia. \v 18 Peakaiyu lalu, utupane-mane tomo no peteaini-pia. Tomo no pituto, balato utupane lamawuato, nambato pii enene mindi yakama langeyo. Namba towa atu tomo no peteyama akali yakamana mindimane namba towa yanda pene akali tupanga namba malupeya leaipia. \x * \xo 14:18 \xt Sam 41:9\x* \p \v 19 Wuane lea-kola, utupane-mane yamapane kenda wato, mindiki-mindiki lo bala lamawuato, nimbato namba andayo nalolo-pele yalua laka peainipia. \v 20-21 Wuane laka peai-kola, balato utupanena pii okone yano peyoto, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, Akalina Iwanane okomane wua pua omolo-peya layene eya pua bala omolo-peya tekeko, ene pitulane akali oko bala ondo wete ape-pene leaipia. Angini-mane bala mandi napea-yale, katu lapia-yale. Akali okone bala alesa akali yakamana mindi. Namba towa disa mindiki okona betesa tanda peyapa akali okomane nambana yanda pene tupanga malupeya. Jisasato wuane leaipia. \s Betesa, Waene-la, Okonelapo Neakale Mayane Oko \r Matiyu 26:26-30; Luku 22:15-20; 1 Kotini 11:23-25 \p \v 22 Jisasa balana disaipolo tupa towa tomo no pituto, betesa mindi moto, Gote wayu pele lalu, betesa okone konde leaipia. Konde loto, balana disaipolo tupa mawuato, oko nambana umbuaini oko. Yakamato mo nalapa leaipia. \p \v 23-24 Wuane lalu, balato kapo waene petene mindi moto, Gote wayu pele loto, balana disaipolo tupa mai-yaepia. Mawuato, nambato pii wenene mindi lo yata wato, nambana tundupa oko gae lolowa okomane wandakali kambua moyolo-peyawa leaipia. Wuane lea-kola, utupane pitaka-mane waene okone neainipia. \x * \xo 14:23-24 \xt Ek 24:8; Sak 9:11; Jet 31:31-34; 1Ko 10:14-18; Ip 9:19-20\x* \p \v 25 Neai-kola, balato utupane lamawuato, nambato pii enene mindi yakama langeyo leaipia. Andipa ato tewa, nambato waene nanene atama pulu, matili Goteto wandakali pitaka moyo ando atola-angi, nambato waene waka mindi nolo-peyawa. \v 26 Wuane lalu, balato utupane towa soŋo mindi lalu, Jutusaleme tepa alu, Olipi wangiane okona peainipia. \s Pita Nimbato Namba Anda Na-peyawane Lolopele Leane Oko \r Matiyu 26:31-35; Luku 22:31-34; Jone 13:36-38 \p \v 27 Okone angi, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, nambato sipisipi ando atalane akali oko peyo ome lolowa-kola, sipisipi tupa palaka puu toko lolopeyai layene eya leaipia. Pii okonemane wuane leya okonena, yakama pitaka-mane nambanga tungi peleyai oko awua tepa alu, yakama palaka puu toko lolopeyai nembo teyo. \v 28 Yakamato wuane pulupeyai tekeko, matili Goteto namba malinga ika laya ola-angi, namba wamba ini ingane Galili disitiki okona polowa-kola, matili yakama epolopeyai leaipia. \x * \xo 14:28 \xt Mt 28:16; Mk 16:7\x* \p \v 29 Wuane lea-kola, Pitato bala lamawuato, akali waka tupa pitaka-mane nimbanga tungi peleyai oko awua tepa yaindopi, nambato wuane napulu-peyawa leaipia. \v 30 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, nambato pii enene mindi nimba langeyo. Andipa utulu, eka pauli maipa mindimane pii lapone gulo wene loyale pula-kola, ole tepoainga nimbato wandakali minditupa lamawuato, nambato Jisasa anda na-peyawane lolopele leaipia. \v 31 Wuane lea-kola, Pitato bala lamawuato, namba nimba towa atu omape-pene guleando, okone katu. Nambato nimba anda na-peyawane nalolo-peyawa. Jia wete leaipia. Wuane lea-kola, disaipolo waka tupa pitaka-mane wuane teke leainipia. \x * \xo 14:31 \xt Jo 11:16\x* \s Jisasa Bala Gesemani Olipi Wangiane Okona Poto, Pote Leane Oko \r Matiyu 26:36-46; Luku 22:39-46 \p \v 32 Okone angi, Jisasapi, balana disaipolo tupapi, utupane yuu Gesemani lene okona