Luka
Bingi Dook Mata Yo Luka Iwode I
Betanga Yo Imugu I
1
Tool mai Tiopilus,
nga bet awete pong nen,
mugu ngan di tooltool alunu la titouo bedi bet tiwodo betanga ke so tina le imot yo Maro iyei a pombe kataunu yam nga.
2 Ngan nen le tiwodo betanga tina yo tilongo ye di tooltool yo kulkulunu yege,
ngan di tapdi tikamata so tina ngan kanono moolmool ye matadi,
inbe tikaua urata ye a tiraia bingi ki paidi nga.
3 Ngan tina au tauk i ator panin di tooltool tina a tipagalangau dook ye so tina ngan punu,
ngan la akamata ngan dook mata ke bet au lapau awodo betanga galangana pong ye so tina yo pombe nga.
4 Le awodo rau i pong a bet nen ngan kukinkati ngan lom galanga nen,
betanga yo tipatomonai ong ye nga,
ngan moolmool le imot.
Bingi Dook Mata Ke Yowan Yo Bet Irriu Di Tooltool I, In Ole Tinana Ipasuiu
5 Ye kene yo Erot iyei tool kuto mai a matan kala tana mai Yudia ye in nga,
ngan tool atu ke parorangaa so pang Maro,
in ene la Sakaria i.
Ye in inepe ye budanga atu ke di tooltool ke paroranga so pang Maro yo tiweta ye Abia i.
Ngan iye rimana yo Ilisapet,
ngan Aron di sasa ki.
6 Inbe yeru ngan tiyei dada dook mata ye Maro matana.
Inbe titoo noonoongoo le wer ke Maro nga le imot,
le tinepe le taukadi busunu ye matana.
7 Bong yeru taukadi natudi,
yesoo Ilisapet ipassui tiap le iye Sakaria tinepe tinepe a tiyei konga konga oo.
8 Ye kene atu in Sakaria iye di diene tooltool ke paroranga so yo tinepe ye budanga ke Abia nga,
ngan lal kidi bet tilo tiyei urata kidi ye bareme mai ke sungunu.
Ngan le Sakaria ilo bareme mai ke sungunu lono bet lo iyei urata ki ke paroranga so pang Maro.
9 Motong la titoo momo kidi ke bet tikatte madamada a bet nen ngan tipusye sei tool ke paroranga so,
bet ole ilo idaun so kini ki dook mata ben kai maiyo kulini in pang Maro i.
Ngan le Sakaria tani,
in ye la madamada ipaposi bet ilo bareme mai ke sungunu lono i.
10 Ngan ye kene yo Sakaria lo idaun so ke paroranga pang Maro ye in nga,
ngan di tooltool alunu la tigaua ke bareme diki ki a tipattarau nga.
11 Sakaria ilo,
motong la bangabangana ke Tool Mai atu pombe pang ye le ikodo ke kakawa yo bet tidaun so kini ki dook mata ye i,
in madini oonoo.
12 Ngan yeiso bet Sakaria ikamata bangabangana ke Maro tani,
motong le itakrai inbe itattadai belebele.
13 Bong ngan bangabangana tani iwete panga nen,
“Sakaria,
ken kutattadai be!
Maro ilongo pataraungu kiong oo.
Le rimam Ilisapet ole ipasuiu kase tamoto pong.
Lo ngan bet kusu ene ye Yowan.
14 Ong i ole lom dook mata a lom ponana ye mai san,
inbe di tooltool alunu ole lodi ponana ye kene yo bet tinana ipasuiu ye i,
15 yesoo ye in ole Maro ikamata ben tool ene mai.
Inbe ye in o ke bet iyin ooroo wain surunu le ran medana tiap.
Inbe kene yo inepe tinana kapono lono ye in nga,
ngan ole Maro Amunu Silene ipaponi.
16 Inbe ole ilon di tooltool alunu ke Isrel a nen ngan tiportak lodi a timulu pang ye Maro yo Tool Mai kidi i.
17 Inbe ye in ole Maro Amunu Silene ikaua gurana mai panga dawa ben ke Ilia,
a imugu pang Tool Mai.
Inbe ole ilon di tooltool maimai a tiportak lodi,
a bet nen ngan lodi mai san pang di natudi mulu.
Inbe ye in ole ilon di tooltool ke sak noonoongoo,
a bet nen ngan titoo wer dook mata kidi tooltool yo noonoodi nga.
Inbe ole ilon di tooltool a tikarata lodi le dook mata,
inbe tinama Tool Mai yo bet pombe i.”