peainipia. Pulu, balato utupane lamawuato, namba pote lolo peyo-ko. Yakama onga pitiyapa leaipia. \x * \xo 14:32 \xt Jo 18:1\x* \v 33 Wuane lalu, balato Pita, Jemesa, Jone ima utupane atu aiyu amonga-yale poto, yamapane kenda wetete wato, anu puape lo nembo kambua teaipia. \v 34 Nembo kambua toto, balato utupane lamawuato, nambana yamapane kenda wetete peya okonena, namba omape-pene gulalua-ko. Anu peyape lo andoyale, yakamato onga atoto, ando atalapa leaipia. \x * \xo 14:34 \xt Jo 12:27\x* \p \v 35 Wuane lalu, bala ambinga-yale peaipia. Bala tandaka nape-pene oko peyo wanju olane asini mindi yando, asini okonena pokale nembo toto, balato yuunga tombawua loto, pote leaipia. \v 36 Pote loto, Ayiane Gote, nimbato katulo pitaka taka pilini-ko. Tandaka nambato nape-pene oko peyo wanju olane asini mindi yando, nimbato asini okone lumbape. Nimbato wuane pula lo nambato nembo teyo tekeko, nambato nembo teyo pua napene, nimba tane nembo tele pua pipe. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 14:36 \xt Mk 10:38; Jo 6:37-40\x* \p \v 37 Wuane lalu, bala peke loto andea-kola, balana disaipolo tepo akali utupane limu palu yainga andoto, balato Pita tipa puato, Saimone, nimbato katulo awa mindiki angu ando ata napene, wamba kapoyale pangelepe leaipia. \v 38 Enene, yakamato ando ataima lakae lo nembo teyai tekeko, yakamana umbaini tai naleya-kola, yakamato ando ata napene, limu paleyai. Sataneto yakama minu mandeke pula-kola, yakama yuunga peakolaini. Pote lo ando atalapa leaipia. \p \v 39 Wuane lalu, bala lapone ambinga-yale poto, pote bulupane leane mindiki okone teke lolo-peke leaipia. \v 40 Pote lalu, bala peke loto andea-kola, utupane limu wete wato, lapone limu palu yainga andeaipia. Andoto, balato utupane peya ika leane tekeko, utupane-mane aki lamape lo nembo nateainipia. \p \v 41 Nembo nateai-kola, balato ole tepone gulo pote lolo pulu, peke loto, utupane tipa puato, yakama mee oto mo limu teke palu ateyaipe leaipia. Yakamato wuane pua ateyai oko kondalapa. Akali mindimane Akalina Iwanane namba yanda pene tupanga maulane oto oko epeya-kola, namba ene pitipia akali okomane koo piyaini akali tupamane namba andi leakale loyale peya. \v 42 Namba ene pitipia akali oko bala wamba mandaka epeya oko andalapa. Nanimato bala malanda olo makale. Ika lalapa leaipia. \s Jutasato Jisasa Ene Peteane Oko \r Matiyu 26:47-56; Luku 22:47-53; Jone 18:3-12 \p \v 43 Jisasato pii okone lo atea-kola teke, balana disaipolo alesa tupana akali Jutasa bala akali kambua tupa towa atu epeainipia. Wamba pitisa akali kawane tupapi, loo tupana mana andene akali tupapi, Juta yame ando atalaini akali tupapi, utupane-mane akali utupane lamawuato, yakamato Jisasa andi lolo pulupa leai-kola, utupane-mane kandepa luupi, mulipi, utupane awua epeainipia. \p \v 44 Jutasato utupane lamawuato, nambato akali mindi nunu lolowa oko Jisasa yolopeya-ko. Bala palaka polane. Yakamato bala duli lo minuto, atu aiyu pulupape leaipia. Wuane lalu, bala utupane towa Jisasa andi lolo poyale peainipia. \v 45 Jutasato Jisasa ateanga epoto, bala ando, tisa loto, bala nunu leaipia. \v 46 Nunu lea-kola, akali utupane-mane Jisasa taimane minuto, andi leainipia. \p \v 47 Andi leai-kola, Jisasa ateanga mandaka ateaini akali tupana mindimane kandepa luu mandeane oko kilau lo moto, pitisa akali kawane okona piape akali okona alene mindi yoko taka lo tepa yaepia. \v 48 Akali utupane-mane Jisasa andi leai-kola, balato akali epeaini utupane tipa puato, yakamato kandepa luupi, mulipi, utupane awua poto, pake nene akali mindi andi lalaini pua, namba andi lolo epeyaipe leaipia. \v 49 Ole dindi lo lotu anda andane okona ende anda-pangosa namba yakama towa atu atoto, wandakali tupa mana lamawua atalawane tekeko, okone angi yakamato namba minu andi na-lapiai. Wuane tekeko, bala tanena pii pepa pelene eya mindi enene guleakale nembo toto, Goteto ando kondeya-kola, yakamato mangene utupa peyai. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 14:49 \xt Lk 19:47; 21:37-38; Jo 18:20\x* \p \v 50 Akali utupane-mane Jisasa andi leai-kola, balana disaipolo tupa pitaka bala awua tepa alu, palaka peainipia. \v 51 Okone angi, akali mindimane iwana patane Jisasa towa atu ateane mindi andi lokale nembo toto, iwana okonena tona peane oko minata yaepia. \v 52 Minata ya-kola, iwana okonemane balana tona peane okone yoko tepa alu, bala papata palaka peaipia. \s Juta Yamena Kanjole Okomane Jisasa Kosimi Leaini Oko \r Matiyu 26:57-68; Luku 22:66-71; Jone 18:13-14,19-24 \p \v 53 Akali utupane-mane Jisasa andi loto, pitisa akali kawane oko ateanga atu aiyu peai-kola, pitisa akali kawane tupapi, Juta yame ando atalaini akali tupapi, loo tupana mana andene akali tupapi, utupane pitaka epo amunguli peainipia. \v 54 Pita bala amonga-yale ata iki lama Jisasa watama poto, pitisa akali kawane okona anda ende pitane atene okona kolandaka leaipia. Piape akali minditupa-mane ongane ita yango peteai-kola, bala utupane towa endo yo peteaipia. \p \v 55-56 Pitisa akali kawane tupapi, kanjole waka tupapi, utupane pitaka-mane Jisasa peyo ome lolane tene mindi aiya peainipia. Owato wisanisa kambua epoto, owato pii loto, Jisasa kosimi leaini tekeko, utupane-mane pii mindiki okone teke nalene, pii waka-waka leai-kola, Juta yamena kanjole tupamane bala peyo ome lolane tene mindi ale nayainipia. \p \v 57-58 Matili akali minditupa-mane ika loto, Jisasa andayo owato pii mindi loto, wamba nanimato ale ema-kola, akali okomane pii mindi loto, nambato Gotena lotu anda andane wandakali-mane pene oko keao lalu, ole tepo angu piape puato, Gotena lotu anda andane waka wandakali-mane napene mindi pulu-peyawa leane leainipia. \x * \xo 14:57-58 \xt Jo 2:19-21\x* \v 59 Utupane-mane wuane leaini tekeko, akali utupane pitaka-mane pii mindiki okone teke naleai-kola, kanjole tupamane Jisasa peyo ome lolane tene mindi anda napeainipia. \p \v 60 Okone angi, pitisa akali kawane okomane akali peteaini tupana wenonga ika loto, Jisasa tipa puato, akali utupa-mane nimba kosimi loto, koo tene mindi nimbanga yata eyai tekeko, nimbato utupanena pii okone yano peyoyale, pii mindikipi mindi laa napele okonde leaipia. \v 61 Balato wuane leane tekeko, Jisasato pii mindikipi mindi lapeke naleaipia. Balana pii okone yano napelea-kola, pitisa akali kawane okomane bala tipa puato, nimba Gote nanimato laiyu lalamane okona iwanane Mesaya oko atelepe leaipia. \v 62 Wuane lea-kola, Jisasato balana pii okone yano peyoto, uli. Matili yakamato andolai-kola, Akalina Iwanane namba Gote tai wetete okona kii tikasa-tole pitiyu, atinga kenga tawe mole tupana tokonga epolowanga yakamato andolopeyai leaipia. \p \v 63-64 Wuane lea-kola, pitisa akali kawane okomane yataka wato, bala tanena tona peane oko minu liti loto, Juta yamena kanjole akali tupa lamawuato, balato Gote lamba leya-kola, yakama tane ale eyai oko yako. Anu peakale wandakali waka mindimane wisanisa atoto, bala tane Mesaya oko ateyo lalane lo nanima langeakale maliyo atamakalepe. Balato Gote lamba leya-ko. Yakamato aki nembo teyaipe leaipia. Wuane lea-kola, akali kanjole tupa pitaka-mane balana pii okone yano peyoto, koo tene andane balanga eya-ko. Bala omape-pene leainipia. \x * \xo 14:63-64 \xt Pit 24:16; Jo 19:7\x* \s Jisasa Ando Lamba Leaini Oko \r Matiyu 26:67-68 \p \v 65 Wuane leai-kola, akali minditupa-mane Jisasa apesango soo lo peleaini-pia. Akali mindimane Jisasana lee-inga yake pua ombo ya-kola, akali waka tupamane bala kii momanga-mane peyalu, nimba potopesa akali mindi gulo atoto, akali nimba peleya okona gene laa leainipia. Wuane lalu, ami yanda yene tupamane bala minu peleaini-pia. \s Pitato Jisasa Anda Na-peyawane Leane Oko \r Matiyu 26:69-75; Luku 22:56-62; Jone 18:15-18,25-27 \p \v 66 Jisasa bala pitisa akali kawane okona dapolo anda kenga lumu mindina atea-kola, Pita bala napinga anda okonena ende anda-pangosa ateaipia. Atea-kola, pitisa akali kawane okona piape wanda tupana mindi epeaipia. \v 67 Epoto, balato Pita endo yo peteanga andeaipia. Balato Pita pai lo andoto, bala lamawuato, nimbapi, Nasatesa tane Jisasa oko towa atu atapiapi leaipia. \v 68 Wuane lea-kola, Pitato balana pii okone tanga loto, nambato akali okone anda na-peyawane. Nimbato aki nembo toto, wuane lelepe lo namba tatake eyo leaipia. Wuane lalu, bala ende pitane okona asia lomba okona mandaka poto atea-kola, eka pauli maipa mindimane pii leaipia. \p \v 69 Pita ongane atea-kola, piape wanda okonemane bala lapone teke andoto, wandakali mandaka ongane ateaini tupa lamawuato, akali oko bala Jisasana disaipolo tupana mindi ateya leaipia. \v 70 Wuane lea-kola, Pitato balana pii okone tanga loto, lapone teke nambato Jisasa anda na-peyawane leaipia. Aŋa matili yale, wandakali ongane ateaini tupamane Pita lamawuato, nimba Galili disitiki tane mindi ya lo andeyama. Enene wete, nimba Jisasana disaipolo tupana mindi atele leainipia. \p \v 71 Wuane leai-kola, Pitato balana weno minuto, pii taimane loto, enene wete, yakamato akali mindi andayo pii leyai okone nambato anda na-peyawane leaipia. Goteto andeya. Nambato pii leyo oko owato pii lewando, balato namba minu koyakale leaipia. \v 72 Pitato wuane lea wete, okone angi teke eka pauli maipa mindimane lapone teke pii lea-angi, Pitato pii Jisasato wamba leane oko nembo tolo-peke leaipia. Wamba Jisasato eka pauli maipa mindimane pii lapone gulo wene loyale pula-kola, ole tepoainga nimbato namba anda na-peyawane lolopele leane okone enene guleya nembo toto, Pita bala ai leaipia. \c 15 \s Pailate Wenonga Juta Yame-mane Jisasa Kosimi Leaini Oko \r Matiyu 27:1-2,11-14; Luku 23:1-5; Jone 18:28-38 \p \v 1 Upanda wete pitisa akali kawane tupapi, Juta yame ando atalaini akali tupapi, loo tupana mana andene akali tupapi, kanjole waka tupapi, utupane pitaka-mane pii mindiki lo yake puato, Jisasana kini eyaka-mane andi loto, bala atu aiyu poto, Pailate mayainipia. \x * \xo 15:1 \xt Lk 22:66\x* \v 2 Mayai-kola, Pailateto Jisasa tipa puato, nimba Juta yamena kiŋi okope leaipia. Wuane lea-kola, Jisasato balana pii okone yano peyoto, nimba tane wuane lele okoni leaipia. \p \v 3 Wuane lea-kola, pitisa akali kawane tupamane koo tene kambua balanga yata yainipia. \v 4 Yata yai-kola, Pailateto bala lapone tipa puato, akali utupane-mane koo tene kambua nimbanga yata eya oko nimba tane ale ele okoni. Nimbato utupanena pii okone yano peyoto, pii mindikipi mindi nalolape leaipia. \v 5 Balato wuane leane tekeko, Jisasato balana pii okone yano peyoto, pii mindikipi mindi nalea-kola, Pailate moko wete leaipia. \x * \xo 15:5 \xt Ais 53:7 \xt Mk 14:61\x* \s Pailateto Jisasa Ita Malamanda Okona Peyo Yuka Alapa Leane Oko \r Matiyu 27:15-26; Luku 23:13-15; Jone 18:38–19:16 \p \v 6 Ee ana dindi lo Juta yame wandakali