18 Bangabangana ke Maro iwete nen a imot,
motong la Sakaria tani iwete panga nen,
“Ai,
nga ole lok galanga balai,
bet betanga kiong i moolmool nga?
Yesoo,
au i ayei konga,
inbe rimak ngan iyei konga lapau oo.”
19 Motong la bangabangana tani ke Maro in iraua betanga ki nen,
“Au i Gabrel!
Inbe kanakana ngan akodo dama ke Maro.
Ngan Maro ye taunu la iwangau bet si akaua bingi dook mata i pong i.
20 Bong nga gelei,
ong i kutara lom medana ye betanga kiau tiap,
too?
Ngan nen le dookoot nga ole mem modo le ke bet kuwetewete tiap a kunepe nen le ilo ye lal yo Maro ye taunu itaru bet ole so tani in kanono pombe moolmool ye i.”
21 Ngan nen le ye kene tani in di tooltool budanga mai tina yo tigaua a tinama Sakaria ke diki nga,
ngan tinam kaiye le nga lodi kau urata nen,
“Tiap,
nga gelei a le isi tarrai tana tiap nga.”
22 Motong la yeiso bet ipas a isi tana,
ngan men modo le ke bet iwetewete pang di tiap,
bong ipas le iyei tomonai pang di ye bene leu.
Le nga lodi tar bet o ikamata so sa bareme mai ke sungunu lono,
ngan la le ke bet iwetewete tiap a inepe nen leu nga.
23 Ngan lal ke Sakaria yo bet iyei urata ke paroranga so ngan lo imot,
motong la imulu pang malala ki.
24 Le nga tinepe le mooloo tiap,
inbe rimana Ilisapet in kapono le ipa mallangana tiap,
bong ipas le inepe rumu lono leu ye taudu limi.
25 Motong la Ilisapet tani iyei ne,
“So i,
Tool Mai la lono pau a iyeii pau i.
Le dookoot nga ke bet moomook mulu ye di tooltool matadi tiap.”
Bingi Dook Mata Ke Yesu Bet Ole Tinana Ipasuiu
26 Ye kene yo Ilisapet kapono a inepe le taudu limi be atu iman a ila ye in nga,
ngan Maro iwanga bangabangana ki yo ene Gabrel in a idu pang ye malala mai yo ene Nasaret i.
Ngan malala tani,
in iken ye tana mai Galili.
The Birth of Jesus Foretold (Luka 1:26-38)
27 Bangabangana tani in bet idu pang ye garup nene atu yo ene Madia i.
Ngan garup nene tani in titarkala pang tamoto yo ene Yosep i.
Ngan Yosep tani in Dawiti yo mugu ngan iyei tool kuto mai i,
in sasa ki.
28 Le nga bangabangana tani in idu pombe pang ye Madia,
motong la iwete lo ponana ki panga,
inbe iwete nen,
“Tool Mai inepe yong,
le iyeie urata dook mata san pong.”
29 Bong Madia ilongo betanga ki tina,
ngan lon sarrara mai san.
Inbe ikapge bet lon kaua urata ye soo betanga tina yo iwete nga,
ngan lono ki balai?
30 Motong la bangabangana iwete panga nen,
“Madia,
ken kutattadai be.
Maro lono pong mai san a iyeie urata dook mata pong.
31 Le kulongo,
ong i ole kapom ye kase tamoto atu.
Le ye kene yo bet kupasuiu ye in nga,
ngan ole kusu ene ye Yesu.
32 Ye in ole ene mai,
inbe ole tiweta bet ye in Maro yo inepe ete,
in natunu.
Inbe Tool Mai Maro ole itaru a iyei tool kuto mai a ikolo sasa ki yo Dawiti i.
33 Inbe ye in ole iyei tool kuto mai a matan kala Yakop di sasa ki le ikenen leu a ila.
Moolmool,
ye in ole iyei tool kuto mai le ikenen leu le taukan motingi.”
34 Motong la Madia itoro bangabangana ke Maro tani in nen,
“Ona,
au i garup nene,
inbe aye tamoto sa ampa pitiap.
E so i nga ole pombe pang yau balai?”
35 Ngan bangabangana iraua betanga ki nen,
“Maro Amunu Silene ole isi yong,
inbe Maro yo inepe ete i,
in gurana ki ole si idukong.
Le kase tani yo Maro ipootoo panga ye taunu a kapom ye i,
in ole di tooltool tiweta bet ye in Maro Natunu.
36 Inbe kumata,
tinam oom Ilisapet yo iyei kolman,
inbe tiwete bet tau pasuiungu ki i,
in dookoot nga kapono a inepe ye taudu limi be atu oo.