tupamane Pasopa tomo nalaini oto oko epeya-angi, utupane-mane akali katapusa atalaini tupana mindi makimi loto, Pailate nimbato akali okone tita lo tepa ape leai-kola, balato utupane moyoto, akali okone tita lo tepa alaepia. \p \v 7-10 Tene okonena, wandakali kambua epo amunguli puato, balato akali mindi tita lo tepa yakale leainipia. Pailateto andea-kola, pitisa akali kawane tupamane Jisasa towa apiangu puato, mee kosimi leainga andoto, wandakali utupane tipa puato, nambato Juta yamena kiŋi oko tita lo tepa apia lakae lo nembo teyaipe leaipia. Balato wuane leane tekeko, wamba akali minditupa-mane Lomo gapomane oko yanda pimawuato, wandakali minditupa peyo ome leai-kola, gapomane okomane akali utupane pitaka andi loto, katapusa anda okona aindaka leainipia. Akali utupanena mindi gene Batapasa lenepia. \p \v 11 Bala katapusa atea-kola, pitisa akali kawane tupamane wandakali tupana nembo-tene mina ika laya wato, yakamato Pailate lamawuato, nimbato Batapasa tita lo tepa aa lalapa leainipia. \x * \xo 15:11 \xt Ap 3:13-14\x* \v 12 Wandakali tupamane Batapasa tita lo tepa aa leai-kola, Pailateto utupane lamawuato, yakamato Jisasa bala Juta yamena kiŋi oko ateya lalaini-ko. Nambato Batapasa tita lo tepa ewando, nambato Jisasanga anu pipia lakae lo nembo teyaipe leaipia. \v 13 Wuane lea-kola, utupane-mane pii taimane loto, bala ita malamanda okona peyo yuka aa leainipia. \p \v 14 Wuane leai-kola, Pailateto utupane tipa puato, anu peakale nambato bala ita malamandanga peyo yuka ape-penepe. Balato mana koo wete andoko minapiape leane tekeko, utupane-mane balana pii okone yano peya napene, mee pii taimane wete loto, bala ita malamanda okona peyo yuka aa laka peainipia. \v 15 Wuane laka peai-kola, Pailateto utupane mo epele aya wakale nembo toto, Batapasa tita lo tepa amaiya. Wuane piyu, balato ami yanda yene minditupa lamawuato, yakamato Jisasa kunju-mane peyalu, ita malamanda okona peyo yuka alapa loto, utupanenga mayaepia. \s Ami Yanda Yene Tupamane Jisasa Ando Lamba Leaini Oko \r Matiyu 27:27-31; Jone 19:2-3 \p \v 16 Ami yanda yene utupane-mane Jisasa atu aiyu gapomane anda okona ende anda-pangosa poto, utupanena ami yanda yene yangone tupa pitaka epeakale leainipia. \v 17 Epeai-kola, tona kiŋi tupamane kala pepolo piyaini okonetaka nembo toto, utupane-mane tona okonepene mindi balanga piya mayainipia. Piya maiyu, utupane-mane eyaka ani atene mindi mo umange pua, kiŋina tangi gulene mindi waa puato, balana kawanenga tangi gulo anda aiya mayainipia. \p \v 18 Wuane piyu, utupane-mane bala lamba loto, Juta yamena kiŋi nimba wayu epeleya. Nimba kuai lo atape leainipia. \v 19 Wuane lalu, utupane-mane kelewa kanda mindimane balana kawanenga peyaka, apesango soo lo peyaka peainipia. Wuane piyu, utupane-mane mee owato balana gene oko laiyu lele pua, aikini leka aka peainipia. \v 20 Utupane-mane bala lamba lo koyo piyu, tona pepolo balanga piya mayaini oko yoko moto, bala tanena tona piyane tupa piya maiyu, bala ita malamanda okona peyo yuka oyale atu aiyu peainipia. \s Jisasa Bala Ita Malamanda Okona Peyo Yuka Yaini Oko \r Matiyu 27:32-44; Luku 23:26-43; Jone 19:16-27 \p \v 21 Okone angi, Saitini tano okona tane Saimone lene mindi bala Jutusaleme poyale asini epeaipia. Bala Aleke-sanda, Lupasa-la, okone-lapona ayiane pia. Bala epea-kola, balato Jisasana ita malamanda oko aiyakale loto, ami yanda yene tupamane okone balanga mo aiya mayainipia. \x * \xo 15:21 \xt Lom 16:13\x* \v 22 Saimoneto Jisasana ita malamanda oko awuato, bala towa atu pea-kola, ami yanda yene tupamane okonelapo atu aiyu poto, Golokota yuu okona peakaiyu leainipia. Gene Golokota okona tene oko kawane kulini wangiane oko eya. \v 23 Golokota wangiane okonena peakaiyu lalu, utupane-mane ipa waene minditupa moto, matasini towa mina mindiki loto, Jisasa neakale mayaini tekeko, balato naa napeaipia. \p \v 24-26 Upanda taeme naini kiloko lea-kola, ami yanda yene tupamane Jisasa ita malamanda okona peyo yuka yainipia. Wamba pitisa akali tupamane Jisasa kosimi loto, Pailate lamawuato, Jisasato bala Juta yamena kiŋi ateyo lalane leainipia. Wuane leaini oko nembo toto, ami yanda yene tupamane akali oko bala Juta yamena kiŋi oko ateya lo pepa peyoto, pepa okone Jisasana ita malamanda okona kawanenga ate leainipia. Ate lalu, utupane-mane bala ita malamanda okona peyo yuka alu, tasu peyoto, wini leane akali tupamane mindiki-mindiki lo balana tona mindi miaka peainipia. \x * \xo 15:24-26 \xt Sam 22:18\x* \p \v 27 Wuane piyu, utupane-mane pake nene akali lapona mindi ita malamanda Jisasana kii tikasa-tole ateane mindina peyo yuka alu, mindoko ita malamanda Jisasana kii koyasa-tole ateane mindina peyo yuka yainipia. \v 28 [Wuane peai-kola, Gotena pii pepa pelene eya mindi enene guleaipia. Pepa okonemane loto, wandakali-mane andeai-kola, bala koo piyane akali mindi gulo ateya lo andeaini layene eya.] \x * \xo 15:28 \xt Ais 53:12\x* \p \v 29 Jisasa bala ita malamanda okona peyo yuka atane ateane ongane mandaka epo peaini wandakali tupamane yakamana kawane taimane ema puato, bala lamba loto, nimbato lotu anda andane oko keao lalu, ole tepo angu piape puato, pulu-peke lolo-peyawa lalene akali piako. \x * \xo 15:29 \xt Sam 22:7; 109:25; Mk 14:58\x* \v 30 Nimba tane moyoto, ita malamanda oko tepa alu, yuunga ipu leainipia. \p \v 31 Wuane pua teke, pitisa akali kawane tupapi, loo tupana mana andene akali tupapi, utupane-mane pii lalawa puato, Jisasa lamba loto, balato wandakali waka tupa moyane tekeko, bala tane katulo moya napeya. \v 32 Bala ita malamanda oko andipa tepa alu, yuunga epeando, nanimato okone andoto, bala Isatale tanena kiŋi atoto, Mesaya oko ateya lo bilipi lolo-peyamako. Bala yuunga epeakale leainipia. Wuane loto, bala lamba leai-kola, bala peyo yuka atane ateane ongane mandaka gulo ita malamandanga lapo akali peyo yuka atane ateapili akali okonelapo-manepi bala lamba leapele tekepia. \s Jisasa Omeane Oko \r Matiyu 27:45-56; Luku 23:44-49; Jone 19:28-30 \p \v 33-37 Otonga oto kulini okona ato tewa, yuu tupa pitaka undupi latane angu atea-kola, matili ole lene taeme siti kilokopi mindi lea-kola, Jisasato pii taimane wete loto, Eli, Eli, lama sapa-katani leaipia. Pii okone nanimato mopeke loto, nambana Gote, nambana Gote, anu peakale nimbato namba tepa elepe leaipia. Wuane lea-kola, wandakali ongane ateaini tupana minditupa-mane ale wato, balato Ilainja ee lalua-ko. Ale alapa leainipia. Okona angi, akali mindi taimane poto, sapanjia mindi moto, waene kaa-pene pinika lene okona tanda pua moto, ita kai mindina tutuku puato, Jisasa bala duu lo neakale mayaepia. Maiyu, balato wandakali waka tupa lamawuato, pii kondalapa. Ilainjato bala ondo molo epeyape lo andamakalenga, maliyo atalapa leaipia. Balato wuane leane tekeko, Jisasa bala taimane wete kalae lalu, omeaipia. Okone angi, ole-lene taeme siti kiloko lea-kola, yuu waa lolo-peke leaipia. \x * \xo 15:33-37 \xt Sam 22:1; 69:21\x* \p \v 38-39 Jisasato pii minditupa lalu, omea-angi, ami yanda yene ando atalane akali oko bala Jisasana ita malamanda okona wenonga ateaipia. Ongane atoto andea-kola, enene wete, akali oko bala Gote Iwanane yala leaipia. Okone