37 Ngan nen,
yesoo so sa yo bet Maro isak ye a bet iyei tiap,
ngan tiap.”
38 Motong la Madia tani in iyei ne,
“Au i ben kapraingi ke Tool Mai.
Le so yo kuwete pau ye,
in bet iyeii a pombe pang yau,
ngan dook mata.”
Motong la bangabangana ke Maro igege sila inepe,
inbe imulu a ilo.
Madia Ilo Ikamata Ilisapet
39 Ye kene tani in Madia ikarata so ki tina ngan le imadit a ipa tarrai a ilo pang ye malala mai atu yo iken ye kawal ke tana mai Yudia i.
40 Ngan ipa le lo pombe,
motong la ilo rumu lono ke Sakaria lo ikamata Ilisapet,
ngan le iwete lo ponana ki panga.
41 Ye kene yo Ilisapet ilongo lo ponana ke Madia yo iweta panga i nga,
ngan le natunu yo iken kapono lono i,
in ipulles,
inbe Maro Amunu Silene isi ipapono Ilisapet tani.
42 Ngan nen le koonoo le mai nen,
“Maro iyei urata dook mata pong le kullos di diem garup kapala nga le imot.
Inbe iyei urata dook mata pang kase yo bet kupasuiu i,
in lapau.”
43 Motong la Ilisapet tani in iwete mulu nen,
“Ngan dook mata,
bong au i tool dook mata balai a le Tool Mai kiau tinana i bet ise pang yau nga?
44 Kulongo,
kene yo kuwete lo ponana kiong pau a alongo ye in nga,
ngan le kase maitiap tani yo iken kapok lono i,
in lon ponana lapau le ipulles.
45 Ong i,
Maro iyei urata dook mata pong,
yesoo betanga yo Tool Mai iwete pong nga,
ngan kutara lom medana ye bet ole kanono pombe pang yong moolmool.”
Madia Iwou
46 Motong la Madia iyei ne,
“Au i agaua lok le imot bet ayitmaka Tool Mai ene.
47 Inbe lok mai i le imot lon ponana mai san pang Maro yo ipamulau ye so dook tiap tani yo bet igarungau i.
48 Au i garup sorok ben kapraingi ki leu,
bong ye in lon tutau mai san.
Le pang dama ni nga,
ngan ole di tooltool le imot tikamatau,
ngan ole tiwete bet Maro la iyei urata dook mata pau i.
49 Ngan ye in gurana ki mai san,
le iyeie so maiyoko dook mata pau bet ilonau ye.
Inbe Maro yetaleu in inepe le taukan busunu,
le ayitmaka ene.
50 Ye in tool ke bet ilele lono ye di tooltool le imot yo titattadaii a tiraua panga nga,
ngan la ilon di tooltool yo dookoot tinepe nga,
inbe ole ilon di tooltool kapala yo bet pang dama ni ngan pombe nga.
51 Ngan ye taunu in iyei urata maimai nga ye bene.
Le di tooltool yo lodi tar di bet di tapdi nga edi maimai nga,
ngan igiri di a tikoo.
52 Inbe irautoo di tooltool maimai yo tiyei kuto maimai nga,
inbe iyitmak di tooltool yo taukadi edi nga.
53 Inbe ikap so dook mata alunu pang di tooltool yo tikana pitolo nga,
bong di tooltool yo ballingadi nga,
ngan inganga di le tipa bedi koonoo a tila.
54-55 Inbe ye in ilon di kapraingi ki yo idi tooltool ke Isrel nga,
ngan dook mata,
yesoo lon tutu betanga yo mugu ngan ipamede pang sasa kiidi i,
bet ole lon mulumulu ye Awaram iye di sasa ki a ilon di nen le ikenen leu le taukan motingi.”
56 Madia tani in iye Ilisapet tinepe ye so ben taudu tol,
motong la imulu a idu pang malala ki nga.
Ilisapet Ipasuiu Yowan
57 Lal ke Ilisapet bet ipasui in pombe,
ngan le ipasuiu natunu tamoto.
58 Le nga di rara ke Ilisapet tipa ye di tooltool yo iye di tigaua malala nga,
ngan tilongo tina yo Tool Mai lono panga a iloni dook mata le ipasuiu natunu nga,
le nga tiye Ilisapet tani in lodi ponana.
59 Tinepe a ke limi be ru iman a ila,
le ye ke limi be tol ki,
motong la titoo momo kidi a timan bet man tikoro kase tani in tinini,
inbe lodi bet tisu ene ye tamana tani yo Sakaria i.