angi teke, lotu anda andane okona asia lomba gulene lapa-lapa andane yuka atane ateane oko iyunga ato tewa, atutu lete lo lapo peaipia. \p \v 40-41 Wamba Jisasa bala Galili disitiki okona piape pua epoko pua atea-angi, wanda minditupa-mane bala watama poto, bala moyalaini-pia. Bala Jutusaleme tano okona peane-angi, wanda utupanena mindi bala Jose, balana amene aŋako Jemesa-la, okone-lapona angini Matiya okopi, mindi Makatala tano okona tane Matiya okopi, mindi Salomepi, wanda tepo utupane yakama wanda waka kambua tupa towa atu Jisasa watama Jutusaleme peainipia. Wanda utupane pitaka amonga-yale andapeyo atoto, bala wua pua omeya ya lo andeaini-pia. \x * \xo 15:40-41 \xt Lk 8:1-3\x* \s Josepeto Jisasa Mali Peane Oko \r Matiyu 27:57-61; Luku 23:50-55; Jone 19:38-42 \p \v 42-43 Atimatiya tano okona tane Josepe oko bala Juta yamena kanjole akali gene yene mindi ateaipia. Bala Gote lo bilipi loto, matili balato pitaka taka taimane wete ando atolopeya nayuto, maliyo ateaipia. Ole lea-kola, anate-lene Sambasa atokale lo mandeke pipe-pene nembo toto, bala yuku naene, Pailate ateanga poto, nambato Jisasana umbaini oko ondo mokalenga, nimbato ando kondape leaipia. \p \v 44 Wuane lea-kola, Jisasa wamba kapoyale omeane oko nembo natene, Pailateto tatake wato, ami yanda yene kawane oko epeakale loto, bala tipa puato, Jisasa wamba omalape leaipia. \v 45 Wuane lea-kola, ami yanda yene kawane okomane balana pii okone yano peyoto, enene, Jisasa wamba omala leaipia. Wuane lea-kola, Pailateto Josepe lamawuato, nimbato balana umbaini ondo miape leaipia. \p \v 46 Wuane lea-kola, Josepeto lapa-lapa epene wete ake-pene mindi kambalu, Jisasa ondo moto, yuunga awua epoto, lapa-lapa okonemane yake pua ombo yaepia. Wamba akali minditupa-mane wandakali mali pulane panda mindi ana ati mindina kua pua yainipia. Josepeto Jisasana umbaini oko mali okonena yata yaepia. Yata alu, balato ana andane wete mindi minu pendeke lo awua epoto, mali okonena asia lomba oko tuma peaipia. \v 47 Josepeto Jisasa mali pea-angi, Jose angini Matiya okola, Makatala tano okona tane Matiya okola, okonelapo-mane balana mali okone andeapele-pia. \c 16 \s Jisasa Bala Malinga Ika Leane Oko \r Matiyu 28:1-8; Luku 24:1-12; Jone 20:1-10 \p \v 1 Sambasa oto oko koyo pea-kola, Salomepi, Jemesa angini Matiya okopi, Makatala tano okona tane Matiya okopi, utupane-mane wele tunduma-pene minditupa Jisasana umbuaini okona aiya oyale minditupa kambeainipia. \p \v 2-4 Sande angi upa pitane wete, nai peakata ya-kola, wanda utupane Jisasana mali okona poyale asini peainipia. Ana andane wete mindimane mali okona asia lomba oko tuma pitiyaini oko nembo toto, utupane yakama teke-teke pii lalawa puato, apito nanima moyo, ana andane okone minu pendeke loto, mo aiyangi lolo-peyape leainipia. Utupane-mane wuane leaini tekeko, mali okona peakaiyu loto andeai-kola, mali okona asia lomba tuma pua ana andane wete yane oko minu pendeke lo aiyangi layene yanga andeaini-pia. \v 5 Andalu, utupane-mane ana anda mali okona kolandaka loto andeai-kola, iwana patane tona luu ake-pene mindi kii tikasa-tole peteanga andoto, moko wete loto, yuku yainipia. \p \v 6 Moko wete leai-kola, iwana okonemane utupane lamawuato, yakama moko loto, yuku olaini leaipia. Nasatesa tane Jisasa bala ita malamanda okona peyo yuka apiai oko yakamato aiya pima epalai ya tekeko, Goteto bala malinga ika laya ala-kola, bala pala-ko. Bala onga naeya. Bala yata apiapi panda oko andalapa. \v 7 Yakamato Pitapi, disaipolo waka tupapi, utupane ateyainga poto, Jisasa bala Galili disitiki okona