60 Bong ngan tinana Ilisapet iwete pang di nen,
“Tiap!
Tasu ene ye Yowan.”
61 Motong la di tooltool tina tiwete panga nen,
“Ai,
kataunu ye di rara kiang nga sa ene nen tiap.”
62 Motong la tiyei tomonai ye bedi a bet titoro tamana,
ye in lono bet ole isua ye sei.
63 Ngan tamana tani iyei tomonai pang di ye bene bet tikaua so ke wodwodenge atu panga a bet iwodo ene.
Ngan le iwodo betanga nen,
“Kase i ene la Yowan i.”
Ngan nen le di tooltool le imot yo tigaua nga,
ngan tikamata le titakrai.
64 Motong la pattu leu inbe Sakaria tani koonoo imarra,
inbe mene mooloo mulu a iwetewete,
inbe iyitmaka Maro ene.
65 Ngan nen le di tooltool tina yo tiye di tigaua malala nga,
ngan tikamata mos tani yo pombe i,
le titakrai ye mai san.
Motong la so tina yo pombe nga,
ngan di tooltool tipa bet tiwete le bingi ki ila ye malala nga le imot yo iken ye kawal ke tana mai Yudia nga.
66 Le nga di tooltool le imot yo tilongo bingi tani nga,
ngan lodi kaua urata ye,
inbe tipartortor ye.
Tiyei ne,
“Ai,
kase ni pang dama ni ngan ole iyei tool balai na?”
Ngan tipartortor nen,
yesoo tikamata ben gurana ke Tool Mai iken ye.
Sakaria Iwou
67 Motong la Maro Amunu Silene idiwidiwi Yowan tamana yo Sakaria i,
le nga ikaua Maro koonoo inbe iwete nen,
68 “Idi le imot bet tayitmaka Tool Mai yo Maro kiidi Isrel,
in ene!
Yesoo,
ye in isi bet si ilonidi tooltool ki a nen ngan ipamulidi ye so dook tiap tani yo bet igarungidi i.
69 Ngan tool yo Maro ikaua gurana mai panga bet si ipamulidi ye so dook tiap tani yo bet igarungidi i,
in ipa ye rara ke kapraingi ki tani yo Dawiti i.
70 Ngan mukot yege ni nga,
ngan di Maro koonoo yo ipootoo di panga ye taunu nga,
ngan tiwete nen,
71 ole ilonidi a ipamulidi ye di koi kiidi bedi,
inbe ye di tooltool yo lodi dook tiap paidi nga.
72 Inbe lon tutu betanga medana ki yo mugu ngan ipamede pang di sasa kiidi i,
le ole lon mulumulu yidi a ilonidi.
73 Moolmool,
ye taunu iwete moolmool le ete bet ipamede betanga medana tani in pang sasa kiidi yo Awaram i.
74 Ngan nanga,
ole ikau idi ye di koi kiidi bedi a ipamulidi,
inbe ole ipamedidi a bet nen ngan tapas le tayei urata ki leu,
le ke bet tatattadai mulu tiap.
75 Inbe dookoot tanepe nga,
ngan ole tatoo dada dook mata yo Maro lono bet tatoo nga,
inbe tatoo dada dook mata noonoonoo yo ki nga.
76 “Ngan ong natuk i,
pang dama ni,
ngan ole di tooltool tikiu ong ye Maro koonoo atu ke Maro yo inepe ete i.
Inbe ole kumugu a kukarata dada pang Tool Mai.
77 Inbe ole kupagalanga di tooltool lodi a bet nen ngan lodi galanga ye dada yo Maro bet igiri sennene kidi ye,
inbe ye dada yo bet ipamulu di ye so dook tiap tani yo bet igarung di i.
78 Le Maro ole iyei nen,
yesoo ye in lono paidi mai san a ilele lono yidi.
Ngan la tool atu yo iwanga ke malala ki a isi pang yidi i,
in ole dawa ben ke se ipiti matana nga.
79 A nen ngan lulngana ilangarai di tooltool yo tinepe ni todo lono a gurana ke matenge iparama di nga,
inbe ipassongidi le tapa ye dada yo bet tanepe ye lo silene ke Maro i.”
80 Tinepe le lo Yowan tani in maiyoko,
inbe Maro Amunu Silene ipamede lono le gurana ki mai san.
Motong la ila ye ni soorookoonoo atu yo taukan tooltool i,
a la inepe nango le ilo ye lal ki yo bet ye taunu ipaposi ye urata ki pang di Isrel i.