wamba ingane pala-ko. Balato lapia pua teke, yakamato yuu okonena poto, bala andolopeyai lo lamai-yapape leaipia. \x * \xo 16:7 \xt Mt 26:32; Mk 14:28\x* \p \v 8 Iwana patane okomane wuane lea-kola, anu piyape lo tatake wato, wanda utupane yakama putu-putu peyoto, mali oko tepa alu, palaka peainipia. Yuku wato, utupane-mane minditaka andeani tupa wandakali mindikipi mindi lamai napeainipia. \s [Makatala Tano Okona Tane Matiyato Jisasa Andeane Oko] \r Matiyu 28:9-10; Jone 20:11-18 \p \v 9 [Wamba Makatala tano okona tane Matiya balanga sipitisa koo yanasa atea-kola, Jisasato utupane peyo wateaipia. Sande angi wamba upa pitane Jisasa bala malinga ika lalu, wanda okonemane bala wamba ini andeakale lo panakame ateaipia. \p \v 10-11 Jisasana disaipolo tupamane yamapane kenda wato, ai lo ateai-kola, wanda okone poto, utupane lamawuato, Jisasa bala saka ateyanga andalo leane tekeko, utupane-mane balana pii okone ale wato, bilipi naleainipia.] \s [Lapo Akali-mane Jisasa Asininga Andeapele Oko] \p \v 12 [Matili Jisasa bala waka gulo epea-kola, balana disaipolo lapo akali Jutusaleme tepa alu poto, bala asininga andeapele-pia. \v 13 Andalu, okonelapo-mane poto, balana disaipolo waka tupa lamaiyapi-kola, utupane-mane akali okone-lapona pii okone bilipi naleainipia.] \s [Jisasato Balana Disaipolo Tupa Piape Pulu Pulupape Leane Oko] \r Matiyu 24:16-21; Luku 24:36-49; Jone 20:19-23 \p \v 14 [Wamba Jisasa bala malinga ika lea-angi, wandakali minditupa-mane bala andoto, Jisasana disaipolo masia tupa lamai-yaini tekeko, utupane-mane wandakali utupanena pii okone bilipi naleainipia. Matili balana disaipolo utupane tomo no peteai-kola, bala epoto, utupane laiya loto, anu peakale yakama tuu puato, wandakali utupanena pii okone bilipi na-lapiaipe leaipia. \x * \xo 16:14 \xt 1Ko 15:5\x* \v 15 Yakamato yuu yoo peya tupa pitakana poto, Gotena pii layene epene oko wandakali tupa pitaka lamai-yapape leaipia. \x * \xo 16:15 \xt Ap 1:8\x* \v 16 Wandakali mindimane pii okone bilipi loto, ipa meando, Goteto bala molo-peke lolopeya tekeko, wandakali mindimane bilipi naleando, Goteto bala kosimi lalu, yuu koo okona puu lolopeya.] \x * \xo 16:16 \xt Ap 2:38-39\x* \p \v 17-18 [Namba lo bilipi lolai wandakali tupamane nambana gene oko loto, sipitisa koo tupa peyo watolo-peyai. Utupane-mane katulo wandakali yame waka tupana pii lalaini tupa mo lolopeyai. Utupane-mane etulu gepo mindi kini-mane miniaindopi, wandakali omaya alane ipa koo mindi neaindopi, okonetaka tupamane utupane minu koya napulu-peya. Utupane-mane yakamana kini tupa wandakali siki pelene tupanga yata olai-kola, siki utupane atu yolopeyai. Wandakali-mane andolai-kola, wandakali mindimane mangene utupanena mindi peando, wandakali okonemane Gote lo bilipi loto, mangene okone pula-kola pulupeyai.] \x * \xo 16:17-18 \xt Ap 2:4; 8:6-7; 28:3-6; Lk 10:18-19\x* \s [Jisasa Bala Ati Kenga Peane Oko] \r Luku 24:50-53; Aposolo 1:9-11 \p \v 19 [Akali Andane Jisasato pii utupane balana disaipolo tupa lamai koyo pea-angi, Goteto bala ati kenga iyu okona epeakale lea-kola, bala poto, Gotena kii tikasa peteaipia. \x * \xo 16:19 \xt Ap 1:9-11; 2:33-35\x* \v 20 Balana disaipolo tupa yuu tupa pitakana poto, Gotena pii layene epene oko wandakali tupa lamaiki peai-kola, Jisasa bala Gotena kii tikasa pituto, balana disaipolo tupa moyoto, metekolo piape pulane tai-lene oko utupane maiki peaipia. Maiki pea-kola, utupane-mane metekolo piape tupa piki peaini mana okomane pii utupane-mane leaini tupa enene ya lo andawa leainipia.] \x * \xo 16:20 \xt Ap 14:3; Ip 2:3-4\x*